Full text of "Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II Apparando. Series II (Praeparatoria). Volumen II: Acta Pontificiae Commissionis Centralis Praeparatoriae Concilii Oecumenici Vaticani II. Pars IV: Sessio septima (12-19 iunii 1962)"

See other formats

ACTA ET DOCUMENTA
CONCILIO OECUMENICO
VATICANO II APPARANDO

SERIES II

(PRAEPARATORIA)

VOLUMEN II

ACTA PONTIFICIAE COMMISSIONIS CENTRALIS
PRAEPARATORIAE CONCILII OECUMENICI
VATICANI II

PARS IV

SESSIO SEPTIMA : 12-19 IUNII 1962

(SUB SECRETO)

TYPIS POLYGLOTTIS VATICANIS

MCMLXVIII

K H

3 , !*)& X
/7

L1BRARY

MT. ST. ALPHONSUS SEMINARY
ESOPUS, NEW YORK 12429

SESSIO SEPTIMA

DOCUMENTA SESSIONIS SEPTIMAE

LITTERAE EXC.MI P. D. SECRETARII GENERALIS

Die 11 mensis maii 1962 omnibus Sodalibus «Ordo quaestionum», de quibus
disceptabitur in sessione mense iunio habenda, mittitur (Prot. N. 1862
Centr./62 et sq. )•

ORDO QUAESTIONUM

DE QUIBUS DISCEPTABITUR
IN SESSIONE MENSIS IUNII 1962
(a die xn ad diem xix)

I. Quaestiones de Studiis et Seminariis (Card. Pizzardo)

1. De sacrorum alumnis formandis. Capita I, II, III, V, VI.

2. De scholis catholicis.

3. De obsequio erga Ecclesiae Magisterium in tradendis disci-
plinis sacris. Capita I, II, III.

II. Quaestiones de Episcopis et de dioeceseon regimine ac de Reli-
giosis (Cardd. Valeri et Marella)

De rationibus inter Episcopos et Religiosos praesertim quoad
apostolatus opera exercenda.

III. Quaestiones de disciplina cleri et populi christiani (Card. Ciriaci)

1. De fidelium associationibus.

2. De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione.
De piis ultimis voluntatibus.

3. De promovendis ad ordines sacros iis qui fuerunt pastores
seu ministri acatholici.

IV. Quaestiones de Religiosis (Card. Valeri)

1. De statibus perfectionis adquirendae. Pars I, Sectio I, Ca-
pita I, II, III, IV, V.

10 SESSIO VII - DOCUMENTA

2. De statibus perfectionis adquirendae. Pars II, Sectio IV,
Cap. XXXII.

V. Quaestiones de disciplina Sacramentorum (Card. Aloisi Ma-
sella)

1. De praeparatione ad matrimonium.

2. De sacerdotibus lapsis.

VI. Quaestiones de Ecclesiis Orientalibus (Card. Cicognani)

De Ecclesiae unitate « ut omnes unum sint ».

VII. Quaestiones de apostolatu laicorum (Card. Cento)

1. De apostolatu laicorum. Prooemium et Pars I, II.

2. De apostolatu laicorum. Pars III, IV.

VIII. Quaestiones ad Christianorum unitatem fovendam (Card. Bea)

1 . Necessitas orationis pro unitate Christianorum maxime tem-
poribus nostris.

De verbo Dei.

2. De libertate religiosa.

Decretum de iudaeis.

IX. Quaestiones theologicae (Card. Ottaviani)

1. De Beata Maria Virgine Matre Dei et Matre hominum.

2. De Ecclesia - Pars II, Capita VII-VIII.

3. De Ecclesia - Pars II, Capita IX-X.

4. De Oecumenismo (Cardd. Ottaviani et Bea).

E Pericles Felici
Secretarius Generalis

Die 24 mensis maii 1962 omnibus Socialibus sequens notificatio mittitur (Prot.
N. 2135 Centr./62 et sq.).

Capita [VII-X] schematis De Ecclesia, heic adnexa, examini Com-
missionis Centralis subicientur continuo post schema De Beata Maria
Virgine Matre Dei et Matre hominum.

Sessio mensis iunii proximi, quae incipiet die xn, protrahetur, si
necesse erit, ad diem xx.

ORDO QUAESTIONUM

Die autem xxi iunii, in festo Sanctissimi Corporis Christi, intuitu
proximi Concilii Oecumenici Vaticani II, sollemnissima, in platea
S. Petri, habebitur processio eucharistica, cui praesidebit Ss.mus Domi-
nus Noster Papa Ioannes XXIII.

Ad processionem invitantur Em. mi atque Exc.mi Commissionis
Centralis Sodales et Consiliarii, qui propterea suetas vestes liturgicas
secus ferre velint.

£8 Pericles Felici
Secretarius Generalis

ACTA SESSIONIS SEPTIMAE

1 - PROCESSUS VERBALES CONGREGATIONUM

Die 12 iunii 1962, hora 9, Secretarius Generalis, Exc.mus D. Peri-
cles Felici, Archiepiscopus tit. Samosatensis, una cum Officialibus Se-
cretariae Commissionis Centralis, in aulam Congregationum ad Pala-
tium Apostolicum Vaticanum se confert utque omnia parata sint in-
vigilat.

Hora 9,30 in aulam conveniunt Membra et Consiliarii Commissionis
Centralis. Omnes induunt habitum pianum.

Adsunt 63 Membra et 17 Consiliarii, nempe:

A) Membra: 36 S. R. E. Cardinales: Em.mi Tisserant, Pizzardo,
Aloisi Masella, Cicognani H. I., Ferretto, Lienart, Tappouni, Copello,
McGuigan, Frings, Ruffini, Valeri, Siri, Mclntyre, Quiroga y Palacios,
Leger, Montini, Giobbe, Cento, Garibi y Rivera, Godfrey, Ricbaud,
Dopfner, Marella, Traglia, Alfrink, Santos, Ritter, Silva Henriquez,
Suenens, Coussa, Di Jorio, Heard, Bea, Browne, Albareda.

2 Patriarchae: B.mi Gori, Cheikho.

18 Archiepiscopi: Exc.mi Felici, 0’Connor, Ujcic, Antezana y
Rojas, Campbell, Beras, Cooray, Lefebvre, Alter, Graner, Hurley, Seper,
Bazin, Bernard, Bernier, Yago, Rakotomalala, Ngo-dinh-Thuc.

4 Episcopi: Exc.mi Verwimp, Jelmini, Suhr, Scharmach.

3 Superiores Generales: Rev.mi Gut, Sepinski, Janssens.

B) Consiliarii: Exc.mi Samore, Staffa, Principi, Scapinelli, Zerba,
Palazzini, Philippe, Bartoccetti, Brennan, Sfair.

Rev.mi Rossi, Tinello, Romani, Camagni, Giusti, Cavagna,
Salmon.

Adsunt quoque Exc.mus I. Gawlina, Archiep. tit. Madytensis, Se-
cretarius Commissionis de Episcopis et dioeceseon regimine, Rev.mi A.
Glorieux, Secretarius Commissionis de apostolatu laicorum, et P. A.
Mayer O.S.B., Secretarius Commissionis de studiis et seminariis.

Adest insuper Exc.mus N. Edelby, Archiep. tit. Edessenus in Osrhoe-
ne, Procurator B.mi Patriarchae Antiocheni Melchitarum.

PROCESSUS VERBALES CONGREGATIONUM

Praeest Em. mus Card. Eugenius Tisserant, Decanus S. Collegii, qui
orationem legit « Adsumus », deinde rogat Em.mum Card. Pizzardo,
Praesidem Commissionis de studiis et seminariis ut referat de schemate
« De sacrorum alumnis formandis », Prooemium, Caput I: «De semi-
nariorum ordinatione generali »; Caput II: « De institutione spiritua-
li »; Caput III: «De disciplina in seminariis »; Caput V: «De insti-
tutione pastorali in seminariis »; Caput VI: « De formatione post se-
minarium perficienda ».

Hora 10 incipit disceptatio. Loquuntur Em.mi Ferretto, Ruffini,
Leger, Richaud, Dopfner, Silva Henriquez, Suenens, Jullien (cuius ani-
madversiones ab Exc.mo Secretario Generali leguntur), Browne; Exc.mi
0’Connor, Cooray, Hurley, Edelby.

Hora 11,15 coetus interrumpitur per quartam horae partem. Postea
suffragia colliguntur.

Hora 11,45 Em.mus Pizzardo refert de schemate «De scholis ca-
tholicis ».

In disceptatione audiuntur Em.mi Lienart, Ruffini, Leger, Alfrink,
Silva Henriquez, Ottaviani (cuius animadversiones ab Exc.mo Secreta-
rio Generali leguntur).

Hora 13,15 Em.mus Praeses suetis precibus congregationi finem
imponit.

Die 13 iunii 1962, hora 9,30 Membra et Consiliarii Commissionis
Centralis in aulam Congregationum ad Palatium Apostolicum conve-
niunt.

Adsunt 66 Membra et 14 Consiliarii, nempe:

A) Membra: 37 S. R. E. Cardinales: Em.mi Tisserant, Micara,
Pizzardo, Aloisi Masella, Ferretto, Lienart, Tappouni, Copello, McGui-
gan, Frings, Ruffini, Valeri, Ciriaci, Siri, Mclntyre, Quiroga y Palacios,
Leger, Montini, Giobbe, Cento, Garibi y Rivera, Godfrey, Confalo-
nieri, Richaud, Dopfner, Marella, Traglia, Alfrink, Santos, Ritter, Silva
Henriquez, Suenens, Di Jorio, Larraona, Bea, Browne, Albareda.

2 Patriarchae: B.mi Gori, Cheikho.

20 Archiepiscopi: Exc.mi Felici, 0’Connor, Ujcic, Antezana y
Rojas, Campbell, Beras, Cooray, McKeefry, Lefebvre, Alter, Graner,
Hurley, Perrin, Seper, Bazin, Bernard, Bernier, Yago, Rakotomalala,
Ngo-dinh-Thuc.

4 Episcopi: Exc.mi Verwimp, Jelmini, Suhr, Scharmach.

3 Superiores Generales: Rev.mi Gut, Sepinski, Janssens.

SESSIO VII - ACTA

B) Consiliarii: Exc.mi Staffa, Scapinelli, Zerba, Palazzini, Bar-
toccetti, Brennan, Sfair.

Rev.mi Rossi, Tinello, Romani, Camagni, Giusti, Cavagna,
Salmon.

Adest quoque Exc.mus Edelby, Archiep. tit. Edessenus in Osrhoene,
Procurator B.mi Patriarchae Antiocheni Melchitarum.

Adsunt insuper Exc.mus Gawlina, Archiep. tit. Madytensis, Secre-
tarius Commissionis de Episcopis et dioeceseon regimine, et Rev.mus
P. A. Mayer O.S.B., Secretarius Commissionis de studiis et seminariis.

Praeest Em.mus Card. E. Tisserant, Decanus S. Collegii, qui ora-
tionem legit « Adsumus », deinde disponit ut disceptatio super schema
« De scholis catholicis » prosequatur. Audiuntur Em.mus Godfrey,
Exc.mi Campbell, Hurley, Edelby.

Hora 10,05 colliguntur suffragia.

Collectione suffragiorum expleta, Em.mus Praeses rogat Em.mum
Pizzardo, Praesidem Commissionis de studiis et seminariis, ut referat
de schemate cui titulus « De obsequio erga Ecclesiae magisterium in
tradendis disciplinis sacris », Caput I: « Notiones fundamentales »;
Caput II: « De ratione docendi Sacram Scripturam »; Caput III: « De
doctrina S. Thomae servanda ».

Praesentatione peracta, incipit disceptatio. Loquuntur Em.mi Mi-
cara, Frings, Ruffini, Dopfner, Leger, Bea.

Hora 11,10 coetus suspenditur per quartam horae partem.

Postea resumitur disceptatio. Audiuntur Em.mus Browne, Exc.mus
Hurley, Rev.mus Sepinski, Exc.mus Edelby et Consiliarius Rev.mus Ti-
nello, Regens Cancellariae Apostolicae.

Hora 12,25 suffragia colliguntur.

Hora 12,50 Em.mus Pizzardo, Em.mi Tisserant, qui interea a coetu
discesserat, vicem gerens, « Regina coeli » dicit et congregationi finem
imponit.

III

Die 14 iunii 1962, hora 9,30 Membra et Consiliarii Commissionis
Centralis in aulam Congregationum ad Palatium Apostolicum conve-
niunt.

Adsunt 69 Membra et 16 Consiliarii, nempe:

A) Membra: 40 S. R. E. Cardinales: Em.mi Tisserant, Micara,
Pizzardo, Aloisi Masella, Cicognani, Ferretto, Lienart, Copello, McGui-
gan, Frings, Ruffini, Valeri, Ciriaci, Siri, Mclntyre, Quiroga y Pa-
lacios, Leger, Montini, Giobbe, Cento, Garibi y Rivera, Godfrey,

PROCESSUS VERBALES CONGREGATIONUM

Confalonieri, Richaud, Konig, Dopfner, Marella, Alfrink, Santos, Ritter,
Coussa, Silva Henriquez, Suenens, Di Jorio, Jullien, Larraona, Heard,
Bea, Browne, Albareda.

2 Patriarchae: B.mi Gori, Cheikho.

4 Episcopi: Exc.mi Verwimp, Jelmini, Suhr, Scharmach.

3 Superiores Generales: Rev.mi Gut, Sepinski, Janssens.

B) Consiliarii: Exc.mi Staffa, Scapinelli, Zerba, Palazzini, Phi-
lippe, Dante, Bartoccetti, Brennan, Sfair.

Rev. mi Rossi, Tinello, Romani, Camagni, Giusti, Cavagna,
Salmon.

Adest insuper Exc.mus Edelby, Archiep, tit. Edessenus in Osrhoene,
Procurator B.mi Patriarchae Antiocheni Melchitarum, Maximi IV Saigh.

Adsunt denique Exc.mus Gawlina, Archiep. tit. Madytensis, Secre-
tarius Commissionis de Episcopis et dioeceseon regimine, Rev.mi P. C.
Berutti O.P., Secretarius Commissionis de disciplina cleri et populi
christiani et P. I. Rousseau O.M.I., Secretarius Commissionis de re-
ligiosis.

Praeest Em.mus Card. Tisserant, Decanus S. Collegii, qui oratio-
nem legit « Adsumus » et rogat Em.mum Marella, Praesidem Commis-
sionis de episcopis et de dioeceseon regimine, ut relationem dicat
super schema « De rationibus inter episcopos et religiosos praesertim
quoad apostolatus opera exercenda ».

Deinde Em.mus Valeri, Praeses Commissionis de religiosis, de eo-
dem schemate refert, quod a Commissione mixta, e duabus praefatis
Commissionibus efformata, concinnatum est.

Novissima relatione peracta, hora circiter 10,20 incipit disceptatio.
Audiuntur Em. mi Ruflini, Leger, Godfrey, Confalonieri, Browne, Exc.mi
Ujcic, Hurley, Rev.mi Sepinski, Janssens, Gut. Exc.mus Edelby ani-
madversiones scriptas Secretariae tradit.

Hora 11,20 coetus per quartam horae partem interrumpitur.

Postea suffragia proferuntur.

Hora 11,50 Em.mus Praeses Em.mum Ciriaci, Praesidem Commis-
sionis de disciplina cleri et populi christiani, rogat ut referat de schema-
tibus decretorum « De fidelium associationibus », « De missarum sti-
pendiis, de missarum onerum reductione, de piis ultimis voluntatibus »,
« De promovendis ad ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mini-
stri acatholici ».

SESSIO VII - ACTA

Introductione expleta, disceptatio initium habet. Audiuntur Em.mi
Ruffini, Siri, Leger, Dopfner, Bea.

Hora 13 disceptatio interrumpitur. Em.mus Micara, loco Em.mi
Tisserant, qui interea e coetu discesserat, suetis precibus ipsi coetui
finem imponit.

Die 15 iunii 1962, hora 9,30 Membra et Consiliarii Commissionis
Centralis in aulam Congregationum ad Palatium Apostolicum conve-
niunt.

Adsunt 57 Membra et 14 Consiliarii, nempe:

A) Membra: 31 S. R, E. Cardinales: Em.mi Tisserant, Pizzardo,
Aloisi Masella, Cicognani, Lienart, Copello, McGuigan, Frings, Ruf-
fini, Valeri, Siri, Mclntyre, Quiroga y Palacios, Leger, Montini, Giob-
be, Cento, Garibi y Rivera, Godfrey, Confalonieri, Richaud, Konig,
Dopfner, Marella, Alfrink, Santos, Ritter, Silva Henriquez, Di Jorio,
Bea, Browne.

2 Patriarchae: B.mi Gori, Cheikho.

18 Archiepiscopi: Exc.mi Felici, 0’Connor, Ujcic, Antezana y
Rojas, Beras, Cooray, McKeefry, Lefebvre, Alter, Graner, Hurley, Per-
rin, Seper, Bazin, Bernard, Yago, Rakotomalala, Ngo-dinh-Thuc.

3 Episcopi: Exc.mi Verwimp, Suhr, Scharmach.

3 Superiores Generales: Rev.mi Gut, Sepinski, JansSens.

B) Consiliarii: Exc.mi Zerba, Palazzini, Philippe, Dante, Bar-
toccetti, Brennan, Sfair.

Rev.mi Rossi, Tinello, Romani, Camagni, Giusti, Cavagna,
Salmon.

Etiam adest Exc.mus Edelby, Archiep. tit. Edessenus in Osrhoene,
Procurator B.mi Patriarchae Antiocheni Melchitarum.

Insuper adsunt Rev.mi P. C. Berutti, Secretarius Commissionis de
disciplina cleri et populi christiani et P. I. Rousseau, Secretarius Com-
missionis de religiosis.

Em.mus Tisserant, Decanus S. Collegii dicit precem « Adsumus ».
Deinde prosequitur disceptatio super schemata « De fidelium associa-
tionibus », « De missarum stipendiis, de missarum onerum reductione,
de piis ultimis voluntatibus », « De promovendis ad ordines sacros iis
qui fuerunt pastores seu ministri acatholici », a Commissione de disci-
plina cleri et populi christiani praesentata. Loquuntur Em.mi Frings,
Godfrey, Exc.mi Seper et Edelby.

Hora 10,10 colliguntur suffragia.

PROCESSUS VERBALES CONGREGATIONUM

Postea Em.mus Praeses rogat Em.mum Valeri, Praesidem Commis-
sionis de religiosis, ut referat super schema « De statibus perfectionis
adquirendae », Pars I: « Doctrina de statibus perfectionis adquiren-
dae », Sectio I: « Constitutio de statibus perfectionis adquirendae »,
Capita I, II, III, IV, V et Pars II: « Disciplina de renovatione vitae
et operae in institutis status perfectionis adquirendae », Sectio IV: « De
quibusdam quaestionibus particularibus status perfectionis », Caput
XXXII: « De missionibus ».

Relatione expleta, incipit disceptatio. Audiuntur Em. mi RufEni, Le-
ger, Dopfner, Exc.mi Elurley, Edelby, Em.mus Browne et Consiliarius
Rev.mus Salmon.

Hora 12,45 suffragia colliguntur et Em.mus Praeses, « Regina coe-
li » recitans, coetui finem imponit.

Die 16 iunii 1962, hora 9,30 Membra et Consiliarii Commissionis
Centralis in aulam Congregationum ad Palatium Apostolicum conve-
niunt.

Adsunt 63 Membra et 11 Consiliarii, nempe:

A) Membra: 37 S. R. E. Cardinales: Em.mi Tisserant, Micara,
Pizzardo, Aloisi Masella, Cicognani, Ferretto, Lienart, Tappouni, Co-
pello, McGuigan, Frings, RufEni, Valeri, Siri, Mclntyre, Quiroga y
Palacios, Leger, Montini, Giobbe, Cento, Garibi y Rivera, Godfrey,
Richaud, Konig, Dopfner, Marella, Alfrink, Santos, Ritter, Coussa,
Silva Henriquez, Suenens, Ottaviani, Di Jorio, Bea, Browne, Albareda.

2 Patriarchae: B.mi Gori, Cheikho.

17 Archiepiscopi: Exc.mi Felici, 0’Connor, Ujcic, Antezana y
Rojas, Beras, Cooray, Lefebvre, Alter, Graner, Hurley, Perrin, Seper,
Bazin, Bernard, Yago, Rakotomalala, Ngo-dinh-Thuc.

4 Episcopi: Exc.mi Verwimp, Jelmini, Suhr, Scharmach.

3 Superiores Generales: Rev.mi Gut, Sepinski, Janssens.

B ) Consiliarii: Exc.mi Staffa, Zerba, Palazzini, Bartoccetti.

Rev.mi Rossi, Tinello, Romani, Camagni, Giusti, Cavagna,

Salmon.

Adest quoque Exc.mus Edelby, Archiep. tit. Edessenus in Osrhoene,
Procurator B.mi Patriarchae Melchitarum.

Insuper adsunt Rev.mi A. Glorieux, Secretarius Commissionis de
apostolatu laicorum, P. R. Bidagor, S. J., Secretarius Commissionis de
disciplina Sacramentorum, et P. A. G. Welykyj, Secretarius Commis-
sionis de Ecclesiis Orientalibus.

SESSIO VII - ACTA

Praeest Em.mus Card. Tisserant, qui orationem dicit « Adsumus »
et rogat Em.mum Aloisi Masella, Praesidem Commissionis de disciplina
Sacramentorum ut referat super schema decreti « De praeparatione ad
matrimonium ».

Expleta relatione, habetur disceptatio. Loquuntur Em. mi Lienart,
Ruffini, Leger, Konig, Exc.mus Consiliarius Bartoccetti, Em.mus Otta-
viani.

Hora 10,40 colliguntur suffragia.

Postea Em.mus Praeses Em.mum Aloisi Masella rogat ut schema
decreti « De sacerdotibus lapsis » praesentet.

Hora 11 incipit disceptatio. Audiuntur Em. mi Frings, Ruffini, Le-
ger, Godfrey, Dopfner, Ottaviani.

Hora 11,25 coetus interrumpitur per quadrantem. Postea resumi-
tur disceptatio. Loquuntur Exc.mi Seper et Edelby.

Hora 11,40 suffragia colliguntur.

Postea Em.mus Praeses rogat Em.mum Hamletum Ioannem Cico-
gnani, Praesidem Commissionis de Ecclesiis Orientalibus, ut referat
de schemate decreti « De Ecclesiae unitate “ ut omnes unum sint ” ».

Hora 12,10 incipit disceptatio. Audiuntur Em. mi Ruffini, Leger,
Bea.

Hora 13 suetis precibus coetus clauditur.

Die 18 iunii 1962, hora 9,30 Membra et Consiliarii Commissionis
Centralis in aulam Congregationum ad Palatium Apostolicum conve-
niunt.

Adsunt 60 Membra et 15 Consiliarii, nempe:

A) Membra: 33 S. R. E. Cardinales: Em. mi Tisserant, Aloisi Ma-
sella, Ferretto, Lienart, Copello, McGuigan, Frings, Ruffini, Valeri,
Siri, Mclntyre, Quiroga y Palacios, Leger, Montini, Giobbe, Cento,
Garibi y Rivera, Godfrey, Confalonieri, Ricbaud, Konig, Dopfner, Ma-
rella, Traglia, Santos, Ritter, Coussa, Silva Henriquez, Suenens, Di Jo-
rio, Bea, Browne, Albareda.

2 Patriarchae: B.mi Gori, Cheikho.

18 Archiepiscopi: Exc.mi Felici, 0’Connor, Ujcic, Antezana y
Rojas, Beras, Cooray, McKeefry, Lefebvre, Alter, Graner, Hurley, Per-
rin, Seper, Bazin, Bernard, Yago, Rakotomalala, Ngo-dinh-Thuc.

4 Episcopi: Exc.mi Verwimp, Jelmini, Suhr, Scharmach.

3 Superiores Generales: Rev.mi Gut, Sepinski, Janssens.

PROCESSUS VERBALES CONGREGATIONUM

B) Consiliarii: Exc.mi Staffa, Scapinelli, Zerba, Palazzini, Dante,
Bartoccetti, Brennan, Sfair.

Rev.mi Rossi, Tinello, Romani, Camagni, Giusti, Cavagna,
Salmon.

Adest quoque Exc.mus Edelby, Archiep. tit. Edessenus in Osrhoene,
Procurator B.mi Saigh, Patriarchae Antiocheni Melchitarum.

Adsunt denique Rev.mi A. Glorieux, Secretarius Commissionis de
apostolatu laicorum, necnon P. A. G. Welykyj, Secretarius Commissio-
nis de Ecclesiis Orientalibus.

Dicta ab Em.mo Praeside Tisserant prece « Adsumus », resumitur
disceptatio super schema decreti « De Ecclesiae unitate “ ut omnes
unum sint ” ». Audiuntur Em.mus Browne et Exc.mus Edelby.

Hora 10 colliguntur suffragia.

Postea Em.mus Praeses rogat Em.mum Cento, Praesidem Commis-
sionis de apostolatu laicorum, ut referat super schema constitutionis
« De apostolatu laicorum », Prooemium et Pars I: « Notiones genera-
les »; Pars II: « De apostolatu laicorum in actione ad Regnum Christi
directe provehendum ».

Hora 10,40 incipit disceptatio. Audiuntur Em. mi Ruffini, Leger,
Siri, Richaud.

Hora 11,10 coetus per quadrantem interrumpitur.

Disceptatione resumpta, loquuntur Exc.mus Hurley et Rev.mus Ti-
nello Consiliarius.

Hora 12,10 suffragia colliguntur.

Em.mus Cardinalis Praeses rogat Em.mum Cento ut referat de
Parte III necnon de Parte IV schematis nuper discussi, scilicet: « De
apostolatu laicorum in actione caritativa » et « De apostolatu laicorum
in actione sociali ».

Hora 12,50 incipit disceptatio. Loquuntur Em.mi Ruffini et Leger.

Hora 13,15 disceptatio ad crastinam diem remittitur et, suetis pre-
cibus ab Em.mo Praeside recitatis, congregatio clauditur.

VII

Die 19 iunii 1962, hora 9,30 Membra et Consiliarii Commissio-
nis Centralis in aulam Congregationum ad Palatium Apostolicum con-
veniunt.

Adsunt 62 Membra et 16 Consiliarii, nempe:

A) Membra: 36 S. R. E. Cardinales: Em.mi Micara, Pizzardo,
Aloisi Masella, Ferretto, Lienart, Tappouni, Copello, McGuigan, Frings,
Ruffini, Siri, Mclntyre, Quiroga y Palacios, Leger, Montini, Giobbe,

SESSIO VII - ACTA

Cento, Garibi y Rivera, Godfrey, Confalonieri, Richaud, Konig, Dopfner,
Marella, Traglia, Alfrink, Santos, Ritter, Coussa, Suenens, Ottaviani,
Di Jorio, Larraona, Bea, Browne, Albareda.

2 Patriarchae: B.mi Gori, Cheikho.

17 Archiepiscopi: Exc.mi Felici, 0’Connor, Ujcic, Antezana y
Rojas, Beras, Cooray, McKeefry, Lefebvre, Alter, Graner, Hurley, Per-
rin, Seper, Bazin, Bernard, Rakotomalala, Ngo-dinh-Thuc.

4 Episcopi: Exc.mi Verwimp, Jelmini, Suhr, Scharmach.

3 Superiores Generales: Rev.mi Gut, Sepinski, Janssens.

B ) Consiliarii: Exc.mi Staffa, Principi, Scapinelli, Zerba, Palaz-
zini, Philippe, Dante, Bartoccetti, Brennan.

Rev.mi Rossi, Tinello, Romani, Camagni, Giusti, Cavagna,
Salmon.

Adest Exc.mus Edelby, Archiep. tit. Edessenus in Osrhoene, Pro-
curator B.mi Patriarchae Melchitarum.

Adsunt quoque Rev.mi A. Glorieux, Secretarius Commissionis de
apostolatu laicorum, I. Willebrands, Secretarius Secretariatus ad unita-
tem christianorum fovendam, et P. S. Tromp S. L, Secretarius Com-
missionis Theologicae.

Praeest Em.mus Clemens Micara, Ep. Veliternus et Vicarius Gene-
ralis Summi Pontificis pro Urbe eiusque districtu, qui orationem legit
« Adsumus ».

Resumitur disceptatio super schema « De apostolatu laicorum »,
Pars III: « De apostolatu laicorum in actione caritativa », et Pars IV:
« De apostolatu laicorum in actione sociali ». Audiuntur Em.mus God-
frey et Exc.mus Cooray.

Hora 9,55 colliguntur suffragia.

Deinde Em.mus Ottaviani ab Em.mo Praeside rogatur ut referat
super schema de Ecclesia, Pars II, caput VII: « De Ecclesiae magi-
sterio », et caput VIII: « De auctoritate et oboedientia in Ecclesia ».

Hora 10,20 incipit disceptatio. Audiuntur Em. mi Lienart, Frings,
Ruffini, Leger, Konig, Dopfner, Browne.

Hora 11 exquiruntur suffragia.

Hora 11,15 coetus per quadrantem suspenditur.

Coetui resumpto praeest Em.mus Ioseph Pizzardo, Ep. Albanensis,
Praefectus S. Congregationis seminariorum et universitatum studiorum,
cum Em.mus Micara ab ipso coetu interea discessisset.

Em.mus Ottaviani, Praeses Commissionis Theologicae, rogatur ut
ex schemate « De Ecclesia » capita IX et X praesentet, quae « De rela-
tionibus inter Ecclesiam et Statum necnon de tolerantia religiosa » et

PROCESSUS VERBALES CONGREGATIONUM

« De necessitate Ecclesiae annuntiandi Evangelium omnibus gentibus
et ubique terrarum » inscribuntur.

Relatione Em.mi Ottaviani expleta, Em.mus Bea, Praeses Secreta-
riatus ad unitatem christianorum fovendam, rogatur ut schema consti-
tutionis ab ipso Secretariatu apparatum illustret, cui titulus: « De liber-
tate religiosa ».

Verbis Em.mi Bea Em.mus Ottaviani respondendum esse breviter
arbitratur.

Hora 12,20 disceptatio provehitur ope Em. morum Frings, Ruffini,
Leger, Dopfner, Alfrink, Larraona, Browne.

Disceptatio interrumpitur coetusque clauditur, suetis precibus, ho-
ra 13,25.

VIII

Die 20 iunii 1962, hora 9,30 Membra et Consiliarii Commissionis
Centralis in aulam Congregationum ad Palatium Apostolicum con-
veniunt.

Adsunt 63 Membra et 18 Consiliarii, nempe:

A) Membra: 37 S. R. E. Cardinales: Em.mi Micara, Pizzardo,
Ferretto, Lienart, Tappouni, Copello, McGuigan, Frings, Ruffini, Va-
leri, Ciriaci, Mclntyre, Quiroga y Palacios, Leger, Montini, Giobbe,
Cento, Godfrey, Confalonieri, Konig, Dopfner, Marella, Traglia, Al-
frink, Santos, Ritter, Coussa, Suenens, Ottaviani, Di Jorio, Roberti,
Jullien, Larraona, Heard, Bea, Browne, Albareda.

2 Patriarchae: B.mi Gori, Cheikho.

17 Archiepiscopi: Exc.mi Felici, 0’Connor, Ujcic, Antezana y
Rojas, Campbell, Beras, Cooray, McKeefry, Lefebvre, Alter, Graner,
Hurley, Perrin, Seper, Bazin, Bernard, Ngo-dinh-Thuc.

4 Episcopi: Exc.mi Verwimp, Jelmini, Suhr, Scharmach.

3 Superiores Generales: Rev.mi Gut, Sepinski, Janssens.

B) Consiliarii: Exc.mi Parente, Carpino, Samore, Staffa, Prin-
cipi, Scapinelli, Zerba, Palazzini, Philippe, Bartoccetti, Brennan.

Rev.mi Rossi, Tinello, Romani, Camagni, Giusti, Cavagna,
Salmon.

Etiam adest Exc.mus Edelby, Procurator B.mi Patriarchae Antio-
cheni Melchitarum.

Adsunt quoque Rev.mi I. Willebrands, Secretarius Secretariatus
ad unitatem christianorum fovendam, et P. S. Tromp S. I., Secretarius
Commissionis Theologicae.

Hora 9,35 Summus Pontifex Ioannes XXIII aulam ingreditur. Post

SESSIO VII - ACTA

orationem « Adsumus » ab ipso dictam, praesentes humanissime allo-
quitur, apostolicam benedictionem impertit et ab aula discedit.

Coetui praeest Em. mus Micara, qui disponit ut disceptatio prose-
quatur de schematibus hesterna die praesentatis, scilicet « De relatio-
nibus inter Ecclesiam et Statum necnon de tolerantia religiosa », « De
necessitate Ecclesiae annuntiandi Evangelium omnibus gentibus et ubi-
que terrarum » (a Commissione Theologica confectis) et « De libertate
religiosa » (a Secretariatu ad unitatem Christianorum fovendam con-
fecto).

Audiuntur Em.mus Godfrey, Exc.mi Alter, Hurley, Cooray, Edelby.

Em. mus Ottaviani animadversionibus prolatis breviter respondet.
Postea suffragia colliguntur.

Intervallo per quadrantem interposito, hora circiter 11,15 labores
resumuntur. Em.mus Ottaviani refert super schema constitutionis « De
Beata Maria Virgine Matre Dei et Matre hominum », praeside Em.mo
Pizzardo, loco Em. mi Micara, qui interea a coetu discesserat.

Hora 11,35 disceptatio habetur. Audiuntur Em.mi Lienart, Ruf-
fini, Konig, Leger, Exc.mus Edelby nomine B.mi Maximi IV Saigh.

Hora 12,20 suffragia colliguntur.

Deinde Em.mus Card. H. I. Cicognani, a Publicis Ecclesiae Nego-
tiis, haec monuit: « Inter quaestiones propositas a Secretariatu ad Chri-
stianorum unitatem fovendam, exhibetur decretum de Iudaeis. Haec
sunt adnotanda. Una cum Em.mo Card. Bea disceptatum est num
“ Decretum de Iudaeis ”, tanta cum caritate ab eodem Cardinali para-
tum, congrueret praesentare huic Commissioni Centrali et inter Acta
Concilii Oecumenici enumerare. Visum est inopportune id fore.

Supervacaneum esset revocare vincula nostra cum populo Iudaico
— ipse Christus D. N, ex illa gente venit, et cum Novo etiam Vetus
Testamentum tenemus — . Verum stare debemus fini huius Concilii, in
quo Ecclesia vult solemniter suam fidem affirmare et suum apostolatum
corroborare.

Et curnam istud particulare Decretum? Si de Iudaeis, cur non etiam
de Mahumedanis? (Utique gloriantur de sua descendentia a patre Abra-
ham).

Notae sunt asperae dissensiones nostri temporis inter Iudaeos et
Arabes; facile exoritur suspicio de re politica; vel fovendi hanc vel illam
partem; iam falsi rumores de hoc divulgantur.

Iudaei et omnes qui foris sunt bene sciunt Ecclesiam eos esse excep-
turam magno corde, si fidem catholicam amplecti desiderant.

Quapropter proponitur ut huius Decreti ratio non habeatur in Con-

PROCESSUS VERBALES CONGREGATIONUM

cilio et non appareat inter Acta Concilii ». Ideoque disceptatio de hoc
schemate habita non est.

Suetis precibus, hora 12,40 sessio clauditur.

Die 20 iunii 1962, hora 16,30 Membra et Consiliarii Commissionis
Centralis in aulam Congregationum ad Palatium Apostolicum conve-
niunt.

Adsunt 41 Membra et 6 Consiliarii, nempe:

A) Membra: 15 S. R. E. Cardinales: Em. mi Pizzardo, Aloisi Ma-
sella, Ferretto, McGuigan, RufEni, Quiroga y Palacios, Cento, Godfrey,
Confalonieri, Coussa, Jullien, Larraona, Bea, Browne, Albareda.

2 Patriarchae: B.mi Gori, Cheikho.

17 Archiepiscopi: Exc.mi Felici, 0’Connor, Ujcic, Antezana y
Rojas, Campbell, Beras, Cooray, McKeefry, Lefebvre, Alter, Graner,
Hurley, Perrin, Seper, Bazin, Bernard, Ngo-dinh-Thuc,

4 Episcopi: Exc.mi Verwimp, Jelmini, Suhr, Scharmach.

3 Superiores Generales: Rev.mi Gut, Sepinsld, Janssens.

B) Consiliarii: Exc.mus Palazzini.

Rev.mi Rossi, Tinello, Romani, Giusti, Salmon.

Adest quoque Exc.mus Edelby, Archiep. tit. Edessenus in Osrhoene,
Procurator B.mi Patriarchae Melchitarum.

Adest denique Exc.mus I. Willebrands, Secretarius Secretariatus
ad unitatem christianorum fovendam.

Praeest Em.mus Pizzardo, qui, post orationem « Adsumus », ro-
gat Em.mum Bea ut schema decreti « De oecumenismo catholico », a
Secretariatu ad unitatem christianorum fovendam apparatum, illustret.

Hora 16,55 incipit disceptatio. Exc.mus Secretarius Generalis ani-
madversiones Em. mi Ottaviani, qui a coetu abest, legit, Postea audiun-
tur Em.mi RufEni et Browne.

Hora 17,30 suffragia colliguntur.

Em.mus Bea relationem habet de schemate decreti « Necessitas
orationis pro unitate christianorum maxime temporibus nostris » et de
schemate decreti « De verbo Dei ».

Hora 18,15 incipit disceptatio. Audiuntur Em.mi RufEni, Larraona
et Browne.

Hora 18,45 suffragia colliguntur,

Hora 19, oratione « Angelus » dicta, clauditur congregatio nona et
ultima VII sessionis Commissionis Centralis Praeparatoriae, necnon
totius periodi praeparatoriae Sacrosancti Concilii Oecumenici Vaticani II.

2 - DISCEPTATIO

DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

(Prima Congregatio: 12 iunii 1962)

1) SCHEMA PROPOSITUM
A COMMISSIONE DE STUDIIS ET SEMINARIIS

Prooemium

Divinus Redemptor, ut humani generis redemptionis opera, quam ipse
e Cruce pendens consummavit, ad saeculorum usque occasum perpetuaretur,
Ecclesiam unici aeternique sacerdotii sui participem esse voluit; 1 Apostolis
etenim eorumque successoribus in sacerdotio potestatem tradidit consecrandi,
offerendi et ministrandi suum ipsius corpus et sanguinem, nec non et peccata
dimittendi et retinendi 2 eosque constituit Evangelii praecones et novi populi
electi duces. 3

Apostolici vero praecepti « Manus cito nemini imposueris » (cf. I Tim.
5, 22) semper memor, Ecclesia non solum ius proprium et exclusivum sibi
vindicavit futuros altaris ministros instituendi, 4 sed nihil fortasse magis, per
saeculorum decursum, actuosa maternaque sollicitudine provexit, quam ido-
neam suorum sacerdotum conformationem.® Quod quidem gravissimum mu-
nus inde a Concilio Tridentino prosecuta est in Seminariis quibus erigendis
adaptandis promovendis impensam devovit curam. Haec igitur Sacrosancta
Vaticana Synodus, cum totius Ecclesiae bonum a Seminariis quam maxime
pendere sibi persuasum habeat, 0 quaedam statuenda decrevit quibus, secun-
dum venerandas ecclesiasticas traditiones ac nullo semoto certo progressu,
tota alumnorum institutio Christi Aeterni Sacerdotis missioni in progredien-
tis aetatis discriminibus explendae securius conformetur. 7

NOTAE AD PROOEMIUM

1 Cf, Pius XII, Adhort. Apost. Menti Nostrae, d. 23 sept. 1950, A.A.S.,
42 (1950), p. 659.

2 Cf. Concilium Trident., Sessio XXIII, Cap. I, Denz. 957.

3 Cf. Luc. 10, 16; Io. 20, 21.

4 Cf. Codex luris Canonici, can. 1352,

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

5 Pius XI, Litt. Encycl. Ad Catholici Sacerdotii, d. 20 dec. 1935, A.A.S.,
28 (1936), p. 37.

0 Leo XIII, Epist. Paternae providaeque, Acta Leonis, 1899, p. 194: « Sunt
quaedam tamen ad rei catholicae profectum ita necessaria, ut ea semel attigisse
non satis sit; commemorari saepius et commendari velint. Huc potissimum pertinet
cura in Seminariis collocanda, quorum cum statu fortuna Ecclesiae coniungitur ma-
xime ». Cf. etiam Pius XII, Epistula ad Exc.mos Poloniae Antistites, d. 29 iunii
1945, Discorsi e Radiomessaggi, vol. VII, p. 495.

7 Schema Constitutionis « De Sacrorum Alumnis formandis » intendit respon-
dere quaestionibus quae a Pont. Commissione Centrali positae sunt Commissioni de
Studiis et Seminariis (cf. Quaestiones Commissionibus Praeparatoriis Concilii Vat. II
positae, Citta dei Vaticano 1960, 18 sq.):

De Institutione Spirituali: cap. II Schematis;

De Disciplina: cap. III Schematis;

De Ratione Studiorum in Seminariis: cap. IV Schematis;

De Institutione Pastorali: cap. V et VI Schematis.

Quaedam determinationes magis generales praemissae sunt in capite I : «De
ordinatione generali Seminariorum ». Si Patribus Concilii opportunum videtur,
schema Decreti: « De vocationibus ecclesiasticis », iam consideratum a Pont. Com-
missione Centrali, potest uniri huic Constitutioni, in qua reapse agitur de vocatio-
nibus sacerdotalibus evolvendis et formandis, ab ingressu in Seminarium usque ad
sacerdotalis operositatis initia.

Caput I

DE SEMINARIORUM ORDINATIONE GENERALI

1. [ Seminarii finis]. Seminarii est eos qui in spem divini ministerii edu-
cantur, sapienter progrediente institutione ita excolere ut Christo Sacerdoti
per Ordinis Sacramentum digne configurentur atque ad apostolicum munus
sancte obeundum rite praeparentur. In Seminario ergo Dominum Iesum om-
nes, et qui praesunt et qui subsunt, ante oculos incessanter habeant: modera-
tores et magistri ut cum Apostolo veraciter dicere possint « Imitatores mei
estote, sicut et ego Christi » (I Cor. 11, 1); sacrorum alumni ut discipulorum
more intimos sensus mentemque Christi Iesu induant Eiusque opera imitari
incipiant. 1

2. [Seminarii variae species]. Ad Christi ministros rite efformandos
praeter Seminaria maiora pro alumnis philosophiae ac theologiae vacantibus
praescripta, etiam quae vocantur minora aptissima sunt et carissima Eccle-
siae; quare haec Sancta Synodus, Tridentini Concilii rationes pro pueris et
adulescentibus in Seminariis instituendis adhuc validas censens, Episcopis
ea enixe commendat. Ut autem huiusmodi adulescentuli a nativo suae domus
humo separati in Seminariis apte proficiant, sollertissima cura habenda est,
« ut singulorum puerorum indoles cuiusque propria recte conformetur »;
itemque « res ipsa postulat, ut, quam pueri in Seminariis vitam ducant, cum

SESSIO VII - ACTA

communi omnium puerorum vita, quantum potest, congruat »; particulari
illorum religiosa conformatione sancte servata. 2

Particularibus recentioris aetatis conditionibus consulens, haec S. Syno-
dus Ordinarios hortatur ut tardioribus quoque vocationibus, curriculum
studiorum mediorum quod attinet, peculiaribus institutis dioecesanis vel re-
gionalibus provideant, aptis ibidem adhibitis methodis, nulla autem circa
idoneitatis normas exceptione facta. 3

3. [ Seminaria interdioecesana et regionalia ]. Ubi vires singularum dioe-
ceseon non sufficiunt ad sacrorum tirones iuxta Sanctae Sedis praecepta et
huius Synodi decreta in proprio Seminario rite instituendos, erigenda foven-
daque sunt Seminaria interdioecesana vel regionalia; ea quidem tamquam
propria habenda sunt a singulis Episcopis, qui proinde secundum normas
a Sancta Sede approbandas, in eorum regimine aequa ratione partes habeant
aptosque Superiores et Magistros ceteraque subsidia communi nisu ipsius
suppeditent. 4

4. [ Moderatorum, et Magistrorum electio ]. Cum alumnorum institu-
tionis optatus exitus multo magis quam a sapientibus legibus ab educatori-
bus bonis et expertis pendeat, haec Sancta Vaticana Synodus graviter monet
Episcopos ut Seminariorum moderatores et magistros inter optimos eligant,
viros ad animos Christo lucrandos eximie aptos, neque timeant eos avocare
ab aliis ministeriis quae, quamvis gravia, numquam Seminario sunt antepo-
nenda, 5 Curent insuper, ne praecipue Seminariorum moderatores alienis
onerentur officiis.

5. \_Moderatorum particularis praeparatio ]. Etsi in Seminariorum insti-
tutoribus innata alios moderandi indoles, ingenium ac potissimum dona
gratiae plurimum valeant, tamen, uti iidem gravissimis obligationibus coram
Deo et Ecclesia initis satisfacere possint, peculiaris quoque institutio accedat
oportet. Exinde, quemadmodum Concilium Tridentinum specificae ipsorum
alumnorum institutioni faustissimo cum exitu providit, ita haec Sacrosancta
Vaticana Synodus vehementer exoptat, ut non solum qui ad docendum in
Seminariis destinantur, sed potissimum ii qui ad Superiorum et Directorum
spiritus officia ibidem deputantur, ad tam arduum munus explendum spe-
cifica institutione diligenter praeparentur. 6 Curent ergo Episcopi ut quos ex
proprio clero iu venibus levitis moderandis aptiores iudicaverint, tempestive
ad ea Instituta mittant in quibus profunda conformatione spirituali atque
paedagogica possint ditari. Promoveant insuper Rectorum ac moderatorum
cuiuscumque nationis vel regionis periodicos conventus in quibus sub Epi-
scoporum auspiciis Seminariorum educatores fructus experimento ac usu
collectos inter se communicent ac quomodo progredientis aetatis necessita-
tibus aptius consulatur communia conferant consilia. 7

6. \_Moderatorum ac Magistrorum dotes]. Ut sacrorum alumni Iesu
Christi Sacerdotis virtutibus plene, firme informentur, Rectores et Modera-
tores spiritus imprimis amore Christi et Ecclesiae ferveant oportet atque
scientia sacra, prudentia, psychologica et paedagogica arte atque pastorali

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

experientia ita praecellant ut totius Seminarii sint quasi anima. Sed et ceteri
Seminarii moderatores atque magistri profunde sentiant quantopere ab ipso-
rum quoque doctrina, oratione, abnegationis ac oboedientiae exemplis, ani-
marum zelo pendeat formationis exitus. Semper sint memores sanctos sacer-
dotes in Seminario efformari nonnisi ab eis qui ad sanctitatem generose ten-
dunt.

7. [ Moderatorum cooperatio ]. Certissima quoque omnium mentibus
inhaereat persuasio, alumnos eo securius ad Christi Sacerdotium praeparari
quo plenius tota Seminarii vita instantissimae respondeat Domini orationi:
« Ut omnes unum sint » (Io. 17, 21). Moderatores ergo et magistri a Do-
mini Spiritu ducti et compaginati ita unum ex multis corpus efforment, ut
Ecclesiae mysterium in Seminariis insigni praefulgeat splendore. Rectori igi-
tur, fulcro unitatis, tota Seminarii familia aequo animo oboediat sicut patri
ac filiali adhaereat concordia. Arctissima vigeat inter Rectorem et Modera-
tores spiritus operae consortio, sed accurata quoque officiorum distinctio,
ne Rector secretum conscientiae forum invadat, nec Spiritus moderator exter-
nae se immisceat disciplinae. Rectore denique praeeunte, omnes Seminarii
moderatores ac magistri in alumnis instituendis fidelissimos se exhibeant
Episcopi cooperatores: « Quotquot enim Dei et Iesu Christi sunt, hi sunt
cum Episcopo ». 9 Ipse dioeceseos Pastor autem assidua praedilectionis cura
adiuvet eos qui in Seminario laborant ac ipsis alumnis se demonstret verum
in Christo Patrem. 10

8. [ Alumnorum selectio ac probatio ]. Seminarium, cum particulari ex
fine communi a collegio vel quavis schola catholica differat, per singulos tiro-
cinii annos palaestra sit oportet non solum sedulae alumnorum educationis,
sed vigilantissimae eorum selectionis et probationis.

a) Cuius selectionis ratio pro alumnorum aetate diversa erit, in pueris
aliquantulum mitior, severa omnino in iuvenibus. Nullatenus autem in Se-
minarium minus admittendi sunt qui vocationis saltem germina non prodant,
in Seminarium vero maius qui eius signa certa non exhibeant; citiusque
dimittendi sunt qui idonei non reperiantur vel Seminarii finem assequi am-
plius nolunt. 11

b) Haec Sacrosancta igitur Oecumenica Synodus Seminarii modera-
tores graviter monet ut proprii officii memores sedula cura ad solidum iudi-
cium de positiva alumnorum idoneitate sibi efformandum attendant; utrum
scilicet vere spiritu Christi agantur, sufficientis ingenii dotibus polleant, con-
grua salute physica et psychica ac praecipue sano iudicio sint praediti atque
intentione recta, voluntate libera, firma et actuosa ad Domini Sacerdotium
participandum anhelent. Audiantur etiam magistrorum sententiae nec, dato
peculiari momento quod vacationum tempori pro probanda vocatione com-
petit, negligatur quid proprii alumnorum parochi, alii quoque sacerdotes
et interdum laici prudentes ad debitam hauriendam certitudinem conferre
valeant imprimis in scrutiniis ante ordinum susceptionem peragendis; ali-
quando opportunum erit consilium quoque medici periti ac christiani sensus

SESSIO VII - ACTA

exquirere. Quibus omnibus auditis, semper solius auctoritatis ecclesiasticae
est de vocatione sacerdotali iudicare et de admittendo alumno decernere. 12

c) Normis ab Ecclesia circa castitatis probationem editis ii qui in Se-
minariis vel iuvenum animos moderantur vel sacras confessiones excipiunt,
intra sui cuiusque muneris fines, graviter ipsorum onerata conscientia, fide-
lissime pareant. Nec quidquam de debita severitate remittant, sibi persuasum
habentes se ita alumnorum bono caritate vere paterna consulere ac magna
ex parte causas auferre, cur catholica Ecclesia lacrimas fundat simulque
christianus populus in sacerdotum moribus offendat. 13 Ut autem omnes quot-
quot iuvenum institutioni incumbunt normas ab Apostolica Sede statutas
apprime cognoscant et eisdem utantur in probanda vocatione principiis,
huiusmodi normae in unico documento apte colligantur; Episcopi vero cu-
rent ut hae normae Seminarii moderatoribus, magistris atque confessariis
quotannis in memoriam revocentur. 14

9. [Tutior semper sententia sequenda ]. In casibus autem dubiis de
alumnorum idoneitate, Praesules et Seminariorum moderatores, nullo habito
humano respectu, sed rationis supremo animarum Episcopo reddendae unice
memores, tutiorem semper sententiam amplectantur 1S neque sacerdotum in-
ducti penuria hodie fere in tota Ecclesia deplorata ullo pacto iustum et
severum de alumnorum aptitudine iudicium minuant, confidentes quod « Deus
numquam ita deserit Ecclesiam suam quin inveniantur idonei ministri suffi-
cientes ad necessitatem plebis, si digni promoverentur et indigni repelle-
rentur ». 10

10. [Seminariorum Statuta\. Praecipit denique Sancta Synodus ut in
unoquoque Seminario Statuta habeantur ab Episcopo vel a competente aucto-
ritate approbata eaque scripta omnium sint in manibus ita ut « quid agere,
quid observare debeant, doceantur tum qui in eodem Seminario in spem
Ecclesiae instituuntur, tum qui in horum institutionem operam suam im-
pendunt ». 17 In redigendis autem Statutis attendatur ad huius Sanctae Sy-
nodi decreta, ad Pontificia de re documenta necnon ad particulares locorum
et gentium conditiones; prae oculis habeantur etiam regulae in aliis Semi-
nariis fructuose vigentes nec praetermittantur ea quae a probato disciplinae
paedagogicae progressu commendantur.

Seminarii Statuta concisa brevitate contineant leges quae modo stabili
decerni possunt; eae vero regulae quae pro adiunctis facilius sunt mutandae,
in particulari « Consuetudinario » colligantur. 18

11. [Visitatio Apostolica periodice instituenda ]. Statis periodis in sin-
gulis Seminariis peragatur Visitatio Apostolica, per expertos et discretos
ecclesiasticos viros ita instituenda ut paterna et actuosa Ordinariorum circa
Seminaria sollicitudo exinde opportunum recipiat iuvamen. 19

Textus schematis definitive approbatus est in Sessione Generati Commissionis
de Studiis et Seminariis habita diebus 11-16 decembris 1961, unanimi Membrorum
suffragio.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

NOTAE

ACV2-. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando.

1 Secundum ea quae iam in Constitutionis prooemio perstricta sunt, tota
alumnorum in Seminariis formatio ad Christum tendat oportet. Haec nota christo-
centrica proinde in universa Constitutione retinetur; eo efficacius in futuris sacer-
dotibus excolitur etiam vera « spirituali tas ecclesiologica ».

2 Cf. Pius XII, Adhortatio Apostolica Menti Nostrae, 23 sept, 1950; A.A.S.,
42 (1950), p. 685. - Concilium Tridentinum (Decretum de Reformatione, can. 18;
Enchir. Cler., n. 97) nondum distinguit Seminaria maiora et minora, praevidit autem
in Seminariis posse recipi qui saltem duodecimum annum attigerint.

Utilitas Seminariorum minorum hodie haud ita raro in dubium vocatur. Obici-
tur imprimis permagnus numerus eorum qui in Seminariis minoribus educati ad
Sacerdotii metam non pertingunt; affirmatur insuper, saepius ineptis educationis
methodis in istis institutis non paucos adulescentes gravia pati damna, iis praecise
annis quando de animi indole formanda deciditur, Constat autem in tot regionibus
plurimas vocationes sacerdotales easque optimas e Seminariis minoribus provenire;
immo non paucae dioeceses quae hucusque eiusmodi instituta non habuerunt, re-
centius ea erigere coeperunt. Ut obiectionibus modo recensitis respondeatur, omnino
consideranda sunt ea quae in supra laudata Adhortatione Apostolica Menti Nostrae
de vitae ratione in Seminariis minoribus instituenda praecipiuntur. In votis ad Com-
missionem de Studiis et Seminariis missis aliquando postulabatur ut expresse veta-
retur verbi gratia usus habitus clericalis a parte puerorum in Seminariis minoribus
degentium. Praeferenda autem videbatur generalis quaedam commendatio, in qua
tota vitae ratio aetati adulescenti vere congrua inculcatur.

3 Uti iam in notis ad schema Decreti « De Vocationibus ecclesiasticis fovendis »
a Commissione de Studiis et Seminariis propositum animadvertebatur (pag. 13 sq.,
nota 16), non omnes Episcopi eiusdem sunt sententiae utrum et quousque huius-
modi candidati tardius vocati in particularibus Institutis ad Sacerdotium praeparari
debeant. Curriculum studiorum classicorum autem quod attinet, omnes fere Prae-
sules conveniunt tardius vocatos in specialibus Institutis aptius instrui posse. De
iis proinde solummodo in Decreto sermo est. Praeterea autem opportunum visum
est inculcare, his in casibus methodos instructionis et educationis quidem aetati
provectiori adaptatas esse adhibendas, cavendum autem esse omnino, ne severa
electionis criteria seponantur.

Cf. etiam Schema decreti « De Studiis Clericorum » propositum a Commissione
de Missionibus; pp. 7 sq., n. V: «De Institutis vel Collegiis propriis pro vocatio-
nibus tardivis ».

4 De Seminariis interdioecesanis vel regionalibus sententiae variae leguntur in
votis ab Episcopis Concilio parando missis (cf. ACV2, ser. I, Appendix vol. II,
pars I, pp. 613-619). A multis maximum beneficium celebratur, quod huiusmodi
Seminaria constituunt pro parvis dioecesibus et pro accuratiore alumnorum forma-
tione (cf. Pius XII, Allocutio Siamo ben lieti ad Pont. Sem. Anagninum, 29 apr.
1949 et cf. etiam Votum a S. Congreg. de Seminariis et Studiorum Universitatibus
pro Concilio parando elaboratum, ACV2, ser. I, vol. III, pp. 401-404). Non pauci
Episcopi autem exprimunt varia desideria: alumnorum numerus ne sit nimis ele-

SESSIO VII - ACTA

vatus quo melius singuli cognosci, corrigi et excoli possint; Episcopis detur aequa
in regimine determinando portio; omnes Praesules quorum interest, concedant
meliores moderatores et magistros; instituantur seminaria interdioecesana, quae
etsi non sint regionalia, efficacius alumnos praeparare possint.

lussio conciliaris et Seminariorum regionalium momento et desideriis modo
insinuatis opportune satisfacere intendit. Etiam Schema decreti « De Studiis Cle-
ricorum » propositum a Commissione de Missionibus (p. 8 sq.), vindicato Semina-
riorum regionalium momento, inculcat incommoda « quae Seminario communi in-
haerere solent » esse opportune imminuenda vel ob maius bonum promovendum
generose toleranda.

s Hoc principium summo vigore inculcatur in Pii XI Litt. Encycl. Ad Catho-
lici Sacerdotii , d. 20 dec. 1935, A.A.S. (1936), p. 37: «Diligens imprimis esto
moderatorum magistrorumque delectus... Sacris eiusmodi conlegiis sacerdotes tri-
buite maxima virtute ornatos; neque gravemini eos e muneribus abstrahere, specie
quidem maioris ponderis, quae tamen cum hac capitali re, cuius partes nulla alia
susceperit, comparari nequeunt ». Quod delegendi optimos principium iterum incul-
catur a Pio XII in Litteris Apostolicis ad Ordinarios Brasiliae directis die 23 aprilis
1947, Discorsi e Radiomessaggi IX, pp. 579-580. Cf, etiam Leo XIII, Epist. Litte-
rae a vobis ad Episcopos Brasiliae, 2 iul. 1894 ( Ench , Cler., n. 543), — Gravis
Concilii monitio videtur necessaria, quia maiora in Seminariis deploranda damna
proveniunt ex inepta Moderatorum et Magistrorum selectione.

G Experientia constat saepius Rectores vel Moderatores spiritus renuntiari
absque ulla praeparatione; aliquando sacerdotes post unum aliumve sacerdotii an-
num, nimis imperiti, statim constituuntur Seminariorum Rectores. Moderatores spi-
ritus vero eliguntur ratione habita tantum ad generalem ipsorum bonitatem, negle-
ctis specificis qualitatibus ad tam grave munus obeundum necessariis. Uti Visitator
Apostolicus quam maxime in re expertus, edicit: « Haec est, meo iudicio, origo
et causa praecipua malorum, quae hodie Seminariorum vitam perturbant »,

His defectibus ut remedium paretur, necessaria est Moderatorum specifica prae-
paratio in Institutis ubi profundiore conformatione spirituali ac paedagogica exco-
lantur. Cf. Vota ab Episcopis missa, ACV2, Appendix vol. II, pars I, p. 603 ss.

7 Cf. ACV2, Appendix vol. II, pars I, p. 605. Reapse in pluribus nationibus
vel regionibus periodici Rectorum et Moderatorum spiritus conventus optimo cum
fructu iam celebrantur; pro Italia ab ipsa S. Congreg. de Seminariis et Stud. Uni-
versitatibus plures eiusmodi congressus promoti sunt (« corsi di aggiornamento »).

8 Cf. Leo XIII, Epist. Encycl. Quod multum, d. 22 aug. 1886 {Ench. Cler.,
n. 473), et Epist. Encycl. Fin da principio ad Episcopos Italiae, d. 8 dec. 1902
{Ench. Cler., n. 703): « La condotta esemplare di chi presiede, massime ai giovani,
e il linguaggio piit eloquente e persuasivo per ispirare negli animi loro il convinci-
mento dei propri doveri e 1’amore dei bene ». Et cf. Pius XII, Const. Apost.
Sedes Sapientiae, d. 31 maii 1956, A.A.S. , 48 (1956).

9 S. Ignatius, Ad Philad., 3, 2.

10 Seminariorum Visitatores verbi gratia unanimi voce confirmant quantopere
alumni imprimis in Seminariis maioribus desiderent ut Episcopus, cuius erunt mox
cooperatores, aliquando Seminarium visitet et suos futuros sacerdotes cognoscere
incipiat.

11 Cf. S. Pius X, Motu Proprio Sacrorum Antistitum, d. 1 sept. 1910 {Ench.
Cler., n. 833); S. Congreg. de Seminariis et Stud. Univ. I Romani Pontefici ad Ita-

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

liae Episcopos, d. 22 iulii 1928 ( Ench . Cler,, n, 1259); eadem S. Congreg., Litt.
circul. In conventu plenario ad Lusitaniae Ordinarios, d. 8 sept. 1935 {Ench. Cler.,
n. 1347 ss. ); Pius XII, Adhortatio Apost. Menti Nostrae, d. 23 sept. 1950, A.A.S.,
42 (1950), p. 684.

12 Cf. Pius XII, Adhort, Apost. Menti Nostrae , 23 sept. 1950, A.A.S., 42
(1950), p. 684; et cf. S. Congreg. de Sacramentis, Litt. circulares Magna equidem
ad locorum Ordinarios, 27 dec. 1955, n. 10, Pro religiosis cf. Statuta Generalia
adnexa Constitutioni Apostolicae Sedes Sapientiae , d. 31 maii 1956,- art. 33.
S. Congreg. de Seminariis et Stud. Univ., Epist. circul. De aliquibus gravibus for-
mationis ecclesiasticae quaestionibus, trecentum devolutis ex S. Vincentii de Paoli
morte annis, d. 27 sept. 1960.

13 Cf. Pius XI, Litt. Encycl. Ad Catholici Sacerdotii, d. 20 dec. 1935, A.A.S.,
28 (1936), p. 43.

14 Ab ipsa S. Sede recentiore tempore imprimis haec de re documenta edita
sunt:

S, Congreg. de Sacramentis, Quam ingens Ecclesiae, ad locorum Ordinarios,
d. 27 dec. 1930, A.A.S., 23 (1931), pp. 120-129;

eadem S. Congreg., Magna equidem, ad locorum Ordinarios, d. 27 dec. 1955;

S. Congreg. de Semin. et Stud. Univ., Instructio reservata Per i Direttori
Spirituali dei Seminani, d. 1 iulii 1955 (Prot. N. 419/43-55);

S. Congreg. de Religiosis, Instructio de candidatis ad statum perfectionis
et ad sacros ordines sedulo deligendis et instituendis, Moderatoribus reservata,
d. 2 febr. 1961.

Plures insuper conferentiae Episcoporum proprias ediderunt normas reserva-
tas moderatoribus spiritus et confessariis, qui in illarum regionum Seminariis ope-
ram praestant.

In votis pro Concilio missis autem manifestantur desideria « ut dentur pro Se-
minariorum Rectoribus et Moderatoribus Spiritus normae clariores circa castitatem
quam a seminaristis exigere debent, ut unusquisque in suo foro (externo vel inter-
no) securius ac dexterius procedere possit tam in admissione et provectione quam
in dimissione alumnorum » ( ACV2 , ser. I, vol. II, pars II, p, 453). Ab aliis
animadvertitur, normas iam editas non satis cognosci ab iis quorum interest; com-
missioni post-concilari a diversis S. Congregationibus in re competentibus forman-
dae munus committendum esse, ut normae vere fundamentales collatis consiliis de-
nuo examinatae, in unico documento comprehendantur,

15 Cf. Pius XI, Litt. Encycl. Ad Catholici Sacerdotii, d. 20 dec. 1935, A.A.S.,
28 (1936), p. 41.

10 S. Thomas Aquin,, Summa theol., Suppi, q, 36, a. 4, ad 1.

17 Cf. C.I.C., can. 1357, § 3; et cf. ACV2, ser. I, Appendix vol, II, pp. 602,

627.

18 Cf. Directorium Seminariorum, Auctoribus Missionariis Congregationis Im-
maculati Cordis Mariae, Pekini 1949, p. 239.

19 Visitationis Apostolicae utilitas ab Ordinariis persentitur, cum occasione
ipsius saepius ea mutari vel perfici valeant quibus ipsi Praesules variis ex adiunctis
providere vix vel difficulter tantum possint. Reapse a pluribus Episcopis in Votis
Concilio parando missis postulatur ut Visitatio Apostolica fiat periodice in omnibus
Seminariis et constituatur Visitator Apostolicus in unaquaque natione (cf. Acta et
Documenta, Analyticus conspectus..., Pars I, p, 621).

SESSIO VII - ACTA

Caput II

DE INSTITUTIONE SPIRITUALI

1. [Prooemium]. Quam excelsa sanctitatis forma in sacerdotibus ab
ipso sacro Ordine postuletur, praesertim recentiores Pontifices praeclaris
illustrarunt documentis. 1 Adauctis autem societatis christianae necessitati-
bus consulentes, huius Sanctae Synodi Patres ad ea principia in Seminariis
tuenda singulariter hortantur, quibus veluti fundamentis alumnorum tota
ad sacerdotalem sanctitatem formatio nititur. 2

2. [ Vitae spiritualis primatus]. Sicut pro fidelibus, ita maxime pro
futuris Domini sacerdotibus vitae spiritualis medulla in hoc consistit ut non
soli, sed cum Patre et Filio Eius lesu Christo et Spiritu Sancto vivant fami-
liari et assidua societate (cf. 1 Io. 1, 3 sq.). Quo intimior haec societas eo
fortius charitas Dei in futuris dominici gregis pastoribus alit zelum ani-
marum,

Propterea praecipua Rectoris 3 cura sit ut in Seminario vita spiritualis
primatum clare et firme semper occupet atque cetera omnia, studia, exerci-
tationes pastorales, vita communis ac disciplina ita ordinentur ut in vitae
spiritualis fastigium componantur. A ceteris quoque Seminarii moderatori-
bus et magistris sacrorum alumni iuventur in arctissima inter scientiam prae-
cipue sacram et vitam spiritualem percipienda unitate, ita ut disciplinae in
Seminariis traditae alumnos conducant ad cognoscendum Christum « et vir-
tutem resurrectionis eius, et societatem passionum illius » (cf. Phil. 3, 10);
vita vero spiritualis veritatibus fidei innixa ad scientiam altius sitiendam
compellat et ad futurum munus pastorale disponat eos qui « non in persua-
sibilibus humanae sapientiae verbis, sed in ostensione Spiritus et virtutis »
(cf. 1 Cor. 2, 4) praedicaturi sunt Christum. 4

3. [ Moderator spiritus et unitas directionis spiritualis']. Sub Seminarii
Rectore, vitae interioris primatum peculiari cura custodiat et promoveat mo-
derator spiritus, 5 qui ante alumnorum oculos in primis ponat Christum cru-
cifixum (cf. Gal. 3, 1) eumque datum « caput supra omnem ecclesiam, quae
est corpus ipsius » (cf. Eph. 1 , 22 sq.). Ut Ipsum ardenter quaerant, inve-
niant ac teneant, in orationis spiritum et praxim ipsos introducat. Christi
sacerdotium participandum ita profunde alumnorum animis inscribat, ut
mortis Dominicae mysterium celebraturi vere agnoscant quod agunt, imi-
tentur quod tractant, 0 Attento autem animo semper reputet quantopere a
Seminariis externa differat vitae ratio, quam alumni sacerdotio initiati media
agent in plebe, atque futura operositate pastorali semper prae oculis habita,
eos ita apte conformet ut in saeculo munus sacerdotale olim obituri, soli
Deo adhaerentes veram mundo valeant ministrare vitam. 7 In vocationis
discriminibus ad Spiritus Sancti vocem discernendam et generose sequendam
alumnos ducat; omnes paterna cura ita recipiat ut mentem et voluntatem
docili humilitate ei patefaciant.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

Ut publice omnibus et privatim singulis solidum praebeat alimentum,
Scripturarum studium, theologiam dogmaticam et spiritualem imprimis ex-
colere constanter pergat; animorum indoli tam diversae quo melius consulat,
psychologicarum atque paedagogicarum disciplinarum studium ne negligat.
Ut autem singulos vere cognoscere et efficaciter curare valeat, director spiri-
tus nonnisi congruo alumnorum numero praeponatur. Immo servata directio-
nis spiritualis unitate, nihil obstat quominus plures dentur in Seminario
moderatores spiritus, secundum probatas eorum consuetudines. 8

Confessarii vero ordinarii et extraordinarii alumnis libere et commode
offerendi eligantur idonei ad cognoscendas et colendas vocationes; qui una-
nimiter cum spiritus moderatore agant, iisdem normis eodemque spiritu.
Meminerint grave ipsis incumbere officium imponendi obligationem disce-
dendi e Seminario iis quos ad Sacerdotium non idoneos cognoverint; positi-
vum autem et definitivum de vocatione iudicium ne proferant candidato,
nisi iam per congruum temporis spatium particularem directionem eius su-
sceperint spiritualem. 9

4. [ Formationis spiritualis particulares periodi']. Ad vitam spiritualem
profundius excolendam et ad vocationem sacerdotalem matura decisione
amplectendam in pluribus Seminariis annus vel congrua saltem periodus
particularis formationis spiritualis institui consuevit. 10 Quo temporis inter-
vallo alumni in intimiore cum Domino unione initiati, dilucidam et matu-
riorem propriae vocationis conscientiam acquirant, et in sancto proposito
Christum sequendi ita confirmentur ut magno corde et animo volenti theolo-
gicum tirocinium aggrediantur. Etsi cetera studia tunc non sint omnino sepo-
sita, in scientia Sanctorum praecipue proficiant, orationem mentalem, practi-
cam asceticam, Scripturarum sensum et dulcedinem una cum Liturgiae amore
discant, ut Dei homines se sentiant et ad Dei hominumque ministerium man-
cipari assuefiant. Quae incepta haec Sancta Oecumenica Synodus enixe lau-
dans, dioecesium Pastoribus quam maxime commendat, ut huiusmodi parti-
culare vitae spiritualis tirocinium locorum et conditionum adiunctis oppor-
tune accommodatum in propriis Seminariis introducant.

Etiam diaconi, ubi ministeriis et officiis sui ordinis obeundis iam in pa-
roeciis incubuerint, simili impensiore tirocinio spirituali in Seminario ad sa-
cerdotium praeparentur. 11

Peropportune quoque sacerdotes iuniores, postquam per quinque circi-
ter annos in Domini vinea operam navaverunt, ad Seminarium vel aliam
domum aptam per unum aliumve mensem convocantur, ut spiritum oratio-
nis et zelum apostolicum instaurent sicut in huius Constitutionis conclusione
disponitur. 12

5. [Vita sacramentalis et oratio]. Formatio spiritualis ad id tendit ut
sacrorum alumnus cui suiipsius missionem Salvator noster committet, non
solum sacrae ordinationis charactere, sed intima totius vitae consortione
alter fiat Christus: « vivo autem, iam non ego: vivit vero in me Christus »
( Gal . 2, 20). Quam vitam sacrorum alumni, moderatorum doctrina et exem-

SESSIO VII - ACTA

plo acliuti, hauriant potissimum « ex ipso eoque necessario fonte, hoc est
ex actuosa cum sacrosanctis mysteriis publicis solemnibusque Ecclesiae com-

* « IO

mumcatione ».

a ) Sacer cultus universus, praecipue eius centrum et fons, ipsum
eucharisticum sacrificium, in Seminariis sic explicetur et sic celebretur, ut
clerici de sacro altaris mysterio, una cum Christo hostias Deo gratas sese
offerendo et eucharistico pane refecti, profunde vivere discant; sacro Eccle-
siae anno durante ad mysteria Christi participanda ducantur ut, olim sacer-
dotio aucti, populum sibi commissum in intimam cultus imprimis sacrificalis
participationem initiare valeant.

b) Ad spiritum orationis alumni ita formentur ut futuri sacerdotes
fiant viri orationis qui libenter orent, orationi in primis mentali quotidie
fideliter vacent eiusque necessitatem persentiant, et pro ipsorum vita inte-
riore alenda et pro quocumque apostolatu cum fructu exercendo. 14 Ut autem
orationem, quam ipsa Ecclesia peculiariter eis committet, amare discant,
institutione sapienter progrediente initientur in psalmorum et totius Officii
Divini intellectum et gustum; in curriculo saltem theologico quaedam Officii
partes, ut Laudes et Vesperae, quotidie communiter recitentur et diebus fe-
stivis cantentur. 18

c) Vita liturgica, ad quam pertinet etiam confessio sacramentalis sa-
crorum alumnis semel saltem in hebdomada frequentanda, 18 minime exclu-
dit, sed potius exigit cetera quoque pia exercitia in Seminariis lege sancita
vel usu probata, maxime orationem mentalem et lectionem spiritualem, con-
scientiae examen, periodicas spirituales recollectiones aliasque peculiares
devotiones; quae omnia sic ordinanda sunt, ut ad veriorem et pleniorem
sacrorum mysteriorum participationem disponant eorumque efficaciam ad
totam vitam extendant. 17

Inter varias pietatis devotiones, duae haec valde commendandae sunt
Seminarii alumnis: amantissime colant Iesum Christum praesentem in san-
ctissimo Eucharistiae Sacramento, quo ardenti amore impulsi saepius Taber-
naculum adeant, ibique diutius morentur. Deiparae autem Virginis Matris
divinae gratiae et clericorum dulcissimae Patronae cultores sint studiosis-
simi eiusque sub praesidio Christi Mysteria in rosarii precatione contemplari
et imitari discant. 18

d) Quo securius secundum Christi spiritum et Ecclesiae sensum vitam
spiritualem alant, sacrorum tirones assidue incumbant legendis ac meditandis
Scripturis Sacris et Missali atque, ad ordines promovendi, etiam Breviario,
Rituali ac Pontificali. Curent quoque moderatores ut vitas Sanctorum per-
legant et optima doctrinae spiritualis scripta cognoscant alumni neque ex
fortuitis levibusque lectionibus vitae rationem instituant, qui tot animas
in perfectionis christianae itinere moderaturi sunt.

6. [ Virtutes theologicae in alumnis praecipue excolendae']. Orationis et
sacramentalis cum Christo unionis fructus simul et necessaria praeparatio

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

sunt praecipue fides, spes, caritas, ad quarum exercitium alumni vigilantis-
simis comparentur curis.

a) Sicut Christus Apostolos primum statuit in fide, sacrorum alum-
nis non tantum « fides quae creditur » in praelectionibus perlucide exponatur
oportet, sed ipsi in Seminario ea praecipue fide proficere discant qua Chri-
stus habitat in cordibus eorum (cf. Eph. 3, 17). Hac fide a Seminarii annis
totam vitae rationem ita imbuere assuefiant ut, sacerdotio aucti, mundo ma-
gis magisque ad sola terrena propenso exhibeant gaudium in credendo vitam
futuri saeculi, gloriantes « in spe gloriae filiorum Dei » (cf. Rom. 5, 2).

b) Ad hanc christianam spem excolendam futuri gregis dominici pa-
stores particulari sollicitudine componantur. Praecipue elaborandum est,
ne sibi suisque viribus, sed divino potius auxilio iuvenes levitae confidant,
secundum illud: « Neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui
incrementum dat, Deus » ( 1 Cor. 3, 7). Ne autem futurae vitae sacerdotalis
solitudine, ne huius mundi vel gloria vel inimicitia facile frangantur, discant
spem suam committere Ei qui vicit mundum suisque promisit: « Ego vo-
biscum sum » (Mt. 28, 20). Qua spe animati, in maioris perfectionis desi-
derio iugiter renoventur: « Non quod iam acceperim aut iam perfectus sim:
... quae quidem retro sunt obliviscens, ad ea vero, quae sunt priora exten-
dens meipsum, ad destinatum persequor, ad bravium supernae vocationis
Dei in Christo Iesu » ( Phil . 3, 12 ss.). Praeparentur quoque alumni ut labo-
ris apostolici repulsas experti, Christi derelictioni consociati, glorientur in
tribulationibus: « scientes quod tribulatio patientiam operatur, patientia
autem probationem, probatio vero spem, spes autem non confundit » {Rom.
5, 3 s.).

c ) Secundum Domini mandatum et exemplar Apostolorumque doctri-
nam de caritatis primatu praecipue edoceantur qui ad Christi sacerdotium
participandum assumentur, Sermones Domini in ultima cena prolati (Io.
13-17) habeantur tamquam Seminariorum codex quem assidue perlegant,
pertractent, vivendo exprimant alumni. Caritas Dei quae per Spiritum San-
ctum effusa est in cordibus eorum, ipsos urgeat imprimis ut « non iam sibi
vivant, sed ei, qui pro ipsis mortuus est et resurrexit » (cf. 2 Cor. 5, 15).
In hac caritate radicati et fundati (cf. Eph. 3, 18), assuefiant iam in Semi-
nario de gratia sibi collata a Deo servire Ecclesiae, confratres aedificare in
bonum exemplo, magnanimo auxilio, correctione fraterna; imprimis discant
humili caritate et oboedientia adhaerere Christi Vicario et proprio Episcopo,
dilatato corde participare in totius Ecclesiae vita secundum illud S. Augu-
stini: « Quantum quisque amat Ecclesiam Christi, tantum habet Spiritum
Sanctum »; 10 ita excolantur ut hauriant spiritum missionarium et oecume-
nicum, exerceant amorem erga pauperes et afflictos, absque invidia servent
unitatem in distinctione gratiarum et munerum.

d ) In hac igitur vita fidei, spei et caritatis sacrorum alumni ita con-
formentur ut et promptiores atque alacriores constituantur « Dei adiuto-
res » (cf. 1 Cor. 3, 9) et illaesi evadant a minaci falsi naturalismi errore, cuius

SESSIO VII - ACTA

funesti fructus sunt orationis negligentia, propriae sufficientiae et autono-
miae sensus, actuositatis insolentia, aestimatio immoderata bonorum naturae
et technicae artis auxiliorum, gratiae bonis et subsidiis practice postpositis,
hac vita fruendi cupiditas, vitae venturae exspectatione fere oblitterata.

7. {Exercitium abnegationis\. Qui titulo sacerdotali vocantur Domini
discipuli, ad Christi crucem tollendam praecipue parati sint oportet. Formen-
tur igitur sacrorum alumni ad humilitatem et spiritum mortificationis, repro-
bata propensione in dies crescente sequendi methodos quae sapiunt huius
mundi naturalismum et hedonismum. Non minus quam tempore S. Pauli
Ecclesia hodie indiget sacrorum administris qui sint homines mundo cruci-
fixi et quibus mundus ipse sit crucifixus (cf. Gal. 6, 14); qui non sibi gloriam
conquirant, sed Iesu Christo. 20

8, {Consiliorum evangelicorum spiritus ]. Ita praeparentur alumni ut
futuram vitam sacerdotalem secundum evangelicorum consiliorum spiritum
componere, assuefiant, 21 leges sancitas diligenter observantes sed magis
Christi amore et imitatione attracti.

a) lam a primis Seminarii annis modum vere simplicem et modestum
suscipiant; in aedibus ad salubritatem et tranquillitatem idoneis, numquam
vero in exquisitis commodis vivant ii, qui olim pauperibus evangelizare mit-
tendi ab omni specie fastus alieni sint oportet, atque spiritu vere pauperes
vitae futuri saeculi validum testimonium perhibeant mundo. 22

b ) Vigili diligentique cura promovenda est sacri Ordinis alumnorum
educatio ad coelibatum ecclesiasticum, quo Ecclesiae ritus latini sacerdotes
statum virginitatis christianae assumentes, integra animae et corporis dedi-
tione Domino inserviunt atque aptissimum impetrant auxilium ad perfectam
caritatem in sacerdotali ministerio continuo exercendam. De periculis quae
eorum castitati in hodierna societate occurrunt alumni moneantur, et aptis
praesidiis instruantur. Quare quidquid officii sacerdotum coelibatus et ab
iisdem servanda castitas exigant, clerici clare cognoscant atque ita confor-
mentur ut de bonis quoque matrimonii christiani eiusque in Ecclesia digni-
tate apte edocti, optione mature deliberata ac magnanimi, digniorem ac bea-
tiorem Domini praeferant amorem eiusque Regno dilatando semetipsos of-
ferant hostiam viventem, sanctam, Deo placentem (cf. Rom. 12, l). 23

c) Meminerint imprimis sacerdotem eo efficacius Redemptionis in-
strumentum evadere quo arctius oboedentia uniatur Ipsi qui factus est pro
nobis « oboediens usque ad mortem, mortem autem crucis » (cf. Rhii.
2, 8). 24 Praeparentur ad promittendam et sancte servandam illam oboedien-
tiam, qua Episcopi in cura animarum constituentur dociles cooperatores.
Discant igitur alumni in Seminario oboedire non tantum externa exsecu-
tione, sed et obsequio interiore, ita ut ipsorum oboedientia non quasi ad
extra sit nedum coacta, sed libenti animo exhibeatur Superiori sicut patri.
Superiores autem meminerint hac ipsa oboedientia discipulorum vires ac ta-
lenta debere non tam inhiberi quam excitari, emendari et perfici quo melius
Dei consilio respondeant. 2 ®

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

9. [ Virtutum « humanarum » cultus ]. Ad ipsam spiritualem clericorum
institutionem aliae quoque virtutes morales summopere curandae sunt, quae
ad integram eorum formationem non solum christianam et sacerdotalem sed
etiam humanam perfecte comparandam prorsus sunt necessariae. Diligenti
igitur cura instituantur et exerceantur alumni in iis virtutibus quae etiam
in societate humana magni fiunt. Sunt imprimis vitae integritas atque animi
sinceritas, a .fallacia et a cuiusvis generis simulatione abhorrens, assidua iusti-
tiae cura, promissis servata fides, in agendo urbanitas, in conversando comitas
cum modestia et gravitate coniunctae.

Pariter sedulo adlaborandum est ut alumni propriam indolem recte com-
ponant, ad fortitudinem et virile robur etiam exercitiis physicis formentur ut
sibimetipsis moderari valeant, ac magis magisque in iis se explicet suarum
actionum officiorumque conscientia, recta de hominibus et de eventibus iudi-
candi ratio, opera ultro sponteque incipiendi congrua facultas, ad aliorum
incepta docili fraternoque servitio adiuvanda promptitudo. Quae omnia sa-
cerdotem omnino decent et ad apostolatum valde iuvant. 1 * * * * * * * * * * * * * * * * * * 20

Schema Decreti definitive approbatum est in VI Conventu Generali Commis-
sionis de Studiis et Seminariis ( 1-10 martii 1962) unanimi Membrorum suffragio.

NOTAE

1 Documenta Sanctae Sedis recentiora quaedam et principaliora:

Leo XIII: Litt. Encycl, Aeterni Patris, 4 aug. 1879;

Epist, Encycl. Fin da principio, ad Episcopos Italiae, 8 dec. 1902 ( Leonis XIII

Acta, XXII, pp. 246-259; Ench. Cler. n. 702-704).

S. Pius X: Epist. Encycl. E supremi, 4 oct. 1903 (S. Pii X Acta, I, 8-10;

Ench. Cler. n. 714-715);

Litt. Encycl. Pieni Vanimo, ad Episcopos Italiae, 28 iul. 1906 (S. Pii X

Acta, III, 163-168; Ench. Cler. n. 783-793);

Exhortatio ad Clerum Catholicum Haerent animo, 4 aug. 1908 {S. Pii X
Acta, IV, 242-244; Ench. Cler. n. 823-824).

Benedictus XV: S. C. de Seminariis et Studiorum Universitatibus Ordina-

mento dei Seminari, ad Italiae Episcopos, 26 apr. 1920 {Ench. Cler. n. 1080-1091);

S. C. de Seminariis et Studiorum Universitatibus Vixdum haec Sacra Con-

gregatio, ad Germaniae Episcopos, 9 oct. 1921 {Ench. Cler. n, 1117-1123).

Pius XI: S. C. de Seminariis et Studiorum Universitatibus I Romani Pontefici,

ad Italiae Episcopos, 25 iul. 1928 {Ench. Cler. n. 1257-1265);

S. C. de Sacramentis, Instructio Quam ingens Ecclesiae, ad locorum Ordina-
rios, 27 dec. 1930 ( A.A.S. , 23, 120-129; Ench. Cler. n. 1279-1301);

Litt. circul. S. C. de Seminariis et Stud. Univ. In conventu plenario, 8 sept.

1935, ad Lusitaniae Ordinarios {Ench. Cler. n. 1347-1358);

Litt. Encycl. Ad Catholici Sacerdotii, 20 dec. 1935 {A.A.S., 28, 5, 37-52;

Ench. Cler. n. 1379-1399);

SESSIO VII - ACTA

Normae S. C. de Seminariis et Stud. Univ. statutae pro Pontif. Seminariis
Regionalibus Italiae, 25 martii 1936 ( Ench . Cler. n. 1400-1418).

Pius XII: Allocutio sollemnis conventus, diei 24 iunii 1939, ad universos
Clericos Studentes eorumque Moderatores (A.A.S., 31 [1939], pp. 245-247; Ench.
Stat. Perfectionis n. 373);

S. C. de Seminariis et Stud. Univ., Litt. circul. N< dVopera, 2 febr, 1945, ad
Rectores, Patres Spirituales et scientiarum sacrarum Professores in Seminariis
(Ench. Stat. Perf. n. 384);

Adhortatio Apost. Menti Nostrae, 23 sept. 1950 (A.A.S., 42 [1950]);

S. C. de Seminariis et Stud. Univ., Epist. En quelques Diocbses de Erance,
27 iul. 1953, ad Episcopos Galliae;

Litt. Encycl. Sacra Virginitas, 25 martii 1954 (A.A.S., 36 [1954], pp. 161-

191);

S. C. de Sacramentis, Instructio Magna equidem, 27 dec. 1955, ad locorum
Ordinarios;

S, C. de Seminariis et Stud. Univ., Epist. Este Sagrado Dicasterio, 14 iun.
1958, ad Episcopos Hispaniae;

Exhortatio ad Rectores Seminariorum Maiorum Americae Latinae, 23 sept.
1958 ( Discorsi e Radiomessaggi , XX, pp. 387-392);

Exhortatio praeparata pro die 19 oct. 1958 ad Superiores et Alumnos Pont.
Seminarii Regionalis Apuliae, de aliquibus principiis formationis sacerdotalis ( Di-
scorsi e Radiomessaggi, XX, pp. 439-449).

Ioannes XXIII: Litt. Encycl. Sacerdotii Nostri primordia, 1 aug. 1959 (A.A.S.,
51 [1959], pp. 545-579);

Allocutiones in tribus Sessionibus Synodi Romanae (A.A.S., 52 [1960],
pp. 201-211; 221-230; 240-251);

Allocutio ad Sacrorum Alumnos, 28 ian. 1960 (A.A.S., 52 [1960], pp. 262-

270);

Allocutio ad Alumnos Seminarii maioris Romani, 12 sept. 1960;

S. C. de Seminariis et Stud. Univ., Epist. circul. De aliquibus formationis
ecclesiasticae quaestionibus, 5 iun. 1959, centum devolutis annis ex S. Ioannis
B. Vianney morte, ad locorum Ordinarios;

Epist. Es tarea muy grata, 18 ian. 1960, ad Episcopos Mex.;

Epist. circul. De aliquibus gravibus formationis ecclesiasticae quaestionibus,
21 sept. 1960, trecentum ex S, Vincentii de Paoli morte revolutis annis, ad locorum
Ordinarios.

2 Non omnia recenseri possunt nec debent. Plura, quae formationem spiritua-
lem quoque tangunt, habentur in aliis partibus huius Constitutionis, imprimis in
capite III De Disciplina et in capite V De Institutione pastorali. De cetero decre-
tum conciliare lineamenta tantum generalia exhibere debet, quae in Statutis et Con-
suetudinibus singulorum Seminariorum ulterius determinentur oportet.

Indoles generalis schematis succincte enuntiari potest ut:

— ■ biblica : institutio spiritualis, sicut in hoc schemate praesentatur, ali-
mentum trahit praecipue ex verbis Revelationis et exinde quaerit propriam vim
propriumque calorem et saporem;

— • christocentrica\ (etsi verbum in schemate non usurpatur, res continetur).
In Seminariis praeparantur futuri ministri Christi summi et aeterni Sacerdotis;

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

— ecclesialis: institutio spiritualis in schemate proposita tendit ad id ut
sacrorum alumni ducantur

1) ad obsequium, deditionem, amorem erga Ecclesiam et Sacram Hie-

rarchiam;

2) ad causas Ecclesiae tamquam suas sumendas, id est ducantur ad verum
animarum zelum;

3) qua futuri Ecclesiae ministri, ad Eucharistiam, mysterium Ecclesiae
centrale, et ad publicam Ecclesiae orationem tamquam praecipue eis propriam.

Structura schematis:

— in prima parte (nn. 1, 2, 3, 4) vindicatur primatus vitae spiritualis;

— in altera parte (nn. 5-9) agitur de subsidiis ad vitam spiritualem in Semi-
nariis provehendam. Non enumerantur omnia subsidia, sed praecipua tantum: in
primis vita sacramentalis et oratio, dein exercitium virtutum theologicarum, abne-
gatio suiipsius, consiliorum evangelicorum spiritus, et cultus virtutum quae huma-
nae dicuntur.

3 Opportunum videtur inculcare Seminarii Rectorem non debere esse solum-
modo administratorem et disciplinae custodem, sed una cum Moderatore spiritus
debere determinare spiritum totius Seminarii.

4 In tot votis Episcoporum Concilio parando missis desideratur maior neces-
situdo inter scientias sacras in Seminariis traditas et vitam alumnorum spiritualem.
Cf. ea quae dicuntur in nota 10 capitis IV, Ve Studiorum Ratione in Seminanis.

5 De momento Moderatoris spiritus pro sacrorum alumnis cf. Pius XII,
Exhort. Apost. Menti Nostrae, A.A.S., 42 (1950), p. 674; S. Congreg. de Sem.
et Stud. Univ., La Virezione nei Seminari, Citta dei Vaticano 1956.

0 Cf. Pontificale Romanum: In Ordinatione Presbyterorum.

7 Imprimis in Seminario Maiore particulari cura praeparandi sunt alumni ad
vitam quae eos exspectat, quando « e Seminarii claustris sacra obituri munera... in
apertum prosiliunt apostolatus campum » (cf. Pius XII, Menti Nostrae , A.A.S.,
42 [1950], p. 691) et cf. Directorium Seminariorum (in Sinis), auctoribus Missio-
nariis Congregationis Immaculati Cordis Mariae, Pekini 1949, p. 575: « In ipso
Seminario, non solum status ecclesiastici in se, sed etiam ministerii pastoralis obli-
gationes, necessitates, pericula coram seminaristis tacere atque celare minime licet,
E contra citius, in decursu studiorum, de circumstantiis periculisque omnis generis
quae obvia habebunt clare instruantur, ita ut veritatem genuinam circa statum
vitae suae futurae sedulo cognoscant, in quantum hoc possibile est antequam Semi-
nario valedicant ».

8 Cum diversae methodi in hac re dentur, quae optimos afferunt fructus, sicut
methodus S. Sulpitii usurpata in multis Seminariis Galliae aliarumque nationum,
libertas servanda est.

9 Cf. C.I.C., can. 1358 et 1361; et cf. Instructionem reservatam S. Congreg.
de Sem. et Stud. Univ. Per i Virettori Spirituali dei Seminari, 1 iulii 1955: « II
Confessore si asterra normalmente dall’emettere il giudizio definitivo di un candi-
dato agli Ordini Sacri, qualora non avesse gia per piu anni assistito spiritualmente
il medesimo. Nei casi dubbi, non avendo il Confessore avuto tempo e opportunita
di formarsi la certezza morale circa 1’idoneita o meno dei candidato, rinviera la
decisione ultima al Direttore Spirituale, imponendo ai giovani di ricorrere ad esso ».

10 In non paucis votis Episcoporum Concilio parando exaratis commendatur
talis periodus qui saepius « annus novitiatus » vocatur, etsi omnes sunt concordes

SESSIO VII - ACTA

huiusmodi denominationem non debere inferre ideam novitiatus ad instar reli-
giosorum.

De facto a viris ecclesiasticis haud raro deploratur alumnos ultimis curriculi
studiorum mediorum annis adeo litteris et scientiis excolendis occupari ut studia ad
veram ipsorum pietatem fovendam neglegant; eosdem in Seminarium maius in-
gressos statim philosophicis vel theologicis disciplinis ita absorberi, ut ea mentis
et cordis tranquillitate careant quae ad vitam spiritualem profundius excolendam
et ad vocationem sacerdotalem matura, decisione amplectendam summopere confert,

Huic exigentiae respondet etiam annus propaedeuticus ad theologiam, qui a
decem circiter annis in multis Italiae Seminariis instauratus est.

11 A pluribus Episcopis, in votis Concilio parando missis, postulatur ut dia-
coni post absolutum cursum theologicum, saltem per annum in speciali tirocinio
versentur, in quo — dum ad studia et praxim theologiae pastoralis provehenda et
perficienda incumbunt — sacerdotales virtutes impensius colant.

12 Optimum sane videtur consilium et ab experientia comprobatum ut iuvenis
sacerdos, iam circiter trigesimum annum agens, propriae ministeriorum experien-
tiae lumine atque prudentis Magistri pietatis moderatione, sacerdotalem spiritum
renovet et confirmet, atque ad fructuosam ministeriorum adimpletionem efficacius
se praeparet. In pluribus dioecesibus, ubi talis usus optimo cum fructu iam viget,
novensiles sacerdotes interea occupant officia quae per unum aliumve mensem
relinquuntur a sacerdotibus ad recessum spiritualem convocatis.

13 S. Pius X, Motu Proprio Tra le sollecitudini , d. 22 nov. 1903, A.S.S., 36
(1903-1904); et cf, Pius XII, Litt. Encycl. Mediator Dei, d. 20 nov. 1947, A.A.S,,
39 (1947), pp. 521-595.

14 Cf. Pius XII, Exhort. Apost. Menti Nostrae, A.A.S., 42 (1950), p. 672.

15 Cf. Pius XII, Litt. Encycl. Mediator Dei, d. 20 nov. 1947, A.A.S. , 39
(1947), p. 537: « Procul dubio liturgica precatio cum publica sit inclytae Iesu Chri-
sti Sponsae supplicatio, privatis precibus potiore excellentia praestat »; et cf.
Ioannes XXIII, Adhort. Apost. Sacrae Laudis, d. 6 ian. 1962, A.A.S., 54 (1962),
p. 69: « Norunt profecto omnes, praeter cotidianum Missae Sacrificium, quod
omnibus prorsus liturgicis precibus antecellit, nihil praestantius Divina Laude seu
Divino Officio sacris administris esse posse ».

Non praescribitur ut Laudes et Vesperae dicantur, sed de se hae horae praefe-
rendae sunt Primae et Completorio quae in multis Seminariis communiter reci-
tantur.

18 Cf. C.I.C., can. 1367, 2°. Confessio hebdomadalia ultimis temporibus a
quibusdam minus aestimatur vel etiam impugnatur. Sensus Ecclesiae autem prostat
ex pluribus documentis: cf. Pius XII, Litt. Encycl. Mystici Corporis Christi,
d. 29 iunii 1943, A.A.S., 35 (1943), p. 235; et Exhort. Apost. Menti Nostrae,
A.A.S., 42 (1950), p. 674. Recens theologia sacramentorum praeterea insistit in
aspectu et liturgico et ecclesiali sacramenti poenitentiae.

17 Omnis liturgica celebratio ut « actio sacra praecellenter » habenda est
(cf. Pius XI, Const. Apost. Divini Cultus, A.A.S., 21 [1929], p. 33); et cf. In-
structionem S. C. Rituum de Ordine Hebdomadae Sanctae rite peragendae, d. 16 nov.
1955, n. 23, A.A.S., 47 (1955), p. 847: «...edoceantur porro fideles de summo
valore sacrae liturgiae, quae semper, et his praesertim diebus, ceteras devotionis
species et consuetudines, quamvis optimas, natura sua longe praecellit ».

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

18 Cf. Pius XII, Adhort. Apost. Menti Nostrae, A.A.S., 42 (1950), p. 673
et p. 691.

19 S. Augustinus, In loannem tract., 32, 8.

20 Cf. Art, 475, § 4 ex Constitutionibus Primae Romanae Synodi: « Hi sa-
cerdotii candidati sanitate et tranquillitate rerum naturaliter roborati, quae sibi,
congruenter cum aetate, in Seminario veluti in familia parantur, incommoda, cum
sua institutione et educatione coniuncta, necessaria sane existiment, ad animum
mentemque suam imbuendam eo sese abnegandi devovendique studio, quo ii ad
Christi cruci affixi similitudinem accedant, quoque olim idonei fiant ad reluctandum
mundi illecebris; quod eos profecto decet, qui, quamquam ad mundum mittuntur,
de hoc tamen mundo non sunt ».

21 Cf. Io annes XXIII, qui in Litt. Encycl. Sacerdotii Nostri primordia, sicut
iam Pius XII in Allocutione d. 8 dec. 1950 habita, declarat sacerdotem, etsi vi
ordinationis sacerdotalis non obligetur ad consilia evangelica servanda sicut reli-
giosi, officio tamen adstringi ad evangelicam perfectionem contendendi; quare
omnes sacerdotes consiliorum evangelicorum spiritum in se fovere debent.

22 Cf. Litteras Encycl. Ad Catholici Sacerdotii Pii XI et Adhort. Apost. Menti
Nostrae Pii XII, A.A.S., 42 (1950), pp. 680 et 685.

23 Cf. etiam Pius XII, Litt. Encycl, Sacra Virginitas , d. 25 martii 1954,
A.A.S., 46 (1954), pp. 161-191. Etenim coelibatus ecclesiasticus non importat ali-
quid mere negativum id est renuntiationem matrimonii, sed aliquid positivum quo
totus homo, anima et corpore, Deo consecratur, Difficultas hodie diffusa etiam
inter iuvenes bonae voluntatis quod coelibatus obstet plenae evolutioni personae,
vim habet, si coelibatus tantum sub ratione renuntiationis matrimonii consideratur,
at vi caret si agnoscitur tamquam spirituale inter Deum et hominem connubium,
« veluti quoddam spiritualis matrimonii genus » [Sacra Virginitas, p. 166), quod
multum confert etiam ad personalem perfectionem obtinendam.

24 Cf. Pius XII, Adhort. Apost. Menti Nostrae, A.A.S., 42 (1950), p. 690.

2,1 Cf, Pius XII, Adhort. Apost. Menti Nostrae, A.A.S., 42 (1950), pp. 662-

663 et 690.

26 Cf. Pius XII, Adhort. Apost, Menti Nostrae, A.A.S., 42 (1950), p. 686.

Caput III

DE DISCIPLINA IN SEMINARIIS

1. [ Opportunitas declarationis conciliaris ]d Haec Sancta Oecumenica
Synodus Summorum Pontificum inhaerens vestigiis 2 et votis multorum Epi-
scoporum respondens 3 statuere quoque intendit, quae de disciplinae ra-
tione in clericorum institutione sint tenenda; idque eo magis quod una
simul cum progrediente educationis scientia etiam opiniones varii generis et
nominis hic atque illic in sacrorum alumnorum coenacula inrepentes, iis
virtutibus obsistunt, quae cum ipsa disciplina saepe convertuntur uti sunt
praecipue oboedientia cum humili voluntatis et intellectus submissione, sui
ipsius abnegatio et dominium, patientia et mansuetudo, prudentia et tempe^
rantia atque, ex altera parte, fortitudo et impaviditas, firmitas et constantia,

SESSIO VII - ACTA

fiducia et magnanimitas, sine quibus caritas et sacri apostolatus operositas
digne exerceri nequeunt.

2. [No/io]. Iuxta germanam Ecclesiae doctrinam vero disciplina non
modo summa est mediorum externorum vel externa ordinatio mediorum spi-
ritualium quibus moderatores levitarum educationem promovent, verum
etiam et praecipue illa animi dispositio interna, qua auctoritas superiorum
suaviter et fortiter praecipiens et prohibens, suadens et ducens, a sacrorum
alumnis libere, i. e. ex intima persuasione et humili caritate, propter con-
scientiam ( Rom . 13, 5) et propter supernaturales rationes, suscipitur. 4

3. [Finis]. Quae quidem disciplina id agit, ut regula rectae vitae disca-
tur atque excolatur, persona ecclesiastica solide et plene maturescat et futu-
rus sacer administer illis imbuatur habitibus bonis, quibus ex animo suscipiat
Christi Redemptoris et Summi Sacerdotis formam, qui humiliavit semetip-
sum factus oboediens usque ad mortem (cf. Phil. 2, 8). 5

4. [Errores refellendi]. Cui fini attingendo obstant speciosi nominis
errores quibus sanae disciplinae sensus et vis extenuantur aut prorsus de-
struuntur.

Et primo quidem reiciendus est error eorum qui infirmitatis humanae
ab originali lapsu ortae immemores, alumnos omnino relinquendos esse di-
cunt motibus naturae, quae innata iustitia et recta lege eos allidat ad liberam
personae evolutionem et maturitatem. Nec minus offendunt qui disciplinam
velut iniuriam respuunt, cum auctoritatem omnis institutionis soli alumno
ipsi tribuant et ab interna vi, unicuique propria, omnia procedere eique
ergo relinquenda esse dictitent. Alii, educationis necessitatem quidem non
infitiantur, modum tamen eius et mensuram ipsi alumno committere volunt,
ita ut quisque sui ipsius solus educator sit et disciplinae iudex atque mode-
rator. Qui autem quandam aliorum auctoritatem admittunt non minus erro-
nee eam fructum mutuae conventionis esse volunt, qua omnes in normas
communi consilio sibi ipsis statutas libere consentiant. Non desunt denique,
qui disciplinam ab auctoritate moderatorum quidem statuendam affirmant,
quam tamen iuvenili infirmitati nimis indulgentes hunc in finem tantum
contendere debere autumant, ut alumnorum placitis et proclivitatibus re-
spondeat, omnia autem quae eis displiceant arceat et vitet. 0

5. [Rectae disciplinae fontes]. Ut efficacius hi errores vitentur et aliis
defectibus et periculis remedia afferantur, Patres rectae disciplinae fontes,
doctrinam eiusque modos et fructus denuo inculcare censuerunt. 7

Iamvero ista disciplina, quamvis sanis fructibus profanarum educationis
scientiarum, reapse iuvari possit, ex ipsa supernaturali Ecclesiae constitutione
res est vere sacra sive propter sacram auctoritatem in qua fundatur, sive
propter sacras normas quibus de facto regitur (S, Scriptura, SS. Patres, ca-
nones Conciliorum, constitutiones RR. Pontificum, Episcoporum ordinatio-
nes), sive propter partes quas necessario habet in opere sanctificationis.
Non humana ergo tantum sapientia sed praecipue supernaturalibus principiis
a magisterio Ecclesiae, quae est columna et firmamentum veritatis (cf. I Tim.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

3, 15) sancitis, omne et totum disciplinae regimen niti debet. Quae regula
traditione ecclesiastica et optimis SS. Educatorum exemplis et principiis il-
lustratur et corroboratur.

6. \_Rectae disciplinae doctrina]. Moderatores igitur et alumni clare per-
spiciant quantopere disciplina cum tota oeconomia salutis cohaereat. Reapse
enim eius necessitas non tantum a sociali hominum indole infertur nec so-
lum ab infirmitate omni creaturae humanae praecipue aetati adulescenti
inhaerente postulatur, sed ab illa etiam requiritur concupiscentia vel fomite
quae, fatente Sancta Tridentina Synodo (Sessio V, 5), ex originali lapsu in
omnibus baptizatis ad agonem relicta est, Disciplina insuper parat praesi-
dium et securitatem quibus miles Christi ad altiora spiritualia certamina
status sacerdotalis certanda exerceatur et maturescat; ut una cum sociis
commune opus ab Hierarchia directum suscipiat atque peragat et illam ma-
xime fovet denique humilitatem et oboedientiam quibus sacerdos oboedien-
tiae et passioni Christi configuratus redemptionis communicandae redditur
efficacius instrumentum.

Hilari animo et libera voluntate ergo sacrorum alumni Superioribus oboe-
diant, « non ad oculum servientes, quasi hominibus placentes, sed ut servi
Christi, ... cum bona voluntate servientes, sicut Domino et non hominibus »
( Eph . 6, 6 sq.), etiamsi Superiorum ordinationes proprio arbitrio vel desi-
derio vel studio displiceant; ita qui pervigilant cum gaudio hoc faciant
(cf. Hebr. 13, 17) et alumni se conforment Divino Magistro et Principi Pa-
storum, de se dicenti: « Ecce venio, in capite libri scriptum est de me, ut
faciam, Deus voluntatem tuam » {Hebr. 10, 7).

7. [Rectae disciplinae modi]. Firma vero disciplinae principia iuxta di-
versas alumnorum condiciones atque aetates apte et prudenter applicanda
sunt.

Cum enim cuiusvis educationis et sanae disciplinae ecclesiasticae cardo
sit compositio atque cooperatio auctoritatis ordinem imponentis et libertatis
humanae eum acceptantis, utriusque autem exercitium tum aetate alumno-
rum progrediente tum temporum indole mutata aliter et aliter geratur, non
semper eadem erit ratio alumnorum et moderatorum. Isti, praesertim cre-
scentibus iuvenum annis, eorum custodiam sensim temperent et in quibus-
dam rebus non modo licitam largiantur alumnis agendi libertatem, sed eos
etiam ad secum cogitandum in animo insuescant, ut veritates vel doctrinas
vel quae usum spectant, faciliore negotio combibant. 8

8. Seminariorum Superiores in alumnorum sane memoriam revocare non
omittant quantopere hodie quoque ipsa eorum conditio Superiorum ductum
exigat; quid valorum rectus ordo immutabilis ab ipsis expostulet; quid prae-
sertim propriae vocationis sacerdotalis status, qui saepe naturae stultitia est
et mundo scandalum, ipsis imponat.

Meminerint tamen iidem Superiores amorem plus valere quam timorem,
persuasionem quam coactionem, benevolentiam quam austeritatem, exhorta-
tionem quam comminationem, caritatem quam potestatem, cooperationem

SESSIO VII - ACTA

quam segregationem, operositatem quam inertiam, rationem sui quam mere
passivam dependentiam, praeventa quam repressa. Proinde in statuenda et
usurpanda disciplina Seminariorum Moderatores prae primis ante oculos
habeant exemplum Iesu Christi apostolos suos conformantis: Sint patres
prudentes et discreti sed insimul graves quoque et fortes, qui tamen etiam
cum puniant amant. Exemplo magis exhortentur quam verbis iuxta illud:
« exemplum dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, ita et vos fa-
ciatis » (Io. 1.3, 15). Auctoritatem exerceant non in dominium sed in mini-
sterium, Magistri vestigia prementes qui non venit « ministrari, sed mini-
strare » (Mt. 20, 28).

Etsi autem disciplina in Seminariis gerenda supernaturali praecipue su-
stentetur ratione, ei tamen humanis quoque subsidiis et virtutibus consu-
lendum est, cum sacerdos formandus ex hominibus assumptus pro homini-
bus constituatur (cf. Hebr. 5, 1). Quapropter Moderatores aptioribus iuxta
Ecclesiae doctrinam modis et inceptis alumnorum vires excitent et adiuvent,
persuasiones firment et voluntatem excolant, ita tamen ut ille vir oboediens
ecclesiasticus maturescat, qui toto corde et summa virium contentione non
sibi placeat sed hierarchico apostolatus ministerio inserviat.

Quae ut obtineant opus est ut cognoscant quos conformare debent; eo
magis quod non eadem est ac simplex mens eorum qui ex variis hodiernae
vitae condicionibus ad seminaria convolant, Constanti vitae consuetudine
atque commercio, quae mutua benevolentia aluntur et roborantur, mentes,
proclivitates, habitudines alumnorum detegant, novasque eorum rationes pa-
terne foveant, animi sacerdotalis magnitudinem alant, excessus prudenter
temperent, defectus fortiter corrigant et necessariam moderationem et vigi-
lantiam sine ira et offensione sed suasione et amore sensim et absque inter-
missione exerceant. 9

9. [ Disciplinae fructus ]. Quodsi doctrina haec istique modi ecclesiasti-
cae disciplinae in praxim deducantur, sacrorum alumnorum adulescentes
vires physicae et psychologicae nulla indebita cohibitione frustrabuntur, eo-
rum motus generosi operaque sponte incepta haudquaquam opprimentur,
neque apta integraque personae maturatio naturae consentanea impedietur,
sed potius dignitas virtutesque humanae solide excolentur et iuvenum animi
non modo non simulati, obstinati, pavidi sed sinceri, dociles, intrepidi red-
dentur et fundamentum idoneum praebetur virtutum supernaturalium futu-
rorum Christi ministrorum. Qui sane nullatenus, quod quidam dictitant,
auctoritate humana disciplinae praesidente a directo Dei Omnipotentis do-
minio arcentur ac si ex Ecclesiae praepositorum ore non Christus ipse lo-
queretur (II Cor. 13, 3), sed eo securius cum Magistro coniunguntur. Hos
ipsos item recta disciplina a mundo opportune segregat non ut eos qui pro
aliis vivere debent sibi tantum vivere cogat atque assuefaciat sed potius
ut qui mittendi sunt in mundum non sint de mundo (Io. 17, 14-18). Quod
quidem illo tantum silentio interno externoque comparatur — sicut doce-
mur Christi Matrisque eius et Apostolorum exemplo — quod veluti radix,

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

flos et fructus disciplinae praedicatur et toti conformationi spirituali et la-
bori intellectuali eo magis necessarium esse cernitur quod eis hodie tot dissi-
pationis et infirmitatis pericula instant. 10

Textus schematis definitive approbatus est in Sessione Generali Commissionis
de Studiis et Seminariis habita diebus 1-10 martii 1962 , unanimi Membrorum suf-
fragio.

NOTAE

ACV2: Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando,

1 De disciplina in proprio capite agitur non solum quia inter Quaestiones a
S. Pontifice Commissioni de Studiis et Seminariis propositas expresse « De Disci-
plina » (Quaestio III) sermo est, verum etiam quia in se res est maximi momenti,
et propter errores, impugnationes, dubia, praxim alienam, quae modernis tempori-
bus sub influxu variarum sententiarum et vivendi modorum invecta sunt, Concilii
interventus valde opportunus, quin immo necessarius apparet. Post Prooemium ergo
Constitutionis « De sacrorum alumnis formandis » et eius primam partem quae
agit de Seminariorum ordinatione generali, atque post secundam partem quae est
de institutione spirituali, caput tertium de Disciplina inseritur.

De facto modernorum temporum sententiae, motus atque opiniones, disciplinae
internae et externae fundamenta corrodentes, sensum subiectivismi et individua-
lismi, libertatis effrenatae et independentiae, aestimationem immoderatam valorum
naturalium contra virtutes supernaturales et praesertim taedium abnegationis sui
ipsius cum hedonismo coniunctum, denique arrogantiam iudicandi normas prae-
ceptaque superiorum et apertam contumaciam sensim sine sensu invexerunt.

Quae tendentiae etiam conformationem clericalem inficientes non ultima cen-
sendae sunt causa deficientis oboedientiae sacerdotum erga episcopos omnemque
auctoritatem ecclesiasticam, minime excepta quandoque suprema auctoritate S. Se-
dis, et autonomiae cogitandi, iudicandi, agendi in re doctrinali et disciplinari atque
in exercitio apostolatus. De hac condicione multi episcopi et superiores religioso-
rum conqueruntur.

2 RR. Pontifices et S. Sedis Dicasteria de hac re urgentiora in dies monita et
exhortationes dederunt; inter recentiora documenta notanda sunt:

S. Pius X: Exhortatio Haerent animo, d. 4 aug. 1908 ( Ench . Cleric.,
nn. 823-824);

Pius XI: Litt. Encycl. Divini illius Magistri, d, 31 decembris 1929, A.A.S..
22 (1930), pp. 69 s,;

Pius XII: Adhortatio Apost, Menti Nostrae, d. 23 sept. 1950, A.A.S.,
42 (1950); Const. Apost. Sedes Sapientiae, d. 31 maii 1956, A.A.S., 48 (1956)
cum adnexis Statutis Generalibus; Allocutio ad Delegatos I Congressus Generalis
de Statibus Perfectionis, d, 8 dec. 1950, A.A.S., 43 (1951); Allocutio ad Delega-
tos II Congressus, d, 9 dec. 1957, A.A.S., 50 (1958); Exhortatio ad Superiores Ge-
nerales, d. 11 febr. 1958, A.A.S., 50 (1958); Allocutio ad Congregationem Gene-
ralem Societatis Iesu, d. 10 sept. 1957, A.A.S., 49 (1957);

SESSIO VII - ACTA

Ioannes XXIII: Litt. Encycl. Sacerdotii Nostri primordia, d. 1 aug. 1959,
A.A.S., 51 (1959); Allocutiones in tribus Sessionibus Synodi Romanae, A.A.S.,
52 (1960); S, C. de Seminariis et Studiorum Universitatibus: 2 Epistulae ad loco-
rum Ordinarios, 5 iunii 1959 et 27 sept. 1960.

3 Testimonia Episcoporum multa habentur in ACV2, Series I.

In genere multi Episcopi necessitatem normarum quae exigentiis hodiernis
respondeant recognoscunt atque, relictis methodis antiquis contingentibus, novas
methodos consonantes spiritui, difficultatibus, tentationibus huius aetatis postu-
lant: Trancn. et Barden. II/3, 682; Nicotricn. II/3, 434; Mcdelitan. II/3, 873 s.
aliique multi de quibus conferre licet vol. Appendicis II, pars I, p. 606, 1°, 2°.

Eodem tempore tamen necessitatem disciplinae urgent e. gr. Cinnaeus II/2,
417; Dakanen. II/5, 51 s., quia tota disciplina cleri in Seminarii formatione fun-
datur: Agbiensis II/4, 62 et reactio contra deminutionem disciplinae postulatur:
Burdigalen. II/l, 233; quinimmo non pauci disciplinam severiorem in Seminariis
urgent: e. gr. Ferrarien. II/3, 262; Arcen. II/l, 485; Apamien. II/l , 363;
Reconquisten. II/7, 72; Tacnen. II/7, 510; Nuntius Apost. Iran. II/ 4, 356;
Oranen, II/5, 112. Praesertim principia sana et probata conformationis et educa-
tionis alumnorum disciplinam quod spectat sarta tectaque serventur: e. gr. Patavin.
II/3, 498; Montis Pessulani II/l, 329 s.; Imae Telluris II/ 6, 611; Superior Mill
HUI II/8, 323.

Contra methodos et propensiones falsas et periculosas multi episcopi consur-
gunt: ante omnia falsa libertas reprehenditur: e. gr. Montis Pessulani II/l, 329 s.;
Amisenus II/ 6 , 254; Sancti Dominici II/ 6, 660; Mill Hili II/8, 323; et habitus
inde manantes uti autoeducatio, autogubernatio, autonomia personalis aliaeque
huius generis methodi erroneae: e. gr. Patavin, II/3, 498; Arcen. II/l, 485;
Apamien. II/l, 363; Montis Pessulani II/l, 329 s.; Culiacanen. II/6, 180; Tripo-
litanus II/5, 277; Superior Generalis Miss. SS. Cordium Iesu et Mariae II/8,
285 s., naturalismus et neopaganismus : Nganchimen. II/ 4, 478; laxismus et ire-
nismus moralis spiritus mundi: Oranen. II/5, 112; Superior Miss. SS. Cordium
Iesu et Mariae II/8, 258 s.; evacuatio et perversio conceptus oboedientiae: Montis
Pessulani II/l, 329 s.; Culiacanen. II/6, 180; Amisenus II/ 6, 254; Sancti Domi-
nici II/6, 660; Tripolitanus II/5, 277; Superior Gen. Ord. Servorum B. M. V.
II/8, 113; Superior Gen. S.ti Vincentii a S. Paulo II/8, 211; exaggeratus novi-
tatis spiritus: Terulen, II/2, 353 s,; Uerden. II/2, 208; Gerunden. II/2, 175;
Giennen. II/2, 198.

Inter media indigitantur, praeter methodos paedagogiae modernae quatenus
sana vocari potest, positiva potius quam negativa instructio: Palmen. II/7, 222;
educatio magis individualis, loco educationis collectivae, qua Rectores singulos
alumnos cognoscant, examinent, ponderent: Tranen. et Barolen. II/3, 682, sed
praesertim, retectis novationibus et experimentis ex temeritate manantibus (Montis
Pessulani II/l, 329 s.), ad probatas et perennes virtutes christianas pro sana disci-
plina clericali indispensabiles iterum magis recurratur quae sint imprimis oboe-
dientia plena, reverentia, humilitas, abnegatio sui, mortificatio et spiritus sacrificii,
silentium, solitudo, oratio: Montis Pessulani II/l, 329 s.; Arcen. II/l, 485;
Tarbien et Lapurden, II/l, 422; Sandomirien. II/2, 669; Coimbaturen. II/4,
123; Geholen. II/ 4, 505; Hinganfuen. II/ 4, 592; Superior Gen. Eremitarum
S.ti Pauli II/8, 56 s. Insuper faveatur spiritui sociali in exercendo apostolatu:
Oruren. II/7, 111.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

4 Cf. Directorium Seminariorum auctoribus Missionariis Congregationis Im-
maculati Cordis Mariae, Pekini 1949, p. 238; cf. etiam normas pro Seminariis a
S. Pio X approbatas (IJOrdinamenlo dei Seminari da S. Pio X a Pio XII , Citta dei
Vaticano 1958, p. 51); et Statuta Generalia adnexa Const, Apost. Sedes Sapientiae,
art. 37, § 2.

5 Cf. Leo XIII, Allocutio d. 18 ian, 1885 ( Ench . Cler., n. 458); Sermo
S. Pn X, d. 14 oct. 1908 [Ench. Cler., n. 827).

f ' Hi errores exponuntur iuxta scientiae paedagogicae explicationes et conclu-
siones et insimul iuxta practicas ecclesiasticae auctoritatis observationes, quae in
S. Sedis documentis supra laudatis (cf. notam 2) aliisque continentur. Animad-
vertendum tamen est quod hi errores paedagogici hoc in loco eo sensu tantum
considerantur, quo et quatenus disciplinam stricte loquendo tangunt. Ideoque absque
difficultate respondetur obiectionibus eorum qui dicant hos errores nimis simpli-
citer exponi vel non omnes errores paedagogicos recenseri.

Primus error nomine naturalismi paedagogici venit, qui bonitatem intrinsecam
naturae affirmat absque infirmitate originali; secundus vocari solet activismus, qui,
naturalismo infectus, autonomiam naturae individualis vel socialis vindicat ideoque
auctoritatem et insuper verum et bonum absolutum excludit; sequens error, autoe du-
catio, autonomiam normae defendit; error quartus, autogubernatio, principium de-
mocraticum auctoritati opponit; ultimus denique error, « interesse », delectationem
esse regulam disciplinae statuit.

7 Quae omnia ex documentis S. Sedis supra commemoratis (cf. notam 2) hau-
riuntur.

8 Hac paragrapho regulae generales de praxi innuuntur: statuitur perennis
et gravissima quaestio omnis educationis: compositio auctoritatis moderatorum et
libertatis humanae alumnorum. Ratio deinde habetur circumstantiarum temporis,
locorum, hominum et praesertim aetatis alumnorum, qua mutuam relationem et
praxis disciplinaris accommodationem determinant. Quibusdam Commissionis prae-
paratoriae sodalibus postulantibus haec momentosa accommodatio ad aetates verbis
ipsius S. P. Pii XII ( Menti Nostrae, A.A.S., 42 [1950], p. 686) explicatur. Si
totus decreti contextus et tenor consideratur, absque fundamento reali timetur,
ne hac libertatis mentione alumni abuti possint.

9 Ne miretur quis normas dari Superioribus, quippe cum eorum sit disciplinae
modum determinare, non autem alumnorum. Ceterum ipsa Tridentina Synodus
(et eam sequens Codex luris Canonici) eandem rationem tenet, Superioribus prae-
sertim normas suppeditans de modo quo disciplinae subditorum praesideant (Ses-
sio XIII, de ref., cap. I; C.I.C., can, 2214, § 2). Quae omnia item quoad substan-
tiam ex documentis S. Sedis hauriuntur.

10 Quae in praecedentibus huius schematis recensionibus tamquam « recrimi-
nationes » exponebantur (statim post enumerationem errorum ad quos reapse acce-
dunt uti practicae eorum consequentiae), propter obiectiones plurimorum in finem
Decreti translatae sunt; in his enim « criminationibus » non solum errores et ca-
lumnias adversariorum Ecclesiae contineri sed quandoque defectus in non paucis
ecclesiasticae formationis domibus de facto exsistentes pandi merito dicebant.

Quapropter hoc in loco, illae recriminationes potius sub aspectu positivo reco-
luntur, quatenus rectae et verae disciplinae fructus celebrantur. In fine expressa
mentio fit de silentio quod praesertim hodie toti conformationi spirituali et intel-
lectuali eo magis necessarium est quo gravius periclitatur.

SESSIO VII - ACTA

Caput V

DE INSTITUTIONE PASTORALI IN SEMINARIIS 1

1. [De Pastoris forma]. Ad pascendum dominicum gregem et ad aedi-
ficationem mystici Corporis Christi (cf. Eph. 4, 11) necnon ad oves reducen-
das quae perierunt et alias adducendas quae adhuc ex ovili Domini non sunt
(cf. Io. 10, 16), Sancta Mater Ecclesia nihil antiquius habet quam sacrorum
alumnos conformare veros pastores, operarios inconfusibiles (cf, II Tim.
2, 15), ad omne opus bonum instructos (cf. II Tim. 3, 17).

Clarissimis autem S. Scripturae testimoniis innixa, Sanctorumque Patrum
traditioni ac exemplo, atque repetitis Ecclesiae monitis inhaerens, haec Sancta
Synodus totius institutionis sacerdotalis fundamentum et coronam in eo esse
declarat ut « pastoralis animus » ad Divini Pastoris imaginem in futuro
Christi ministro effingatur.

Talibus pastoribus eget Ecclesia qui, virtute corroborati per Spiritum
Sanctum in interiorem hominem (cf. Eph. 3, 16), filiali erga coelestem Pa-
trem amore, ardenti in totam Ecclesiam deditione, animarumque flagranti
siti ita sint imbuti ut in apostolica forma viventes omnia libentissime impen-
dant et superimpendantur ipsi pro animabus sibi creditis (cf. II Cor. 12, 15),
vitam quoque pro fratribus ponere semper parati (cf, I Io. 3, 16).

Inordinatus igitur suipsius amor, cupiditas voluptatum, laboris taedium,
terrestrium bonorum et honorum appetentia pastoris animum omnino de-
decent et sublimi eius muneri prorsus opponuntur. 2

2. [Institutio apostolica a primis Seminarii annis inchoanda]. Alumno-
rum institutio, sive spiritualis sive intellectualis, sicut et ipsa Seminarii
disciplina et vita communis ad propositum finem pastoralis formationis con-
tinenter et composite vergere debent.

A primis ergo minoris Seminarii annis adulescentulis per catecheticam
instructionem perfecta apostolatus christiani species effulgeat apertisque in
campis messis multa pateat, atque per eucharisticam pietatem, per officia ca-
ritatis in pauperes ac infirmos necnon per zelum et orationem pro errantibus
et infidelibus apostolicum eorum studium in dies augeatur.

In apostolicae caritatis exercitiis alumni a Seminarii Moderatoribus pru-
denter manuducantur; tempore autem vacationum valide ad hoc cooperentur
Parochi, quorum grave officium erit tum spiritualis alumnorum cura, tum
de eorum agendi ratione veridica sententia, 3

3. [...in curriculo philosophico continuanda]. Ab incepto philosophico
curriculo, cuius disciplinis et methodo alumnorum maturitas non parum pro-
movetur, Moderatores simul et Magistri uno animo curent ut ab illis, quorum
futurum munus erit plebi christianae praeesse, idoneae aptitudines virtutes-
que excolantur, ita ut in ipsis « magis magisque se explicet conscientia quid
ex actibus suis in se recidat periculi, quid ipsi de hominibus ac de eventibus
iudicii ferant, quid denique ipsi operis ultro sponteque suscipiant ». 4

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

Ad christianum sensum socialem, quia « multi unum corpus sumus in
Christo » ( Rom . 12, 5), alumni sedulo informentur, et sociali Ecclesiae do-
ctrina eiusque potioribus applicationibus, secundum tradita ecclesiastica do-
cumenta ac imprimis Summorum Pontificum Encyclicas opportune initientur.

Directe autem per aliquem contactum, sed caute et gradatim, iuxta nor-
mas ab Apostolica Sede et ab Episcopis prolatas, subque Superiorum sem-
per vigilantia et peritorum cura, agnoscant quid sentiant et appetant pro-
priae Societatis homines et quaenam sint eorum religiosae, morales et mate-
riales conditiones. 8

4. [...in cursu theologico praeprimis curanda]. In cursu autem theolo-
gico omnes sacrae disciplinae, methodo vere scientifica tradantur ad normam
eorum quae in capite IV huius Constitutionis praescribuntur, ita tamen ut
clarius appareant ea quae pastorali praedicationis et actionis ministerio ma-
xime inserviant.

Cum vero futuri pastoris opera in eo praecipue versetur ut fidelibus et in-
fidelibus Iesum Christum praedicet, et hunc crucifixum (cf. I Cor. 2,2), necesse
est ut singulae disciplinae ad unum convergant centrum; quod est ipse Domi-
nus Iesus Christus, Salvator noster ut centrum historiae salutis, quae in Eccle-
sia, praeprimis in sacrae liturgiae mysteriis semper est in actu; et hoc modo,
dum unitas sacrarum disciplinarum per earum in Christo connexionem tiro-
num mentibus lucide fulgebit, etiam cohaerentia studiorum, vitae spiritualis
et apostolatus efficacius comparabitur. Pastoralis ergo aspectus et accentus
quasi vitalis halitus a Magistris et Moderatoribus in tota institutione dif-
fundatur. 6

5. [.Formationis specifice pastoralis fundamentale principium]. In di-
sciplinis vero specifice pastoralibus tradendis Magistri constanter et valide
in lucem ponant, animarum pastores ob hoc potissimum praedicare verbum,
in omnibus laborare et ministerium implere (cf. II Tim. 4, 2-5) ut oves
vitam habeant et abundantius habeant (cf. Io. 10, 10).

Ad hunc supernaturalem finem consequendum, necessitatem divinae gra-
tiae eiusque vim et effectum « in corde bono et optimo » (Lc, 8, 15) instan-
ter profiteri necesse est; mediaque supernaturalia, scilicet orationis exerci-
tium et sacramentorum participationem, omnibus aliis mediis anteponenda
esse diligenter docere.

Igitur theologiae pastoralis criteria et methodos, supervacuis et profanis
vocum novitatibus sedulo vitatis, ab ev angelicis monitis et exemplis, quo-
rum summa est « quaerere primum regnum Dei et iustitiam eius » (cf. Mt.
6, 33), Magistri numquam seiungant, immo pressius eruant ex fontibus
S. Scripturae, Sanctorum Patrum et S. Liturgiae, a quibus fideles germanum
et integrum vitae christianae sensum haurient. 7

6. [Formationis pastoralis praecipuae normae]. Sanctae et fructuosae
actionis pastoralis spiritu et normis alumni fideliter imbuantur, et discant
vitae apostolicae fundamentum et praesidium in assiduo orationis cultu sita
esse et in silentii amore et in proprii cubiculi operosa custodia, necnon in sa-

SESSIO VII - ACTA

erarum disciplinarum diligenti studio et in vitae regula qua inter apostolicos
labores rectus ordo semper servetur.

De docilitate et oboedientia proprio Pastori exhibendis ita ut nihil um-
quam fiat vel proponatur nisi cum Episcopo, alumni instanter informentur;
immo continenter instituantur ea mente eoque spiritu quibus efficacius om-
nes Sacerdotes cum suo Episcopo filiali animo stricte cohaereant, et « cari-
tate fraternitatis invicem diligentes » (cf. Rom. 12, 10) pastoralem actionem
iunctim promoveant. Sedula igitur cura alumni adiuventur ut alicui officio
vel operositati una cum aliis incumbere discant; percipiant quanti momenti
sit apta inter singulos laboris distributio; quantum referat attenta et sapiens
operae coordinatio; quam humilis serviendi dispositio requiratur in omni
pastorali incepto.

Laicorum cooperationem magni faciant, quae in dies maioris momenti
pro Regno Dei ubique extendendo venit, et studiose idoneos se reddant
ad eorum associationes apostolatus instituendas et colendas, ipsisque laicis
consilium et sacerdotale auxilium opportune praestandum. Unde eos humi-
liter et aperta mente audire assuefiant ut sic plenius cognoscant rei familia-
ris, vitae professionalis et socialis necessitates nec non difficultates vitae
christianae et apostolicae ab ipsis laicis gerendae.

Cum vero opera apostolica non solum fines paroeciae, sed ipsius Dioece-
seos necessario transcendant, ipsi alumni praeparentur, sub ductu Episcopo-
rum, ad suum apostolatum in ampliore extensione coordinandum. 8 Ut ad
eiusmodi specialia munera apostolica obeunda quidam sacerdotes iuniores
opportune conformari possint, Seminariorum moderatores ne praetermit-
tant Episcopis indicare particulares quas in alumnis cognoverint et excolue-
rint dotes pastorales.

7. [ Apta ad praecipua munera pastoralia praeparatio']. Cum apostolici
labores uniuscuiusque aetatis necessitatibus inservire debeant, magni interest
ut futuri pastores ad id efficaciter praeparentur; componantur in primis ad
institutionem catecheticam tum pueris tum adultis, iuxta locorum exigen-
tias, apta impertiendam methodo, quae praecipue in sacra pagina et cultu
liturgico nitatur et recentiora etiam subsidia opportune adhibeat; item ad
sanctam et salutarem praedicationem excolendam, qua fideles discant quae
credere et facere ad salutem oporteat. 9 Praedicatio autem argumenta potiora
et suam quasi medullam ex divinis libris Veteris et Novi Testamenti fideliter
deducat; gravitatem, simplicitatem, et concinnitatem semper prae se ferat
et probet « condonantem pro animi persuasione et ex corde loqui subli-
memque expectare finem qui ministerio suo est praestitutus ». 10

Sacram Liturgi am ita celebrare addiscant ut virtutem eius et momentum
persentientes, populum sibi committendum ad consciam et actuosam eiusdem
participationem ducere valeant.

Diligentissime instituantur alumni in iis quae ad sacramenta digne mi-
nistranda et suscipienda conferunt, praesertim quod spectat Poenitentiae Sa-

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

cramentum, officio pastoris coniunctissimum necnon in spirituali doctrina
et ratione quibus animae in via perfectionis dirigantur.

Adquirere studeant artem tam difficilem quam maxime necessariam oc-
currendi incredulis et errantibus necnon promovendi missionarium spiritum
et actionem in omnibus fidelibus.

Subsidia etiam assumant quae disciplinae tum psychologicae tum socio-
logicae actioni pastorali valde utiliter afferre valent, iuxta rectas methodos,
consilia et monita ecclesiasticae Auctoritatis. De hodiernis quoque technicis
communicandi artibus (utpote prelo, radiophonia, televisione, cinematogra-
pho) necnon de activitatibus recreativis alumni, per graduales cognitiones
et prudentes moderatosque usus, congrue edoceantur, ut easdem Regno Dei
dilatando utiles reddere, pericula autem cum eis saepe connexa praecavere
discant. 11

8. [ Theologiae pastoralis praxis seu exercitationes ]. Ad praxim pasto-
ralem ineundam valde proderunt consentaneae exercitationes, quae ita se-
cundum particulares locorum et temporum conditiones favendae sunt ut,
prudenti Episcoporum iudicio, formationi alumnorum spirituali et intelle-
ctuali damnum minime ferant, atque ducentibus Superioribus semper fiant.

Praeter ea quae iam dicta sunt de oratione spiritu apostolico peragenda
et de caritate in vitae consuetudine exercenda, valde commendanda sunt
omnia incepta quibus mentes alumnorum apertius dilatentur ut Ecclesiae,
immo totius humanae familiae, necessitates et labores comprehensos habeant.
Veniunt in primis Opera pro missionibus et pro Ecclesiae unitate et ea omnia
quae vitam catholicam respiciunt in regionibus ubi Ecclesia persecutionem
patitur.

Aliae exercitationes videntur maxime commendandae scilicet: cateche-
sim pueris tradere sive per annum scholarem sive per ferias, semper tamen
sub ductu experti Magistri vel Parochi, tempore et in locis opportunis, prout
prudentia suaserit; 12 vacationum praesertim tempore proprio Parocho adiu-
torio esse in sodalitatibus puerorum moderandis, quae ad apostolatum vel
ad cultum liturgicum pertinent; aliquod commercium inire, ubi commode
et sine ullo praeiudicio fieri possit, cum operariis, cum agri cultoribus, cum
infirmis et pauperibus, cum iis qui in carcere detinentur et ceteris particu-
laribus coetibus, quorum indolem et necessitates pro animae salute cogno-
scere maxime inter est.

Haec et alia similia Moderatores secundum Episcoporum placita promo-
ventes, prae oculis semper habeant tum pastoralis institutionis finem et potio-
res partes quae ad vitam spiritualem et intellectualem spectant, tum condi-
ciones et limites quos propter alumnorum aetatem et statum prudentia im-
ponit, Ad id praecipue attendant, ut alumni ad exercitationes extra Semina-
rium faciendas bene praeparentur, eorumque experientiae in Seminario co-
ram competente Magistro discutiantur et ab ipso diiudicentur. 13

9. [Magistrorum theologiae pastoralis specifica conformatio promoven-
da']. Ut disciplinarum pastoralium magistri alumnos ad munera apostolica

SESSIO VII - ACTA

efficaciter conformare valeant, ipsi non tantum experientia et zelo pastorali
praecellant, sed de singulis actionis pastoralis aspectibus, particularibus quo-
que cursibus accurate instituantur oportet.

NOTAE

1 De schematis ratione generali notentur:

a) De formatione pastorali iam agitur in huius Constitutionis capite IV,
Ve Studiorum Ratione in Seminariis (cf. §§ 14, 15, 18) et obiter in capite II,
Ve Institutione spirituali (cf. §§ 4, 6, 8) et in capite III, Ve Visciplina in Semina-
riis (cf. §§ 6, 9). Peropportunum tamen visum est in unum componere omnia quae
ad rem tam magni momenti spectant ut huius formationis unitas et ordinatio cla-
rius appareant et simul magis in lucem ponantur ea quae ad verum animarum pasto-
rem efformandum maxime conferunt.

b) Omnes quidem conveniunt « institutionem pastoralem » retinendam non
esse meram aliquam instructionem de accurata Sacramentorum dispensatione, neque
meram habilitationem technicam ad libros paroeciales conscribendos et conservan-
dos vel ad beneficia administranda vel ad officia Parochi vel Cooperatoris distin-
guenda vel iura vindicanda. Quae sane non sunt quidem spernenda, immo cum
ceteris veri Pastoris dotibus videntur valde utilia ad integram pastoralem institu-
tionem, sed eam constituere revera nequeunt.

c) Institutionis pastoralis finis potissimum in eo est ut futurus Christi mi-
nister animum suum ad imaginem divini Pastoris effingat et « forma fiat gregis ex
animo » (cf. I Pt. 5, 4). Sacerdotes enim ab Episcopis qui « tamquam veri Pastores
assignatos sibi greges singuli singulos pascunt et regunt » (Cone. Vatie. I, Const.
Ve Ecclesia Christi, Denz. 1828), ut « cooperatores proprii ordinis » (cf. Pont,
Rom.) assumuntur et pastoralis Episcoporum sollicitudinis et laboris socii et parti-
cipes declarantur.

Propterea in hoc schemate decreti accentus constanter ponitur in formatione
« animi pastoralis », ne ipsa institutio in quemdam technicismum decidat et sacer-
dos potius mercenarius vel « functionarius » evadat.

Minime tamen negliguntur ea omnia quae tum ad rerum actualium cognitionem
tum ad efficacem pastoralis actionis rationem Sacerdotem magis idoneum reddant.

d) Totius schematis structura haec est:

in n. 1: veri pastoris forma seu figura delineatur;

in nn. 2, 3, 4: prospicitur totius institutionis aspectus pastoralis;

in n. 5: formationis specifice pastoralis fundamentale principium;

in n. 6: eius praecipuae normae;

in n. 7: eius praecipua munera et subsidia;

in n. 8: significantur exercitationes quaedam et alia quae ad artem et
ad praxim pastoralem referuntur.

Caput autem VI quod videtur quasi conclusio totius constitutionis Ve Sacro-
rum alumnis formandis agit de perficienda formatione post Seminarium sub triplici
aspectu, scilicet spirituali, intellectuali et pastorali.

2 Momentum « pastoralis institutionis » atque sollicitudo quam Ecclesia in re
habuit, plurimis documentis abunde patefiunt.

Praeter ea quae tum in Vetere tum in Novo Testamento de boni pastoris doti-

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

bus dicuntur, maxime in S. Pauli epistolis pastoralibus, recolenda essent quae
Sancti Patres et Ecclesiae Doctores vel Scriptores docuerunt de munere apostolico
et de Christi ministrorum officiis, ut S. Ambrosius et S. Chrysostomus, vel quae
proprie de vita pastorali scripsit S. Gregorius Magnus in libro qui per plura saecula,
et etiam nunc, iure reputatus est « mirabilis regula » in regimine animarum et
a Summo Pontifice Ioanne XXIII declaratus est « actionis pastoralis codex pretio-
sissimus post Evangelium Christi et apostolieas epistolas, in animarum sacerdota-
lium sanctificationem et in fidelium directionem » (cf. Serm. III pro I Syn. Rom.),

Perfecta autem pastoris forma clarissime potest deduci ex quattuor recentiorum
Pontificum documentis quae de vita, de dotibus et de institutione Sacerdotum di-
stincte agunt, scilicet:

1) S. Pius X, Exhortatio ad Clerum Haerent animo, S. Pii X Acta, vol. IV
(1908), p. 2 3 7 88.;

2) Pius XI, Litt. Encycl. Ad Catholici Sacerdotii, A.A.S., 28 (1936),
p. 5 88.;

3) Pius XII, Adhort. Apost, Menti Nostrae, A.A.S., 42 (1950), p. 657 ss.;

4) Ioanne s XXIII, Litt. Encycl. Sacerdotii Nostri primordia, A.A.S., 51
(1959), p. 545 ss.

Non pauca tamen de formatione pastorali inveniuntur etiam in Litt. Encycl.
Mystici Corporis (1943), Mediator Dei (1947), Evangelii Praecones (1951), Sacra
Virginitas (1954), Musicae Sacrae Disciplina (1955), Princeps Pastorum (1959),
necnon in Const. Apost. Sedes Sapientiae (1956) pro Religiosis. Nec omittenda sunt
quae in C.I.C. de formatione et disciplina et vitae actione pro clerico prudenter
disponuntur.

Pius XII f. r. et Ioannes XXIII etiam in suis allocutionibus ad Sacerdotes for-
mam boni pastoris sapientissimis monitis compluries tradiderunt.

Acta quoque et litterae circulares Sacrarum Congregationum, sive Concilii sive
Sacramentorum et praesertim de Seminariis et Stud, Universitatibus valde confe-
runt ad componendam veram pastoris imaginem; cf. duas litteras huius S. Congre-
gationis pro I centenario mortis S. Curati de Ars (5 iun. 1959) et pro III cente-
nario mortis S. Vincentii de Paoli (27 sept. 1960).

3 Cum finis proprius Seminarii sit « eos instituere qui ecclesiasticis ministeriis
sese devovere cupiunt » (cf. C.I.C. , can. 1352), omnia quae a primis quoque annis
in Seminario fiunt ad hunc finem opportune dirigenda sunt. Cf. S, Congr. de Semi-
nariis et Stud. Univ. Ordinamento dei Seminari, ad Italiae Episcopos, d. 26 aprilis
1920, Ench. Cler. n. 1081.

Quoad vacationum momentum pro institutione apostolica promovenda earum-
que peculiaria quoque pericula cf. S. Congr. de Sem. et Stud. Univ., VEsortazione
“ Menti Nostrae ” e i Seminari, Citta dei Vaticano 1955, pp. 98-111. In aliquibus
dioecesibus tempore vacationum experimenta apostolica communia pro alumnis Se-
minarii minoris promoventur, Episcopo assentiente et Moderatoribus ducentibus
et vigilantibus.

4 Cf. Pius XII, Adhort, Apost. Menti Nostrae, d. 23 sept. 1950, A.A.S., 42
(1950), p. 686.

5 Cum Sacerdotem oporteat « praeesse » (cf. Pont. Rom. in S. Ordin.), scilicet
communitatem christianam regere et singulorum animos recte moderari, maximi
interest ut sacrorum alumni ad artem animas regendi, quae est « ars artium », pru-
denter et progressive ipsi instituantur, Neque apta esset ea institutio, quae omnino

SESSIO VII - ACTA

celaret necessitates et difficultates, insidias illecebras et pericula societatis, in qua
futuris Sacerdotibus ministerium exercendum erit. Cf. Pius XII, Adhort. Apost.
Menti Nostrae , A.A.S., 42 (1950), p. 686 sq., et cf. Directorium Seminariorum (in
Sinis), auctoribus Missionariis Congregationis Immac. Cordis Mariae, Pekini 1949,
p. 575 et passim.

De christiano sensu sociali perfectius excolendo nemo est qui dubitet: innu-
merae sunt enim quaestiones quae ex hoc capite actionem pastoralem necnon vitam
ipsam spiritualem sacerdotis attingunt. In cursu autem philosophico agitur de qua-
dam initiatione, tum doctrinali tum practica, quae tamen nullam iacturam debet
afferre formationi intellectuali et spirituali huic cursui propriae.

6 Institutio pastoralis maxime promovetur in cursu theologico, quia theologi-
cae disciplinae, praesertim in Seminariis dioecesanis vel pro dioecesibus (v. gr. re-
gionalibus in Italia) ad hoc potissimum edocentur ut recte formetur « homo apo-
stolicus ». Cf. Pius XII, Allocutio ad sacrorum alumnos, d. 24 iunii 1939, Di-
scor si e Radiomessaggi, vol. I, p. 214: «Alte insideat menti vestrae a fidelibus
hodie bonos animarum pastores et confessarios eruditos summo desiderio quaeri ».

Ad plene obtinendum hunc effectum maxime proderit unitas et connexio in
omnibus disciplinis tradendis, de qua iam agitur in huius Constitutionis cap. IV
n. 19; finis enim curriculi theologici in Seminariis non est « specialisatio » in una
vel altera disciplina, sed integra possessio sacrae doctrinae, quam Pastores populo
christiano tradent veluti totum unum et indivisibile, cuius centrum est Iesus Chri-
stus eiusque opus salvationis in Ecclesia semper in actu.

Cf. Catechismus ad Parochos Cone, Tridentini, in Praefatione.

Hac disciplinarum unitate alumni melius comparabunt veram « theologiam men-
tis et cordis » et efficacius consociare scient studia et vitam spiritualem, disciplinam
et futurum apostolatum. Ut Magistri « pastoralem aspectum » in omnibus sacris di-
sciplinis constanter prodant est votum ab Episcopis compluries repetitum.

7 Numquam satis futuri animarum pastores instruentur de essentiali fine om-
nium pastoralium laborum, scilicet de gloria Dei et de animarum salute ac sancti-
ficatione (« ut vitam habeant et abundantius habeant »).

Prorsus innumera sunt de hoc argumento Summorum Pontificum et Sacrarum
Congregationum monita. Cf. omnia documenta quae in nota 1 memorata sunt;
praeterea sermones S. Pii X, Pii XI, Pii XII ad Seminariorum Alumnos vel ad
Sacerdotes; necnon sermones Ioannis XXIII ad primam Synodum Romanam. Haec
omnia clare probant vere adesse periculum hunc finem negligendi, et supernaturalia
media, saltem practice, parvipendendi in actione pastorali; et hinc elucet necessitas
in hoc decreto revocandi principia immutabilia fructuosi apostolici laboris.

Capita et fontes ex quibus hauriuntur summa et methodus etiam hodiernae
« evangelizationis » et « pastoralis actionis » nequeunt esse nisi S. Scriptura, S. Li-
turgia et Traditio SS. Patrum; de facto hodie plurima scripta, institutiones, con-
ventus quae Episcopis auctoribus et ducibus pastorali actioni efficaciter favent, his
praecipue principiis innituntur. De necessaria adaptatione ad conditiones particu-
lares temporum, coetuum, aetatum cf. ipsius Decreti num. 7.

8 Principiis fundamentalibus superius memoratis stricte consociantur criteria
seu normae rectae pastoralis actionis, quae alumnis tradi debent. Decretum vero
commemorat praecipua tantum scilicet: rectum vitae sacerdotalis ordinem (oratio-
nis cultum, diligens studium, regulam); fidelem cum Episcopo coniunctionem; stu-

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

dium cooperationem laicorum promovendi; coordinationem apostolatus ultra fines
paroeciae et dioeceseos.

Praeter ea quae de his normis iam dicuntur in documentis supra relatis com-
memorentur plures Pii XII sermones ad Parochos Romanos: d. 16 mart. 1946,
A.A.S., 38 (1946), p. 182 ss.; d. 23 mart. 1949, A.A.S., 41 (1949), p. 182 ss.;
d. 27 mart. 1953, A.A.S., 45 (1953), p. 238 ss.; d. 10 mart. 1955, A.A.S., 47
(1955), p. 212 ss.; d. 27 febr. 1956, A.A.S., 48 (1956), p. 135 ss. Et cf.
Io annes XXIII, Sermo in III sess, Synodi Romanae, d. 27 ian. 1960, A.A.S., 52
(1960), p. 240 ss.; et Ioannes XXIII, Sermo ad Clerum Romanum, d. 24 nov. 1960,
A.A.S., 52 (1960), p. 967 ss.

9 Cf. C.I.C., can. 1347.

10 Cf. S. C. Consistorialis, Normae pro sacra praedicatione: « Ut quae beatis-
simus Pater », d. 28 iun. 1917, Ench. Cler. nn. 1059-1061.

11 De adaptanda pastorali actione novis insurgentibus necessitatibus constans
fuit sollicitudo S. Matris Ecclesiae, pluries expressa per Summorum Pontificum do-
cumenta et Episcoporum vota. Sufficiat memorare: Pii XI Ep. Officiorum omnium,
d. 1 aug. 1922, Ench. Cler. 1157; Pii XII Adhort. Apost, Menti Nostrae, A.A.S.,
42 (1950).

De institutione catechetica et praedicatione numquam in oblivionem cadent ea
quae summa pastorali sapientia statuerunt S. Pius X in Encyclica Acerbo nimis,
d. 15 apr. 1905, et Benedictus XV in Encyclica Humani generis redemptionem,
d. 15 ian. 1917, A.A.S., 9 (1917), p. 305 ss. Quibus sunt addenda decreta vel
normae a Sacris Congregationibus prolata, ex. gr. Provido sane S. C. Concilii,
d. 12 ian. 1935, A.A.S., 27 (1935), p. 145 s.; Ad Regnum lesu Christi S. C. de Se-
minariis, d. 8 sept. 1929, Ench. Cler. nn. 1215-1219; Quod Catholicis S. C. de
Seminariis, d. 28 aug. 1929, Ench. Cler. n. 1278. Pii XII plurima et maximi mo-
menti sunt Acta, Sermones et Nuntii radiophonici, quae ad rem catecheticam et
pastoralem pertinent, ex. gr.:

— • Nuntius radiophonicus ad Conventum catech. Barcinonensem, d. 7 apr.
1946, Discorsi e Rad., VIII, pp. 33-36;

— Nuntius radiophonicus ad Conventum Nationalem catecheticum Statuum
Foederatorum, d. 26 oct. 1946, ibid., pp. 285-289;

— Sermo ad Conventum Internat. Catecheticum, d. 14 oct. 1950, ibid.
XII, pp. 245-249;

— ■ Litterae ad Em.mum Card, Stritch pro IX Conventu Nationali Catech.
Statuum Foederatorum, d. 14 sept. 1951, ibid. XIII, pp. 569-571;

— - Sermo ad Sacerdotes CENAC, d. 29 sept. 1953, ibid., XV, pp. 321-326;

— Sermo ad Sacerdotes et Religiosos (per la VI Settimana nazionale ita-
liana di aggiornamento pastorale), d. 14 sept. 1956, ibid. XVIII, pp. 443-455;

— Allocutio ad Conventum Internationalem Liturgiae Pastoralis, d. 22 sept.
1956, ibid. XVIII, pp. 465-479.

Sedis Apostolicae documenta et acta viam aperuerunt et lineas statuerunt tum
catecheseos tum actionis pastoralis novis necessitatibus magis aptae; atque de
« scientia salutis » et de « arte artium » nova incepta et studia novaeque institutio-
nes, auctoribus vel faventibus Episcopis, pluribus in locis floruerunt. Quae omnia
ignorari nequeunt a futuris Pastoribus. Etiam subsidia quae valide afferre possunt
disciplinae psychologicae et sociologicae iure videntur memoranda, sicuti ea quoque

SESSIO VII - ACTA

diligenter consideranda sunt quae hodiernae technicae communicandi artes ad
ministerium pastorale conferre possunt.

12 Cf. S. Congreg, de Seminariis et Stud. Universitatibus, Epist. Ad Regnum
lesu Christi, d. 8 sept. 1926, Ench. Cler. 1219.

13 Exercitationes de quibus agitur in hoc numero, a pluribus Episcopis in
votis Concilio parando missis postulantur et certe valde utiles, immo necessariae
videntur, quia communi experientia paedagogica constat ad actionem exercendam
non mera doctrinae communicatione efficaciter aliquem praeparari, sed eo quod
discipulus ad Magistri experti actionem aspiciat eiusque sub ductu agere incipiat,
ut probatur e. g. in medicis, magistris etc. Altera ex parte, quod sacrorum alumnos
attinet, in huiusmodi exercitationibus magna cautela utendum est, ne praematura
vel excessiva experimenta damnum afferant ipsorum formationi spirituali et intel-
lectuali. Plurima hac in re dependent a circumstantiis locorum et temporum; in
dioecesi, ubi maior pars fidelium inhabitat urbes alia criteria sequenda erunt ac in
dioecesi ubi praevalent ruricolae. Propterea iudicium de exercitationibus iam tem-
pore Seminarii instituendis singulis Episcopis committendum videtur.

Caput VI

DE FORMATIONE POST SEMINARIUM PERFICIENDA

1 . [ Formatio sacerdotalis post Seminarium protrahenda ]. Formatio sa-
cerdotalis, quae accuratissime danda est in Seminario, ob modernae vitae
adiuncta perfici debet post Seminarium, primis annis vitae sacerdotalis, sub
aspectu spirituali, intellectuali et praesertim pastorali. Novensiles sacerdotes
enim maxime egent, uti ipsa experientia edocet, quibusdam auxiliis, ut a
tecta et collecta Seminarii vitae consuetudine ad actuosam et non paucis pe-
riculis obnoxiam operositatem pastoralem sine incommodo transeant. 1

2. [ Episcoporum et parochorum circa neo-sacerdotes sollicitudo ]. Opor-
tet in primis ut Episcopi novensiles sacerdotes « tamquam filios et fratres
natu minores diligant », sollicitam paternamque curam eis continenter prae-
stent atque opportunitatem eis praebeant aptum spiritus Directorem habendi,
recollectiones menstruas et spiritualia exercitia ipsis aptata frequentandi ac
piis unionibus sacerdotalibus participandi. Parochi vero neo-sacerdotes cari-
tate vere fraterna suscipiant, moneant et in ministerii exercitio adiuvent. 2
Ad hoc maxime iuvabit consuetudo vitae communis inter clericos, quae sum-
mopere laudanda atque suadenda est. 3

3. [Formatio imprimis pastoralis post Seminarium continuanda ]. Prae-
terea in pastoralis actionis primis gressibus, hac praesertim nostra aetate,
quae plurimas et citissime evolventes difficultates praebet, in theologiae do-
ctrinis ad singulos casus accommodandis et in practice evolvenda arte artium,
iuvenes sacerdotes magnum emolumentum percipiunt ex scientia, prudentia
et ductu Magistrorum vere peritorum, et praecipue ex acquisita experientia
aliorum Pastorum,

Huiusmodi institutio effici potest per annum pastoralem in Convictu

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

ecclesiastico sicut, auctoribus Episcopis enixeque Suminis Pontificibus hor-
tantibus, in aliquibus Dioecesibus vel Regionalibus laudabiliter et fructuose
iam fit. 4 Ea deinde utiliter protrahitur periodicis conventibus per quattuor
vel quinque annos, quia in hac tam difficili discenda arte ipsa prolatio tem-
poris plurimum ad finem confert, et gradatim perficitur per arctam doctrinae
et praxis connexionem, per applicationem ecclesiastici pastoralis ministerii
ad novas et varias necessitates, per fidelem et efficacem coordinationem om-
nium pastoralium inceptorum in Dioeceseos et totius Ecclesiae unitate. 6

4. [ Tota formatio sacerdotalis peculiari tirocinio complenda ]. Opportu-
ne tandem promovetur longior quidam conventus quo iuvenes sacerdotes
post quinque circiter annos vitae sacerdotalis in Seminarium vel aptam do-
mum convocantur per congruum tempus, v. gr. per mensem, ut vitam spiri-
tualem instaurent atque in novis quaestionibus quae disciplinas sacras et mi-
nisterium sacerdotale tangunt ulterius instruantur. De his ac similibus in-
ceptis utiliter agent etiam Episcoporum Coetus ut ex plurium Dioecesium
collaboratione melius ad actum deduci possint, 6

Meminerint vero quotquot maximo sacerdotum formandorum operi se
dedicaverint quod « cum apparuerit Princeps Pastorum, immarcescibilem
gloriae coronam » (cf. I Petr. 5, 4) percipient, et eo pretiosiorem quo Christo
acceptiores ministros eosque in ministerio fecundiores reddiderit recta sacer-
dotalis institutio.

NOTAE

1 Recentiora S. Sedis documenta particularem de neosacerdotibus curam ha-
bendam inculcant. Commemoranda sunt imprimis:

Pius XII, Motu Proprio Quandoquidem, d. 2 aprilis 1949, A. AS., 41
(1949), pp. 665-667;

Exhortatio Apost. Menti Nostrae, 23 sept. 1950, A. AS., 42 (1950);

Constitutio Apostolica (pro Religiosis) Sedes Sapientiae, d. 31 maii 1956, et
Statuta Generalia adnexa;

Allocutio Sacerdotibus « Convictus Barcinonensis », d. 14 iun. 1957, Di-
scor si e Radiomessaggi, XIX, pp. 271-273.

Haec particularis de sacerdotibus novellis et iunioribus cura non iam stricte
pertinet ad argumenta Commissioni de Studiis et Seminariis propria. Visum est
autem opportunum quaedam succincte commemorare, quia ulterior illa cura non
sine aliqua cum Seminario eiusque Moderatoribus et Magistris connexione exerceri
solet (quasi ut « Post-Seminarium ») et quia in reordinandis et coniungendis sche-
matibus visio synthetica totius formationis sacerdotalis iam facile elucere poterit.

2 Cf. Pius XII, Exhort. Apost. Menti Nostrae, A.A.S., 42 (1950), pp. 692 sq.
In votis quoque Episcoporum pro Concilio missis saepius inculcatur momentum
paterni adiutorii quod ab expertis confratribus novellis sacerdotibus praestan-
dum est.

3 Cf. C.I.C., can. 134 et Pius XII, Exhort. Apost. Menti Nostrae, 1. c., p, 693:
« Quod in votum iam venerat Ecclesiae, id Nos et nunc comprobamus et commen-
damus vehementer, iniri scilicet vel ab unius curiae vel a plurium vicinarum curia-
rum clero communis vitae consuetudinem »,

SESSIO VII - ACTA

4 Particularis annus formationis pastoralis, quadriennio theologico absoluto,
pro Religiosis praescribitur a Constitutione Apost. Sedes Sapientiae, d. 31 maii
1956, et adnexis Statutis Generalibus. Sed etiam pro Clero dioecesano plura con-
stituta sunt Instituta in quibus particularis promovetur formatio pastoralis sacer-
dotum novellorum. Insuper creati sunt Convictus vel Collegia quemadmodum de-
siderantur ab Exhortatione Apost. Menti Nostrae, A.A.S., 42 (1950), p. 692.

5 In pluribus dioecesibus iam novo modo ordinantur examina quae a C.I.C.
(can. 130, § 1) praescribuntur expleto studiorum curriculo saltem per triennium;
instituuntur scilicet cursus annuales in quibus, secundum ordinem apte electum,
quaestiones theologicae, morales, pastorales perfectiore ea luce tractantur qua post
prima vitae pastoralis experimenta a sacerdotibus iunioribus percipi possunt,

6 Sicut iam dictum est in huius Constitutionis capite II « De Institutione Spi-
rituali », eiusmodi longiores conventus eo facilitari possunt quod sacerdotes noviter
ordinati interea substituantur iis confratribus qui ad hos conventus vocantur,

2) RELATIO EM.MI P. D. IOSEPH CARD. PIZZARDO
PRAESIDIS COMMISSIONIS DE STUDIIS ET SEMINARIIS

Pauca occurrunt praemittenda de tota hac Constitutione generatim
spectata.

1. Constitutionis ratio\ Tot episcopi in votis pro Concilio parando
missis postulant ut Concilium occupetur in clericorum formatione tuen-
da et promovenda; non pauci proponebant quaestiones de Seminariis
minoribus, interdioecesanis et regionalibus; de vocationibus tardioribus;
plurimi exoptabant ut primatus institutionis spiritualis fortius urgeretur
et momentum disciplinae in Seminariis hodie quoque observandae vin-
dicaretur, contra naturalismum etiam sacrorum domicilia invadentem;
simulque expostulatum est ut ratio studiorum in Seminariis apte reco-
gnosceretur; instantissime denique a permultis praesulibus expetitum
est, ut alumnorum formatio specifice pastoralis omni sollicitudine pro-
moveretur.

Quibus Episcoporum votis, ipsa Commissio Centralis obsecundavit,
eas quaestiones Commissioni de Studiis et Seminariis committens, quae
in praesenti Constitutione tractantur. Structura Constitutionis in primo
fasciculo explicata est. Tantummodo enixe Vos rogo, ut velitis recolere
etiam caput IV iam a Vobis examinatum, ubi de clericorum studiis prae-
cipuae statuuntur normae.

2. Criteria in exaranda Constitutione observata : Concilium ea tan-
tum statuere debet pro universa Ecclesia quae omnibus revera prosunt,
id est leges generales et stabiles, generalia principia et criteria duratura
dare quae ab omnibus servari debent; at necessario accommodanda sunt
diversis adiunctis locorum et temporum.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

Iustum aequilibrium erat quaerendum inter venerabiles Ecclesiae
traditiones confirmandas et novas rationes a temporum progressione in-
vectas; simul inter praescriptiones concretas eoque efficaciores et neces-
sitatem respiciendi conditiones quam maxime varias Ecclesiae Univer-
salis.

Per consequens in schemate normae potius generales dandae erant:
multa erant dicenda eo modo ut a Dicasterio competenti et ab Episcopis
ulterius determinari et singulorum Seminariorum adiunctis fortiter ap-
plicari et sapienter adaptari possint et debeant.

De capite I: De Seminariorum ordinatione generali.

In hoc primo capite quaedam principia fundamentalia exponuntur
totius institutionis in Seminariis tradendae. Omittuntur ea quae ad rem
oeconomicam spectant, quippe quae a Codice luris Canonici determi-
nentur.

Quae de Seminariis minoribus, de Seminariis interdioecesanis et re-
gionalibus et de Institutis pro vocationibus tardioribus brevissime in
schemate dicuntur, aequam rationem tenere quaerunt votorum et quaere-
larum, quae de his argumentis hodie in Ecclesia propagantur. Seminaria
minora e. gr. in schemate defenduntur, sed tota in eis tradenda educatio
in luce eorum ordinanda est, quae praecipue in Adhortatione Apostolica
« Menti Nostrae » statuta sunt.

De capite II: De institutione spirituali.

1° Criteria in exarando schemate observata-.

Schema potest solummodo exhibere lineamenta generalia formatio-
nis spiritualis: ea scilicet enuntiare quaerit, quae ubique cum fructu
observari possunt; per consequens schema consulto evitat recolere notas
alicuius scholae spiritualis particularis; sed quae se fert indolem bibli-
cam, christocentricam, ecclesialem.

a) Indolem biblicam inquantum schema fortiter admonet, ut et
Magistri et alumni ex ipsis Scripturis Sacris alimentum doctrinae et vi-
tae potissimum hauriant; et inquantum etiam textus schematis ex ipsis
Revelationis verbis trahit singulorum praescriptorum vim vere univer-
salem et proprium calorem et saporem.

b) Indolem christocentricam-. valet enim illud S. Hieronymi:
clericus « qui ipse pars Domini est..., talem se exhibeat, ut et ipse pos-
sideat Dominum, et possideatur a Domino » (Epist. 52, Ad Nepotia-
num 5; PL 22, 531).

c) Indolem ecclesialem-. decretum enim sacrorum alumnos du-
cit ad obsequium, deditionem, amorem erga Ecclesiam et Sacram Hie-
rarchiam; clericos ex Ecclesiae cultu et oratione nutriendos esse dispo-
nit, eosque ad causas Ecclesiae sibi sumendas impellit; singuli aspectus

SESSIO VII - ACTA

vitae et formationis spiritualis continuo illustrantur respectu habito ad
futuram operositatem pastoralem alumnorum.

2° Ordo seu structura Decreti :

Post breve prooemium schema habet duas partes:

1) de vitae spiritualis primatu in Seminario tuendo;

2) de subsidiis ad vitam spiritualem provehendam.

Affirmatio primatus vitae spiritualis valde necessaria videtur:

a) ex ipsa natura rei: nisi vindicatur hic primatus, in cassum
evadit totus labor formationis et futuri apostolatus;

b) quia iuvenum animi semper, sed hodie quam maxime, alli-
ciuntur fascinatione actuositatis;

c) quia haud raro in Seminariis, saltem practice vita intellectua-
lis assurgit in finem, cum vitae spiritualis detrimento.

3° De labore praeparatorio a Commissione peracto-.

Relator principalis, Excellentissimus Dominus Ioannes Colombo,
Episcopus auxiliaris Ecclesiae Mediolanensis, proposuit primum sche-
ma, quod pluries a coetu particulari et a Conventu Commissionis ple-
nario examinatum et perpolitum est. In sexto denique Conventu gene-
rali, quinta schematis editio unanimi suffragio a Commissione approba-
ta est.

De capite III: De disciplina in Seminariis.

1) Opportunitas declarationis conciliaris elucet ex repetitis dictis
et monitis Summorum Pontificum, Sacrarum Congregationum Romana-
rum et Episcoporum.

Praesules non pauci expostulant ut contra propensiones falsas et
periculosas sana et probata disciplinae principia in Seminariis sarta te-
ctaque serventur; ut tendentiae ex falso libertatis conceptu repellantur;
iiclem autem insistunt quoque, remedium non in mera errorum repul-
sione quaerendum esse, sed in positiva instructione de perenni momen-
to ipsius disciplinae ecclesiasticae et virtutum quae per ipsam excolun-
tur. Insuper ipsos modos educationis in Seminariis semper perfectius
conformandos esse ad ipsius Domini exemplum et doctrinam; ea etiam
minime negligendo quae a sanae paedagogiae progressu commendantur.
Commissio per consequens id studuit, ut etiam hoc caput nota ea posi-
tiva eniteat, quam toti Constitutioni imprimere voluit.

2) Laboris praeparatorii brevis delineatio.

Argumentum commissum est particulari Sodalium coetui, in quo
Relatoris munus suscepit Rev.mus D. Alfonsus M. Stickler, Rector Pon-
tificii Athenaei Salesiani. In multis sessionibus coetus particularis et
totius Commissionis schema paulatim emendatum est. Disceptationes
vergebant praeprimis de rectae disciplinae doctrina, necnon de errori-

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

bus refellendis et de criminationibus quae contra disciplinam in Semi-
nariis vigentem saepe audiuntur. Item disceptatio sat viva gerebatur
de modo quo libertatis notio recolenda erat. Quidam petiverant, ne ver-
ba « libertas », « libere », « ratio », umquam in schemate usurparentur
in sensu positivo. Omnino autem praevaluit sententia, non debere, sub
praetextu roborandi auctoritatem et disciplinam, deleri ubique illa ver-
ba. Non solum quia praescriptionibus mere negativis nullo modo aucto-
ritas et disciplina firmiores evadunt, sed etiam ne praeberetur argu-
mentum iis qui falso asserunt auctoritatem rationi oppugnare vel disci-
plinam suffocare libertatem.

Quarta denique editione recognitum, Schema a Commissione appro-
batum est in VI Conventu generali ab omnibus Membris.

De capitibus V et VI id est De institutione pastorali in Seminanis
et De formatione post Seminarium perficienda.

1) Quaestionis opportunitas-. Inter omnes constat, quanto fervore
disciplinae pastorales hodie in Ecclesia excolantur. Ipse Summus Pon-
tifex, feliciter regnans, nulla praetermissa opportunitate, totius Eccle-
siae studium incitat, ut pastorale munus alacrius pro hodierno rerum
discrimine absolvatur. Permulti autem Praesules exoptant, ut sacrorum
alumni iam in Seminariis efficacius pro hodiernis ministeriis pastoralibus
obeundis praeparentur.

Inde non est mirum, ipsam Commissionem Centralem hanc quae-
stionem commisisse Commissioni de Studiis et Seminariis: « Theolo-
giae Pastoralis studium foveatur una cum aptis et crebrioribus exercita-
tionibus practicis ».

2) Schematis indoles-. Episcoporum vota pro Concilio missa om-
nino conveniunt in postulanda impensiore formatione pastorali; ea
autem, quae in concreto ab ipsis proponuntur, sat varia et aliquando
etiam contradictoria sunt. Ipsa Commissio de Studiis et Seminariis,
attento instituto examine, quaedam pro universa Ecclesia praescribenda
censuit, quaedam fortiter a Concilio commendanda esse retinuit; multa
denique Episcoporum prudenti iudicio committenda iudicavit.

a) Schema imprimis praescribit, ut formationis pastoralis funda-
mentale principium et praecipuae normae sancte serventur. His normis
iam a traditione sancitis hodie accedat oportet: maior capacitas aposto-
latum fovendi laicorum et opera pastoralia ultra paroeciae et ipsius dioe-
ceseos fines coordinandi.

Praescribitur etiam ut clerici ad praecipua pastoralia munera in
hodierna societate obeunda efficaciter praeparentur; considerato scilicet
hodierno motu biblico et liturgico; minime neglectis iis quae ex scien-

SESSIO VII - ACTA

tiis sociologicis, paedagogicis et subsidiorum communicationis integrari
possunt et debent.

b) Valde commendantur congruae exercitationes practicae, per-
spicuis autem indicatis limitibus et cautelis. Item fortiter commendatur
ut tota institutio imprimis pastoralis apte protrahatur, etiam quando
alumni sacerdotio aucti e Seminario egrediuntur. Hac de re iam in sche-
matibus ab aliis Commissionibus propositis optima leguntur; tamen vi-
sum est opportunum, in fine huius schematis de formatione sacerdotali
quaedam saltem innuere.

c) Multa Episcoporum prudenti iudicio committuntur-, imprimis
ulterior determinatio exercitationum, quarum genus, tempus, duratio
e diversis locorum et gentium conditionibus plurimum pendent. Reapse
in diversis regionibus, diversa systemata optimum dant fructum; et
non est cur omnibus uniformis imponatur praxis.

3) Verbum de labore praeparatorio-. Quaestio de institutione pasto-
rali promovenda commissa est particulari Coetui, in quo Exc.mus D. Io-
seph Carraro, Episcopus Veronensis suscepit munus Relatoris; Correla-
tor autem fuerat Exc.mus D. Michael Keller, Episcopus Monasteriensis,
cuius praematura morte Commissio optimo privata est sodali. In coetu
particulari valde adlaborabant Exc.mi Domini Marty de Reims, Botto
de Cagliari, Lane de Rockford, Ill.mi Domini Herlihy et Steinmueller
et Rev.mus P. Dezza S. I.

Schema, quod prae oculis habetis, constituit sextam huius decreti
editionem. Inter ea quae a Commissione praeparatoria accurate discu-
tiebantur erat quaestio de exercitationibus.

Commissio hac in re media via incedendum esse censuit:

a) secundum plurimorum Episcoporum vota institutio pastora-
lis non tantum theorica, sed et practica in schemate commendatur, « ap-
tis et crebrioribus exercitationibus », sicut ipsa Commissio Centralis po-
stulaverat.

b) Altera ex parte perspicue indicantur cautelae magni momenti;
exercitationes nempe pastorales:

1° instituantur secundum Episcoporum placita;

2° sub Superiorum vigilantia et peritorum cura semper fiant;
ab ipsis praeparentur, discutiantur, iudicentur;

3° prudenter progrediente mensura instituantur, attente con-
siderata alumnorum aetate et maturitate;

4° (sed non ultimo): primatus vitae spiritualis et potiores
partes institutionis intellectualis accurate in tuto collocentur. Hae nor-
mae si bona fide servantur, abusus vel excessus minime timendi sunt.

In fine unum mendum typographicum maioris momenti indicare

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

velim: pagina decima, 1 linea decima qualia legendum est « operosa »
loco « opera ». Attamen certum est, haec schemata a Commissione prae-
paratoria exarata Vestris consiliis et animadversionibus in non paucis
aliis punctis posse expoliri et perfici.

3) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Ferretto: Aliquid addatur cap. I, in fine n. I, ad inae-
quivoce statuendum quod nomen « Seminarii » proprium et exclusi-
vum est pii instituti ad efformandos clericos « saeculares »; et ut quae
habentur in schematibus apte componantur cum animadversionibus
Em. morum et Exc.morum Patrum praesertim Cardinalium Ruffini, Le-
ger, Richaud, Browne. At quoad exercitationes pastorales, retentis
eis quae habentur in schemate, ne iuvenes extra necessitatem et imma-
ture mundi malitiae exponantur; ceterum, si Seminarii alumni adhuc
sacerdotali potestate et dignitate sunt expertes, quomodo veras et ple-
nas exercitationes pastorales peragere poterunt? Ideoque apte dispo-
nitur, iuxta meam humillimam sententiam, ut formatio pastoralis post
Seminarium perficiatur.

Card. Ruffini: Schema I: Pag. 9 1 ad 1 [Seminarii finis]. Haec
praeponenda censeo: « Seminariorum nomine ea tantum significantur
instituta quae clero saeculari seu dioecesano efformando destinantur ».

Linn. 5 et 6. Ita textum mutarem: « ad apostolicum munus sancte
obeundum in sua dioecesi, sub Episcopi regimine, rite praeparentur.
Propterea in Seminario Dominum Iesum omnes etc. ».

Nullus enim Episcopus ignorat quantum damnum obveniat Semi-
nario Dioecesano — quod vere est cor dioeceseos — ex usu qui huc
illuc irrepsit appellandi Seminaria etiam Collegia vel Scholasticatus Re-
ligiosorum.

Pag. 10, 2 lin. 13: «... a Sancta Sede approbandas... ». Praeferrem:
approbatas,

Pag. 1 1, 3 lin. 12: « ...sub Episcoporum auspiciis... ». Vocabulum
« auspiciis » est ambiguum. Melius est dicere — ut opinor — « sub
Episcoporum ductu (vel: moderamine) ».

Pag. 13, 4 lin. 5: «... in scrutiniis » addatur: « secundum normas a
S. C. de Sacramentis statutas ».

1 Cf. p, 49 .

1 Cf. p. 25.

2 Cf. p. 26.

3 Cf. p. 26.
* Cf. p. 27.

SESSIO VII - ACTA

Eadem pagina, linn. 7 et 8: «... solius auctoritatis ecclesiasticae ».
Melius: solius Episcopi. Admonitionem « Nemini manus cito impo-
sueris » S. Paulus misit ad discipulum Timotheum, qui tunc Episcopus
erat (I Tim. 5, 22).

Pag. 14, 5 ad 10: Existimo statuta quae institutores Seminarii respi-
ciunt non expedire ut « omnium sint in manibus ». Ea enim reservanda
sunt ipsis institutoribus vel moderatoribus.

Schema II: Pag. 7,° linn. 33-36. Dubito num opportunum sit in
constitutione conciliari sanciri, quodammodo, ut diaconi — ante sacer-
dotalem ordinationem — incumbere possint ministeriis et officiis sui
ordinis, per tempus satis longum (ex. gr. saltem per annum), in paroe-
ciis.

Pag. 8, 7 lin. 36 (cf. annot. 15). Fateor me non intelligere cur in reci-
tatione cotidiana aliquot partium Officii divini (in Seminariis) praefe-
rendae sint Laudes et Vesperae horae Primae et Completorio, cum illa
apta sit omnino initio diei ( Oremus : Domine, Deus omnipotens, qui ad
principium huius diei nos pervenire fecisti... — Item: Oremus, Diri-
gere et sanctificare, regere et gubernare dignare Domine Deus, Rex caeli
et terrae, hodie corda et corpora nostra, sensus, sermones et actus no-
stros in lege tua etc.). Completorio autem dies optime in Deo com-
pletur.

Schema III: Pag. 8, 8 * linn. 3 et seq. Testimonium biblicum non affer-
tur accurate. In Epistola Paulina ad Hebraeos depromitur ex Ps. 39
v. 9 s. et ita est, secundum veram translationem ex textu hebraico:
« Ecce venio; in volumine libri scriptum est de me: Facere voluntatem
tuam, Deus meus, me delectat, et lex tua est in praecordiis meis ». Pul-
chrius sane quam quod laudatur in schemate!

Schema IV (cap. V et VI); Pag. 8,° linn. 29 et seqq. Puto alumnos
curriculi philosophici non satis maturos esse et aptos disciplinis socia-
libus recte pleneque addiscendis. Profecto disciplinae illae principia phi-
losophica, et in primis ethicae, supponunt, sed expostulant insuper
— ut ad doctrinam christianam informatae sint — principia theologica
tum dogmatica cum moralia. Quapropter locus earum proprius — ut
mihi videtur — non est curriculum philosophicum, sed theologicum.

Pag. 9, 10 ad 5. Disciplinae pastorales nonnullis exercitationibus prac-
ticis (e. g. catechesi pueris tradita), sub Magistrorum ductu, perfi-
ciantur.

5 Cf. p. 28.

6 Cf. p. 33.

7 Cf. p. 34.

8 Cf. p. 43.

B Cf. p. 49.

10 Cf. p. 49.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

Adnotatio. In disceptatione audivi ab aliquot Patribus fidei histo-
ricae repugnare: Ecclesiam per saecula curas in clericorum efformatio-
nem contulisse, cum Seminaria ante Concilium Tridentinum non fuerint.

Enimvero volumine « Enchiridion Clericorum », quo, iam anno
1938, documenta Ecclesiae sacrorum alumnis instituendis, collecta sunt,
demonstravi prorsus Ecclesiam nunquam educationem et efformationem
suorum ministrorum neglexisse.

Card. Leger: De Seminariorum ordinatione generali.

Quoad omnia illa schemata de seminariis, credo quod multo melius
esset si haberentur diversa schemata pro maioribus seminariis ac pro
minoribus. Problemata enim sunt valde diversa et haec omnia quae in
praesentibus schematibus dicuntur, maiore cum pertinentia et praecisio-
ne dicerentur si separatim tractarentur. Sequentes observationes faciam.

Prooemium : Linea 5. Dicatur « Apostolis etenim Usque qui in Sa-
cerdotio succederent potestatem... etc. ». Etenim expressio « successores
apostolorum » traditionaliter reservatur Episcopis.

Linea 13. Spontanee adhaereo notitiis a S. C. de Seminariis, quae
hodie nobis traditae fuerunt. Quoad nomen « Seminarii » reservetur
pro clero dioecesano.

Linea 15, propter maiorem veritatem historicam tollantur verba
« sed nihil fortasse magis per saeculorum decursum ». Simplicius dica-
tur « sed etiam actuosa maternaque sollicitudine provexit idoneam... etc. ».

Numerus 2: Linea 17 aliter formuletur. Dicatur: «...praeter Se-
minaria maiora pro alumnis philosophiae ac theologiae vacantibus prae-
scripta, aliae sunt institutiones, pro studiis mediis, quae vocationes sa-
cerdotales apte praeparant, maxime illa Seminaria minora quae aptissima
sunt et carissima Ecclesiae ». Etenim regiones sunt ubi, non tamen in
despicientia pro minoribus seminariis sed ob rationes historicas et so-
ciologicas, collegia ab auctoritate ecclesiastica diriguntur; illis in colle-
giis institutio et formatio christiana ita apte a selectis sacerdotibus dan-
tur ut vocationes sacerdotales numerosae fructuose praeparentur.

Linea 29, loco « religiosa conformatione », dicatur « conformatione
ad perfectionem evangelicam ». Illa enim expressio magis significaret.

Pagina 10, 11 linea 2, dicatur « curriculum studiorum mediorum tan-
tum quod attinet ». Haec enim formulatio magis firmiter diceret quod
non optanda est creatio particularium seminariorum maiorum pro tar-
dioribus vocationibus.

Eadem pagina, linea 5, additionem propono: Nulla autem circa

11 Cf. p. 26.

SESSIO VII - ACTA

idoneitatis normas, tam quoad intellectualem quam spiritualem forma-
tionem, exceptione facta.

Numerus 3 : Optimum est fovere Seminaria interdioecesana vel regio-
nalia. Et credo quod instantius fovenda sunt. Sequentem formulationem
propono: « Integro manente iure Episcopi suum proprium Semina-
rium condendi, tamen, ad occursus fructuosos fovendos inter alumnos
diversis ex dioecesibus, ad difficultatem magistros et moderatores om-
nino aptos inveniendi solvendam, adque illa omnia damna vitanda quae
saepissime inveniuntur in studiorum sedibus sufficienti alumnorum
numero egentibus, enixe commendatur ut Seminaria erigantur inter-
dioecesana vel regionalia; ea quidem... etc. » (sicut in textu).

Numerus 5: Pagina 1 l, ia linea 9, requiratur etiam conformatio psy-
chologica. Etenim notiones certae in hac materia videntur maximi mo-
menti pro educatione affectivitatis iuvenum.

Numerus 6: Linea 22, post verba « pastorali experientia » adda-
tur « opportune renovata ». Est enim materia ubi experientia semper
renovari debet.

Eadem linea, in enumeratione dotum requisitarum, ad significan-
das illas dotes quae a virtutibus naturalibus procedunt, addatur: « nec-
non animi ornamentis quae a natura requiruntur ». Hae sunt v. g. hu-
manitas, urbanitas, sensus civicus, etc.

Numerus 7: Pagina 12, 13 linea 2, loco dicendi « oboediat sicut patri
ac filiali adhaereat concordia » dicatur « oboediat quia, in formatione
sacerdotali tradenda, ipsum Episcopum repraesentat ». Melius enim
est fundamentum ipsum oboedientiae notare quam analogiam evocare.

Numerus 8: Pagina 13, 11 linea 19, tollantur verba « catholica Eccle-
sia lacrimas fundat » et dicatur « magnum detrimentum patitur Ec-
clesia ».

Numerus 11: Propono ut incipiatur ille numerus per sequentem
additionem: « Firmis manentibus iure et obligatione Episcopi, cui in
Seminario prima auctoritas pertinet, visitationem canonicam peragendi ».
Credo enim quo rememorandum est illud grave officium Episcopi.

Tandem notabo quod conciliatio fieri deberet inter varia termina
— • rector, moderator, superior, director — ita ut semper habeant in
textu eundem sensum.

De institutione spirituali. - Haec est materia ubi perutile esset ha-
bere schemata diversa pro maioribus ac pro minoribus seminariis. Mens

12 Cf. p. 26.

13 Cf. p. 27.

14 Cf. p. 28.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

schematis bona est. Sed, maxime cum agitur de vita spirituali, de virtu-
tibus theologicis, de exercitio abnegationis, de consiliis evangelicis de-
que virtutibus humanis, multo magis pertinentia essent consilia si se-
paratim ageretur de minoribus et maioribus seminariis. Eadem sane
sunt principia vitae christianae, sed appropinquatio et paedagogia diver-
sa est pro istis et pro illis. Haberi etiam debet progressio in educatione
spirituali: in maioribus seminariis formatio debet esse primarie sacer-
dotalis, dum, in minoribus, maturationem progressivam vocationis sa-
cerdotalis favens, educatio, meo iudicio, debet esse primarie christiana.
Notabo etiam quod formatio proposita non est sufficienter ecclesialis,
quamvis desiderium de hoc opportune formuletur in notula secunda.

Sequentes sunt particulares observationes meae.

Numerus 2: Lineis 13 et 14 propono ut addatur dimensio eccle-
sialis illae u ni oni cum Personis Trinitatis. Dicatur « ... in hoc consistit
ut non soli, sed cum Patre et Filio eius Iesu Christo et Spiritu Sancto,
mediante Ecclesia , vivant familiari et assidua societate ».

Numerus 3: Linea 8, dicatur « ponet Christum Crucifixum, resur-
rectum eumque datum... etc. ».

Item linea 14 dicatur: « ... ut dominicae mortis victoriam et trium-
phum celebraturi... (cf. Cone. Trid. Sessio 13, cap. 5) ».

Linea 28-29, dicatur: « ... scripturarum et Sacrae Liturgiae studium,
theologiam dogmaticam, spiritualem et pastoralem... etc. ». Etenim Sa-
cra Liturgia et theologia pastoralis recensendae sunt inter praecipua
alimenta spiritualia alumnorum qui ad servitium hominum et ad ora-
tionem publicam Ecclesiae se praeparant.

Linea 35, meo iudicio, commendari oportet ut plures vel saltem
plus quam unus sint moderatores spiritus, Dicatur: « Qua ratione et etiam
ad libertatem conscientiae fovendam , optandum est , servata directionis
spiritualis unitate, ut plures dentur in Seminario moderatores spiritus ».
Maxime enim interest ut moderator spiritus congruum habeat numerum
alumnorum moderandorum et etiam ut foveatur omnium libertas con-
scientiae.

Propono etiam ut modificetur mens ultimae paragraphi eiusdem
numeri tertii. Dicatur: « Confessarii vero ordinarii plures et extraordi-
narii alumnis libere et commode offerendi eligantur idonei ad cognoscen-
das et colendas vocationes ». Deleatur sequens sententia et potius di-
catur: « Optaturque ut moderatores spiritus sint confessarii ordinarii ».
Etenim hoc foveret unitatem vitae spiritualis uniuscuiusque alumni.
Tollatur notula 9.

Numerus 4: Meo iudicio opportunum est commendare congruam
periodum (v. g. trimestralem) pro formatione spirituali ante studia

SESSIO VII - ACTA

theologica; tamen non proponenda est periodus unius anni. In notulis,
non in textu, recordentur experientiae in hac materia. Sequentem for-
mula tionem propono: « Ad vitam spiritualem profundius excolendam
et ad vocationem sacerdotalem matura decisione amplectendam, haec
Sancta Oecumenica Synodus dioecesium pastoribus enixe commendat
ut alumni, antequam cursum theologicum incipiant, particularem for-
mationem spiritualem, per congruam periodum recipiant ». Et sequatur
cum textu schematis a linea 16 tollaturque ultima sententia a linea 27.

Secunda paragraphus, de diaconis, non mihi placet. Diaconi illi
potius ad sacerdotium ordinentur expleto cursu theologico, et pro novis
sacerdotibus (v. g. post duos annos ministerii) commendatur annus
pastoralis sicuti, habetur pro religiosis.

Numerus 5: Pagina 9, 15 linea 26 dicatur: « Vitas Sanctorum secun-
dum authenticam historiam ».

Numerus 6: De fide explicitius dicatur quid sit relate ad realitates
temporales; insistitur etiam super educationem fidei. Maiore cum vi-
gore loquatur de spe in parousia et secundo adventu Iesu Christi ob
eius gloriosam resurrectionem. Aliquid etiam dicatur de caritatis edu-
catione.

Numerus 7: Linea 30, loco dicendi « methodos quae sapiunt »,
dicatur « methodos quas tenent naturalismus et hedonismus ». Pericu-
losum enim est, pro concordia fraternali in seminario, suspicionem fa-
vere per formulas incertas: tot sunt methodi, etiam inter meliores, quae
aliquem errorem sapiunt.

Numerus 8: Pagina 12, 16 in fine paragraphi ubi agitur de castitate
servanda, propono additionem sequentis sententiae: « Statum perfectae
castitatis amplectendo, sacerdos, amorem nedum renuntiet, homines
omnes ipsius Christi cordis cum ardore et puritate amare discit et amat ».

De disciplina in Seminanis. - Hae sunt observationes meae.

Numerus 1: Credo quod, loquendo de opportunitate declarationis
de disciplina, aliquid etiam dicendum sit de renovatione disciplinae re-
late ad ipsos alumnos temporis nostri. Non tantummodo considerentur
virtutes quae, ob diversas opiniones, deperdi possunt, sed attendatur ad
ipsos alumnos, subiectos disciplinae et formationis. Attendatur ad parti-
cularem mentalitatem generationum novarum. Moderatoribus commen-
detur ut animum suum ita intendant ad mentalitatem illam, ut virtutes
quae periclitantur serventur utque etiam alentur et crescant vires illae
novae quae apud iuvenes temporis nostri providentialiter inveniuntur.

15 Cf. p. 34.

16 Cf. p. 36.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

De hoc opportune agitur in ipso textu, sub numero octavo; tamen, mea
opinione, problema hoc etiam enumerari deberet in numero primo ut
motivum positivum praesentis schematis. Etenim hoc inter educatorum
problemata enumerandum est quod, firma manente necessitate omnes
virtutes colendi, ipsa disciplina semper renovanda est.

Numerus 3: Notetur praeterea quod disciplina etiam ut finem habet
efficacius servitium in Ecclesia.

Numerus 4: Non mihi placet numerus ille de erroribus refellen-
dis. Ea omnia quae ibi praesentantur non sub forma systematis vel do-
ctrinae apud moderatores seminariorum inveniuntur. Sunt potius diffi-
cultates vel obstacula quae opportune memorari possunt educatoribus,
sed alia sub forma. Vitare debemus declarationes damnatorias quae ad
veritatem inquirendam vel methodos rectificandos non alliciunt, sed po-
tius suspiciones favent in seminariis. Idem dicatur sequenti vel simili
formulatione: « Meminerint moderatores alumnos sibi commissos vul-
nerari a sequelis peccati originalis eosque non adhuc plene educatos
esse sed in via formationis et perfectionis. Rationem habeant educatores
de infirmitate humana; tamen ne alumnorum defectibus nimis indul-
geant neque obliviscantur iuvenilem infirmitatem roborandam esse ita
ut viriliter fortiterque alumni ducantur ad vocationem quae tantum ab
eis exigat. Ipsi alumni sciant , se, integra manente libertate conscientiae
suae, moderatoribus et magistris opus esse qui libertatem suam manu-
ducant; sciant quoque se obiectivis a normis, non tantum ab intra sed
etiam ab extra, regi debere ».

De institutione pastorali. - Praesens schema optimum est. Has pau-
cas modificationes proponam.

Numerus 1: Pagina 7, 17 linea 20, loco « animarumque flagranti siti
ita sint imbuti », dicatur « hominumque flagranti amore ita sint im-
buti ».

Numerus 2: Pagina 8, 18 in secunda paragrapho, ad formationem apo-
stolicam inculcandam, commendetur creatio in minoribus seminariis,
associationum actionis apostolicae, socialis et caritativae sicuti existunt
pro iuvenibus. Sic non tantummodo theorice educantur sed et etiam
practice, nempe responsabilitates proprias assumendo, quod est educa-
tionis modus fundamentalis.

In tertia paragrapho dicatur quod, praesertim tempore vacationum,
debet alumnus sese inserere in paroecia sua, v. g. sese sponte offerendo,
secundum suam capacitatem, ad aliquod munus perficiendum in asso-

17 Cf. p. 48.

18 Cf. p. 48.

SESSIO VII - ACTA

dationibus vacationum. Ex altera parte dicatur quod parochus coope-
rare debet introducendo illum in sua paroecia et illum informando de
vita paroeciali apostolica. Mihi videtur quod tollendae sunt tres ultimae
lineae, quia hic non est locus tractandi de « veridica sententia ».

Numerus 3: Hic optime multa dicuntur. Additionem tamen propo-
nam. In ultima paragrapho, modo magis specifico, foveantur contactus
cum operibus apostolicis (praesertim actio catholica), socialibus et cari-
tativis dioecesis. Hoc est enim modus normalis agnoscendi, mediantibus
sacerdotibus et laicis peritis, mentalitatem proprii ambitus socialis. Et
foveantur etiam contactus cum sacerdotibus dioecesis. Praeterea, linea
prima paginae 9 10 addatur « conditiones culturales ».

Numerus 4: In illo numero commendentur etiam pro cursus theo-
logici alumnis, ea omnia quae prius dicebantur, in paragrapho tertia
numeri tertii, pro alumnis curriculi philosophici.

Numerus 5: Pagina IO, 20 linea prima, tollantur verba « supervacuis
et profanis vocum novitatibus sedulo vitatis » et potius dicatur positi-
ve: « P rudentia semper adhibita in novis vocibus seligendis ».

Numerus 6: Magis foveatur in seminariis formatio ad incepta pa-
storalia promovenda et suscitanda. Non sufficit docilitatem et oboedien-
tiam proponere. Dynamismus apostolicus debet promoveri et educari
non solummodo comprimi. Credo quod hoc explicite dici debet in se-
cundae paragrapbi prima sententia.

In tertia paragrapho, alia etiam formatio proponatur quoad aposto-
latum cum laicis. Educentur futuri pastores ad libenter audiendos laicos
de experientia quam habent de realitate profana, deque condicionibus
perpendendis in quibus actio pastoralis Ecclesiae exercenda est (cf. Sche-
ma de Apostolatu laicorum, pars II, pag. 11, 21 6).

Numerus 8: Pagina 12, 22 linea 37, dicatur: «... scilicet: actioni li-
turgicae paroeciali et pontificali, ordines sacros (minores et maiores) iam
receptos exercendo, participare ». Credo enim quod hoc primum locum
habere debet, quodque participatio ad liturgiam fieri debet non tan-
tummodo tempore vacationum, nec in sola paroecia, sed et cum Episcopo.
Consequenter, tollantur, pag. 13, 23 linea 4, verba « vel ad cultum li-
turgicum ».

Card. Richaud: Haec tria prima schemata continent optima con-
silia et accuratissimas observationes, sed, humili meo sensu, debent

10 Cf. p. 49.

20 Cf. p. 49.

21 Cf. p. 497.

Cf. p. 51'.
Cf. p. 51.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

forsan firmiter ac breviter contrahi, quia secus non videntur esse ma-
teriam decretorum vel aliquarum Constitutionum pro Concilio, sed ma-
teriam pro quoque Directorio, saltem valde opportuno. Non desunt
etiam formulae saepius iteratae et potius litterariae.

Insuper, in 2° Schemate de Institutione Spirituali, pag. 6, 24 lin. 8,
nonne cum Christo crucifixo ante oculos alumnorum ponatur etiam
Christus resuscitatus et triumphans in caelo? Ut plenum mysterium pa-
schale Redemptionis futurorum sacerdotum fortitudinem roboret.

De Institutione Pastorali (cap, V). Humiliter sed instanter exopto
ut obligatio dandi fidelibus sub quoque modo spiritualem directionem
magis ac clarius declaretur pag. 12 2,1 in primis lineis, de qua directione
spirituali cetero agitur optime pag. 16 26 in nota 5\ Sed in textu ipsius
decreti mihi videtur utile aliquam formalem instantiam afferre.

De hac re etenim pendet principalis efformatio animarum et dicere
quod ista moderatio spiritualis ac moralis in individuo non debet negligi
sed periodice, methodice, distincte, psychologice, practice et caute prae-
benda est, meo parvo sensu, apparet necessarium. Nam sacerdotes de
hac primordiali forma apostolatus saepe non curant.

Exinde multae vocationes sacerdotales vel religiosae evanescunt et
quoque fideles non ducuntur ad veram disciplinam christianam in eorum
vita familiali, sociali, etiam ascetica et mystica.

Aliunde dico quod talis institutio pastoralis in Seminariis exigit
multas adaptationes secundum loca et tempora. Occasio est exoptandi,
cum maxima reverentia, quod Directivae Sacrae Congregationis de Se-
minariis, sane valde necessariae ac opportunae, quandoque sint minus
rigidae et praebeant maiorem latitudinem Episcopis quoad programmata
et scolaritatem.

Tandem de Formatione post Seminarium perficienda, ad valde uti-
les et bene adaptatas institutiones in Cap. VI commendatas, addo hoc
argumentum.

Non solum iuniores sacerdotes, sed etiam aetate provecti parochi
vel professores egent, circa quadraginta vel quinquaginta annos, aliqua
renovatione spirituali, doctrinali, pastorali. Secus iuniores, qui effor-
mationem magis adaptatam receperunt, in suo zelo ac fervore non mino-
res obices offenderent ex parte superiorum. Exinde quod bene institutum
fuit pro iunioribus fere vanum deveniret. Ergo, independenter ab Exer-

24 Cf. p. 32.

26 Cf. p. 51.

20 Cf. pp. 53-54.

SESSIO VII - ACTA

citiis spiritualibus regulariter praescriptis, quaedam congruae sessiones
commode instaurandae sunt, etiam pro sacerdotibus aetate provectis.

Card. Dopfner: Schema propositum, si in genere spectatur, placet.
Multa continet statuta et consilia, quae ubi primum in praxim deducta
erunt, uberrimos fructus portabunt pro sacrorum ministrorum institu-
tione elevanda ac fovenda et consequenter pro ipsa Ecclesiae missione
promptiore ac efficaciore reddenda. Quaedam in specie laudanda, quae-
dam adhuc addenda esse mihi videntur, quae indicare mihi liceat Con-
stitutionem breviter percurrendo per partes:

Ad caput I: Ad pag. 7, 27 linn. 12 et 15: Expressiones veluti « sem-
per memor » vel « nihil fortasse magis per saeculorum decursum actuo-
sa maternaque sollicitudine provexit » et similes aliquomodo nimis ge-
nerales et historice non satis praecisae, immo quodammodo elatae atque
arrogantes esse videntur; unde omittantur.

Ad pag. 9, 28 linn. 14-29: In hoc inciso quamvis optima et omnino
tenenda dicantur de vitae ratione in seminario minore, lacuna quaedam
habetur valde gravis. Enixe desideratur, ut de familia catholica bona
aliquid dicatur, quae tanquam primarium « seminarium » vocationum
sacerdotalium vix nimis aestimari potest. Quod consonaret etiam iis,
quae in Schemate mox tractando « De scholis catholicis » dicuntur circa
familiam tanquam primum educationis subiectum. Insuper iuvaret com-
mendare coetus iuventutis catholicae tanquam apta media ad excitandas
et fovendas vocationes.

Ad eundem locum: Desideratur insuper brevis enuntiatio de diffe-
rentia seminarii maioris et minoris quoad finem et modum seu motiva
educationis et consequenter de transitu ab uno in alterum ita instituen-
do, ut differentia illa plane sentiatur ab alumno. Dici forsitan poterit
fere ita (si lubet, post lin. 21):

« Semper tamen respiciatur differentia inter haec duo genera se-
minariorum vigens. Cum in maiori ipsa vocatio sacerdotalis tanquam
idea fundamentalis totam vitam specificet, in minori norma (saltem
proxima) sumatur ab idea pueri vel iuvenis sani boni catholici. Introi-
tum vero in seminarium maius alumnus experiri debet uti verum pro-
gressum, vitae rationem sensibiliter afficientem et personalem decisio-
nem evocantem ».

Ad pag. 13, 29 lin. 29 sqq. (n. 9): Monitio de tutiore semper senten-

” Cf. p. 24.

28 Cf. pp. 25-26.
20 Cf. p. 28.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

tia sequenda recte et opportune inculcatur. Compleri tamen fortasse
deberet monitione, ne hoc principium in se optimum ab anxiis et cun-
ctantibus male applicetur, ita ut in seminario retineantur solummodo ii
alumni, qui sunt oboedientes quidem atque pacifici, sed tardi, phlegma-
tici, omni vi vitali carentes.

Ad pag. 13, lin. 24, et notam 14 (pag. 18) 30 in fine: Ut documentum
desideratum colligens normas circa castitatis probationem in semina-
riis revera fructuosum evadat, necesse erit rem accurate praeparare con-
silio etiam medicorum et psychologorum adhibito. Imprimis minime
erunt negligenda momenta positiva, v. gr. educatio ad modum occur-
rendi alteri sexui simplicem, non praeoccupatum, urbanum; utilitas
voluntariarum associationum iuventutis intra seminaria, veluti Congre-
gationis Marianae; cauta introductio in pastorationem alterius sexus
(imprimis diaconatu durante); instructio de psychologia sexuum; et
ita porro. Quaeri insuper potest, cur tale documentum de caelibatu tan-
tum agat. Fortasse melius materia ista in ampliori connexu tractabitur.

Ad pag. 15, 31 notam 2: Incursiones recentiores contra seminarium
minus certo certius falsae et iniustae sunt. Unde bene hic reficiuntur.
Nihilominus ratio haberi debet difficultatum, quae ex natura rei pro-
fluunt, ubi pueri ex suo ambitu naturali (scii, familia) excipiuntur et in
coetum magis artificialem transplantantur, Quae difficultates sine haesi-
tatione hic enuntiari deberent, etiam hunc in finem, ut postulata posi-
tiva paginae 9, 32 linn. 22-29 plenius intelligantur.

Ad caput II: Ad pag. 6, 33 linn. 27-32: Valde placet commendatio
continui studii S. Scripturae et Theologiae dogmaticae ac spiritualis;
nam hoc modo solo rector spiritualis evadet periculum, ne alimentum
praebeat siccum et noiosum. Forsitan momentum S. Scripturae hac in
connexione adhuc magis sublineari potest, nam quanti interest etiam
pro futura cura animarum, ut alumni intimam acquirant consuetudinem
et familiaritatem S. Scripturae legendo, studendo, meditando, orando!
Forsitan, si lubet, post lin. 32 haec vel similia addi poterunt:

« Instructiones (exhortationes, « puncta », consilia etc.) quas dat,
ne sint abstractae nedum locorum communium taediosae repetitiones,
sed generatim ab ipsa S. Scriptura procedant alumnosque eiusdem fa-
miliari usui assuefaciant oportet ».

Ad n. 4 (pag. 7, 34 linn. 11 sqq.): Eminenter placet, quod formationis
spiritualis particulares periodi, imprimis in initio studiorum ecclesia-

30 Cf. pp. 28. 31. 33 Cf. p. 33.

31 Cf. p. 29. 34 Cf. p. 33.

32 Cf. pp. 25-26.

SESSIO VII - ACTA

sticorum, statuuntur. Certo enim ipsis sacerdotibus et toti Ecclesiae
magna beneficia afferent.

Ad pag. 9, 35 linn. 1 sqq.: Quaeri potest, utrum revera necesse sit
insistere in confessione hebdomadaria pro omni casu. Nam exoptanda
est profunda aestimatio sacramenti eiusque fructuosa receptio, arcenda
vero receptio mere consuetudinaria et mechanica, ut ita dicam. Non
autem negandum videtur dari casus, in quibus alumnus ad fructuosam
hebdomadariam receptionem sacramenti tantum per longiorem proces-
sum perduci potest. Praeterea insuper periculum est, ne alumnus ali-
quando ut confessarius confessionum receptionem nimis leviter tractet,
si ipse frequenti quidem confessioni assuefactus, non autem de utili-
tate spirituali eiusdem interne convinctus fuerit.

Ad totum n. 5 (pagg. 8-9 3G ); Tot exercitiis spiritualibus enumeratis
nonne utile erit addere monitionem pro Moderatoribus, ne vitam in
seminario nimis frequentibus devotionibus onerent? Quae valere de-
bent imprimis pro seminariis minoribus.

Ad pag. 9, linn. 32-35: Ne virtutes theologales videantur esse mera
opera inter aliarum virtutum opera exercenda, melius forsitan dici
poterit:

« Sedulo animo eo tendant alumni, ut vitam suam religiosam atque
sacramentalem cum Christo unionem semper realizent credendo, spe-
rando, amando in cogitatione, oratione, opere ».

Ad pag. 13, 37 linn. 2-5: Potestne adhuc distinctius et pressius dici,
quod christiana virtus oboedientiae essentialiter tantum actuari potest
in viva ac tensa relatione cum libenter suscepta responsabilitate perso-
nali, fortitudine ad personalem decisionem prompta et proprio impetu
(« Initiative ») apostolico?

Ad caput III: Ad n. 4 (pag, 6, 38 linn. 5-31) et correspondentem no-
tam 6: Errorum paedagogicorum temporis irradiationes quaedam certe
semper in vitam seminariorum quoque influent. Dubito tamen, utrum
revera errores recensiti in seminariis ita ex professo teneantur ab alum-
nis, ut eorum solemnis damnatio conciliaris necessaria sit. Fortasse bic
numerus omitti poterit.

Ad pag. 7, 39 linn. 34 sqq.: Citatus locus S. Scripturae ineptus esse
videtur, cum instructio a S. Paulo hic data originarie intendit agere de
modo, quo servus christianus in Antiquitate sese gerere debuit erga
dominum suum.

38 Cf. p. 34, 38 Cf. p. 42.

30 Cf. pp. 33-34. 30 Cf. p. 43.

37 Cf. p. 36.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

Ad caput V: Ad pag. 7, 40 lin. 28: Post verba « honorum appetentia »
addi insuper poterit: « mens demissa et pessimismus ».

Ad pag. II, 41 lin. 26: Post vocabulum «deducat» utiliter inseri
potest: « non a vana vel scaenica rethorica successum suum exspectet,
sed gravitatem... ».

Ad caput VI: Ad pag. 20, 42 lin. 11: In fine paragraphi forsitan ad-
dendum est: « Iam in seminario alumnus ad hunc transitum auxiliis
praeparantibus et praeservantibus praeformari debet ».

Ad pag. 20, lin. 20: Inserendum hic esset verbum de obligatione
vel responsabilitate Episcoporum, ut neo-sacerdotes parochis attribuant
nonnisi aptis et ad munus introducendi eos in curam animarum forsitan
speciali modo praeparatis. Insuper obligatio parochi, de qua in articulo
sermo est, adhuc pressius inculcetur.

Card. Silva Henriquez: De seminariorum, ordinatione generati :

Pag. 7: 43 Novus «prooemii» textus proponitur (cf. folia annexa).
Oportet enim summa capita de doctrina sacerdotii praemittere, in qui-
bus tum Christi tum fidelium tum hierarchici sacerdotii aspectus con-
siderentur. Idea ministerii vel diakoniae extollitur, ut potissimum Sa-
cris Litteris innixa. Munus Episcopi aliquatenus adumbratur et sensus
collegialis sacerdotum clarius in lucem profertur. Novum prooemium
longius sane est, tamen ob doctrinae necessitatem hoc in casu brevitas
praetermittenda videtur.

Pag. 9, 44 lin. 13: Addatur quaedam descriptio vel definitio Semina-
rii: « Seminarium est communitas presbyterorum et alumnorum in qua
omnes, pro uniuscuiusque statu, officio ac viribus ad efformandam « ple-
nitudinem Christi » sacerdotis eorum qui « a Deo vocati » ex homini-
bus assumpti pro hominibus constituentur in iis quae sunt ad Deum,
sub legitimi Superioris et potissimum Episcopi paterno illustratoque
ductu adlaborant ». Hic elementum episcopale, communitarium, nec
non pastorale ac spirituale clare perspicitur.

Pag. 9, lin. 14 ss.: Posita definitione, quae nonnisi analogice ad se-
minaria minora applicari potest, optatur ut schema tantum de maioribus
agat, relicta Episcopis facultate ordinandi ac providendi ea omnia quae
ad minora seminaria spectant, res diversis in locis variis conditionibus
afficitur et formis pariter distinctis induitur. Periculum est si omnes ad
unam et quidem angustam formam redigerentur.

40 Cf. p. 48. 43 Cf. p. 24.

41 Cf. p. 50 . 44 Cf. p. 25.

42 Cf. p. 56.

SESSIO VII - ACTA

Pag. IO, 45 lin. 12: Textus mutandus proponitur: « qui tamen pro-
priam potestatem secundum normas a S. Sede approbandas, in uno eo-
rum delegabunt neque deinceps singulariter exercent; Superiores et
Magistros vero... ». Novus textus vitat pluralitatem auctoritatum, ex
qua nonnisi mala evenire possunt.

Pag. 14, 40 lin. 23: Optatur inserendum: « per expertos, discretos, et
ad hoc praecipue deputatos, ecclesiasticos viros... » ne officium hoc quasi
per transennam exerceatur.

Prooemium Constitutionis De sacrorum alumnis formandis. - Ante
caput I.

Mediator Dei et hominum homo Christus Iesus (I Tim. 2, 5), Pon-
tifex constitutus « secundum ordinem Melchisedech » ( Hebr . 5, 6),
Caput corporis quod est Ecclesia (E/. 5, 23; Coi. 1, 24), suam sacerdo-
talem dignitatem in omnia membra effundere voluit quae ideo « domus
spiritualis, sacerdotium sanctum » (I Petr. 2, 5) merito ab Apostolo
Petro nuncupantur. Populus etenim Israel, in quo futura temporum
plenitudo Deus praesignari voluit, ab Ipso sibi « regnum sacerdotale et
gens Sancta » (Ex. 19, 6) vocatus est, immo messianica tempora non
obscure innuens ait: « Vos autem sacerdotes Domini vocabimini; mini-
stri Dei nostri dicetur vobis » (Is. 61, 6); quae vaticinia impleta fuisse
clare Ioannes Apostolus testatur dicens Iesum Christum nos fecisse
« regnum et sacerdotes Deo et Patri suo » ( Apoc . 1, 6).

Haec autem eminens omnibus christifidelibus sacerdotalis dignitas
communis sacerdotium hierarchicum vel ministeriale non omnibus com-
mune minime excludit, etenim Sacro Eloquio testante ( Act . 20, 28;
II Tim. 1, 6), ut semper sacra Traditio intellexit, sunt in Ecclesia qui
« a Deo vocati tamquam Aaron » (Hebr. 5, 4) per manuum impositio-
nem sacra munia sortiti sunt « in aedificationem Corporis Christi » (Ef.
4, 12). Sacrae Hierarchiae munus « ministerium » vel « diakonia »,
scilicet servitium in sacris Litteris persaepe vocatur (Act. 1, 17, 25),
quo verbo apertissime sacerdotibus Christi spiritus enixius commen-
datur, qui «ministrare non ministrari» (Mt. 20, 28; 23, 11) a Patre
in mundum missus est. Sacerdotii exercitium Ecclesiae est servitium
(Coi. 1, 25), quod ministerio verbi (Act. 6, 4) ut testimonium Christi
resurrectionis (Act. 1, 22) nec non Sacrificii oblatione (Hebr. 5, 1) et
Sacramentorum dispensatione exsolvitur, ita ut neque dominationis cu-
piditate (I Petr. 5, 3), neque inani superbia (I Tim., 3, 6) maculetur

48 Cf. p. 26.
46 Cf. p. 28.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

sed potius quasi ecclesialis caritatis primatus appareat atque ab omnibus
agnosci possit.

Ministerium hierarchicum vero minime Christi sacerdotium derogat,
utpote ab Ipso institutum, sed vicaria vel etiam instrumentali actione
sub ipsius Domini potestatis actualis influxus, in hominum sanctifica-
tionem vergit, sicque actus sacerdotales quodam modo principaliter
Christi nominari possunt ac debent, quod praecipue in Sacramentorum
confectione locum obtinet.

Arctissima igitur hierarchiae ad Christum totum, Caput et Corpus,
ordinatio causa est cur nisi sanctitate praefulgens (S. Th. II-II ne , 184,
8, in c) non posse sacerdos digne ministrare. Sacrum ergo pastorale
ministerium (Ez. 34, 2 ss.; Act. 20, 28; I Petr. 2, 25; 5, 4) ipsius
Christi Domini boni pastoris (Io. 10, 11) muneris participatio est,
quod onus suavissimum primo Episcopis, deinde ab iisdem presbyteris
traditur, qui omnes proinde ita divina scientia ac virtutibus ditari opor-
tet ut iam non ipsi vivant sed in eis Christus ( Gal . 2, 20). Itaque si vel
a sanctitate vel a scientia deficiant, et Dominum spernunt et vultus Eius
coram Corporis Mystici membris caligine tegunt et sacrae servitutis ad
quam a Deo per Ecclesiam vocati sunt impares inveniuntur.

Cum vero Episcopos Spiritus Sanctus posuerit regere Ecclesiam Dei
(Act. 20, 28) Sacrisque Antistitibus adiutorium sint secundi ordinis sa-
cerdotes (Pontificale Romanum; In ordinatione Presbyteri) oportet eos-
dem Deum et Ecclesiam in proprio Praesule amare eique filiali devo-
tione parere. Nemini autem liceat opinari se solum in vinea Domini
fructus posse reportare, siquidem presbyterorum caeterorumque mini-
strorum collegium Episcopo assistere et adiuvare perantiqua venerabi-
lissimaque docet traditio (Act. 15, 4, 6, 22, 23; Ignatius Ant. passim).

Ad futuros sacerdotes pro hoc sacratissimo munere parandos Sacro-
sancta Tridentina Synodus seminaria sapienter instituit in quibus dioe-
ceseon saecularis clerus rite efformaretur. Patres vero huius Oecumenici
Vaticani Concilii hanc divinam de sacerdotio catholico doctrinam prae
oculis habentes sequentia in sacrorum alumnis colendis decernunt.

De disciplina in Seminariis-.

Pag. 6, 47 lin. 31: Videntur etiam enumerandi ac reiciendi errores
ex excessu disciplinae, qui spiritum militarem potius generant ac non-
numquam deplorandam duplicitatem. Ita etiam « paternalismus » qui
« responsabilitatem » extenuat et dynamismum personale obnubilat, im-
pedit maturitatem virtutis prudentiae quae maximi momenti est pro
morali perfectione in saeculo assequenda.

47 Cf. p. 42.

SESSIO VII - ACTA

Pag. 7, 48 lin. 34: Citatio Eph. 6, 6 ss. refertur ad servos; non oportet
eiusdem ad clericos sensum transferre, quos utpote filios se habere potius
decet.

De sacrorum alumnis formandis. Gap. V: de instit. pastorali;
Cap. VI: de formatione post seminarium ...:

Pag. 7: 49 Desideratur definitio vel descriptio theologiae pastoralis
et etiam veri nominis pastoris. Hic quoque idea ministerii vel diaconiae
locum principem obtinere debet. Neque tantum de actione apostolica est
loquendum, sed de spiritu quo actio ipsa vere pastoralis evadit. Quae
omnia in novo prooemio insinuantur.

Pag. 8, 80 lin. 31: Insistendum est ut in curriculo philosophico recte
anthropologiam discant et etiam philosophiae socialis placita ubi syste-
mata hodierna ut liberalismus et marxismus bene perspiciant sicque ad
hominis in actuali conditione salutem procurandam praeparentur.

Pag. 8, lin. 34: Doctrina socialis Ecclesiae in theologico curriculo
tradatur.

Pag. 9, 51 lin. 23: Optandum est ut seminarii professores antequam
docere incipiant pastoralibus laboribus incumbant.

Pag. 9, lin. 4: Pro verbo « methodo » proponitur « ratione ». Me-
thodus vere scientifica plus indiget tempore.

Pag. 9, lin. 25: Denuo idea diaconiae vel ministerii ut principium
sumenda ac proponenda est.

Pag. 10, 82 lin. 1: Nihil dicitur de positivo valore aliquarum novi-
tatum.

Pag. 10, lin. 12: Post verbum « fundamentum » addatur: « cari-
tatem pastoralem esse iuxta verba Domini “ Si diliges me, pasce... ”
(Io. 21, 15) incitamentum ac praesidium... ». Claritati favet distinctio
inter fundamentum quod est caritas, et media, et haec non tantum ut
negative sed ut positive ad finem conducentia proponantur.

Pag. 10, lin. 18: proponitur suppressio verborum « vel propona-
tur » et additio mentionis expressionis « providi cooperatores » ab ipsa
sacra liturgia desumpta.

Pag. 10, lin. 6: Oportet inter criteria pastoralia etiam actus magiste-
rii tum Summorum Pontificum tum Episcoporum connumerare.

Pag. 12, 83 lin. 6: Actio catholica quoque inserenda.

Pag. 12, lin, 17: Addatur mentio de efformatione sensus pastoralis
coadunatis viribus exercendi, seu sensus « communitarii » apostolatus.

48 Cf. p. 43. 51 Cf. p. 49.

49 Cf. p. 48 . 52 Cf. p. 49.

Cf. p. 49. 80 Cf. p. 51.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

Pag. 20, 54 lin. 23: Addatur « Sacerdotes apostolica experientia prae-
diti novensiles adiuvent in novos valores rite capessendos iisdem pro
Regno Dei sapienter uti. Curent imprimis omnes sacerdotes ut iuniores
fratres benevolo semper animo suscipiant, sacerdotalem amicitiam fo-
veant, caritatem inter se praecipue foveant, quae omnia officia Episcopi
impensius diligant ac insuper sacerdotum conventus favore prosequan-
tur. Meminerint denique omnes sacerdotes sacra ordinatione pastora-
lem praecipue efformationem non claudi sed novum spatium perficiendi
aperiri ».

Card. Suenens: De opportunitate apostolicae cuiusdam initiatio-
nis practicae ac progressivae in sectione philosophica et theologica se-
minariorum instaurandae.

Neminem fugit seminaria ad normas Concilii Tridentini erecta, in-
tuitu necessitatum pastoralium tunc temporis vigentium esse concepta.
Efformatio et praeparatio seminaristarum in ordine ad necessitates ho-
dierni temporis reexaminentur oportet. Iamdudum Concilium Tridenti-
num votum expresserat ut praeter formationem intellectualem, spiritua-
lem et moralem aequo iure quaedam intendatur practica et progressiva
in re pastorali alumnorum initiatio. Notum est Sanctum Carolum Bor-
romeum votum hoc pro parte in praxim deduxisse. Sed ulterius in hac
re procedendum videtur et per plures annos seminarii nova disciplina
scilicet initiationis cuiusdam apostolicae, practicae simul ac progressivae,
instauranda apparet, cuius methodus paedagogica adhuc elaboranda
esset. Nostro aevo iam non sufficere potest sacerdotem suum ministe-
rium per seipsum solum adimplere absque cooperatione laicorum; proin-
de praeparatio in seminariis intendere debet praeter ea quae ministe-
rio sacerdotali sensu traditionali complectuntur, illud etiam munus
scilicet animandi, organisandi et coordinandi apostolatum laicorum,
qui cum ipso sacerdote collaborent in communi idearum et actionis
animo.

In ordine ad hanc optabilem sane seminaristarum formationem
utile videtur istam Commissionem votum emittere ut in seminariis ap-
plicentur quoque quae a Sancta Sede ad usum religiosorum commen-
dantur in Statutis Generalibus Constitutioni Apostolicae « Sedes Sapien-
tiae » adnexis art. 14 § 3: « Per totum studiorum tempus institutio
apostolica, qua educatio et practica formatio, sine intermissione est pro-
sequenda, ut in dies una cum religiosa et clericali ipsa progrediatur, con-
firmetur ac plenior effecta secure, faciliter, et velut naturali ratione ad

64 Cf. p. 56.

SESSIO VII - ACTA

ministeria ultro manuducat. Quod tamen sine praeiudicio seriae et adae-
quatae scientificae alumnorum institutioni et exercitationi fieri debet ».

Quaestiones de studiis et seminariis quoad caput V:

Pag. 13: 55 Dicitur in schemate potiores partes formationis in Semi-
nario competere fini spirituali et fini intellectuali. Rogo ut fines Semi-
minarii melius determinentur. Seminarium enim est utique centrum
formationis vitae spiritualis et vitae intellectualis, sed simul debet esse
centrum formationis ad apostolatum. Prae oculis habendum est vitam
ipsam spiritualem in Seminario — quod non est monasterium contem-
plativorum — esse ordinatam intrinsece tum ad Deum tum ad aposto-
latum erga homines huius temporis. Nec praetermittendum est vitam
intellectualem etiam, magna ex parte, ad apostolatum ordinari: « non
scholae sed vitae discimus ». Iam vero in structura Seminariorum non
satis apparet Seminarium esse scholam initiationis practicae ad aposto-
latum. Quaedam exercitia apostolatus conceduntur quandoque, sed valde
limitata et quasi peripherica i. e. non ad ipsam structuram Seminarii per-
tinentes, non datur in praxi vera methodologia practica initiationis apo-
stolicae, prout hodie requiritur. Timent superiores generatim ne exer-
citia illa noceant vitae spirituali et vitae intellectuali. Admittunt quas-
dam lectiones theoreticas, sed parum aut nihil invenitur quoad initia-
tionem practicam et progressivam durantibus omnibus annis formatio-
nis in Seminario.

Non dico idem tempus consecrandum esse huic initiationi quam
formationi spirituali vel formationi intellectuali, sed rogare vellem ut se-
rium tempus — ad minus aliquot horae in hebdomada — in his exerci-
tiis practicis concedatur. Imago nostra classica Seminarii non dico mu-
tanda, sed complenda est. Seminarium ut a nobis cognitum, originem
habuit in Concilio Tridentino. Dignum esset Concilii Vaticani II ut Pa-
tres Concilii statuant structuram magis necessitatibus hodiernis adapta-
tam et puto quod hoc etiam corresponderet exigentiis ipsis Concilii Tri-
dentini cuius praescriptiones practicas quoad ordines minores exercen-
das verbi gratia non fuerunt in praxi deductas propter varias causas.
Quidquid sit ceteroquin de Concilio Tridentino non possumus hodie
Seminarium concipere ac si apostolatus sacerdotis sine collaboratione
laicorum esset perficiendus, et ideo requiritur iam in Seminario effor-
matio practica ut futurus sacerdos sciat quomodo apostolatus laicorum
est organisandus, quomodo variae apostolatus formae coordinantur, quo-
modo animatio laicatus in praxi est deducenda et sic porro. Nemo dubi-

56 Cf. p. 51.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

tat de necessitate apostolatus in genere et speculative sed quaestio ma-
gna remanet insoluta: « quomodo fiet istud ». Huic quaestioni detur
responsio.

Ne ergo scimus nimis prudentes et cauti auderem dicere quia esset
maxima in fine imprudentia quia transitus e Seminario clauso ad vitam
pastoralem apertam abruptus. Volumus artem natationis docere per
lectiones theoricas, sed nimis timemus aquam. Nemo revera in arte nata-
tionis instrui potest nisi candidatus aliquomodo in aqua immergitur.
Non dico quod exercitia ista in medio maris adbibenda sunt, sed dico
quod requiritur aqua i. e. quaedam praxis, sub ductu professorum et
adhibitis debitis cautelis.

Adest quaedam incohaerentia in schemate, p. 19, 50 ubi dicitur optime:
« Exercitationes, de quibus agitur in hoc numero, a pluribus Episcopis in
votis Concilii parando missis postulantur et certe valde utiles immo ne-
cessariae videntur » et optima additur ratio, sed conclusio contradicit
tali affirmationi siquidem sic sonat: « Propterea iudicium de exercita-
tionibus iam tempore Seminarii instituendis singulis Episcopis commit-
tendum videtur ».

Meo sensu singulis Episcopis committendum videntur modalitates
sub quibus instituetur talis formatio practica quae necessaria ostenditur
in praemissis sed principium ipsum a Concilio affirmetur ita ut revera
gressus fiet in optatam directionem.

Non possum immorari in hac materia de qua fusius scripsi in quo-
dam libro, sed liceat mihi dicere momentum huius quaestionis non tan-
tummodo ut Seminarium — ubi invenitur clavis totius renovationis pa-
storalis in futurum quod est finis ipsius Concilii — correspondeat ne-
cessitatibus hodiernis fidelium, sed ut vocationes in Seminario floreant
et non pereant. Iuvenes hodie quam plurimi ante ingressum in Semi-
nario iam activitatem apostolicam seriam habuerunt et non intelligunt
quod si apostolatus debitum exsurgit ex baptismate illud officium per
sex annos Seminarii non amplius valere. Timeamus ne post sex annos
Seminarii aliquid deperditum sit de initiali generositate quae ad actum
non deducitur. Etiam pro seminaristis valet principium quod fides opere
vivificatur. Si haec prae oculis habentur modalitates invenientur sine
ullo detrimento pietatis et studii et cum maximo fructu pastorali.

Tandem addere licet Sancta Sedes pro religiosis in Constitutione
« Sedes Sapientiae » principium istius formationis practicae admisisse.
Non intellegeretur discrepantia hac in re inter Seminarium et Scolasti-
catum.

fi6 Cf. p. 56.

SESSIO VII - ACTA

(Ad complementum: ) Note sur la necessite d‘une initiation aposto-
lique pratique au Seminaire.

Nos seminaires ont ete organises selon les directives du Concile de
Trente en fonction des necessites de 1’epoque. Depuis lors des faits nou-
veaux sont intervenus dont il faut tenir compte si Pon veut que la for-
mation donnee aux futurs pretres reponde a la fois aux exigences de
toute formation sacerdotale et aux exigences propres a notre temps.

I. Faits nouveaux.

Ces faits nouveaux qui obligent a repenser la formation pastorale
de nos Seminaires sont multiples. Signalons ici quelques faits im-
portants.

1) Les laics ont redecouvert leur mission propre dans PEglise et
pris conscience de plus en plus de leur obligation d’etre apotre et
autant que possible de remplir cette obligation inherente au bapteme a
travers les oeuvres et mouvements organises.

La hierarchie approuve et encourage tout un eventail de mouve-
ments d’Action Catholique au sens multiforme pour permettre a tous les
chretiens d’assumer avec un maximum d’efficacite leurs responsabilites.
Ces chretiens attendent du pretre qu’il soit Panimateur de leur apos-
tolat. Sa saintete Pie XII assignait aux pretres en fonction des laics la
triple tache de decouvrir des apotres, de les former, de faire equipe
avec eux.

Le role d’animateur consistera donc a eveiller des vocations cP apo-
tres parmi les laics, a former ceux-ci, a coordonner leurs efforts. II faut
donc que le pretre de demain regoive une preparation qui le rende
capable de remplir ce role nouveau, specifique a notre temps.

2) Etant donne Peveil apostolique du laicat, on constate qu’avant
d’entrer au seminaire, le candidat au sacerdoce a generalement milite
dans les rangs de 1’Action Catholique sous telle ou telle forme.

II a compris deja que tout baptise doit etre apotre, qu’il s’agit la
d’un devoir d’etat « inherent a la vie chretienne » (Pie XI). Et c’est
souvent parce qu’il a voulu Petre totalement qiPil a repondu a Pappel
du Christ. C’est dans le prolongement de son activite apostolique ante-
rieure qu’il envisagera tres souvent son entree au seminaire. On Pa
persuade que Papostolat fait partie integrante de la vie chretienne et
il s’attend, sous d’autres formes sans doute mais en continuite avec sa
vie chretienne anterieure, a consacrer une part de sa formation a une
initiation apostolique qui fera de lui un formateur d’apotres. Le semi-
naire se doit de preparer le pretre de demain par une initiation spiri-
tuelle en profondeur, par une initiation intellectuelle vraiment substan-
tielle et valable, mais aussi par une initiation apostolique qui, si elle

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

est bien congue, sera nourrissante pour la piete et les etudes et com-
battra le danger trop reel que la vie du seminaire conduise facilement
a un individualisme egocentrique qui aflaiblit la generosite et provoque
un certain embourgeoisement.

3) L’eveil apostolique du laicat oblige a repenser notre pastorale
et a la voir davantage comme une ceuvre communautaire ou les pretres
entre eux d’abord, puis avec les laics auront a faire equipe. On se plaint
de 1’individualisme du clerge, nullement prepare a ce travail d’equipe
au plan sacerdotal. On se plaint de 1’autoritarisme ou du paternalisme
du clerge, nullement prepare a jouer le role d’animateur du laicat, sa-
chant confler aux laics des responsabilites veritables et sachant colla-
borer. II faudra dons des le seminaire tenter de remedier a ces lacunes
qui demain mineront tout travail pastoral serieux d’envergure.

On ne peut plus penser une formation au seminaire comme si cet
eveil du laicat n’etait pas un fait nouveau et une grace propre a 1’Eglise
de notre temps.

Nos seminaires ne peuvent se borner a former des ministres du culte
qui administreront dignement les sacrements, donneront eux-memes le
catechisme et rendront les visites qui s’imposent. II faut que nos cen-
tres de formation fassent du pretre le chef du laicat actif et organise
qui assume avec lui la responsabilite de tous ceux que Dieu leur confle.

4) Par ailleurs, nos pretres, demain, auront a equilibrer dans leur
vie la part de vie spirituelle avec la part de vie intellectuelle et la part
de vie apostolique. Equilibre delicat qu’il faut preparer par un certain
dosage des le seminaire sous peine de voir une formation trop monas-
tique au seminaire donner lieu, au sortir de celui-ci, a une reaction
d’activisme naturaliste; sous peine aussi de voir un certain desarroi se
produire lorsque le pretre sera plonge en plein ministere. Tout 1’art de
1’educateur sera d’equilibrer les elements en presence et de preparer
judicieusement 1’avenir.

5) On se plaint enfin d’une sorte dflnfantilisme du jeune clerge
et de son manque de preparation lorsqu’il s’agit de prendre contact avec
des adultes; il a tendance a cantonner son action dans le secteur des en-
fants et ne trouve ni le ton ni le vocabulaire qui conviennent aux
contacts des adultes meme de son age et de son propre milieu d’origine.
Une preparation adequate aux besoins doit tenir compte de cette lacune
et y remedier.

II. Une initiation apostolique s’impose.

Si le pretre de demain doit pouvoir jouer son role d’educateur du
laicat a 1’apostolat, il doit lui-meme y etre prepare.

Cette preparation est double.

SESSIO VII - ACTA

II doit etre prepare progressivement a son ministere pastoral per-
sonnel lequel comporte desormais tout un aspect « missionnaire ».

a) II ne peut plus se contenter d’attendre chez lui que les fideles
viennent recourir a ses Services. II doit apprendre a aller vers eux, a
aborder, de sa propre initiative, les hommes de toute condition pour
engager avec eux un dialogue fructueux au plan religieux.

b) II doit s’habituer a les comprendre, a ecouter, a saisir leurs aspi-
rations pour traduire ensuite le message de Pevangile en un langage
assimilable par ceux auxquels il a mission de parier et de precher, aussi
bien les enfants que les adolescents ou les adultes.

Mais cette preparation pastorale « personnelle » ne suffit pas. Il
doit etre prepare aussi progressivement a V aspect « communautaire »
de son ministere. Le pretre ne fait pas de 1’apostolat a la place des laics,
mais a la tete des laics, tout comme il ne prie pas a leur place, mais a
leur tete. Cela suppose ici encore une initiation progressive pratique
a - a l’art de recruter des apotres laics en eveillant en eux le
sens apostolique;

b - a l’art de former ces laics — comme le Maitre a forrne ses
apotres — ;

c - a 1’art de susciter ou d’animer les divers mouvements apos-
toliques qui vont capter ces energies laiques;

d - a l.’art de coordonner ces organisations multiformes et de
faire converger les efforts — pareil a l’art d’un chef d’orchestre qui
ramfene le multiple a Punite d’ensemble,

Cette double preparation requiert la mise en oeuvre cPune metho-
dologie pratique qui tienne compte de tous les aspects du probleme
d’une formation adequate.

III. Conditions requises.

Cette methodologie devra etre pratique; les cours theoriques n’y suf-
fisent pas: il est un learning by doing que rien ne remplace.

— Elie devra etre progressive-, il faut echelonner sur les six annees
de seminaire cette formation graduee.

— Elie devra etre adaptee et controlee. Il va sans dire que cette
initiation n’est pas livree a la generosite souvent impulsive des jeunes
mais qu’elle doit etre guidee et controlee par la direction du seminaire
qui en definit les contours.

— • Elie devra etre une initiation religieuse, apostolique. Il ne peut
etre question d’une initiation aux milieux sociologiques. Rien de com-
mun avec les stages dans les usines ou dans tel milieu donne. Il ne s’agit
pas de faire connaitre le mal sous pretexte d’immunisation, ce qui serait
une aberration pedagogique.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

— Elie devra etre integree dans la formation d’ensemble. Ceci sup-
pose qu’elle ne soit pas traitee en parent pauvre, releguee en marge de la
vie du seminaire, confinee par exemple a quelques legons de catechisme
a donner a des enfants ou a des jeux de patronage a diriger.

La place indispensable une fois reconnue, le temps consacre a cette
initiation sera rigoureusement respecte.

— Elie devra etre une initiation formatrice, ce qui veut dire qu’il
ne s’agit pas de viser un rendement apostolique immediat mais de viser,
a travers telle ou telle activite, la formation meme du futur pretre:
la formation prime.

Les professeurs de seminaire qui auront a etre « Maitres en apos-
tolat » veilleront a cet apprentissage et formeront le futur pretre comme
un maltre forme un apprenti. II leur appartiendra de veiller tout parti-
culierement a la fois au serieux des exercices apostoliques et a leur fina-
lite propre qui reste 1’initiation du futur pretre.

IV. Esquisse d’une solution en cours.

Cette formation peut se concevoir selon des modalites diverses. Nous
donnons ici une esquisse de solution qui s’appuye sur Pexperience et
qui, croyons-nous, tient compte des divers facteurs en presence qu’il
faut egalement respecter.

1) Professeurs et etudiants sont groupes en « equipes apostoliques »
qui assurent a tout les futurs pretres une initiation progressive a leur
mission. Dans le cadre de ces equipes, des exercices pratiques d’apos-
tolat sont entrepris en commun, a des beures determinees. Les exercices
d’apostolat figurent au programme du seminaire tout comme les exer-
cices de piete, les cours et les etudes. Ces exercices prennent deux a
trois heures par semaine.

2) Chacune des equipes groupe une dizaine d’etudiants. Elie est
animee par un professeur responsable qui participe regulierement aux
activites de Pequipe, sortant avec les seminaristes a tour de role et les
guidant dans cet apprentissage pastoral.

3) Les equipes se reunissent toutes les semaines et chaque membre
fournit un compte rendu precis de ses activites. Une atmosphere de fer-
veur surnaturelle est la note caracteristique de ces reunions: la priere
en commun y joue en effet un role aussi important que les comptes ren-
dus eux-memes. L’ordre du jour prevoit des temps de priere, et tout
particulierement la recitation du cbapelet au debut de la reunion, On
inculque la conviction que 1’action doit jaillir de la priere et s’y retrem-
per sans cesse.

4) Les activites ne sont pas laissees a la fantaisie d’un chacun, mais
sont reparties entre les membres en accord avec le professeur respon-

SESSIO VII - ACTA

sable, Ainsi s’etablit un contrble tres striet des exercices, controle
d’autant plus facile qu’ils sont organises de telle maniere que les etu-
diants puissent toujours travailler a deux.

5) Les equipes sont consacrees a la Tres Sainte Vierge, Reine des
apotres. L’apostolat ayant pour but de faire naitre le Christ dans les
ames, il faut qu’il s’exerce en etroite dependance de la Maternite de
Marie,

6) Loin de nuire aux etudes, element essentiel de toute formation,
les exercices d’apostolat font toucher du doigt aux etudiants 1’impor-
tance vitale des cours qui leur sont donnes et 1’actualite des problemes
abordes par les professeurs.

Loin de mettre en perii la vie interieure du futur pretre en lui of-
frant une possibilite d’evasion, ces exercices favorisent au contraire une
piete plus equilibree et vraie, et mettent en oeuvre les vertus theologales
car l’initiation a 1’apostolat n’est autre chose qu’une initiation pratique
a vivre sa foi, a realiser la necessite absolue de la grace, a comprendre
qu’il faut aimer les hommes avec le cceur de Dieu.

Ainsi congue, cette initiation pratique par ait repondre pleinement
aux desir du Saint-Siege. Les Statuta Generalia promulgues en 1956
par la Congregation des Religieux la prevoient: « In toto institutionis
et probationis tempore, ne omittant moderatores et magistri animos
alumnorum ad apostolatum allicere, quin etiam in eodem eos mode-
rate exercere, iuxta mentem Ecclesiae et pro cuiusque Instituti natura
et fine ». Art. 47, par. I.

Conclusion\ Il n’est pas possible dans cette note d’analyser dans le
dernier detail cette methodologie apostoli que sous ses multiples aspeets.
Cette methodologie se precisera d’ailleurs dans la mesure meme ou,
ayant reconnu son absolue necessite, les Superieurs des seminaires y ap-
pliqueront leur sens p^dagogique naturel et surnaturel.

Cette note souhaiterait obtenir des Peres du Concile une declaration
de principe en faveur de 1’absolue necessite, d’une initiation aposto-
lique au sein des seminaires et des scolasticats, et qu’il soit confie a une
commission ad hoc le soin d’en tracer les lignes essentielles.

Bibito graphie: On trouvera un expose plus ample de cette question
dans « L’Eglise en etat de Mission », de Mgr Suenens. Chap. VI, « Ne-
cessite d’une formation directe a Tapostolat ».

Card. Jullien: 37 Caput II: De institutione spirituali. Placet et val-

87 Primae Congregationi non interfuit. Animadversiones Em.mi P. D. Card. Jul-
lien ab Exc.mo Secretario Generali lectae sunt.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

de quidem, attamen addi velim aliquid de moderatione seu direc-
tione spiritus.

Merito enim in schemate proclamatur necessitas de spiritus Mode-
ratorum congruenti formatione, spirituali nempe et theologica, psycho-
logica ac paedagogica; sed clarius edicatur optarem gravis obligatio qua
singuli alumni tenentur spiritus moderationem colendi. Haec obligatio
triplex videtur:

1) gravis obligatio qua singuli alumni, postquam Seminarium
maius ingrediuntur atque dum usque ibidem manent, tenentur habere
spiritus moderatorem, sive hic designatur a Superiore, sive libere eligi-
tur ab alumno inter moderatores ab auctoritate episcopali constitutos;
moderator spiritus vero et confessarius esse potest;

2) gravis obligatio pro singulis alumnis adest accedendi ad suum
spiritus moderatorem statis temporibus, quae frequentia sint oportet,
puta bis vel ter singulis mensibus; praeterea alumni libere accedere
possint, quotiescumque iisdem utile videtur, ad suum spiritus mode-
ratorem, salva disciplina communi seminarii.

Enimvero nullomodo responderet Ecclesiae voluntati neque na-
turae moderationis seu formationis spiritualis alumnus, qui bis vel ter
per annum ad spiritus moderatorem accederet, puta tempore proximo
ante ordines suscipiendos. E contra, omnino opus est continuae ac
constantis formationis;

3) gravis denique adest obligatio tum ex parte alumni candide
aperiendi totam suam mentem suamque vitam moderatori tamquam Do-
mino atque sese gerendi ex illius sententia atque iussionibus, tum ex
parte moderatoris audiendi alumnum eumque imbuendi prudenter, pa-
terne, constanter, iuxta ea quae optime in Schemate exponuntur.

Tandem pro summo momento singulis alumnis directionis spiritua-
lis personalis, sedulae, constantis, per totum tempus institutionis in Se-
minario, novum argumentum desumatur e schemate de sacerdotibus
lapsis, ubi eiusmodi directio maxime edicitur uti necessaria ad lapsus
vitandos.

Card. Browne: Observationes ad Cap. II.

a) In pag. 11, 88 linea 11, loco vocis oecumenicum suggererem ut di-
catur zelo apostolico erga Christianos separatos plenum.

h ) In pag. 12, 59 lineis 19-21, habentur verba magnae sapientiae quae
complementum accipiunt in lineis subsequentibus. Dubium tamen mihi

8 Cf. p. 35.
0 Cf. p. 36.

SESSIO VII - ACTA

manet an haec omnia sint sufficientia. Impressionem habeo quod praeter
instructiones et disciplinam formativam seminarii, necesse adhuc sit ut
ante ordinationem sacerdotalem habeatur quaedam experientia de iuve-
ne clerico in contactu ministeriali inferiore cum populo fideli, ut videatur
an sit prudens et docilis quoad relationes cum personis alterius sexus.
Imprudentia et indocilitas in his relationibus sunt pro magna parte ra-
dix defectuum quoad coelibatum qui hodie affligunt Ecclesiam.

Pag. 13, 00 paragr. 9: In seminariis magnis quandoque adest pericu-
lum ne multi alumni parum cognoscantur a Rectore. Iste defectus non
suppletur mediante praefecto disciplinae qui communiter, vel saltem
frequenter, consideratur ab alumnis ut custos quidam ordinis publici.
Necessarium videtur ut in talibus seminariis adsint quidam alii mode-
ratores qui paterne curant, singuli de singulis sectionibus in quas alumni
dispesci possent, de his quae spectant eorum vitam quotidianam, eos
paterne vigilando, paterne corrigendo paterne animando ad omne quod
bonum et virtuosum est, curam quoque habendo de eorum formatione
ad virtutes « humanas » dictas, quae summopere necessariae sunt pro
vita sacerdotali et apostolica, necnon quoque de eorum salute physica.
In seminariis parvis haec omnia sufficienter forte fieri possunt a Rectore
et eius vices gerente non autem in magnis.

Exc. 0’Connor: Liceat mihi imprimis egregium opus a Commis-
sione de Studiis et Seminariis peractum dilaudare.

Experientia enim plane confirmare videtur doctrinam ac praecepta
in schemate « De Sacrorum Alumnis formandis » opportune proposita;
etsi fortasse, ob practicas rationes, nonnullae partes, in redactione, bre-
viari possint.

Ceteroquin tres quaestiones particulares perpendere velim:

I. Sub capite primo, numero secundo, agitur « De variis Seminarii
speciebus ». Atqui progressus scientiarum paedagogicarum simulque
condicionum civilium mutatio requirere videntur clariorem distinctio-
nem inter Seminarium Maius — cuius officium est iuvenes ad sacerdo-
tium vocatos apte ac studiose ad id munus parare — et Seminarium
Minus quod dicunt, cuius finis est adulescentulos, qui studia humani-
stica, media vel primaria percurrunt, ita curare ut eorum vocatio ena-
scatur et maturet. Igitur opportunius mihi videtur ut separatim de
Seminariis Minoribus tractetur, verbi gratia in schemate « De vocatio-
nibus ecclesiasticis fovendis ».

Cf. p. 37.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

II. Eodem in capite primo, pagina decima tertia, 61 linea undecima
et sequentibus, agitur de educandis et probandis levitis in materia casti-
tatis. Hac de causa recte invocantur, sub nota decima quarta, normae
ab Apostolica Sede latae hac in re. Adnotare tamen velim ex his docu-
mentis unum tantum in Actis Apostolicae Sedis publici iuris factum
esse; alia documenta quae illic citantur fere irreperibilia sunt ab educa-
toribus qui hac de re spondere debent. Talis conditio extat etiam pro
aliis materiis. Optandum est ergo textui conciliari votum addi ut con-
ficiatur compendium normarum ac suasionum quae hac de re a Sancta
Sede latae sunt.

III. Denique animadversionem exponere propero circa caput se-
cundum « De institutione spirituali ». Anxius sum de separatione, ma-
gis in dies invalescente, inter studium disciplinarum sacrarum et vitam
spiritualem alumnorum. Christiana paedagogia, a vera hominis notione
proficiscens, nequit concipere institutionem spiritualem alumnorum quae
non amplectatur formationem simultaneam facultatum voluntatis et in-
tellectus id est studium et exercitium virtutis. Ne igitur « institutio
spiritualis » tamquam separata, nedum opposita, appareat « institutioni
intellectuali » (quae etiam spiritualis est) de qua sermo fit in capite
quarto et partim in capite quinto et sexto, titulus capitis secundi ita mu-
tetur: « De institutione morali »; atque statim caput quartum et reliqua
sequantur; caput autem tertium fieret ita caput secundum.

Praeterea in numeris sexto et septimo sub praesenti capite secundo,
in luce ponatur oportet quanti studium sacrae doctrinae valeat ad vitam
spiritualem alendam, cuius vitae reapse pars integralis est.

Exc. Cooray: Caput II: De institutione spirituali : Ad pag. 7, 62
linn. 33 et 34. Per transennam mentio fit de diaconis qui « ministeriis
et officiis sui ordinis obeundis iam in paroeciis incubuerint ».

Humili meo sensu valde optandum est ut expresse et clarius quid
decernatur de diaconis in ministerio paroeciali exercendis antequam isti
ad sacerdotium admittantur.

Prudentius est diaconos potiusquam minoristas (prout quidam pro-
posuerunt) in ministerio paroeciali exerceri: rationes sunt haec:

1) Quoad minoristas,

a) Minoristae scientia haud satis parati et virtute teneriores pe-
riculosius exponerentur contactui cum mundo.

b) Tranquillo studiorum cursui nocere possunt istae irruptiones

81 Cf. p. 28.
02 Cf. p. 33.

SESSIO VII - ACTA

ministerii, et locum dare activismo exaggerato unde saltem valde caute
hac de re agendum esse mihi videtur.

2) Quoad Diaconos, ut patet diaconi istis incommodis et periculis
minus sunt obnoxii.

Qua de causa liceat mihi quae sequuntur proponere etiam recolendo
breviter quae iam forsan dicta sunt.

1) Ad sacerdotium destinati totum cursum studiorum perficiant
ante diaconatum.

2) Expleto cursu theologico, qui idonei inveniantur ad diacona-
tum promoveantur (sub voto temporaneo castitatis sicut et Subdiaconi).

3) Diaconi subinde, saltem per tres annos paroeciis et operibus
dioecesanis addicantur ad munera suo ordini congrua.

4) Quo finito, si digni inveniantur, ad sacerdotium admittantur sub
voto sollemni castitatis.

Commoda quae ex hoc systemate consequi possunt:

1) Ex una parte, tantum post diaconatum ministerio externo adhi-
biti, candidati ex diuturniori institutione ac exercitatione, laboribus effi-
cacius incumbere et periculis securius obviare poterunt.

2) Ex alia parte, diaconatus ad plures annos in ipso ministerio
protractus inserviet ad cribrandos vocationes sacerdotales. Nam, si dia-
coni post tam diuturnam institutionem, impares se exhibent ad vitam
sacerdotio consentaneam ducendam, prorsus indigni sunt ad sacerdo-
tium. Hoc modo ab ipso sacerdotio melius arceri possunt indigni et
efficacius impedire defectus post ordinem sacerdotalem receptum, qui
(defectus) causam praebent aeternae perditionis tot sacerdotum et
scandali fidelium.

Nam ex una parte saepe saepius accidit ut quorumdam iuvenum la-
tentes defectus et edormiscentes sed haud edormitae passiones non satis
sese manifestant nisi post suscepta onera et pericula ministerii pasto-
ralis; ex altera parte tres vel quattuor primi anni in ministerio genera-
tim sufficiunt ad has pravas dispositiones patefaciendas.

3) Nec dicatur, eo modo numerus sacrorum ministrorum nimis di-
minui. De facto numerus non diminuitur, cum diaconi, quamquam
nondum sacerdotio insigniti, ministerio iam adsint, Imo, etiamsi ali-
quantulum diminuatur numerus sacerdotum, melius est providere de
merito potius quam de numero sacrorum ministrorum.

Nota: Optanda sunt diversa directoria pro minoribus et maioribus
Seminariis non vero diversa decreta, cum decreta conciliaria de Normis
Generalibus tantum decernent.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

Exc. Hurley: Gratias agere debemus Commissioni de Studiis et
Seminariis pro praeclaro Schemate « De Sacrorum Alumnis Formandis ».
Ex iis quae praeparavit, mihi prae omnibus placet Caput V: «De In-
stitutione Pastorali in Seminariis », quippe quod clare statuit: « Totius
institutionis sacerdotalis fundamentum et coronam in eo esse ... ut “ pa-
storalis animus ” ad Divini Pastoris imaginem in futuro Christi mini-
stro effingatur » (paragr. 1, linn. 13-16). Quod sane egregie dictum est,
nec ullum relinquit dubium pastoralium sacerdotum formationem ve-
rum seminarii finem esse.

Nihilominus aliquid obiciendum, seu potius quaerendum, mihi oc-
currit. Si verus seminarii finis est pastoralis formatio, cur non in clara
luce iam in initio, in primo Constitutionis capite, ponitur? Etenim in
tractatu aliquo practico ut est ista Constitutio, ante omnia necesse est
ut finis perspicue et fortiter delineatur; quo facto, omnia, quae ut
media ad finem consequendum proponuntur, clara ipsius finis cogni-
tione illuminantur et diriguntur.

Iamvero in exordio Constitutionis Capite I finis seminarii utique
describitur his verbis: « Seminarii est eos... Eiusque opera imitari
incipiant » (paragr. 1).

Elaee tamen verba nimis generalia mihi videntur. Propono igitur ut
compleantur per translationem ad illam paragraphum pulcherrimae il-
lius finis seminarii descriptionis, quae in Capite V, in prima paragrapho
incipit cum verbis: « Ad pascendum Dominicum gregem... ».

Insuper propono ut, dempto toto illo capite V, egregia eius propo-
sita aliis integrentur capitibus. Cuius ratio est quod formatio pastoralis
non est unus ex finibus particularibus formationis sacerdotalis sed ipse
finis generalis, in cuius luce omnes aspectus particulares, scilicet spiri-
tualis, disciplinaris et intellectualis ordinari debent. Propono igitur ut,
dempto capite V, considerationes pastorales inibi contentae, congrua
congruis referendo, aliis capitibus integrentur, Sic:

1) Parag. 2 Capitis V (Institutio apostolica a primis seminarii an-
nis inchoanda) cum Capite I « De Seminariorum Ordinatione Generali »
apte cohaerere potest.

2) Parag. 3 (...in curriculo philosophico continuanda), ad partem
3 am Capitis IV « De Studiorum Ratione in Seminariis » pertinet nempe
ad partem de curriculo philosophico agente.

3) Parag. 4 (...in cursu theologico praeprimis curanda) parti 4 a °
Capitis IV integrari potest, quae pars de curriculo theologico agit.

4) Parag. 7, 8, 9 (apta ad praecipua munera pastoralia praepara-
tio; theologiae pastoralis praxis seu exercitationes; Magistrorum theo-
logiae pastoralis specifica conformatio promovenda) novam Capitis IV

SESSIO VII - ACTA

partem efformare possent, quae de pastorali formatione practica tra-
ctaret.

5) Parag. 5 (Formationis specifice pastoralis fundamentale prin-
cipium), et maior pars parag. 6 (Formationis pastoralis praecipuae nor-
mae) ad Constitutionis Caput II « De Institutione Spirituali » perti-
nent. Etenim omnino inintelligibilis est formatio spiritualis sacerdotis
pastoralis quae non sit eo ipso pastoralis. Qui pastor animarum est,
seipsum salvare et sanctificare debet non ut eremita a mundo seclusus,
sed praecise ut pastor in mundo inclusus; Christi Vitam in seipso fovere
debet ipsa Verbi praedicatione, Sacramentorum administratione, consi-
liis dandis, laicorum apostolatum promovendo: uno verbo, toto com-
plexu sui pastoralis operis. Sacerdos enim non est persona duplex, qua-
rum una sese sanctificat, alia muneribus pastoralibus obit; est unica per-
sona cuius sanctificatio a labore pastorali dependet, et vice versa, cuius
labor pastoralis a personali sanctificatione verum fructum percipit. Ne
igitur difficultates fabricentur — ut hucusque forsitan factum est —
personalitatem sacrorum ministrorum scindendo, eis tribuendo spiri-
tualitatem eremitarum simul cum muneribus pastorum.

Primum igitur clare enuntiato pastorali fine totius sacerdotalis for-
mationis, deinde, sub lumine finis, eius varios delineamus aspectus: spi-
ritualem nempe, disciplinarem, intellectualem et practicum.

Meminerimus, secundum Christi exemplar, maximam partem hu-
mani conatus uniuscuiusque pastoralis sacerdotis ad fidem communican-
dam dedicandam esse; unde et eius formatio hac necessitate dominetur,
efformandi scilicet bonum fidei communicatorem, ardentem et idoneum
Verbi dispensatorem. Tunc etenim Vita abundabit, cum Verbum bene
dispensabitur: est enim Verbum Vitae. Tunc etiam sacramenta sine dif-
ficultate frequentabuntur, cum sacerdotes solidam impertiuntur instru-
ctionem cuius pars integralis hodie est formatio practica ad apostolatum
laicorum. Propterea verba parag. 7 Capitis V (linn. 14-30) maximi sunt
momenti. Denique in parag. 4 (lineis 10-23), verba inveniuntur subli-
mia, quae uti conclusio totius tractatus de formatione in seminariis valde
apte inservire possunt: « Cum vero futuri pastoris opera ... in tota
institutione diffundatur ».

Quae pulcherrima verba ad aliam deducunt quaestionem, scilicet:
nonne summopere necessarium est ut iam ab initio formationis iuvenes
clare perspiciant unitatem in Christo omnium vitae sacerdotalis aspe-
ctuum — • spiritualis, pastoralis, intellectualis? Et, quatenus affirmative
ad istud respondetur, quomodo fieri potest? Mea humili opinione, fieri
non poterit nisi per annum quemdam introductorium, studia philo-
sophica praecedentem, in quo anno initientur iuvenes in Mysterium

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

Christi et partes sacerdotii in eo, in Sacram Scripturam et in artem com-
municandi Verbum, i. e. praedicandi et catechizandi. Si enim sacerdo-
talis formatio a Philosophia exordium habet, perperam accentuatur mu-
nus naturalis rationis et abstractionis intellectualis, quod deinceps in
toto complexu studiorum sacrorum diffunditur. Primus sacerdotalis
studii annus dedicetur ergo Mysterio Christi prout in Sacra Scriptura
(Veteri Testamento, Evangeliis, Epistolis Sancti Pauli) nobis effulget,
necnon acquisitioni artis communicandi veritatem.

Annus iste introductorius optime identificati potest cum periodo
specialis formationis spiritualis de quo in parag. 4 Capitis II (pag. 7/"'
Cap. « De Institutione Spirituali »). Pastoralem dando orientationem
toti philosophiae et theologiae curriculo, summopere conferre potest
ut « pastoralis aspectus et accentus quasi vitalis halitus in tota insti-
tutione diffundatur ».

Beat. Saigh: 64 Ad Caput I: De seminariorum ordinatione generali.

Le numero 11 (p. 14, 65 lignes 21-26) prevoit une visite apostolique
periodique des Seminaires. II est dit dans la note 19 que cette visite
a ete demandee par plusieurs Peres du futur concile. Nous pensons
que les Peres qui ont demande une telle visite ne constituent pas la
majorite. En outre, plus d’une fois les Peres du futur Concile ont ex-
prime le desir de voir Padministration centrale de 1’Eglise s’acheminer
vers le sens d’une progressive decentralisation. De fait, la centralisation
actuelle est excessive, charge le Saint-Siege Romain de trop de soucis
mineurs et comporte bon nombre d’autres inconvenients graves pour
PEglise. II ne convient donc pas, au moment ou le Concile se prepare,
a amorcer le mouvement de decentralisation, dTntroduire dans la disci-
pline de PEglise une visite apostolique periodique des seminaires. Cette
visite ne nous parait nullement opportune. Elie peut meme occasionner
des conflits serieux entre POrdinaire du lieu et les visiteurs apostoliques.
Elie peut aussi diminuer la confiance mutuelle entre Peveque et les di-
recteurs de son seminaire, comme elle peut aussi diminuer, dans Peve-
que, le sens de son entiere responsabilite a 1’egard de son seminaire. A
cote de quelques avantages, la visite apostolique periodique des semi-
naires comporte un grand nombre dhnconvenients, pour lesquels nous
ne la croyons pas opportune. Rien n’empeche, par ailleurs, le Saint-
Siege Romain d’ordonner une visite extraordinaire, si besoin en est.

03 Cf, p. 3.3.

64 Animadversiones Beat. Saigh lectae sunt, lingua latina, ab Exc.mo Edelby,
Archiep, Edesseno.

66 Cf. p. 28.

SESSIO VII - ACTA

Ad Caput II: De institutione spirituali.

Le N° 1 (pag. 5 ° 6 ) affirme, en guise d’introduction, combien les Pon-
tifes Romains ont illustre la necessite de la saintete dans les pretres.
Nous voudrions a ce sujet faire une remarque d’ordre general, qui vaut
presque de tous les Schemas proposes jusqu’ici a la Commission Cen-
trale. On dirait que les auteurs de ces Schemas ne connaissent, avec
la Sainte Ecriture, que les encycliques des derniers Papes, et surtout
du Pape Pie XII. Nui doute que les encycliques des Papes sont des do-
cuments tres importants du magistere de 1’Eglise. Nous comprenons aussi
que les ecrits des derniers Papes, reunis en des collections commodes,
fournissent des temoignages faciles a reproduire, grace surtout aux index
detailles dont on a eu soin de les munir. Mais, il ne convient pas a
un concile oecumenique d’avoir des horizons si limites. Apres la Sainte
Ecriture, les textes qu’il faut le plus citer sont ceux de E antique tradi-
tion ecclesiastique, dans laquelle les Peres d’Orient occupent une place
de premier rang. Par ailleurs, les Papes ne constituent pas la seule voix
du magistere ecclesiastique: il faudrait citer aussi les eveques du monde
entier, les conciles, les auteurs approuves et vraiment competents dans
la matiere. Les Schemas donnent invinciblement 1’impression que dans
1’Eglise catholique d’aujourd’hui seuls les Papes de Rome comptent.
Cette fagon de faire, outre qu’elle est fausse et sent la flatterie, ne fa-
cilite pas 1’admission et la comprehension des textes du Concile par
nos freres separes,

Le N° 8, b) (page 12, 67 lignes 12-15) exhorte a eduquer les semina-
ristes dans la pratique du celibat ecclesiastique, « quo Ecclesiae ritus
latini sacerdotes statum virginitatis christianae assumentes, integra ani-
mae et corporis deditione Domino inserviunt... ». L’expression n’est pas
exacte, car dans 1’Eglise orientale aussi il y a des pretres qui vouent
leur celibat a Dieu. Dans les Eglises orientales catholiques iis sont meme
la tres grande majorite. Le celibat n’est pas une gloire exclusive de
1’Eglise latine. La difference entre 1’Eglise latine et les Eglises orien-
tales est que dans celle-la le celibat est obligatoire, dans celles-ci est
facultatif, mais recommande et particulierement honore.

4) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Tis serant: Placet iuxta modum: Praemittatur definitio Se-
minarii. Studium de doctrina sociali habeatur in cursu theologico. Pia-

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

cent emendationes ab Em.mis Leger, Dopfner, Browne et Exc.mo
0’Connor propositae. Adprobo observationes Em.morum Suenens et
Jullien.

Card. Micara: 1 Inter praecipua gesta a Concilio Tridentino illud
eminet quod seminaria in omnibus dioecesibus erigi iussit (Sessio XXIII
de ref. cap. 18).

Concilium vero Vaticanum II de Ecclesia optime merebit si, copiosa
et uberrima recolligens documenta a Romanis Pontificibus, postremis
praesertim hisce temporibus edita, pro sacrorum alumnis formandis
principia et normas statuat, quae valeant aptissimos parare animarum
pastores.

Schema decreti, haec perbelle prosequens, suffragio confirmari placet.

Praestat fortasse ut breviore sermone omnia perstringantur.

In capite I, bene ponitur distinctio, quam Tridentinum non curavit,
inter varias seminariorum species et utilitas asseritur seminariorum mi-
norum, contra non raros hodiernos dubitantes, quos iam memoratum
Concilium Tridentinum refellerat, monens: « Cum adolescentium aetas,
nisi recte instituatur, prona sit ad mundi voluptates sequendas et, nisi
a teneris annis ad pietatem et religionem informetur, antequam vitio-
rum habitus totos homines possideat, numquam perfecte ac sine ma-
ximo ac singulari propemodum Dei omnipotentis auxilio in disciplina
ecclesiastica perseveret, sancta Synodus statuit etc. » (1. c.).

Votum in unico documento recolligendi normas ab Apostolica Sede
latas circa castitatis et vocationis probationem maxime placet, cum in
re tam gravi omnino necessaria sit sententiarum firmitas et concordia
(pag. 13, 1 2 lineis 21 ss.).

De institutione spirituali (cap. II) optima proponuntur, praesertim
circa vitam sacramentalem (n. 5, pag. 8 3 ), circa virtutes theologicas prae-
cipue excolendas (n. 6, pagg. 9-11 4 * ), et etiam, servata proportione, circa
virtutum humanarum cultum (n. 9, pag. 13 s ), quibus aliquantulum
carere non raro ecclesiastici arguuntur.

Peropportune iuvenes sacerdotes, post expletum per quinquennium
sacrum ministerium, saltem per mensem in seminarium revocantur ad
spirituales vires reficiendas (n. 4, pagg. 7-8 6 ).

1 Primae Congregationi non interfuit.

2 Cf. p. 28.

3 Cf. pp. 33-34.

4 Cf. pp. 34-35.

8 Cf. p. 37.

6 Cf. p. 33.

SESSIO VII - ACTA

De disciplina in seminariis (cap. III): reprobatis erroribus magis
hodie grassantibus, ut naturalismo paedagogico, autonomia, autoedu-
catione, autogubernatione (n. 4, pag. 6 7 ), recta et necessaria disciplina
urgetur, studio et nisu componendi iuxta moderatorum auctoritatem et
sanam alumnorum libertatem.

Capita V et VI pariter commendantur.

Optime monetur in adnotationibus (pag. 14 8 ) institutionem pastora-
lem habendam non esse mere aliquam instructionem de accurata Sacra-
mentorum dispensatione neque meram habilitationem technicam ad
libros paroeciales conscribendos et conservandos vel ad beneficia ad-
ministranda sed eo potissimum tendere ut futurus Christi minister ani-
mum suum ad imaginem divini Pastoris effingat.

Card. Aloisi Masella: Placet.

Card. Ferretto: Placet iuxta modum. 0

Card. LienarT: Placet iuxta modum: ratione habita praesertim
de voto Em. mi Card. Leger: ut separatim tractentur res Maiorum et
res Minorum Seminariorum; et de voto Em. mi Card. Suenens: ut for-
mationi spirituali et intellectuali addatur formatio pastoralis tanquam
elementum necessarium in Seminariis, ad educandos Sacerdotes.

Card. Tappouni: Placet iuxta modum: i. e. iuxta animadversiones
Em. mi Cardinalis Browne.

Card. Copello: Placet iuxta modum: i. e. perpensis quae dixe-
runt Em. mi Ferretto, Ruffini, Leger, Suenens et Exc.mus 0’Connor.

Card. McGuigan: Placet iuxta modum: ratione habita de dictis
a Cardd. Leger, Suenens, Browne et ab aliis Praelatis.

Card. Frings: Placet. Inventa videtur esse via media et optima
inter vitam nimis activam et vitam nimis passivam, ad quam alumni
exemplo et doctrina superiorum suaviter et fortiter ducantur.

Quae dicuntur de formatione pastorali, valde salutanda sunt, quia
sacrorum ministri et homines spirituales et homines apostolici esse
debent.

Damnatio errorum non est necessaria sed damnosa. Schema abbre-
vietur.

Card. Ruffini: Placet iuxta modum. 10

0 Cf. p. 63.

10 Cf. pp. 63-65.

7 Cf. p. 42.

8 Cf. p. 52.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

Card. Valeri: Placet, attentis observationibus quae ab aliquibus
Eminentissimis et Excellentissimis Patribus factae sunt. Relate ad nomen
« Seminarium » generatim sumptum in Prooemio cap. I, iam occasio-
nem habui dicendi nostram S. C. de Religiosis stricte prohibuisse Re-
ligiosis ne dicto nomine utantur sine claro additamento quod indicet non
agi de Seminario dioecesano, ex. gr. Seminarium Congregationis « X »
vel Seminarium Ordinis Seraphici etc.

Card. Siri: Placet iuxta modum: adhaereo voto Em.mi Ferretto
(vox « Seminarium » de solo inst. dioeces.); adhaereo suggestioni ab
Em.mo Leger factae ut distinguatur pertractatio de Seminariis Maio-
ribus a tractatione de Seminariis Minoribus.

Capite II, n. 9, pag. 13, 11 linea 10, verbum « humana » explica-
tione indiget, ne aliquis putet esse virtutes quae non sint supernatura-
les, sicuti iam dictum est in alio schemate de hac materia.

Censeo haec omnia in actis Concilii esse brevius edicenda et plu-
rima permittenda ad ordinaria instrumenta regiminis.

Card. McIntyre: Placet iuxta modum: Caput I: De Seminariorum
ordinatione generali-. 1) Pagg. 9 et 10. 12 Opinio mea est tardioribus
vocationibus institutionem specialem providere non necesse esse nisi
differentia specialis in curriculo studiorum aliter mandat.

Formatio vocationis mihi videtur melior si tardiores vocationes con-
vivunt cum aliis alumnis regularibus ad illos introducendos in disciplinam
vitae sacerdotalis.

2) Pag. 14: 13 In Archidioecesi Angelorum in California habemus
medium novum ad distinguendos alumnos inter varios gradus.

Usque ad ultimum annum duas institutiones habuimus: maius et
minus seminarium. Nunc tres institutiones habemus, quae sunt:

a) Schola secundaria,

b) Collegium artium et philosophiae,

c) Schola Theologiae.

Alumni in his institutionibus vivunt quattuor annis.

3) Commentarium Em.mi Card. Ruffini et Exc.mi Archiep. O ’ Con-
ti or, Rectoris Collegii Americae Septemptrionalis, mihi placet.

Card. Quiroga y Palacios: Placet schema in omnibus suis ca-
pitibus. Incorporentur, si possibile est, ideae expositae ab Em.mis et
Rev.mis Patribus, praecipue de nomine « Seminarium » adhibendo ex-

11 Cf. p. 37.

12 Cf. pp. 25-26.

13 Cf. p. 28.

SESSIO VII - ACTA

clusive pro institutione formationis sacerdotum dioecesanorum; de for-
matione, seu melius de exercitatione et probatione alumnorum in casti-
tate et in apostolatu ante receptionem Presbyteratus; et de servanda
modalitate Visitationis Apostolicae periodicae et regularis propter in-
dubiam utilitatem ipsius.

Card. Leger: Placet iuxta modum: 14 attente perpensis notis et ex-
plicationibus factis ab Em.mis RufHni, Richaud, Dopfner, Silva Henri-
quez, Suenens, Browne et ab Exc.mis 0’Connor et Hurley.

Card. Montini: Proposita schemata placent. Adhaereo voto a plu-
ribus Patribus expresso de exclusive reservando nomine « Seminarii »
Institutis quae ad Cleri dioecesani alumnos efformandos condita sunt.

Plurimae emendationes, quae praesertim a Cardinalibus Leger et
Richaud et ab Exc.mo 0’Connor propositae sunt, dignae videntur con-
sideratione.

Sententia praeterea Em.mi Card. Suenens mihi quoque placet, eam-
que huic amplissimo coetui considerandam imo in schematibus reci-
piendam commendare equidem audeo.

Card. Giobbe: Placet iuxta modum: et valde placet, tamen quae-
dam ameliorationes inducendae sunt attentis animadversionibus Emi-
nentissimorum Patrum Cardinalium praesertim iis quae dixerunt Emi-
nentissimi RufHni, Richaud, Suenens, atque Excellentissimus 0’Connor.

Card. Cento: Placent schemata haec nobis proposita, quae me-
liora prorsus evadent, rationem habendo observationum ab Em.mis ac
Exc.mis Dominis prolatarum. Liceat mihi aliquid addere. Submisse
opinor valde opportune Sacrosanctam Synodum, semel saltem, verba
aliqua ipsis Seminariorum alumnis directe dicare.

Locus perfecte aptus esset, meo iudicio, Caput II « de institutione
spirituali », in pagina 12, 15 cum sermo est de caelibatu ecclesiastico.

En, exempli gratia, quaenam verba haec esse possent: « Si vos, dile-
ctissimi filii, castitatem semper servastis intactam, vel si, gratia adiu-
vante, plena victoria recuperastis, pergite, tranquillo animo, in viam
cuius meta est altare.

At, si conscientia vobis testatur ad caste vivendum impares esse,
et si in hac convictione director vester spiritualis vos confirmat, sine
ulla haesitatione, omni extraneae considerationi vos superponendo, etsi
personis a vobis amatissimis gravem poenam sitis allaturi, ab incoepto

14 Cf. pp. 65-70.
18 Cf. p. 36.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

itinere recedite. Secus, sacerdotes effecti, in profundum abyssum prae-
cipitare poteritis, vobiscum, eheu, ducendo animas cuius pretium fuit
sanguis Filii Dei ».

Verba haec solemnia, aut similia, iuventuti quae, sive in Semina-
riis, sive etiam in Novitiatis educatur, magnam ac beneficam impressio-
nem procul dubio causarent.

Card. Garibi y Rivera: Placet iuxta modum: iuxta animadver-
siones factas ab Eminentissimis Cardd. Ferretto, Ruffini et Cento.

Item in Cap. VI: « de formatione post Seminarium » omittantur
quae in pag. 21, 16 lin. 20 et seq., quae iam inveniuntur in Cap. II,
pag. 7, 17 lin. 37 et seq.

Vitentur aliae repetitiones.

Card. Godfrey: Placet iuxta modum: De definitione Seminarii :
restringatur nomen Seminarii Instituto ubi adspirantes ad sacerdotium
sub ductu Episcopi dioecesani et Superiorum praeparantur ad vitam
pastoralem. Alias observationes, quas iam facio, scripsi in foliis adne-
xis. In votis Em.mi Suenens et Exc.mi Domini 0’Connor.

Prooemium. - Caput primum: De Seminariorum ordinatione gene-
rali'. Schema generatim placet. Aliqua tamen dicere liceat. Noto quod
dicitur in Prooemio de admonitione Sancti Pauli « Manus cito nemini
imposueris ». Spero quod omnes Episcopi stabimus firmi illae Apo-
stoli admonitioni quia, etsi varia in schematibus dicuntur de necessitate
studiorum mediorum, concessiones largae suggeruntur pro iis qui tar-
diores veniunt ad praeparationem pro sacerdotio.

Penuria sacerdotum non est ratio pro inadaequata praeparatione;
et in pag. 10 18 noto verba « nulla autem circa idoneitatis normas exceptio-
ne facta ». Nonne idoneitas scientiae et disciplina est essentialis, nulla
exceptione facta?

Pensanda sunt etiam verba Sancti Ignatii Martyris, pag. 12, 10 « Quot-
quot enim Dei et Iesu Christi sunt, hi sunt cum Episcopo » {Ad Philad.
3, 2).

Item in pag. 12 magni momenti est id quod dicitur de selectione
adspirantium ad sacerdotium. Tempora vacationum hodierno tempore
meo iudicio nimis extenduntur; quandoque permittuntur feriae natali-
tiae, aestivae et etiam in certis casibus per aliquod tempus post Pascha.

Sine dubio parochi admoneri debent ut vigiles sint de vita alum-
norum consultis etiam, ubi decet et opportunum sit, peritis medicis

10 Cf. p. 57. 18 Cf. p. 26.

17 Cf. p. 33. 10 Cf. p. 27.

100

SESSIO VII - ACTA

Catholicis, non exceptis laicis de idoneitate illorum. Sic evitari poterit
citus discessus numeri non parvi discedentium a seminariis.

In pag. 13 20 sapienter dicitur de normis ad castitatis praeservatio-
nem ad mentem Ecclesiae revocandis. Certe opus est ut numerus adspi-
rantium augeatur, sed uti Schema optime dicit « Deus numquam deserit
suam Ecclesiam ». Bene recolit schema severa selectionis criteria quae
seponi non debent.

In pag. 15, in nota 2, 21 sermo est de habitu clericali. Quantum
videtur melius est si iuniores non uterentur habitu clericali saltem extra
muros seminarii. Ratio est quia usus illius habitus possit esse occasio
timoris vel pudoris quando, ut non raro accidit, aliquis debet exire a se-
minario, re infecta. Intra muros autem vestis talaris, sine collarino,
utilis esset, nisi in tenera aetate.

Item in eadem pag. 15, in nota 3, 22 melius certe esset si tardius
vocati possunt recipi in institutis specialibus ad studia classica prose-
quenda. Attamen non erit semper possibile providere cursum extensi-
vum quia aliqui adspirantes se offerunt nihil scientes de lingua latina,
quo in casu, vix satis praeparari possint ut in seminario incipiant studia
maiora.

De utilitate Visitationis Seminarii, ni fallor, omnes generaliter con-
venient sed non videtur esse necessarium vel utile Visitatorem nominare
in unaquaque natione. Relinquatur Episcopo nominare Visitatorem ad
nutum.

Caput II: De institutione spirituali : Schema optima habet. Atta-
men aliquas animadversiones liceat facere.

Pag. 7, 23 num. 4: Noto quod, ubi de anno formationis, lin. 21, di-
citur « etsi cetera studia non sint omnino seposita ». Si bene in-
telligo, studia possunt esse theologica biblica et philosophica « sine in-
terruptione cursus normalis ». Secus cursus nimis prolongatus erit, data
necessitate maioris numeri sacerdotum.

Quod de sacerdotibus iunioribus dicitur sapiens est, sed opinor quod
Seminarium sit locus indicatus pro mense recollectionis in schemate
proposito et melius esset ut redeant ad seminarium dioecesanum.

De confessione sacramentali : Pag. 9, 24 num. 5: miror quod ali-
qui impugnant sensum Ecclesiae hac in re. Standum Codici luris Cano-
nici ubi dicitur « saltem semel in hebdomada ».

De aspectu liturgico et ecclesiali sacramenti intelligo tendentiam

20 Cf. p. 28.

21 Cf. p. 29.

22 Cf. p. 29.

23 Cf. p. 33.

24 Cf. p. 34.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

101

theologicam hodie reducendi fere omnia ad Sacram Liturgiam, sed
nonne satis obvium est Confessionem peccatorum ante pedem altaris
ita esse ligatam Sacramento ut vix necesse sit insistere de hoc aspectu
quasi agatur de re aliqua nova.

Bene in schemate notatur necessitas vitae modestae omnium com-
modorum superfluorum, quia aedes minus modestae facile occasione
sunt admirationis vel scandali fidelium.

In pag. 12 25 agitur de educatione ad caelibatum. De hac re magni
momenti unum vellem observare, nempe quod quando agitur de in-
structione catechumenorum mulierum vel puellarum omnino optandum
esset ut Sorores dent instructiones individuis. Experientia enim docet
quod speciatim pro sacerdotibus iunioribus periculum adest.

De oboedientia : Valde opportuna est in schemate observatio de
obsequio interiore in praxi virtutis oboedientiae, quia tendentia ho-
dierna etiam apud laicos ad nimiam insistentiam distinctionem exterio-
rem inter et interiorem oboedientiam quod, de cetero, est species pro-
testantismi, iudicium privatum.

Pag. 19, 20 not. 23: Non desunt physiotherapi qui non haesitant dicere
quod pro sacerdotibus ad eos accedentibus solum remedium esset ma-
trimonium. Qua de causa moneantur sacerdotes ut gener atim consu-
lantur potius medici catholici. Qua de causa opportunum sane est re-
spondere obicientibus de necessaria evolutione personae quasi caeliba-
tus esset obstaculum, revocando in mentem alumnorum connubium
sublimius Deum inter et hominem.

Caput III: De disciplina in Seminariis-. Schema multa habet bona.
Liceat tamen aliquas observationes facere.

In pag. 6, 27 sub num. 4, ubi de erroribus speciosis de disciplina, mi-
nime exaggeratur de tendentiis aliquorum quae facile intrare possint
in seminaria: verbi gratia, de necessaria evolutione naturae et charactere
hominis de iniuria facta a disciplina, de educatione a seipso et cetera.

Hi errores, quantum videtur, originem habent in theoriis psychoana-
lyticis et psychotherapicis et speciatim in theoriis de educatione pue-
rorum. Nos aetate seniores oblivisci non debent pueros et iuniores ha-
buisse contactus cum fautoribus horum errorum: ac proinde pueruli a
teneris annis in Seminaria recepti instrui debent imprimis de vera na-
tura disciplinae.

25 Cf. p. 36.
2,1 Cf. p. 41.
27 Cf. p. 42.

102

SESSIO VII - ACTA

Agitur de re sacra et de doctrina bene fundata in Sacra Scriptura, in
traditione et in magisterio Ecclesiae.

Moderatores, uti puto, occurrere debent nunc maioribus in hac re
difficultatibus quam tempore praeterito quando falsae theoriae non ser-
pebant sicut in diebus nostris.

In pag. 11 28 bene dicitur (in nota l a ) quod individualismus et libertas
effrenata aliquando eo pervenit etiam inter cleros ut impatientes volunt
anticipare potiusquam expectare instructiones et ductum Sanctae Se-
dis: notatim dixerim in re liturgica; etsi in die ordinationis promiserunt
reverentiam et oboedientiam.

Addo quod nimia insistentia ex parte laicorum habebit fructum
qui iam apparet, ni fallor, apud eos qui dicunt laicos incepta prosequi
deberent independenter, absque necessitate attendendi instructiones ab
episcopis.

Nonne hoc esset eliminare ipsam essentiam Actionis Catholicae?

Card. Richaud: Placet iuxta modum: ratione habita observatio-
num Em. morum Cardinalium Leger et Suenens et secundum quod dixi
in disceptatione et scripsi in foliis adnexis. 20

Card. Dopfner: Placet iuxta modum: cf. scripta in folio adnexo. 30
Animadvertenda congrue ea, quae dicta sunt a Cardd. Leger et Suenens.

Card. Marella: Placet iuxta modum: scii, attentis aliquibus ani-
madversionibus a variis Em.mis ac Rev.mis Patribus propositis, prae-
sertim quoad formationem pastoralem.

Card. Traglia: Placet iuxta modum: scilicet iuxta opportuniores
observationes communi consensu iam factas.

Card. Alfrink: Placet iuxta modum: secundum ea quae diversi
Patres egregie dixerunt, praesertim Em. mi Ruffini, Leger, Richaud,
Dopfner, Suenens, Silva Henriquez de prooemio.

In cap. II: De institutione spirituali, in num. 5, pagg. 8 et 9, 31
optarem ut Sacrae Scripturae non detur ultimus locus (sub littera d)
simul cum Breviario, Rituali, Pontificali, etc.

Sacra Scriptura sub littera b nominanda videtur ut fons omnis ora-
tionis et omnis educationis spiritualis futuri sacerdotis.

In eodem capite, in pag. 12, 32 sub littera b, fusius et magis adhuc
positive Constitutio loquatur de educatione ad caelibatum. In nota 23

28 Cf. p. 45. 31 Cf. pp. 33-34.

29 Cf. pp. 70-72 . 32 Cf. p. 36.

Cf. pp. 72-75.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

103

plura optime dicuntur quae non in nota sed in ipso textu essent assu-
menda. Speciatim Constitutio hoc in loco loquatur de valore coeliba-
tus ut signo pro fidelibus omnibus: scii, signo abnegationis christianae
et signo futuri saeculi, quod futurum saeculum iam hoc in mundo
per Ecclesiam adumbratur et significandum est.

Card. Santos: Placet. Conatus fiat ut componantur cum his capi-
tibus ea quae tam laudabiliter digna notatione dicta fuerunt ab Em.mis
et Exc.mis Patribus, speciatim quoad relationem inter Seminaria mi-
nora et maiora.

Card. Ritter: Placet iuxta modum: i. e. quod dixerunt Cardi-
nalis Suenens, Archiepiscopi 0’Connor et Hurley et quod scripsi.

Caput primum, « De Seminariorum ordinatione generali », placet
in toto.

Caput secundum, « De institutione spirituali », placet cum reser-
vatione. Ut vita supernaturalis aedificetur solida et supra fundamenta
valida consistat, mihi videtur requiri in alumnis maturitatem natura-
lem tum in spiritualibus tum in sensibilibus. Schema bene loquitur de
virtutibus naturalis ordinis moralibus; tacet tamen de habitibus qui
sunt minoris naturae sed aequalis momenti — qui requiruntur ad ma-
turitatem psychologicam. Utrosque habitus debet Moderator Spiritus
inculcare ut alumni possint accedere ad vitam supernaturalem non se-
cundum habitus nudos sed secundum motiva supernaturalia et actualia.

Caput tertium, « De disciplina in Seminariis », placet in toto, prae-
sertim in secunda paragrapho ubi de disciplina loquitur ut de « dispo-
sitione interna » alumnorum quia « auctoritas superiorum a sacrorum
alumnis libere, i. e., ex intima persuasione et humili caritate, propter
conscientiam et propter super naturales rationes, suscipitur ».

Capita quintum et sextum placent in toto.

Card. Silva Henriquez: Placet iuxta modum: secundum quod
dixi 33 et secundum animadversiones factas ab Em.mis Leger, Suenens,
Dopfner.

Card. Suenens: Placet iuxta modum: i. e. iuxta notas adnexas 34
quoad caput V.

Non placet caput I quoad visitatorem apostolicum.

Non placet caput III quoad damnationem errorum de disciplina.

33 Cf. pp. 75-79.

34 Cf. pp. 79-86.

104

SESSIO VII - ACTA

Card. Cous s A: Placet iuxta modum: laudanda sunt ea quae pro-
ponuntur his in capitibus. Duo tamen observanda habeo:

a) Cap. I, pag. 14, 35 n. 11, de visitatione apostolica periodica
seminariorum. Propositio profundiori ni fallor indiget studio ut constet
an revera opportuna sit. Agitur de seminariis dioecesanis (de interdioe-
cesanis, regionalibus non apparet difficultas). Iam can. 1357 § 2 C.I.C.
monet Episcopum de obligatione frequenter per se visitandi semina-
rium, in institutionem quae alumnis traditur... sedulo vigilandi, etc.
Periodica autem apostolica visitatio innuere videtur Episcoporum sol-
licitudinem ordinario non sufficere ad bonum seminarii gubernium, quod
nemo recipit.

Multiplex, insuper, visitatio (Episcopi, Patriarchae, Sedis Ap.) tur-
bare potest alumnorum animos et in eos suspiciones forte ingerere,
viresque Episcoporum et diligentiam remittere. Hi enim, scientes pe-
riodicam adventuram apostolicam visitationem, de seminarii dioecesani
gubernio feruntur minus curare.

Utilius visitatio apostolica servabit indolem extraordinarii medii
a Sede Apostolica gravi ex causa praescribendi.

b) Non est Concilii oecumenici tractatus edere sed normas et exhor-
tationes praebere. Ex praesentibus capitibus normae — non definitio-
res — praecipuae colligendae cum quadam brevi exhortatione et Pa-
tribus Concilii subiiciendae. Cetera prodesse poterunt in executione
Decretorum Concilii et in Instructionibus a competenti Dicasterio ad
id consequendum exarandis.

Card. Di Jorio: Placet iuxta modum: attentis quae hic ab Em.mis
et Rev.mis Patribus sunt proposita, praecipue de discrimine regiminis
inter seminaria maiora et minora, tam in disciplina quam in educatione
spirituali.

Praeterea, ne longior fiat cursus studiorum perpensis difficultatibus
sive in re oeconomica, sive ratione necessitatis ministerii sacerdotalis
praesertim hisce nostris temporibus.

Card. Heard: Placet iuxta modum: scilicet attentis votis Em.mi
Suenens et Em.mi Browne et Exe.mi 0’Connor.

Card. Bea: Placet iuxta modum: attentis iis quae prudentissime
proposuerunt Em.mi et Exe.mi Patres. Videtur agendum esse sepa-
ratim de Seminario Minore et Institutis aequipollentibus (Collegia et
similia); porro ut aliquid fusius dicatur de vocationibus et de earum

Cf. p. 28.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

105

valore apostolico. In cap. II, pag. 12, 3 6 In. 26 s., « mature deliberata »:
non, ut alicubi fit, tractatus de sexto et de matrimonio tradatur imme-
diate ante subdiaconatum. Sic non possunt « mature deliberare ». Om-
nino adhaereo iis quae Em. mus Card. Suenens dixit de adaptatione
Seminariorum ad necessitates et condiciones pastorales nostri tem-
poris.

Card. Browne: Placet iuxta modum: attentis pro posse observa-
tionibus Em. morum et Exc. morum Patrum et his quae scripto trado. 17

Card. Albareda: Placet iuxta modum: iuxta animadversiones
praesertim ab Eminentissimo Cardinali Suenens de formatione pastorali
in seminariis simul cum formatione spirituali et intellectuali factas.

Beat. Gori: Placet iuxta modum: scilicet perpensis quae dixerunt
Em.mi et Rev.mi Patres, praesertim Leger, Dopfner, Suenens, 0’Con-
nor, Ruffini.

Beat. Cheikho: Placet.

Exc. Felici: Placet.

Exc. 0’Connor: Placet iuxta animadversiones ab Eminentissimo
Relatore atque a meipso nuper prolatas et in folio adnexo scriptas. 18

Exc. Ujcic: Placet iuxta modum: fortius enuntietur clericis Co-
dicem obligare non tantum in foro fori, sed in conscientia.

Exc. Antezana y Rojas: Placet iuxta modum: scilicet secundum
dicta ab Em.mis Cardd. Ruffini, Leger, Dopfner, Silva Henriquez, Cico-
gnani, Browne, ab Archiep. 0’Connor, et ab aliis Patribus.

Exc. Campbell: Placet iuxta modum: id est: ratione habita prae-
sertim observationum factarum ab Em.mis Cardd. Godfrey, Browne et
Arch. Hurley.

Exc. Beras: Placet iuxta modum: praesertim Em.morum Cardd.
Leger, Dopfner et Suenens.

Exc. Cooray; Placet iuxta modum: i. e. ad mentem praesertim
Em.morum Cardd. Richaud et Browne, et iuxta ea quae dicta sunt ab
Exc.mo D.no Hurley de anno praeparatorio ad vitam sacerdotalem ante
studia in Seminario Maiore, et iuxta ea quae in foliis adnexis trado. 30

3U Cf. p. 36.

37 Cf. pp. 87-88.

Cf. pp.
Cf. pp.

88- 89.

89- 90.

106

SESSIO VII - ACTA

Exc. Lefebvre: Placet iuxta modum: attentis dictis a Patribus
praesertim ab Em.mis Cardd. Suenens, Browne, et ab Exc.mo Cooray.
De formatione pastorali, fiet, antequam detur ordinatio sacerdotalis, post
diaconatum ut dixit Exc. mus Cooray. Visitatio apotolica ne fiet modo
periodico, sed ad nutum S. Sedis. Quod dicitur de disciplina et de erro-
ribus quoad disciplinam est maxime utile et opportunum.

Exc. Alter: Placet iuxta modum: vide, faveas, folia annexa.
Mibi videtur quod materia schematum abbreviari poterit meliore cum
effectu. Oportet etiam ut principia roboremus aliquatenus methodis
aptis et in specie determinatis. Quomodo insuper poterit in curriculo
Seminarii maioris horarium quotidianum construi ita ut omnia propo-
sita includerentur? Videtur quod non inveniantur horae diurnae suffi-
cientes quoque anno scholastico ad omnia desiderabilia proposita asse-
quenda.

Caput I: De Seminariorum ordinatione generali. Quantum ad nu-
merum 8, pag. 12, 40 post lineam 28: convenienter addi possent haec
vel similia: « Fidelissime ab omnibus observandae sunt regulae a Sede
Apostolica statutae de admissione in seminarium alumnorum qui iam
in alio seminario indigni vel non idonei inventi sunt ».

Caput III: De disciplina in Seminariis. Quantum ad numerum 7,
pag. 8, 41 post lineam 21: Utiliter recolerentur hic elementa principaliora
quae ad maturitatem alumnorum fovendam conducunt, scilicet:

a) spiritus recollectionis et oboedientiae ex cultu orationis assi-
duo profluens;

b) commercium cum omnibus aliis in seminario in caritate et
prudentia fundatum;

c ) humilis conscientia propriae imperitiae simul et necessitatis
superioribus et moderatoribus oboediendi et per eos scientiam et sancti-
tatem addiscendi;

d) toleratio patiens et lepida defectuum in seminario conviven-
tium;

e) hilaris acceptatio cum Christo crucifixo disciplinae clericalis.

Exc. Graner: Placet.

Exc. Hurley: Placet iuxta modum: i. e. iuxta propria scripta 42 et
iuxta vota eorum qui in momentum formationis pastoralis insistunt,
praesertim Em. mi Cardinalis Suenens.

40 Cf. p. 27.

41 Cf. p. 43.

42 Cf. pp. 91-93.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

107

Exc. Seper: Placet iuxta modum: i. e. attentis iis quae in discus-
sione proposita sunt ab Em.mis Patribus Ruffini, Leger et Suenens,
atque ab Archiepiscopis 0’Connor et Hurley.

Exc. Bazin: Placet iuxta modum: sc. ratione habita observatio-
mum factarum ab Em.mis Patribus Ruffini, Richaud, Leger, Silva Hen-
riquez qui proposuit ut moderatores seminarii habeant prius experien-
tiam practicam operis pastoralis, et praesertim Card. Suenens de initia-
tione pastorali in Seminariis.

Exc. Bernard: Placet iuxta modum: attentis observationibus Pa-
trum, praesertim:

1) Em. mi Card. Richaud pro textu breviori et nervosiori;

2) Em.mi Card. Suenens quoad formationem pastoralem in Se-
minariis ita tamen ut non noceat formationi spirituali et intellectuali
alumnorum;

3) et Exc. mi Hurley quoad annum introductorium alumnis ne-
cessarium priusquam cursum philosophicum incipiant.

Exc. Bernier: Placet iuxta modum: habita scii, ratione eorum
quae ab Em.mis Cardinalibus Frings, Leger et Suenens egregie propo-
sita sunt.

Exc. Yago: Placet iuxta modum: iuxta observationes a Patribus
factas, praesertim ab Eminentissimo Cardinali Suenens de formatione
pastorali in Seminariis.

Exc. Raicotomalala: Placet iuxta modum: ad mentem Cardd.
Suenens, Godfrey et Patriarchae Melchitarum.

Exc. Ngo-dinh-Thuc: Placet iuxta modum: iuxta ea quae scripsi
in dorso huius folii.

In selectione candidatorum pro minoribus Seminariis duae methodi
applicatae sunt hic et nunc in Ecclesia: aut pueri seliguntur, aut
adulti. Secunda methodus a Christo et Apostolis adhibita fuit. Quisnam
est fructus primae methodi? Tantum decem per centum perveniunt
ad sacerdotium: haec proportio optima aestimatur, quia aliquando inter
centum vix unus pervenit ad sacerdotium. Unde tanta deperditio? Credo
quod hoc est problema a Patribus considerandum et remedium efficax
inveniendum. Regulae utique optimae hic dantur ad institutionem se-
minaristarum, sed supponunt existentiam seminaristarum; si ergo semi-
naristae, decursu institutionis paulatim disparent, ad quid inserviunt
illae optimae regulae?

108

SESSIO VII - ACTA

Exc. Verwimp: Placet iuxta modum: ratione habita de iis quae
dicta sunt de formatione spirituali, intellectuali et pastorali respectu
actionis sacerdotalis seminaristarum.

Exc. Jelmini: Placet. Schemata valde laudanda, quia bene adap-
tata hodiernis necessitatibus ad sacros formandos alumnos in Seminariis
tam maioribus quam minoribus. Serio attendatur animadversionibus ab
Em.mis et Exc.mis Patribus propositis et praecipue animadversionibus
Em.mi Card. Suenens valde pertinentibus ad efficacem praeparationem
alumnorum ad ministerium pastorale.

Exc. Suhr: Placet iuxta modum: iuxta animadversiones ab Em.mis
et Exc.mis Patribus factas, ratione habita speciatim de voto Em.mi
Card. Suenens.

Exc. Scharmach: Placet iuxta modum: attentis expositionibus
Excellentissimorum ac Eminentissimorum Patrum.

Rev. GuT: Placet, praesertim quae capite II, de institutione spi-
rituali, et capite V, de formatione pastorali, dicuntur.

Rev. Sepinski: Placet generatim unumquodque schema; adiungo
pro unoquoque capite folium separatum; adhaereo voto Em.morum
Cardinalium Cento, Richaud, Dopfner et Em.mi Card. Suenens quoad
formationem pastoralem.

Caput I: De Seminariorum ordinatione generali-. Nihil in hoc de-
creto excipiendum; quaerendum tamen est num oporteat Concilio hanc
rem proponere, quae facile a Sacra Congregatione competenti expediri
possit.

Observationes minoris momenti:

Pag. 7, 43 linn. 1-2: Interpunctio, claritatis causa, fiat ita: « Divi-
nus Redemptor, ut humani generis redemptionis opera, quam... ».

Pag. 7,' 44 linn. 14-15: interpunctio fiat ita: « sed nihil fortasse ma-
gis, per saeculorum decursum, ... ».

Pag. 7, lin. 22: corrigatur: « Seminariis ».

Pag. II, 45 linn. 35-37: proponerem claritatis causa: «Moderato-
res ergo et magistri a Domini Spiritu ducti et compaginati ita inter
semetipsos unum ex multis corpus efforment ».

Pag. 12, 46 linn. 15-17: claritatis causa dicerem: « Seminarium, cum
particulari ex fine a communi collegio vel quavis schola... ».

43 Cf. p. 24 . 45 Cf. p. 27.

44 Cf. p. 24 . 40 Cf. p. 27.

DISCEPTATIO - DE SACRORUM ALUMNIS FORMANDIS

109

Pag. 17, 47 lin. 1 n. 11: corrigatur «Motu Proprio».

Caput II: De institutione spirituali. Animadversiones minoris mo-
menti:

Ad pag. 6, 48 lin. 21: evitarem locutionem « olim », quae est aequi-
voca; item pag. 8, 49 lin. 23 et p. 12/° lin. 7.

Ad pag. 10, 51 linn. 3-4: interpunctio sic fiat: « ita imbuere assue-
fiant ut, sacerdotio aucti, mundo magis magisque... ».

Ad pag. 12, linn. 21-23: melius dicatur: « Quare quidquid... ca-
stitatis exigz/nt ».

Ad pag. 15, 52 lin. 28: corrigatur: « Epist. Es tarea muy grata ».

Ad pag. 18, 68 lin. 3: locutio « novensiles sacerdotes » clarius red-
datur.

Nota 15, linn. 10-12: non videtur opportunum ferre judicium su-
per hanc rem.

Caput V: De institutione pastorali in Seminanis ; Caput VI: De
formatione post Seminarium perficienda. Quoad attinet ad cap. V,
nn. 2-4 merito restringi possunt. Quod attinet ad cap. VI, placet.

Animadversiones minoris momenti:

Ad pag. 10, 84 lin. 4: adhibeatur hic modus scribendi: « numquam »
sicut in aliis locis huius schematis v. g. pag. 10, lin. 18 « umquam »
et alibi.

Ad pag. 10, linn. 13-14: clarius reddatur « in proprii cubiculi ope-
ra custodia ».

Ad pag. 10, linn. 17-19: locutio nimis absoluta videtur.

Ad pag. 12, 85 linn. 30-31: interpunctio sic fiat: « ut Ecclesiae, immo
totius humanae familiae, necessitates et labores comprehensos habeant ».

Ad pag. 13, 80 lin. 5: proponerem « commercium habere ».

Ad pag. 14, 57 lin. 21: corrigatur « laborir socii ».

Ad pag. 20, 88 lin. 6: pro « novensiles sacerdotes » proponerem « neo-
sacerdotes » vel « novelli sacerdotes » vel « iuvenes sacerdotes »; item
pag. 20, lin. 14.

Ad pag. 23, 89 lin. 1: sic interpunctio fiat: « in quibus, secundum or-
dinem apte electum, quaestiones... ».

47 Cf. p. 30.

48 Cf. p. 32.
40 Cf. p. 34.

60 Cf. p. 36.

61 Cf. p, 35.
82 Cf. p. 38.
53 Cf. p. 40.

84 Cf. p. 49.
55 Cf. p. 51.
8f ' Cf. p. 51.

87 Cf. p. 52.

88 Cf. p. 56.

89 Cf. p. 58.

110

SESSIO VII - ACTA

Ad pag. 23, lin. 6: sic interpunctio fiat: « De institutione spiritua-
li », eiusmodi longiores conventus...

Rev. Janssens: Placet iuxta modum: ad mentem Em.morum
Cardd. Suenens et Browne atque Exc.mi Arch. M. 0’Connor.

DE SCHOLIS CATHOLICIS 1

(Prima et Secunda Congregatio: 12-13 iunii 1962)

1) SCHEMA PROPOSITUM A COMMISSIONE DE STUDIIS ET SEMINARIIS

1. [ Prooemium ]. Divini Magistri praecepto « Euntes ... docete » (Mt.
28, 18) fideliter obsecuta, Ecclesia Christi, Matrem, Magistram et Educa-
tricem omnium populorum semetipsam agnoscens, 2 nihil antiquius sibique
carius umquam habuit quam per rectam integramque educationem ac insti-
tutionem filios suos « in mensuram aetatis plenitudinis Christi » {Eph. 4, 13)
adducere. Quod munus Ecclesia inde ab ipsis vitae suae exordiis praeprimis
divini verbi praedicatione atque assidua doctrinae christianae institutione seu
catechesi semper adimplere studuit. Quibus decursu temporum, maternae
sollicitudinis amore ac intuitu ducta, alia in christiano populo eflormando
adiunxit subsidia, inter quae potissimas partes agebant et agunt catholicae
scholae. 3

Cum autem hisce nostris temporibus, perfectioris institutionis studio
apud omnes totius orbis populos ac coetus quam maxime aucto, Ecclesiae
Magistrae amplior in dies pateat agendi campus, ob perniciosas autem do-
ctrinas late grassantes exercitio iurium naturae ipsiusque Ecclesiae haud
pauca opponantur impedimenta, cumque inter ipsos quoque Ecclesiae filios
catholica in re doctrina latius aliquando ignoretur; 4 haec Sancta Oecume-
nica Synodus, Romanorum Pontificum ac potissimum Pii Papae XI exempla
tenens, statuit firma doctrinae christianae de scholis principia denuo decla-
rare, iterum inculcare atque ut in praxim efficacius deducantur providere. 5

I - Praecipua educationis principia 0

2. [ Subtectum passivum educationis ]. 7 Peropportunum autem Patribus
visum est in mentem revocare praecipua doctrinae capita circa educationem,
quae scholarum catholicarum primarium finem constituit.

In primis, tamquam omnium fundamentum, firmiter tenendum est homi-
nem in praesenti ordine salutis non solum finem temporalem, in humano
consortio consequendum, habere, sed ad supernaturalem finem, personalem
ac aeternum, infinita Dei bonitate, esse vocatum. Quapropter quaevis recta
educandi ratio hoc sibi imprimis proponere debet, ut hominem ad illam

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

111

perfectionem perducat, quae ad rectam vitam gerendam et ad finem ultimum
supernaturalem adipiscendum omnino requiritur. 4 * * * 8

Educatio igitur totum hominem complecti debet: corpus et animam,
cum omnibus suis facultatibus et virtutibus, prout ipse in praesenti humani
generis condicione invenitur. Omnes pariter homines cuiusvis aetatis, stir-
pis, culturae ac condicionis, praesertim vero qui in puerili ac iuvenili aetate
versantur, ius primarium ac nativum habent ad illam educationem recipien-
dam, sine qua finem sibi proprium attingere nequeunt. 9

3. [ Subtectum activum educationis ]. 30 Munus vero educationis imper-
tiendae prae ceteris omnibus ex iure naturali familiae competere, quae verum
germanumque educationis sacrarium constituit, Sancta Synodus apertis gra-
vibusque verbis confirmat. Parentes enim, vi muneris ipsis proprii, 11 prolem
educandi et gravissima obligatione tenentur et inviolabili iure gaudent; 12
quae eas solas patiuntur limitationes, quas ipsa lex naturalis vel divina posi-
tiva postulant.

Singulari autem ratione et independenter a quavis humana potestate hoc
officium et ius ad Ecclesiam spectat, et quidem, quod ad religiosam et mo-
ralem educationem attinet, ex positiva institutione divina, cum ipsi infalli-
bile et universale Magisterium atque spiritualis maternitatis munus con-
credita sint a Deo; consequenter vero et ex ipsa lege naturae ius quoque
habet quoad ceteros humanae vitae adspectus, etiam ad ordinem naturalem
pertinentes, quatenus, uti societas perfecta atque completa, Ecclesia omni-
bus iis iuribus pollet, quibus talis societas ad proprium finem attingendum
est insignita. 13

Haec autem familiae et Ecclesiae munera declarans, Sancta Synodus agno-
scit officia quoque et iura quae, ex ipsa natura et amplitudine proprii finis
temporalis Civitati competunt: proprium ac nativum circa ea quae hunc
finem consequendum specifice respiciunt; suppletivum vero ac devolutivum
vel etiam aliquando cumulativum, quoad cetera, cum Civitas non solum
bono communi providere, sed insuper aliorum iura et officia defendere, adiu-
vare et, si opus fuerit, supplere debeat.

Cum autem haec tripartiti ordinis munera suapte natura arcte inter se
cohaereant, Familia, Ecclesia et Civitas, communi consilio summaque con-
cordia, in educatione impertienda cooperentur oportet, particularibus quo-
que, si casus ferat, initis conventionibus. 14

4. [ Falsae sententiae "] , 1S Proinde omnes doctrinae circa educationem,

quae hominem a Deo creatum agnoscere nolunt; quae originalem lapsum

vel universam humanae redemptionis oeconomiam negant vel ab ea quoquo

modo praescindunt; vel quae revelationi divinae doctrinaeque christianae vim

educandi eatenus tantum tribuunt, quatenus eas humanae culturae utiles esse

existimant, verum educationis conceptum nequaquam attingunt. 10 Valde

itemque deerrant omnes qui in educatione impertienda aut solas physicas

112

SESSIO VII - ACTA

educandi vires respiciunt; aut singulis animae facultatibus exclusivas vel
nimias partes assignant; aut qui propriae vel selectae stirpi, iuvenili aetati,
vel iis qui ingenio aut divitiis praecellunt, educationem reservant; aut tan-
dem qui valorum debitam inter se subordinationem seu, quam aiunt, hierar-
chiam quoquo modo subvertunt. 17 Vehementer denique errant ii omnes qui,
Familiae et Ecclesiae iura negantes, impedientes, vel quovis modo concul-
cantes, munus educandi potior e vel exclusivo iure Civitati vindicare audent. 18

II - Scholae catholicae momentum et dotes

5. Ut Ecclesia munus educandi populos, divinitus sibi concreditum,
rite expleret, pro diversorum temporum condicionibus, scholas aperire, Stu-
dia Generalia condere, Religiones, Societates et Instituta, educationis mini-
sterio dedita, approbare atque erigere numquam destitit, ita ut, teste histo-
ria, ipsa semper liberalissimam scholae matrem atque patronam sese exhi-
buerit, 19

Etsi vero Ecclesiae in hodierni apostolatus munere explendo tot mira
huius aetatis inventa utilissimum praebeant adiutorium, nihilominus in-
strumentum catholicae educationis impertiendae apprime necessarium et
summopere efficax hodie quoque schola catholica demonstratur. 20 Ministe-
rium vero in ea exercitum validam Ecclesiae docendi muneri operam con-
ferre verumque apostolatum modernis necessitatibus maxime congruentem
constituere apertis verbis Patres profitentur; ideoque sacerdotes, religiosos
et laicos, qui in scholis catholicis operam navant, vehementer exhortantur
ut in vocatione qua vocati sunt fideliter perseverent. 21

6. [ Condiciones ad scholam catholicam requisitae ]. 22 Ut autem aliqua
schola perfecte catholica dici possit minime sufficit ut in ea aliqualis instru-
ctio religiosa tradatur. Ea dumtaxat schola perfecte catholica est censenda
in qua tota instructio ac doctrina, eiusque ordinatio tota, nempe magistri,
studiorum ratio, libri ad quamvis disciplinam quod pertinet, ceteraque omnia
quae alumnum circumsaepiunt, christiano spiritu, sub ductu maternaque Ec-
clesiae vigilantia, adeo sint imbuta ut religio ipsa totius instituendi rationis
cum fundamentum tum fastigium et finem constituat. 23

Illae vero scholae catholicae quae a publica ecclesiastica auctoritate ap-
probantur vel eriguntur eique plene subsunt, 21 sive ab auctoritate pontificia
vel dioecesana directe et immediate, sive mediante auctoritate religiosis fa-
miliis aequiparatisque in iure societatibus praeposita hoc fiat, 25 scholae pu-
blicae sunt, 20 et stricto sensu scholae Ecclesiae vocantur. 27

7. [ Scholarum catholicarum perfectio curanda} . Summopere igitur cu-
randum erit ut scholae catholicae illas condiciones adimpleant, quae ad edu-
candi munus rite obeundum omnino requiruntur. Ipsae proinde magistro-
rum peritia ac numero, alumnorum ordine ac disciplina, instituendi ac do-

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

113

cendi methodis, paedagogicisque ac didacticis subsidiis ita emineant, ut apud
publicam ac privatorum opinionem optima ubique fama gaudeant; praesertim
vero sensu ac spiritu christiano praecellant. 28

Quapropter in scholis catholicis instructio religiosa in maxima aestima-
tione est habenda. Ipsa nempe primum locum teneat, professoresque verae
peritos exemplarique vita christiana commendatos habeat, qui sciant prin-
cipia religiosa alte mentibus imprimere gravioresque quaestiones et proble-
mata moderna, pro alumnorum captu diversaque aetate, sensu et spiritu
christiano ac ecclesiali, solide tractare. 20

Praeterea in omnibus scholis, praesertim vero in mediis et superioribus,
pius ac prudens Director spiritualis constituatur, quem, in morali alumno-
rum formatione, ceteri adiuvare satagant; qui omnes verbo et exemplo alum-
nos ad solidiora vitae christianae principia et virtutum opera, persuasione
ductos, attrahere studeant, immoderatum independentiae desiderium, recto
libertatis usu et amore disciplinae corrigant, amorem et fidelitatem erga Ec-
clesiam eiusque doctrinas excitent, moralemque eorum ac socialem conscien-
tiam efforment. 30

Quo fiet ut scholae catholicae, verae educationis palaestrae, non solum
erudiant, sed etiam authenticam iuvenum personalitatem christianam effin-
gant atque evolvant; imo, quod eas maxime decet, vocationes sive sacerdo-
tales sive religiosas efficaciter foveant, atque alumnos ita praeparent, ut in
rebus tam domesticis quam publicis gerendis, apostolica operositate, prae-
clarum christianae suae condicionis testimonium omnibus exhibeant.

III - Familiae et Ecclesiae iura circa scholas

8. [ Libertas scholae '] , 31 Cum, salvo divino Ecclesiae Magisterio quoad
doctrinam fidem vel mores respicientem, veritas commune patrimonium
constituat nullique subsit monopolio, et educatio iuxta rectam conscientiam
tradatur oporteat, docet haec Sancta Oecumenica Synodus libertatem scholae,
quae omnium scholarum aequalia iura et officia secum fert, non secus ac
ceteras civiles libertates, ad inalienabilia hominis iura pertinere; publicaeque
auctoritatis officium esse res ita disponere ut, ad ipsius boni communis emolu-
mentum, parentes et cives, in eligenda schola, hac vera gaudeant libertate. 32
Quare quodvis scholae monopolium, ex errata opinione circa iurium origi-
nem et naturam plerumque procedens, uti omnino iniustum reiciendum est,
quippe quod verae libertati obstet sive quia eam radicitus negat, sive quia,
libertatis iure speculative agnito, illud practice inane reddit, aequalia iura,
oeconomica subsidia, aliaque beneficia scholae non statali concedere recu-
sando. 33

Quae libertatis doctrina, ab Ecclesia propugnata, nihil habet commune
cum illa perniciosa circa libertatem sententia, quae veritati et errori, virtuti

114

SESSIO VII - ACTA

ac vitio eadem iura tribuenda defendit, ita ut unicuique, quae sibi magis
placuerint, docendi faciendique facultas sit.

9. [ Ius scholas condendi ]. 34 Declarat praeterea Sancta Synodus ius ac
officium condendi ac regendi scholas, quatenus ipsae medium educationis
impertiendae constituunt, imprimis ad familiam, una cum iure subsidiario
scholas libere eligendi, pertinere; dein vero ad Ecclesiam et Civitatem spe-
ctare. 35

Cum autem schola sit etiam medium communicandae veritatis, hoc idem
ius aperiendi scholas, salvo semper Magisterio Ecclesiae, et intra limites boni
communis, omnibus competit ea ratione et mensura qua veritatis patrimo-
nium possident. 30

Ecclesia vero hoc ius sibi vindicat imprimis ex institutione divina, qua-
tenus ipsa mandatum accepit docendi omnes gentes, quod directe ad sacras
disciplinas, fidem et mores respicientes, pertinet, indirecte vero etiam ad
humanas extenditur. Ex lege autem naturali, cum nempe fideles, sive qua
singuli, sive qua societate coniuncti, ob christianam suam condicionem, nul-
lum ius amittant, hoc idem ius competit tum singulis christifidelibus eorum-
que adsociationibus et societatibus, tum praesertim ipsi Ecclesiae, et qui-
dem quoad omnes scholas cuiusvis generis et gradus; idque vel ideo quia
universa cultura catholica cognitionem altiorem de Deo, de homine atque
de mundo, necnon de hominis ad utrumque necessitudine constituit, quam
Universitates catholicae magis in dies elaborant, ceterae vero scholae catho-
licae alumnis progressive tradunt. 37

10. [ Ius invigilandi ]. 38 Praeterea vi Magisterii divini Ecclesiae soli
competit ius directum et immediatum invigilandi in ea quae ad fidem et
mores pertinent. Invigilabunt proinde pastores ne quid fidei vel moribus
contrarium in scholis alumni doceantur.

Curabunt quoque iidem animarum pastores ut, ubi pueri catholici, ob
penuriam scholarum catholicarum, scholas neutras vel mixtae religionis, eas
praesertim in quibus magistri diversarum confessionum religiosarum do-
cent, 39 frequentare coguntur, opportuna ad pericula arcenda adhibeantur re-
media atque eorum instructioni religiosae diligenter provideatur.

11. [Pueri scholas non catholicas frequentantes ]. Item sollicite provi-
dendum erit educationi religiosae puerorum catholicorum qui scholas sta-
tales aliasve frequentant, sive per instructionem religiosam ibi tradendam
vel a parentibus domi procurandam, de qua gravissima obligatione pastores
eos frequenter moneant; sive potissimum per assiduam et bene ordinatam
institutionem catecheticam, tam pro pueris quam pro adultis, sub ductu
Ecclesiae, statutis temporibus et locis, habendam.

12. [ Coeducatio ]. Monet tandem haec ipsa Sancta Synodus ut prudens
in educatione habeatur ratio diversitatis utriusque sexus et finis unicuique

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

115

in familia et societate a divina providentia praestituti, ideoque in scholis
catholicis, in eis praesertim quae mediae dicuntur, coeducatio ne permittatur,
nisi peculiaribus causis ab Ordinario probandis et cunctis ad probitatem mo-
rum servandam cautionibus adhibitis, iuxta normas ac instructiones ab Apo-
stolica Sede pluries traditas. 40

IV - Magistrorum formatio, officia et iura

13. [ Magistrorum formatio]. 41 Habent deinde Patres sibi maxime per-
suasum inter praecipua Auctoritatum ecclesiasticarum, quae rei scholasticae
praesunt, munera, adnumerandum esse officium diligenter providendi accu-
ratae magistrorum formationi religiosae, scientificae ac paedagogicae, 42 etiam
titulis academicis comprobandae, 43 quam ipsi magistri toto nisu acquirere
et in dies perficere tenentur, ut schola catholica finem sibi proprium apte
consequi valeat.

Peculiari vero cura professores religionis, sive sacerdotes sive religiosi
vel religiosae, sive laici, tam pro scholis quam pro catechetica institutione
tradenda, praeparentur; qui non secus ac ceterarum disciplinarum profes-
sores, titulis academicis praediti sint oportet. Ad quam formationem in sacris
disciplinis rite obtinendam, Instituta superiora et Facultates erigantur, quae
iure concedendi titulos academicos seu didacticos, ab ipsa quoque auctoritate
civili agnitos, polleant.

Insuper haec Sancta Synodus speciali sollicitudine prosequitur magistros
catholicos qui in statalibus aliisve scholis docendi muneri incumbunt, eosque
enixe admonet, ut in tanto munere laudabiliter exequendo rectae educationi
impertiendae indefessam operam navent, erga Magisterium ecclesiasticum
semper dociles sese ostendant ac christiana circa educationem et scholam
principia tueri ac promovere omni conatu studeant. Quod ut efficacius ob-
tineatur, curent animarum pastores, ut ii magistri peculiari assistentia spiri-
tuali fruantur, et, si casus ferat, in Adsociationes, capacitate iuridica etiam
civili praeditas, apte coalescant. 44

14. [Magistri iura et officia]. 46 Ut autem sacrum institutionis opus di-
ligenti cura exerceatur, omnino providendum erit ut magistri proprii status
iuribus gaudeant, imprimis vero quoad aequam eorum retributionem et re-
ctam veritatis profitendi libertatem. Meminerint tamen ipsi magistri se non
proprio nomine agere, sed vices Ecclesiae, parentum et societatis gerere;
quapropter in officio suo exequendo non solum nihil docere vel facere prae-
sumant, quod legitimo delegantium iuri, officio ac voluntati adversetur,
verum etiam, maximo erga discipulos amore ac reverentia, assumptum sibi
opus perfectius in dies exercere totis viribus conentur.

V - Scholae catholicae fovendae

15. [ Scholae catholicae fovendae]. Sancta Oecumenica Synodus summo-
pere exoptat et, in quantum rerum ac locorum adiuncta hoc fieri permit-

116

SESSIO VII - ACTA

tunt, praecipit, ut scholae catholicae ubique impense foveantur, sive circa
iam existentes meliorem in dies curam adhibendo iuxta huius decreti teno-
rem, sive novas quam plurimas condendo pro temporum ac locorum neces-
sitatibus. 46

Quae specialis commendatio valet non solum de scholis elementariis et
mediis, verum etiam de condendis et promovendis Universitatibus, quibus
Patres particulari decreto provident, necnon, consideratis hodiernae socie-
tatis condicionibus, de scholis quae professionales vel technicae vocantur,
atque de institutionibus pro erudiendis adultis. Illae enim optima praebent
auxilia ad opificum condicionem sublevandam et ad fidem vitamque chri-
stianam contra materialismi athei insidias incolumes custodiendas; in his
autem probi viri et optimi patres et matresfamilias formantur, qui recta fidei
christianae ac proprii officii conscientia ducti, tum domesticam vitam tum
socialem actionem in temporale bonum ac aeternum efficaciter dirigere va-
leant, 47 Nec parvipendenda est utilitas inceptorum quibus praecipue adulti
per epistolarum commercium methodice ordinatum in variis disciplinis ul-
terius instruuntur.

16. [ Conscientia fidelium et publica opinio efformanda ]. 48 Omnia item
perficienda erunt ut tam clericorum quam laicorum, eorum praesertim qui
diligentiorem apostolatui operam navant, conscientia de momento educatio-
nis atque scholae catholicae informetur; sacerdotes utriusque cleri omnesque
religiosi, etiam ad ministerium scholarum non destinati, doctrinam catholi-
cam circa educationem et scholam probe noscant, et parentes de hac re deque
eorum gravissimo officio necnon de obligatione filios ad scholas catholicas
mittendi frequenter moneantur atque edoceantur.

Ad scholae libertatem et iura vindicanda 40 cuncta praeterea adhibeantur
media: prelum aliaque moderna subsidia ad ideas opinionesque divulgandas
tantopere efficacia, congressus, pacta cum auctoritatibus civilibus; omnesque
coordinentur vires: christifidelium laicorum videlicet apostolica cooperatio,
Actio Catholica, Associationes nationales et internationales docentium, pa-
rentum, collegiorum, alumnorum et exalumnorum, Associationes quoque
civiles, imprimis magistrorum et docentium, necnon actio deputatorum le-
gumlatorum, dein ipsa quoque iura civilia, in comitiis administrativis et po-
liticis exercenda, denique cooperatio cum organisationibus nationalibus et in-
ternationalibus.

VI - Scholae catholicae sustentandae

17. [Sustentatio scholarum catholicarum']. Praeterea munus incum-
bit Patribus enixe ac paterne admonendi omnes ut prompto animo officium
impleant suppeditandi media, quibus scholae catholicae sustententur, ut ipsae
revera liberae sint et omnibus, cuiusvis condicionis, imprimis vero pauperi-
bus, pateant. 51

Sumptus autem ad rem necessarios suppeditare, salva semper legitima

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

117

scholae libertate, publici aerarii imprimis officium est, habita ratione numeri
scholarum, alumnorum ac professorum, naturae quoque ac gradus schola-
rum ceterorumque quae ad scholas referuntur; ipsa enim iustitia distribu-
tiva postulat ut publica pecunia, pro scholarum sustentatione collecta, ad
cunctorum scholas sustentandas, aequa quadam ac rata portione, erogetur. 52

Quod si res publica hoc officium erga scholas non statales nullatenus
vel insufficienter tantum adimpleat, 53 recursus ad quaevis alia legitima media
fiat, uti sunt: voluntariae vel fixae fidelium oblationes, Institutorum eccle-
siasticorum et civilium certae erogationes, piae fundationes, adsociationes ad
scholas catholicas sustentandas erectae, rata pars redituum vel pecuniae
ecclesiae, cooperatio gratuita personarum physicarum vel moralium aliaque
id genus. M

Insuper haec Sancta Synodus, sicut enixe commendat ut ea quae pro-
gredientis aetatis inventa utiliter postulant, in scholis catholicis erigendis
et gerendis sedulo assumantur, ita omnes quorum interest monet ut oecono-
mica subsidia pro scholarum sustentatione undequaque accepta, rite admi-
nistrent et sobrie impendant, ut debita de bono scholarum catholicarum
nomine cura habeatur.

VII - Organisatio centralis et cooperatio

18, [ Organisatio centralis']. Ad facilius et efficacius supradicta omnia
obtinenda, Apostolica Auctoritate instituatur organisatio quaedam centra-
lis seu hierarchica omnium scholarum catholicarum in gradu internationali,
nationali et regionali seu dioecesano, quae salva semper sana quadam eorum
quorum interest autonomia, iuxta regionum postulata et Institutorum reli-
giosorum methodos ac spiritum, problematum omnibus scholis communium
diligentem curam atque directionem gerant. 85

19. [Universalis cooperatio]. Tandem haec Sancta Oecumenica Synodus
vehementer omnes hortatur ut mutuam sibi validamque cooperationem
praestent. 50

Curent proinde Ordinarii locorum ac Superiores religiosi apostolicam
subditorum operam in bonum animarum arcte inter se coordinare; clerus
dioecesanus, familiae religiosae, parentes in educationis opere mutuum sibi
adiutorium efficaciter praebeant; omnesque insuper una cum fidelibus, qui
operibus apostolatus sese devovent, unanimiter procedant. Impense quoque
foveatur cooperatio auctoritatibus civilibus praestanda, atque cum illis orga-
nisationibus nationalibus et internationalibus, quae iura hominis, praecipue
vero pueri, defendere sincero animo conantur, amica habeatur necessitudo,
ut ita non solum iniustae dispositiones vel usurpationes efficacius praeca-
veantur, sed ipsa quoque christianae instructionis ac educationis causa maius
in dies emolumentum capiat.

Textus schematis definitive approbatus est in Sessione Generali Commissionis
de Studiis et Seminariis habita diebus 1-10 martii 1962 unanimi suffragio.

118

SESSIO VII - ACTA

Abbreviationes frequentiores

ACV2 Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando.
Ali. Allocutio Pontificia.

CL Collectio Lacensis.

DIM Encyclica Divini Illius Magistri Pii XI.

NR Nuntius radiophonicus.

RCM Raccolta di Concordati a cura di A. Mercati, Roma, 1954, vol. II.

NOTAE

1 Argumentum de quo agitur semper fuit, ast hodie praesertim est summi
momenti : « Mai come oggi 1’educazione giovanile ha assunto piu decisa e vitale
importanza, messa come e di fronte agli errori sconcertanti di un naturalismo e di
un materialismo che stanno precipitando il mondo » (Pius XII, RM ad catho-
licos Statuum Foederatorum Americae, 13-11-1939), Cf. etiam Leo XIII, Litt.
Custodi di quella fede, 8-12-1892; Benedictus XV, Ep. Ap. Communes litteras,
10-4-1919, A.A.S., 1919, p. 172; Pius XI, Enc. DIM. ( Divini Illius Magistri),
31-12-1929, A.A.S., XXII, 1930, p. 50; Pius XII, Ali. ad Iuvenes ACI,
20-4-1946; Ali. ad Patresfamilias Galliae, 18-9-1951. — Acta et Documenta Cone.
Oecum. Vat. II apparando, series I, Antepraeparatoria ( ACV2 ), vol. III, pp. 363-
364, 370-71, 373-74. — Rationes : a) errores olim grassantes latius impraesentia-
rum diffusi sunt novique apparuerunt; b) inertia catholicorum: « £ doloroso
rilevare che in questo campo in Italia (idem valet de pluribus aliis nationibus)
esistono ancora fra i cattolici lacune e incertezze » (Pius XII, Litt. Secr. Status
ad XXVIII Hebd. Soc. Ital., sept, 1955); c) « Una lunga assuefazione al predo-
minio della scuola di Stato ha offuscato in molti la nozione stessa dei diritto alia
liberti della scuola » (ib. ); d) doctrina catholica circa educationem et scholam,
saepe apud ipsos quoque praeceptores et educatores, neglecta vel oblita manet,
immo et plurimis praeiudiciis obnubilata; e) necessitas absoluta cuiusdam reno-
vationis scholae catholicae in spiritu vere christiano; nam saepe parum differt
ab aliis scholis (cf. ACV2, s. I, vol. III, p. 365, 371), et, quamvis accusationes
contra eam prolatae plerumque calumniosae sint, pluribus etiam defectibus procul
dubio laborant; /) nullum hucusque Concilium Oecumenicum hoc argumentum
ex integro tractavit; g) ex recta solutione huius problematis bonum religionis ac
societatis maxime pendet (cf, Cone. Trid., s. XVIII, c. 18; Cone. Moguntinum,
a. 1549, cc. 65, 96, Mansi, 32, 1422, 1435; Cone. Coloniense, c, 1, Mansi, 32,
1284; Pius XI, DIM, 1. c., p. 51; Pius XII, passim).

Praeterea notandum est hoc decretum respicere omnes scholas catholicas :
inferiores, medias et superiores, cuiusvis generis, et quamvis de Universitatibus
peculiare exstet decretum, principia generalia in hoc praesenti decreto contenta,
pro ipsis quoque valent. Immo, per se, haec generaliora principia ad omnia mo-
derna inventa (Cinematographum, Radiophonium, Televisorem, etc.) quatenus
media educationis vel veritatis divulgandae constituunt, sunt extendenda: nam
iniustum est omnino ut circa huiusmodi ingenii humani inventa ac subsidia quod-
vis monopolium exerceatur.

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

119

Ad par. 1

2 In hac paragrapho imprimis statuitur principium continuitatis operis Christi
in Ecclesia, et quidem ex divino mandato, ex quo omnia tura supernaturalia posi-
tiva profluunt. Cf. Io. 20, 21; Mc. 16, 15-20, et alibi. Pius XI, Enc. DIM, 1. c.,
pp. 49-50; Cone. Baltimorense II, 1866, Collectio Lacensis (CL), III, coi, 514,
b-c; Cone. Prov. Australiense, 1869, CL III, coi. 1074, b; Cone. Prov. Coloniense,
1860, CL V, coi, 364, b; Conv. Episcoporum Herbipolensis, 1848, CL V, coi. 960.
Mater, quia vitam supernaturalem in lavacro regenerationis confert; Magistra, ma-
gisterio tum divino, tum humano etiam ex lege naturae; Educatrix, quia vitam,
quam contulit, evolvit ac perficit, nam educatio est quaedam quasi continuatio
tum generationis tum regenerationis. Pius XI, DIM, 1. c., pp. 53, 54, 75, 76.
Propugnatio iurium naturalium Ecclesiae hodie est summi momenti, uti postea
dicetur. Cf. A. Ottaviani, Compendium luris Publici Ecclesiae (1954), pp. 100-
101, 381-82, 413-14.

3 « ... potissimas partes agebant et agunt scholae catholicae... », Praedicatio
Verbi divini, catecheses methodice instructae, inde a tempore apostolorum, scho-
lae aetatis patristicae, scholae medioevales (paroeciales, episcopales, monachales),
Studia Generalia, Universitates, Instituta religiosa quae scholae et educationi devo-
ventur, scripta Patrum et scriptorum ecclesiasticorum, praesertim vero quam plu-
rima documenta Romanorum Pontificum atque historia Conciliorum; hoc abunde
demonstrant. Cf. inter alia, Pius XI, Enc. Deus scientiarum Dominus, A.A.S.,
1931, pp. 241-245; Litt. Singulare illud, A.A.S., XVIII, 1926, p. 258; CL,
coi. 394-397; I-VII, Ind. Alph. s. v. «schola» et «educatio».

4 Tres praecipuae rationes afferuntur ob quas declaratio doctrinae catholicae
circa educationem et scholas iterum redditur necessaria: a) maius culturae edu-
cationisque desiderium ubique vigens, ideoque maior campus pro apostolatu exer-
cendo; b) perniciosae doctrinae grassantes quae liberum iurium exercitium impe-
diunt; c) ignorantia doctrinae, iurium et obligationum apud ipsos quoque christi-
fideles existens. Cf. praeterea adnotationem 1 ad titulum Decreti.

Errores quorum implicita fit mentio sunt\ Communismus atheus, socialismus,
naturalismus, materialismus, laicismus, liberalismus, statalismus, qui omnes mono-
polium Status propugnant. Cf. Cone. Vat, I, CL, VII, coi. 575, a-b\ Syllabus,
prop. 45-48; Leo XIII, Enc. DalPAlto, 15-10-1890; Pius XI, Enc. Non abbiamo
bisogno, A.A.S., XXIII, 1931, pp. 302, 305.

5 En praecipua documenta-. Pius IX, Litt. Quum non sine, 14-7-1864, ad
Episcopum Frib. Brisg,; Instr, S. O,, 24-11-1874, ad Episcopos Stat. Foed. Am.;
Leo XIII, Litt. In mezxo, 26-6-1878, ad Card. Vicarium; Enc. Officio Sanctissimo,
22-12-1887; Enc. Affari vos, 8-12-1897; Pius XI, Litt. Singulare illud, 13-6-1926;
Ali. ad Alumnos Collegii de Mondragone, 14-5-1929; praesertim vero Enc. Di-
vini Illius Magistri, 31-12-1929; Const. Apost. Deus scientiarum Dominus,
24-5-1931; Enc. Non abbiamo bisogno, 29-6-1931; Enc. Mit brennender Sorge,
14-3-1937; Pius XII, plurimae allocutiones et Nuntia Radiophonica.

(I - Praecipua educationis principia)

0 In paragraphis 2-4, sub adspectu tam positivo quam negativo, praecipua
capita doctrinae catholicae circa naturam educationis necnon circa officium ac ius

120

SESSIO VII - ACTA

eam tradendi proponuntur. Haec principiorum declaratio hodie maxime est ne-
cessaria contra errores qui in paragrapho 4 recensentur.

Nexus logicus totius tituli his est: a ) imprimis fundamentum ponitur, nempe
finis personalis supernaturalis assequendus (par. 2); b) ex quo principio recto
tramite oritur ius hominis ad educationem, iam inde a teneris annis recipiendam,
uti medium necessarium finis assequendi (par, 2); c) hinc consequitur officium
gravissimum Familiae, Ecclesiae et Status, ac proinde ius unicuique proprium, edu-
cationem impertiendi (par. 3); d) tandem reprobantur errores (par. 4).

Ad par. 2

7 Cf. Cone. Vat. I, CL VII, coi. 627-628; Pius XI, Litt, Quum non sine,
14-7-1864; Leo XIII, Enc. Officio Sanctissimo, 22-12-1887; Pius XI, Litt, Sin-
gulare illud, 13-6-1926, 1. c., p. 258; Enc, DIM, 1. c., pp, 50, 52, 58, 83;
Pius XII, Ali. ad AIMC, 11-9-1948; Ali. ad Delegatas GIAC, 30-12-1953;
C.I.C., canM.113, cf. 1013, 1372; Cone. Prov, S. Ludovici II, a. 1858, CL III,
coi. 1192, d.

8 Educatio imprimis respicit finem. Pius XI: «Nulla veri nominis educatio
esse potest quae ad ultimum finem non ordinetur tota » (Enc. DIM, 1, c., p. 50),
unde educatio pertinet ex ipsa natura sua ad ordinem moralem. Ideo totum pondus
doctrinale huius paragraphi reponendum est in assertione: « hominem ad superna-
turalem finem personalem... esse vocatum » (praecipue contra aberrationes marxi-
smi). Ex quo sequitur hominem natura sua omnes societates humanas etiam Sta-
tum transcendere, quod non solum ex divina revelatione, sed ex ipso rationis
lumine constat, Homo in societate continetur totus sed non totaliter, et si qua
civis subest ordini iuridico, qua homo subest ordini morali, et quidem super-
na turali.

9 Ex asserto finalitatis principio duo clare eruuntur: a) totum hominem,
quoad omnes suas facultates et virtutes, sive naturales sive supernaturales, esse
educandum; b ) omnes homines, absque ulla distinctione, habere ius ad hanc edu-
cationem recipiendam. Cf., ex documentis allatis, imprimis Pius XI, Enc. DIM,
1. c., pp. 56-58, 83; Pius XII, ali. ad AIMC, 11-9-1948; Ali. ad Delegatas GIAC,
30-12-1953.

Ad par. 3

10 Cf. Cone. Vat. I, CL VII, 627-628; Pius IX, Litt. Quum non sine,
14-7-1864; Leo XIII, Enc. Officio Sanctissimo, 22-12-1887; Pius XI, Litt. Sin-
gulare illud , 13-6-1926; Alloc. ad Alumnos Collegii de Mondragone, 14-5-1929;
Enc. DIM, 1. c., pp. 53, 54, 58-64; Enc. Mit brennender Sorge, A.A.S., XXIX,
1937, pp. 182-183; Pius XII, Alloc. ad AIMC, 8-9-1946; Alloc, ad AIMC,
4-9-1949; Litt. Secr. Status ad XXVIII Hebd. Soc. Ital., sept. 1955; Cone. Prov.
Coloniense, a. 1860, CL V, 364, b\ Cone. Baltimorense II, a. 1866, CL 514, b-c;
Conv. Episcoporum Herbipolensis, a, 1848, CL V, 970, c-d.

Uti fundamentum totius huius paragraphi sequentia sunt in mentem revo-
canda: a) educatio media stat inter subiectum educandum et finem assequendum,
ad utrumque habens relationem; b) principium finalitatis educationis, quatenus
educatio ad finem ordinetur oporteat (Pius XI, DIM, 1. c., p. 51); c ) principium
condicionis socialis ipsius educationis, quae in societate et a societate recipitur

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

121

(Pius XI, Enc. DIM , 1. c., p. 52 et Enc, Casti connubii, A.A.S., XXII, 1930,
p. 545); d) principium fmalitatis uniuscuiusque societatis, ex quo pendent officia
et iura unicuique propria, et tandem e) veritas, qua subiectum educandum in
ordine naturali ad Familiam, in ordine vero supernaturali ad Ecclesiam pertinet;
ex qua veritate pendent officia et iura quae speciali modo educationem respiciunt.

Ex quibus principiis facile deducuntur existentia, natura, prioritas et ampli-
tudo officiorum et iurium quae unicuique competunt. Cf. Pius XI, Enc. DIM,
1. c., pp. 59-60; Enc. Mit brennender Sorge, 1. c., pp. 182-183; Pius XII, in
All. ad AIMC, 8 sept. 1946, vocat ius parentum « primario, di ordine naturale...
inviolabile e anteriore a quello della societa civile e dello Stato »,

Parentes enim per generationem vitam dederunt; et finis domestici consortii,
ipsa sua natura, praeter procreationem est ipsa educatio filiorum. Ecclesia in rege-
neratione baptismali, vitam tribuit supernaturalem, et habet praeterea potestatem
directam in finem ultimum supernaturalem, cui ceteri omnes fines subordinari
debent. Status, et a fortiori ceterae humanae societates nullam potestatem exercent
in finem ultimum supernaturalem, sed solum in finem terrenum sibi proprium,
cuius assecutio neque processum educationis neque finis ultimi assecutionem impe-
dire debet.

11 « ... vi muneris ipsis (parentibus) proprii... », nempe vi naturalis fecun-
ditatis et inde ortae potestatis et « auctoritatis », quam habent in subiectum edu-
cationis, atque vi ipsius finis domesticae consortionis, quae, si sub aspectu chri-
stiano consideratur, ampliora adhuc officia et iura implicat,

12 Prior est obligatio, dein correlativum ius educationem tradendi.

13 Iura Ecclesiae profluunt tum ex iure divino positivo, vi nempe materni-
tatis spiritualis et infallibilis magisterii, tum etiam ex iure ipso naturali, quatenus
eo ipso quod constituta est societas perfecta atque completa, finem ultimum asse-
quendum respiciens, habet ius in educationem ipsam et ad media, ad educationem
impertiendam necessaria vel simpliciter utilia, etiam quoad adspectus ordinem
naturalem respicientes; gratia enim et ordo supernaturalis neque naturam neque
ordinationem naturalem destruunt, sed potius eas perficiunt atque complent, et
adeo inter se cohaerent ut adaequata utriusque ordinis separatio omnino impos-
sibilis sit. Cf. documenta allata in adnotatione 10 . Ex quibus praeterea patet ius
Ecclesiae proprium, in materia educationis, esse immediatum atque directum.

14 En praecipua munera et officia quae Statui competunt: ex iure proprio et
nativo, formationem technicam impertiendi, ad reipublicae administrationem ge-
rendam; ex iure suppletivo et devolutivo, tuendi iura prolis et familiae, necnon
ipsam educationem, obsequendi iuribus Ecclesiae, consulendi causae educationis,
adhibitis etiam subsidiis materialibus; promovendi educationem et instructionem,
non solum negative, removendo scilicet obstacula, sed etiam positive; opitulandi
operibus inceptisque familiae et Ecclesiae; perficiendi ipsam operam educatio-
nis, in defectu familiae et Ecclesiae; determinandi gradum culturae seu instructio-
nis. Cf. Pius XI, Enc. DIM, 1. c., pp. 63-64; De Clercque Ch., Traite de Droit
Canonique, t. II, 1. III, p. 186. — Quoad mutuam et harmonicam cooperationem
Familiae, Ecclesiae et Status, cf. Pius XII, Litt. Secr. Status ad XXVIII Hebd.
Soc. Ital. , sept. 1955, et plures declarationes Episcoporum, ex. gr. Episcoporum
Siciliae, die 7-4-1961, UOsservatore Rom., 8-4-1961, p. 8, coi. 6-7.

Iura Familiae, Ecclesiae et Civitatis ita inter se harmonice coordinanda viden-
tur ex ipsa natura rei, ut quo magis in scholis educatio, et quidem moralis, inten-

122

SESSIO VII - ACTA

ditur (scholae elementariae et secundae institutionis) eo potior a sint iura Familiae
et Ecclesiae atque minora iura Status; quo magis vero instructio finem scholae
constituit (Universitates, scholae professionales, technicae, specialisationis) eo
ampliora iura Statui sunt agnoscenda. Quod ex ipsis documentis ecclesiasticis etiam
eruitur, Attamen, cum hodie ob ipsam scientiae methodum ac spiritum, ob laicam
vitae ducendae rationem, ob scientiae ac societatis a religione et ecclesiastico ma-
gisterio indebitam emancipationem, et ob gravissimos errores ubique grassantes,
scholae omnes, maximum influxum exerceant in educationem et frequenter Uni-
versitates destruant educationem quam iuvenes in scholis inferioribus receperunt,
cumque ex alia parte Familia et Ecclesia omnibus necessitatibus occurrere non
valeant, gravissime monendae sunt Auctoritates civiles ut, in iure suppletivo
exercendo, rectae educationi quam maxime provideant, et catholicorum omnium
officium est omnibus mediis uti ut a scholarum exercitio et ministerio quidquid
rectae educationi offendit, amoveatur.

Ad par. 4

15 In hac paragrapho, plures sententiae, educationem respicientes, tamquam
erroneae reiciuntur, et ita in forma mitiore respectivi errores damnantur. Cf.
Pius IX, Litt. Quum non sine, 8-12-1864; Syllabus, prop. 1-18; Enc. Quanta
cura, 8-12-1864; Leo XIII, Enc. Humanum genus, 20-4-1884; Enc. DalEalto,
15-10-1890; Litt. E giunto, 18-7-1889; Pius XI, Enc. DIM, 1. c., p. 50; Enc.
Non abbiamo bisogno, 1. c., pp. 302, 305; Pius XII, Ali, ad Foed. Intern. A. C.,
18-4-1952; Cone. Vat. I, CL VII, coi. 857, d; Cone. Prov, Quebecense, I,
a. 1851, CL III, 616, d.

10 In hac prima parte agitur praesertim de evolutionismo, de naturalismo (in
paedagogia, in schola, in familia et in societate) et de humanismo exaggerato.

17 In secunda parte huius paragraphi reiciuntur: rationalismus, socialismus,
razzismus, individualismus, intellectualismus, voluntarismus, agnosticismus et prag-
matismus, quatenus eorum doctrinae aequilibrio psychologico, in educatione te-
nendo, opponuntur, et totam educationem respiciunt ex quadam positione nimis
unilaterali.

18 Tandem in hac tertia parte, expressa fit mentio de Statalismo, qui acriter
propugnat et exercet monopolium Status in materia educationis; cui accedunt
laicismus, liberalismus, socialismus et communismus.

(II - Scholae catholicae momentum et dotes)

Ad par. 5

19 Ecclesia, « teste historia, semper liberalissimam scholae matrem atque
patronam sese » exhibuit. Immo dici posset scholam uti nunc est, nempe uti
medium non solum instructionis sed etiam educationis, in Occidente originem tra-
here ex institutione ecclesiastica, Cf. Pius XI, Enc. DIM, 1. c., 76; Litt. Singulare
illud, 1. c. p. 258; Enc. Deus scientiarum Dominus, 1. c., pp. 241-245; Cone. Prov.
Coloniense, a. 1860, CL V, 364, b. Cf. praeterea auctores qui de educationis hi-
storia agunt: H. I. Marrou, Storia delVEducazione nell’ antichita, 1950; E. Lesne,
Les Ecoles de la fin du VIII e siecle d la fin du XI I e sibcle, Lille 1940. Marrou
ait: « Nemmeno la scuola si assumeva il compito di educare; nell’epoca arcaica

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

123

essa non esisteva, e una volta creata resto sempre un po’ disprezzata... quando
un moderno paria delPeducazione pensa in primo luogo alia scuola... £ questa,
in occidente, una eredita e una sopravvivenza medievale; fu nelle scuole mona-
stiche delle eta oscure che si stabili un legame intimo tra il maestro e il direttore
spirituale » (cf. o. c., pp. 57-58, et etiam pp. 201, 355, et alibi). Cf. praeterea do-
cumenta allata ad par. 14.

20 Pius IX: « Nihil validius ad ipsius catholicae fidei incrementum, peren-
nitatem et decus fingi unquam aut excogitari potest » ( Instr . S. C. de Prop. Fide,
23-11-1845). Idem demonstrant quae Leo XIII dicebat de schola laica: «Ne
saprebbe uno immaginare mezzo piu universale e piu efficace per sottrarre all’in-
flusso della Chiesa e della fede la societa, la famiglia, gli individui » (Enc, Dal-
l’alto, 15-10-1890). Pius XII: « La scuola, 1’insegnamento impartito giorno per
giprno, durante anni, agisce con una forza grandissima, lenta, ma persistente,
quasi invisibile, ma per tanto piu radicale » (Ali. ad Associationem Magistrorum
Cath. Bavariae, 31-12-1956). Cone. Prov. Westmonasteriense I, a. 1852, asserit:
« Scholam ita dispositam ut sacelli usum ad tempus praestare possit malumus
institui, quam sine schola ecclesiam » ( CL III, coi. 1334, a-b). Cone. Baltimo-
rense X, a. 1869: « Catecheses... necessitatibus puerorum spiritualibus minime
sufficiunt, Quotidie enim quasi auram religionis hauriant necesse est in scholis
ita compositis... » (CL III, coi. 1276, c). Ci. Cone. Prov. Coloniense, 1860,
CL V, coi. 364, b.

21 Pius XI: « L’insegnamento, lo si puo dire, e veramente la forma piu mo-
derna di apostolato e ne e 1’aspetto piu importante. Questa asserzione Noi Vabbia-
mo fatta con riflessione-. h veramente l’ opera piu apostolica, la forma piii moderna
di apostolato. £ la piu apostolica: non dimenticatelo mai! Il Signore nostro, il
nostro Re Gesu Cristo, ha detto agli apostoli: “ Andate ed insegnate ”, £
questo che voi fate, e percib voi avete una diretta partecipazione — non tanto
per dire ma nel vero senso della parola — a questo afficio de gli apostoli... £ qui
che si affacciano le piii grandi possibilitd di apostolato » (Ali. ad Amicos S. Fran-
cisci, 31-8-1935).

« Cum sint (praesertim in quibusdam Congregationibus religiosis) qui dubi-
tant num ministerium iuvenum instituendorum nostris difficillimis temporibus
totam suam efficaciam servet, an potius expediat, illo neglecto vel relicto, ad
apostolatum magis directum sese convertere; optimum est ut Concilium Oecume-
nicum puerorum et iuvenum institutionem tamquam opus maxime nostris diebus
necessarium declaret » ( ACV2 , s. I, voi. III, pp, 373-374; cf. etiam pp. 364,
370, 371, 372).

Ad par. 6

22 Cf. Pius XI, Enc. DIM, 1. c., pp. 77, 79; Enc. Mit brennender Sorge,
1. c., p. 168; ACV2, s. I, voi. III, pp. 365, 370; Wernz-Vidal, Ius Canonicum,
IV, voi. II (1935), p, 78.

En schematica enucleatio huius paragraphi, cuius exaratio non parvas habuit
difficultates. In ea:

I. Directe et explicite : a) describuntur conditiones generales cuiusvis scholae
perfecte catholicae; b) dein declaratur nonnullas scholas catholicas esse publicas
et sensu stricto scholas Ecclesiae; c) tandem exprimitur conditio necessaria ut
hoc eveniat,

124

SESSIO VII - ACTA

II. Indirecte dicitur vel insinuatur: a) non omnes scholas esse pari iure catho-
licas; b ) non omnes esse publicas; c) non omnes esse eodem modo scholas Eccle-
siae; en ratio, cur in textu sermo sit de scholis perfecte catholicis. Et ita liberae
discussioni et ulteriori ac accuratiori studio relinquuntur quaestiones: a) utrum
sit possibilis distinctio inter scholas catholicas de iure et catholicas de facto;
b) et quatenus affirmative, quomodo inter se distinguantur; c) utrum dari possint
scholae catholicae privatae; d) et quatenus affirmative, utrum tantum de facto
catholicae, an etiam de iure catholicae; <?) et consequenter, quonam pacto; /) utrum
omnes scholae de iure catholicae sint etiam stricto sensu scholae Ecclesiae.

23 Pius XI, Enc. DIM, 1. c., p. 77.

24 « ... a publica ecclesiastica auctoritate approbantur vel eriguntur eique plene
subsunt... ». Differentia inter hos duos actus iuridicos, approbationem nempe et
erectionem, haec est: approbatio exclusive pertinet ad auctoritatem pontificiam
vel dioecesanam; erectio, servatis de iure servandis, pertinere etiam potest ad
auctoritatem religiosis familiis aequiparatisque in iure societatibus praepositam.
Aliae differentiae magis notae hic praetermittuntur. Plena dependentia ab Eccle-
sia in eo consistit quod scholae ab ipsa auctoritate pontificia vel dioecesana vel
ab Institutis ecclesiasticis immediate ducantur vel regantur, etsi, ex ipsa rerum
natura, plerumque legibus civilibus obtemperare et programmata ab auctoritate ci-
vili statuta sequi teneantur.

26 « ... sive mediante auctoritate religiosis familiis aequiparatisque in iure
societatibus praeposita hoc fiat... ». Haec clausula, etsi iuridice evidens (cf. Nor-
mae S. Congr, Rei., 6-3-1921, A.A.S., XIII, pp. 312-319; Pius XII, Const.
Provida, 2-2-1947, A.A.S., XXXIX, p. 114, art. 4; Pius XI, Enc. DIM, 1. c.,
pp. 57, 58, 61; C.I.C., can. 487, § 1, 488 n. 3; 494; 497, § 2; 531; 497, § 4;
498; 674; 1498; 1497), omnino videtur in textu retinenda, imprimis ad affir-
manda iura Ecclesiae, dein vero ad solvendas et vitandas plures controversias
cum auctoritatibus civilibus in nonnullis regionibus exortas.

20 «... scholae publicae sunt... ». Declaratio haec necessaria est; indoles enim
publica scholae desumitur a natura potestatis quae eam approbat vel erigit. « Scho-
lae ab Ecclesia rectae, non inter scholas mere privatas, sed inter scholas publicas
sunt computandae, utpote non a persona privata, sed a publica Ecclesiae auctori-
tate fundatae... Elaee omnia uti patet, quia Ecclesia est societas perfecta, et certe
iisdem in hac re iuribus utitur, quibus vel ipsa potestas civilis gaudet » ( ACV2 ,

s. I, vol. III, p. 365). « Status magis magisque scholae catholicae, quam pertina-

citer privatam vocat, libertatem coercet, pecuniariis tributis onerat, subsidia iusta
negat» (ib., pp. 370-71).

Quoad modum vero hanc declarationem faciendi, in Commissione praepara-
toria, non omnes fuerunt eiusdem sententiae, et diversi diversas formulas propo-
suerunt, Praeter illam in textu contentam, hae aliae duae studio fuerunt subiectae:
« ... scholae publicae sunt non secus ac st at ales... » vel formula mitior «... scholae
publicae dicendae sunt non minus quam statales... ».

27 « ... et stricto sensu scholae Ecclesiae vocantur ». Procul dubio, schola

pleno iure catholica dicenda est illa quae a publica ecclesiastica auctoritate appro-
batur vel erigitur eique plene subest, quaeque proinde est stricto sensu schola

Ecclesiae; non secus ac schola a publica civili auctoritate erecta dicitur et est

schola status seu schola statalis.

Igitur denominatio « scholae Ecclesiae » et quidem sensu stricto nullo modo

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

125

est ad sola Seminaria restringenda. Nec dicas tot defectibus aliquando nonnullas
scholas catholicas laborare, ut eas vocare « scholas Ecclesiae » minime expediat.
Etenim: a) defectus alicuius rei non mutat eius naturam; b) etiam scholae statales
defectibus aliquando laborant, quin suam indolem amittant.

Ad par. 7

28 Pius IX, Litt. S. C. de Prop. Fide, 9-10-1847; Instr. S. Officii ad Episco-
pos Statuum Foederatorum, 24-11-1875; Leo XIII, Enc. Affari vos , 8-12-1897;
Enc. Caritatis studium, 25-7-1898; Pius XI, Enc. DIM, 1. c., pp. 80-81; Cone.
Burdigalense, a. 1859, CL IV, coi. 766, c; Cone. Parisiense, a. 1849, CL IV,
coi. 88, c ; Cone. Westmonasteriense I, 1852, CL III, coi, 1334, c; ACV2, s. I,
vol, III, pp. 365-371.

28 Leo XIII, Enc. Affari vos, 8-12-1897; Pius X, Litt. Card. Merry dei Val
ad Can. Lahargou, 6-11-1913; Pius XI, Enc. DIM, 1. c., pp. 77, 79; Enc. Mit
brennender Sorge, 1. c., p. 168; Pius XII, Ali. ad Supr. Moderatorem publicorum
cursorum Statuum Foed,, 20-7-1946; Cone. Westmonasteriense I, 1852, CL III,
coi. 1334, a-b\ Cone, Prov, Australiense II, a. 1869; ACV2, s. I, vol. III, p, 365.

80 ACV2, s. I, vol. III, p. 371.

(III - lura familiae et Ecclesiae circa scholas)

Ad par. 8

81 In hac paragrapho duo inter se correlativa statuuntur: a) ius ad liberta-
tem scholae, hodie tantopere impugnatum; b) iniustitia cuiusvis monopolii.
Pius XII: «fi doloroso rilevare che in questo campo in Italia (idem dicendum
de pluribus aliis regionibus) esistono ancora fra i cattolici lacune e incertezze. Una
lunga assuefazione al predominio della scuola di Stato ha offuscato in molti la no-
tione stessa dei diritto alia liberta scolastica » (Litt. Secr. Status ad XXVIII Hebd.
Soc. ItaL, sept. 1955. Cf. Cone. Vat. I, CL VII, coi, 575, a). Pius IX: « Ne si
creda che ... tralasci di reclamare la liberta delVinsegnamento; la reclamo, non
come un principio che non ammetto, ma come una vera necessitd » (Ali. ad
Studentes Romanos, 29-3-1874). Cf. Ali. ad Iuventutem Italicam, 6-1-1873;
Leo XIII, Litt. Spectata fides, 27-11-1885; Pius XI, Enc. DIM, 1. c,, pp, 78-79;
Conv. Episcoporum Herbipolensis, a. 1848, CL V, coi. 970, d\ Cone. Prov. Cin-
cinnatense III, a. 1861, CL III, coi. 1240, e-d.

32 Schola considerari potest ac debet uti medium communicandae veritatis
et uti medium educationis impertiendae (cf. par. 9). Ius libertatis ad utrumque
extenditur, salvo semper bono communi et divino Ecclesiae magisterio. Ideo
duplex fundamentalis ratio affertur: libertas veritatis et libertas educationis.

Libertas scholae, dummodo recte intelligatur (cf. ultimum comma huius para-
graphi), est una ex pluribus libertatibus civilibus, uti sunt libertas conscientiae,
religionis, preli, associationis, commercii, etc. (cf. omnino Cone. Prov. Cincinna-
tense III, a. 1861, CL III, coi. 1240, c-d), quae ad nativa et inalienabilia iura
Ecclesiae, Familiae (tam filiorum quam parentum), societatum privatarum et sin-
gulorum (cf. Pius XI, Enc. DIM, 1. c., p. 52 collata cum p. 54) pertinet et re-
spicit tam erectionem scholarum quam liberam earum electionem.

« ... et educatio iuxta rectam conscientiam tradatur oporteat... ». Formulatio
huius principii fortasse videatur esse nimis subiectiva. Paragraphus ita exarata
est, ut nullius iura, etiam mere subiectiva, ullo modo laedantur. In hac delicata

126

SESSIO VII - ACTA

quaestione plures formulae, ab illis magis obiectivis ad illas magis subiectivas gra-
datim procedentes, attento examini sunt subiectae. En praecipuae: « educatio
iuxta rectam rationem tradatur oporteat »; « educatio iuxta recte efformatam con-
scientiam tradatur oporteat »; « educatio iuxta rectam uniuscuiusque conscientiam
tradatur oporteat »; « educatio tradatur oporteat ratione habita uniuscuiusque
conscientiae »; « educatio iuxta rectam ac propriam uniuscuiusque conscientiam
tradatur oporteat ».

Aliae rationes quibus libertas scholae absolute necessaria evincitur, hae sunt:
a) quia educatio debet esse religiosa et confessionalis et hodie ubique viget plu-
ralitas confessionum religiosarum; b) quia non sufficit ut in schola religio tra-
datur, sed etiam aliae disciplinae spiritu christiano tradi debent (cf. ACV2, s. I,
vol. III, p. 365); c) quia scholae neutrae et laicae, et mixtae religionis, non
parva pericula pro fide et aliquando pro moribus constituunt.

Notandum insuper quod difficultates quae saepe in hac re proferuntur non-
numquam ex praeiudicatis opinionibus proveniunt. Quod valde dolendum est.
Nempe: a) Aliquando abusus vel usurpationes a potestate civili factae tamquam
inconcussa et probata iuris principia assumuntur (cf. Pius XII, textum allatum
in adnotatione 31 ); b ) sensim sine sensu oblivioni traditur Ecclesiam, etsi oppres-
sam, etsi ad minorem partem civium reductam, esse semper societatem publicam
atque perfectam; quamvis enim clara principiorum vindicatio cursum eventuum vix
umquam mutare valeat, perniciosius adhuc videtur quod sub influxu factorum
etiam clara principiorum visio obnubiletur; c) quaedam formulationes doctrinae
hucusque vigentes et pro tempore sufficientes, uti immutabiles atque immutandae
considerantur; d) clara et obiectiva veritatis expositio aliquando timetur, vel
quasi duplex mensura adhibetur, absolutae nempe Ubertatis ubi catholici minorem
partem constituunt, restrictae vero libertatis ubi omnes vel fere omnes cives sunt
catholici, et quod hic timetur illic ardenter desideratur.

Tandem ne dicatur declarationem iurium supernaturalium nullius esse utili-
tatis pro illis qui non credunt, et declarationem iurium naturalium nullum effe-
ctum habituram pro illis qui per viam facti et violentiae procedunt. Nam:
a) Concilium imprimis loquitur pro illis qui credunt et pro illis qui bonae sunt
voluntatis; b) etiam inimici magni faciunt declarationum Concilii Oecumenici:
qui enim tanti aestimant Episcoporum declarationes, praesertim collectivas, plu-
ris procul dubio aestimabunt declarationem conciliarem; c) veritas etiam si effe-
ctum immediatum non habet, tamen est proponenda, ne conscientiae magis adhuc
vexentur; d) eadem difficultas moveri posset quoad omnes alias veritates magi-
sterii ecclesiastici.

33 Monopolium Status gravem iniustitiam et abusum constituit. En praeci-
puae rationes: a) Status neque fons est neque custos veritatis, ideoque nec unicus
magister; b) est contra iura Ecclesiae, familiae et singulorum; c) teste historia,
subordinat scholas non obiectivis veritatis postulatis, sed vicissitudinibus politi-
cis; d) fundatur in positivismo iuridico (Pius IX, Enc. Quanta cura, 8-12-1864:
« Professando il funestissimo errore dei comunismo e dei socialismo affermano:
“ la societa domestica ossia la famiglia trarre tutta la sua ragione di esistere sola-
mente dal diritto civile, e di conseguenza dalla legge civile soltanto derivare e
dipendere i diritti di tutti i padri sui figli e massime il diritto di procurarne Vistru-
zione e 1’educazione ” »); e) Status abutitur auctoritate sua (cf. Leo XIII, Litt.

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

127

Nel giugno, 25-3-1879); /) abutitur praesertim mediis, quibus pollet, et publica
pecunia, quod est contra iustitiam distributivam.

Ad par, 9

34 Quoad iura Ecclesiae cf. praecipue : Cone. Vat. I, CL VII, coi. 857, d;
Pius IX, Litt. Quum non sine, 14-7-1864; Litt. Maxime quidem, 18-8-1864;
Leo XIII, Const. Ap. Romanos Pontifices, 8-5-1881; Enc. Officio sanctissimo,
22-12-1887; Enc. Caritatis providentiaeque, 19-3-1894; Pius XI, Enc. DIM, 1. c.,
pp. 54-56; Cone, Prov. Australiense, a. 1869, CL III, coi. 1074; Cone. Plen.
Baltimorense II, a. 1866, CL III, coi. 514, b-c; Cone. Prov. Coloniense, a. 1860,
CL V, coi. 364, b ; Conv. Episcoporum Herbipolensis, a. 1848, CL V, coi. 960.
Quoad iura vero familiae-. Leo XIII, Enc. Officio sanctissimo, 22-12-1887; Enc.
Affari vos, 8-12-1897; Pius XII, Litt. Secr, Status ad XXVIII Hebd. Soc. Ital.,
sept. 1955; Cone. Avinionense, a. 1849, CL IV, coi. 682, b. Cf. etiam documenta
circa educationem ad par. 3 allata, et ACV2, s. I, vol. III, pp. 364, 365, 368, 370.

35 Inquantum schola est medium educationis impertiendae (schola enim, uti
dictum est, considerari potest ac debet sive qua medium educationis impertiendae
sive qua medium veritatis communicandae et divulgandae), omnes qui habent of-
ficium et ius educationem tradendi, habent officium et ius utendi schola. « Cum
autem educandi munus non singulorum hominum, sed necessario societatis sit »
(cf. Pius XI, Enc. DIM, 1. c., p. 52 et Enc. Casti connubii, A.A.S., XXII, 1930,
p. 545) ius nativum et proprium in scholas, iuxta uniuscuiusque competentiam
quoad educationem (cf. commentum ad par. 3), ad familiam, Ecclesiam et Civita-
tem pertinet, delegatum vero ad praeceptores et magistros (cf. par. 13).

36 Ex altero capite (cf. adnotationem 35), quatenus nempe schola est medium
communicandae ac divulgandae veritatis, salvis iuribus ipsius veritatis, divini ec-
clesiae magisterii et boni communis, ius scholas aperiendi omnibus competit qui
habent cognitionem veritatis-. Familiae videlicet, Ecclesiae, Statui, privatis socie-
tatibus, singulisque individuis (cf. Pius XI, DIM, 1. c., p. 54); non tamen, uti
patet, omnibus eadem ratione eademque mensura.

37 Ex ipsa lege naturae, hoc ius competit omnibus, etiam Ecclesiae, ratione,
mensura et titulis quibus thesaurum veritatis unusquisque possidet. Omnino ne-
cessaria videtur haec declaratio iurium naturalium catholicorum et ipsius Ecclesiae
ad scholas aperiendas; veritas enim commune omnium patrimonium est; catholici
vero, sive qua singuli sive qua societate coniuncti, ex professione fidei catholicae
et incorporatione Ecclesiae nullum ius naturale amittunt. Praeterea hoc ipsum
postulat existentia scientiae seu culturae catholicae (cf. Pius XII,. Ali. ad Socios
Inst. Cath. Galliae, 21-9-1950). Nempe Ecclesia, quamvis institutionis divinae
positivae, semel instituta, ex ipsa quoque lege naturali ius ad scholas habet, eo
vel magis quod veritas potius ad patrimonium spirituale quam ad fines temporales
Status pertinet.

Ex iure divino positivo munus in scholas competit Ecclesiae quatenus, vi in-
fallibilis magisterii, officium habet docendi omnes gentes et propagandae praeser-
vandaeque fidei (cf. par. 11, in qua sub forma positiva vindicantur iura invigi-
landi, praescribendi catholicis ut scholas catholicas adeant, eisque prohibendi ne
scholas mixtae confessionis vel neutras frequentent).

128

SESSIO VII - ACTA

Ad par. 10

38 Hoc invigilandi ius extenditur ad doctrinam, libros et magistros, immo
ad ipsam methodum instructionem religiosam tradendi. Cf. Pius IX, Enc. No-
stis et Nobiscum, 8-12-1849; Ali. Consistorialis, 1-11-1850; Ali. Consistorialis,
Litt. Les evenements, 12-5-1883; Enc. Constanti Hungarorum, 2-9-1893; Enc.
Deus humanae salutis auctor, 3-11-1855; Litt. Maximae quidem, 18-8-1864 (etiam
quoad scholas superiores). Leo XIII, Const. Ap. Romanos Pontifices , 8-5-1881;
Litt. Les evenements, 12-5-1883; Enc. Constanti Hungarorum, 2-9-1893; Enc.
Caritatis providentiae que, 19-3-1894. Pius XI, Enc. Divini illius Mag., 31-12-1929.
CIC, can. 1381, 1382. Cone. Burdigalense, a. 1850, CL IV, coi. 599, b\ Cone.
Albiense, a. 1850, CL IV, coi. 444, c. Cf. quoque Concordata cum Nationibus
inita.

39 Notandus duplex conceptus scholae mixtae ex pluralitate confessionum re-
ligiosarum sive alumnorum sive docentium. Schola mixta, ratione alumnorum,
maiora pericula praebet si agatur de sectis proselytisticis aut de regionibus in
quibus vigebat unitas fidei quae nunc incipit frangi. Sed longe periculosiores sunt
scholae mixtae ratione docentium, ob influxum quem exercent in alumnos, praeser-
tim cum, sub specie scientiae, atheismum et irreligiositatem in animos alumno-
rum insinuant.

Ad par. 12

40 Cf. Pius XI, Enc. D1M., 1. c., pp. 72-73; Pius XII, Instr. S. C. de Rel„
A.A.S., L, 1958, pp. 99-103; Cone. Burdigalense, a. 1850, CL V, coi. 765.

(IV - Magistrorum formatio, officia et iura)

Ad par. 13

41 Pius IX, Litt. S. C. de Prop. Fide 9-10-1847; Instr. S. O. 24-11-1875;
Leo XIII, Enc. Affari vos, 8-12-1897; Enc. Caritatis studium, 25-7-1898; Pius XI,
Enc, DIM, 1. c., pp. 80-81; Pius XII, Ali. ad Religiosas docentes, 13-9-1951;
Ali. ad UCIIM, 5-1-1954; NR ad Congr. Interam. Ed. Cath,, 12-1-1954; Cone.
Prov. Burdigalense, a. 1859, CL IV, coi, 766, c; Cone, Prov. Parisiense, a. 1849,
CL IV, coi. 88, c; Cone. Prov, Westmonasteriense I, a. 1852, CL III, coi. 1334, c.

42 Huiusmodi formatio magistrorum omnino accurata et sub omni respectu
completa sit oportet, et quidem ob sequentes praecipuas rationes: a) munus edu-
candi est officium gravissimum, maioris momenti quam officium medici vel advo-
cati vel his similia; b) ius filiorum ad optimam educationem recipiendam et offi-
cium parentum, Ecclesiae et Civitatis illis eam impertiendi; c ) ratio quasi iustitiae
e parte magistrorum, qui, ex officio stipendiis acceptis, vel ex vocatione et profes-
sione religiosa, in scholis laborant; d) bona fama Ecclesiae et scholarum catho-
licarum,

Pius XII: « Inoltre: la maggior parte dei genitori affidano a voi le loro figlie
per motivi di coscienza cristiana. Con questo pero non debbono poi avere il danno
di un insegnamento di minor valore nelle vostre scuole. AI contrario, voi dovete
mettere il vostro vanto nellassicurare a quei genitori la migliore istruzione per
le loro figlie, fin dalle stesse scuole elementari.

Non dimenticate poi che anche il sapere e il buon insegnamento attirano
alia religiosa il rispetto e la considerazione delle alunne. Allora essa potra eserci-

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

129

tare un piu profondo influsso sui loro carattere e sulla loro vita spirituale » (Ali.
alie Religiose insegnanti, 13-9-1951).

13 Hodie tituli officiales fere ubique requiruntur, sine quibus vix munus
docendi exerceri potest; imo in pluribus regionibus, non nisi tituli Status uti
validi agnoscuntur. Huic exigentiae, etsi aliquando iniustae, saltem quod attinet
ad Ecclesiam, satisfaciendum erit pro bono educationis. Haec autem ratio agendi
nullo modo significat Ecclesiam agnoscere Statui ullum ius quod non habeat circa
necessitatem titulorum vel eorum impositionem. Conv. Episcoporum Herbipo-
lensis, a. 1848 coactus, in sessione VIII, die 24 oct. celebrata, ius quod Civitas
plerumque sibi vindicat exigendi titulos et praevia examina dubium et incertum
declaravit « cum nullam praecipuam ac propriam docendi potestatem iuste et
legitime sibi uni vindicare possit » ( CL V, coi. 970; cf. Barbera M., Libertd
d’insegnamento, 1919, pp. 22-25).

44 Pius XII, Ali. ad Unionem Cath. Institutionis Publicae, in Gallia,
26-3-1951; AU. ad Assoc. Magistrorum Cath, Bavariae, 31-12-1956.

Ad par. 14

46 Pius XII, Ali. ad MMAC, 4-11-1945; AU. ad Professores et Alumnos
« Overseas School of Rome », 10-4-1948; AU, ad UCIIM, 4-9-1949; A11. ad
UCIIM, 5-1-1954.

(V - Scholae catholicae fovendae)

Ad par. 15.

43 Ecclesia, decursu saeculorum, semper et ubique iuxta temporum adiuncta,
sollicitam sese ostendit de incremento scholarum deque earum maiore in dies
perfectione. Cf. documenta allata in adnotationibus ad parr. 5, 13, 17 et 16;
et praeterea Cone. Vat. I, CL VII, coi. 860, a ; Synodus Prov, Maronitarum
M. Libani, a. 1736, CL II, pp. 394-397; Synodus Prov. Ruthenorum, a. 1720,
CL II, coi. 66; Cone, Tuamense, a. 1858, CL III, coi. 879, a ; Cone, Prov. Austra-
liense II, a. 1869, CL III, coi. 1074, b; 1075, a; Cone. Cincinnatense II,
a. 1858, CL III, coi. 1226, c; Cone. Prov. Westmonasteriense I, a. 1852, CL
III, coi. 920, d et 921, a\ coi. 1334, a-b ; Cone. Nat. Thurlesianum, a. 1850, CL

III, coi. 802, c et 1894, b-c\ Cone. Baltimorense I, a. 1829, CL III, coi. 32, c;
Cone. Quebecense III, 1863, CL III, coi. 678, b\ Pius IX, Instr. S. O. ad Epi-
scopos Statuum Foed., 24-11-1875; Leo XIII, Litt. Spectata fides, 27-11-1885;
Litt. Nel giugno, 25-3-1879; AU. ad peregrinos Hollandiae, 29-4-1888; Encycl.
Dall’alto, 15-20-1890; Pius XI, Enc. Mit brennender Sorge, 1. c., p. 168; Pius XII,
Ali. ad Assoc, Mag. Cath. Bavariae, 31-12-1956; ACV2 , s. I, vol. III, pp, 364,
370-372.

47 Materna Ecclesiae sollicitudo, quae ex innumeris documentis in adnota-
tione praecedenti allatis evidenter patet, respiciebat et respicit non solum scholas
elementares, medias et superiores, sed etiam speciales uti ex documentis Conci-
liorum evidenter apparet, in quibus saepe expressa mentio fit de scholis refor-
matoriis, orphanotrophiis, artium, agriculturae, maternis seu asyliis, pro coecis,
pro adultis, pro institutione surdorum-mutorum, etc., quod praeclare quoque con-
stat ex erectione Institutorum religiosorum. Cf. Cone. Burdigalense, 1850, CL

IV, coi. 599-601; Cone. Prov. Lugdunense, a. 1850, CL IV, coi. 482, d; Cone.
Plen. Baltimorense II, CL III, coi. 519, b; 1266, c-d; et in pluribus aliis documen-
tis. Hodierna commendatio scholarum technicarum, professionalium et adultorum,

130

SESSIO VII - ACTA

perutilis est, sicut hodie etiam « scholae ope epistolarum » merentur maiorem
Ecclesiae attentionem,

Ad par. 16

48 Cf. plurimas declarationes Episcoporum ubique terrarum, ex, gr, hic in
Italia, ubi hodie schola catholica maximo in discrimine versatur, CEI 15-10-1959;
Episcopi Tridentini, 16-11-1960; Episcopi Regionis Flaminiae, 30-6-1961; Epi-
scopi Piceni, 4-3-1961; Episcopi Etruriae, 7-3-1961; Episcopi Siciliae, 5-4-1961;
Episcopi Liguriae, 18-4-1961; Episcopi Aprutii, 6-4-1961; Episcopi Umbriae,
mense maio 1961; Episcopi Insubriae, 15-8-1961. Quoad Conventiones et Con-
cordata cum auctoritatibus civilibus inita cf. Raccolta di Concordati a cura di
A. Mercati, vol. II, Roma, 1954, ex quibus clare apparet quaenam iura quoad
scholas et instructionem religiosam Ecclesia vindicare soleat. ACV2, s. I, vol. IV,
pars I, pp. 186-189; L’Osservatore Romano, 12-7-1961, p. 4, Votum conclusivum
VI Congressus Nationalis MMAC, Romae coacti initio mensis iulii a. 1961.

40 Revera eficax actio requiritur et quidem diligens atque immediata ut ca-
tholici et publica opinio de momento et hodierno discrimine rei paedagogicae et
scholasticae conscii reddantur. In hac paragrapho media adhibenda enumerantur.

Fines persequendi hi sunt praecipui: a) ut omnes clare edoceantur de abso-
luta necessitate libertatis scholae, quae inter praecipuas libertates civiles est recen-
senda; b) ut catholici doctrinam, iura et officia circa hanc materiam probe no-
scant; c) ut ad iura firmiter propugnanda et ad officia rite adimplenda stimulentur
paratique inveniantur; d) ut subsidia oeconomica ad scholas catholicas sustentan-
das vindicentur; e) ut schola nullo modo speciem politicam habeat vel assumat,
uti, proh dolor, in pluribus regionibus evenit, neque vicissitudinibus politicis obno-
xia sit, sed functionem socialem educativam apoliticam exerceat.

Argumenta adhibenda differunt pro opportunitate et adiunctis: a) in illis re-
gionibus in quibus religio catholica agnoscitur et populus pro maiore parte vel
etiam fere totus est catholicus, adhiberi possunt ac debent non solum argumenta
ex iure naturali deprompta, sed etiam et praecipue ex doctrina catholica et ex
revelatione desumpta; b ) apud Status acatholicos vel paganos, Ecclesia plerumque
nullis poterit uti argumentis theologicis, sed proponere debebit argumenta de-
prompta:

— ex iure naturali,

— ex iure gentium et internationali,

— ex declarationibus iurium hominis, pueri, parentum et familiae,

— ex natura boni communi socialis,

— ex necessitate efformandi optimos cives iuxta rectam uniuscuiusque con-
scientiam.

Quam ob rem, supra actum est de opportunitate et necessitate hodierna decla-
randi iura quae ex ipsa lege naturae Ecclesiae et catholicis competunt.

(VI - Scholae catholicae sustentandae)

Ad par. 17

60 Pius IX, Instr. S. O. 24-11-1875 ad Episcopos Statuum Foed.; Leo XIII,
Litt. Quae coniunctim, 23-5-1892; Pius XI, Enc. DIM, 1. c., pp. 78-79; Concor-
datum cum Austria, RCM, vol. II, p. 166; Cone. Coloniarum Angliae, Hollandiae
et Daniae, 1854, CL III, 1100, a; 1102, a; Cone, Plen. Hiberniae apud Thurles,

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

131

a. 1850, CL III, coi. 79 6, a; Cone. Prov. Cincinnatense III, a. 1861, CL III,
coi. 1240, b; Cone. Prov. Australiense II, a. 1869, CL III, coi. 1075; Conv. Epi-
scoporum Herbipolensis, a. 1848, CL V, coi, 968, c-d\ Cone. Prov. Cincinna-
tense II, a. 1858, C,L III, coi. 1226, c; ACV2, s. I, vol. III, pp. 370-73, vol. IV,
pars I, p. 188.

51 « ... ut ipsae ( scholae ) revera liberae sint et omnibus... imprimis vero pau-
peribus pateant ». Omnino est necesse ut scholae catholicae omnibus accessibiles
sint ( ACV2 , 1. c., p. 372). Hoc postulat: a) saepe saepius ipsa rei familiaris
condicio seu civium paupertas; b) necessitas educationis praesertim moralis;
c) ipsa conscientia socialis magis magisque in dies evoluta; d) desideria et proposi-
tiones Concilio Oecumenico delata (cf. ACV2, s. I, vol. III, p. 372). Quo prae-
terea ansa auferetur pluribus iniustis accusationibus contra scholas catholicas pro-
latas divulgatasque. Hinc necessitas propugnandi plenam scholae libertatem (cf.
quae dicta sunt ad parr. 8 et 16), quae secum fert absolutam iurium et officiorum
aequalitatem.

52 Magna firmitate temporibus actis, plura Concilia iura Ecclesiae vindica-
verunt:

« Ius nostrum vindicamus ut pro hisce scholis fundandis et moderandis redi-
tuum publicorum, qui quotannis peculiari educationi destinantur, distributio pro
rata perficiatur, ita ut nullius ius laedatur et nec catholicorum fidei nec acatholico-
rum conscientiae praeiudicium ullum inferatur. Et pro viribus curabimus ut sepa-
rata catholicae iuventutis educatio ubique propagetur » (Cone. Prov. Australien-
se II, 1. c.).

« Quae religiosa institutio cum in publicis scholis (notandum hic « publicae
scholae » idem esse ac « scholae statales ») ... haberi nullo modo possit, iuventu-
tem nostram ab his... excludi necesse est... Et idcirco, qui tributa ex lege pendimus
sustentandis iisdem scholis, quae nobis perinde sunt ac clausae, iidem cogimur
alias scholas, maximis sumptibus, constituere ad filios nostros christiano more
educandos » (Cone. Cincinnatense III, 1. c.).

« Intractabiles adversarios et numero suo fretos convincimus iniuriae quod
nos scholarium pecuniarum aequa portione privent » (Cone, Prov. Cincinnatense
II, 1. c.; cf. etiam Cone. Nat. Hiberniae, 1. c.).

83 Status rerum in quo scholae catholicae in diversis regionibus versantur
valde differt iuxta diversum modum agendi, quem auctoritates civiles tenent erga
scholas non statales. En praecipuae differentiae: a) nonnulli status neque subven-
tiones dant, neque taxas ullas imponunt (ex, gr. USA, Aequator, Brasilia, Insulae
Philippinae, Iaponia, Nicaragua, Peruvia); b ) Alii Status aliquod adiutorium con-
cedunt ob diversas rationes et non imponunt taxas (ex. gr. Germania, Austria,
Helvetia, Gallia, etc.); c) Alii Status praestationes normales et regulares concedunt
et aliquam taxam indirectam imponunt (ex. gr. Argentina, Chilia); d) Alii Status
verum regimen praestationum habent, nullas taxas imponunt et eo usque aliquando
devenitur ut instructio debeat esse gratuita (ex. gr. Belgium, Hollandia, Anglia);
e ) tandem alii Status non solum nullas vel parvas omnino praestationes conce-
dunt, sed aliquando ingentes taxas pecuniarias, id est directas, et etiam indirectas
scholis catholicis imponunt (Italia, Hispania et quodam modo limitato Lusitania).

64 En praecipua media quae saepe saepius in documentis ecclesiasticis com-
mendantur, et quibus Ecclesia decursu saeculorum usa est: a) taxae pro dispen-
sationibus matrimonialibus vel alia simili causa imponendae; b ) subsidia a guber-

132

SESSIO VII - ACTA

niis accepta; c ) redituum publicorum pro rata distributio, ut nullius ius laedatur;
d) erogationes ex bonis superfluis christifidelium et ipsius cleri; e) reditus super-
flui Ecclesiae; /) constitutio societatum vel consociationum ad scholas catholicas
sustentandas; g ) ipsa venditio, ubi casus ferat, supellectilis Ecclesiae, quae non
sit necessaria; h) quaevis media a legibus concessa vel permissa; i) incrementum
Institutorum religiosorum, quae ministerium scholasticum exercent; l) moneri
debent catholici, qui divitiis abundant, de obligatione adiuvandi scholas catholi-
cas; m) tributa seu taxae christifidelium; n) Concordata seu Conventiones cum
Nationibus inita.

(VII - Organisatio centralis et cooperatio)

Ad par. 1 8

65 Organisatio de qua agitur imprimis hierarchica debet esse: hoc est, orga-
nica, articulata, subordinata, inde ab Officio centrali romano ad officium regionale
seu dioecesanum. Ipsa aptetur oportet indoli, condicionibus et postulatis unius-
cuiusque regionis et nullo modo impedire debet sanam libertatem, internam auto-
nomiam et laudabilia etiam privatorum incoepta. Immo, organisatio, pro bono
educationis, haec omnia fovere debet, ut Ecclesia, quae iura libertatis propugnat,
ipsa sua agendi ratione sanae libertatis specimen praebeat; tandem necesse est
ut nullum detrimentum afferat organisationibus cuiusvis generis, in bonum edu-
cationis et scholae iam existentibus. Difficultatibus, quae forte ex diversorum
Dicasteriorum competentia oriri possent, apta solutio est invenienda.

Huiusmodi organisatio, quae praeterea technica praesertim et practica sit opor-
tet, probe omnino distinguenda est a iure invigilandi, fidem et mores respiciente,
quod exclusive spectat ad Ordinarios locorum eorumque delegatos. Hoc enim ius
invigilandi pertinet ad magisterium auctoritativum ecclesiasticum. Procul dubio
scholae subsunt magisterio auctoritativo Ecclesiae, sed ne confusiones oriantur,
omnino distinguendae sunt quaestiones technicae scholasticae a quaestionibus etiam
scholasticis fidem vel mores respicientibus.

In hac igitur organisatione technica, quae maximam peritiam ac rerum scho-
lasticarum experimentalem cognitionem requirit, una cum peritissimis in hac re
viris ex utroque clero et ex laicatu assumptis operam utiliter praebebunt Supremi
Moderatores Maioresque Superiores Institutorum religiosorum ac Societatum, quae
in Ecclesia, ex canonica erectione et missione, ministerium scholasticum exercent.

Necessitas huius organisationis, salvis iuribus uniuscuiusque Dicasterii, oritur
imprimis ex finibus assequendis. Dantur enim aliquando fines, quorum assecutio
non solum vires singulorum transcendit, sed etiam organisationum localium et
nationalium, ita ut transitus ad organisationem quandam superiorem seu interna-
tionalem, ex ipsis rerum adiunctis, quasi sponte sua exurgat, uti apparet quoque
ex actuali condicione societatum civilium. Oritur deinde ex mediis adhibendis,
quae plerumque transcendunt confines nationales et ingrediuntur ordinem inter-
nationalem (cf. par. 16 cum adnotationibus).

Fines assequendi, praeter eos iam antea (cf. adnotationem 49), recensitos,
commemorandi videntur praecipue hi:

a) quaedam generalis revisio scholae catholicae ut ipsa reapse ubique ter-
rarum omnes condiciones, quoad magistros, libros, methodos, totamque eius ordi-
nationem fideliter adimpleat, quae ex ipsa eius natura requiruntur, nam tota

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

133

scholae catholicae efficacia, maxima ex parte, ex hac eius perfectione interna
pendet;

b) ut quam plurimum foveat, meliore quo possit modo, intimam coopera-
tionem in opere educationis cum auctoritatibus civilibus etiam paganis;

c) ut promoveat erectionem scholarum catholicarum;

d) ut promoveat illam universalem cooperationem de qua in par. 19

agitur.

Munera denique, unicuique Officio centrali, nationali, regionali adsignanda,
respicere possunt: a) cognitionem ac divulgationem doctrinae catholicae; b) accu-
ratum examen legislationis civilis latae vel ferendae, ut pericula forte i m minentia
efficacius praecaveri possint; c) problemata nationalia vel internationalia, educa-
tionem et scholam respicientia; d) cooperationem cum auctoritatibus civilibus et
cum organisationibus nationalibus et internationalibus; e) coordinationem virium
usumque mediorum (cf. par. 16 cum adnotationibus) ad iura et libertatem scholae
vindicanda; /) scholas catholicas cuiusvis gradus et generis fovendas; g) congres-
sus nationales et internationales cogere, associationesque catholicas nationales et
internationales provehere; h) libros, magistros, methodos in scholis catholicis
adhibenda; i) alia id genus quae experientia suadeat.

Apud S. C. de Seminariis et Studiorum Universitatibus iam existunt « Offi-
cium scholasticum pro Italia » (Epist. Secretariae Status, 14 aprilis 1932) et « Offi-
cium scholasticum pro America Latina » (Epist. Secretariae Status, 12 iunii 1949).

Ad par. 19

36 Haec efficax cooperatio omnino imponitur ex una parte ab unitate Eccle-
siae, fidei, magisterii et vineae Domini; ex altera vero parte exigitur a condicione
hodierna scholae catholicae, quae nonnisi hac universali sociata opera, praesertim
vero cleri dioecesani et religiosorum tam virorum quam mulierum sustentari, con-
servari et propagari valet. Quare tam Ordinarii locorum quam Superiores religiosi
hanc efficacem cooperationem, ab omnibus tantopere desideratam, omni conatu fo-
vere ac promovere curent.

Difficultates certo certius non desunt (cf. ACV2, s. I, app. vol. II, pars I,
pp. 495-497; vol. IV, pars I, p. 408, vide etiam p. 144 et pp. 409-10); ast solu-
tio quaerenda est et invenienda absque detrimento sive iurium Episcoporum,
quos posuit Spiritus Sanctus regere Ecclesiam Dei, sive religiosorum.

2) RELATIO EM. MI P. D. IOSEPH CARD. PIZZARDO
PRAESIDIS COMMISSIONIS DE STUDIIS ET SEMINARIIS

Pauca praemittenda de opportunitate et structura Constitutionis
« De Scholis Catholicis » nec non de labore praeparatorio.

I. Opportunitas huius Constitutionis, Peropportunum omnino, im-
mo necessarium videtur ut futurum Concilium Oecumenicum Vatica-
num II de educatione et scholis solemne edat documentum, ob tres prae-
cipuas rationes;

134

SESSIO VII - ACTA

a) maius culturae educationisque desiderium hodie fervens ubi-
que, ideoque maior campus pro apostolatu exercendo;

h) perniciosae doctrinae grassantes, quae liberum iurium exer-
citium impediunt;

c) ignorantia doctrinae, iurium et obligationum apud ipsos quo-
que christifideles existens.

Insuper adeo haec quaestio apud omnes populos, ubique terrarum
agitatur; tot opiniones apud omnes coetus, iuxta diversas factiones po-
liticas proferuntur; tanta est sententiarum discrepantia atque contentio
inter ipsos quoque qui christiana professione censentur; tanta inimi-
corum oppugnatio; tot et tanta denique ipsi scholae catholicae imminent
pericula, ut Ecclesia, in Concilium Oecumenicum coadunata, de scho-
larum catholicarum conditione, iuribus, obligationibus silere nequeat.

Huius rei scholasticae momentum ac periculum iam in Concilio Vati-
cano I ab Episcopo Sangallensi asserebatur: « Quaestionem de scholis
rem gravissimam innuere ipsi religionis hostes nota ea sententia confi-
tentur: cuius sunt scholae, ipsius sunt tempora futura... ». De nostra
autem aetate Pius XII docebat: “ Mai come oggi 1’educazione giova-
nile ha assunto piu decisa e vitale importanza ” ».

Unde etiam ipsa Commissio Centralis, quando Commissioni de
Studiis thema « De Scholis Catholicis » concredidit, expliciter adiun-
gere voluit: « Huiusmodi argumentum ex integro pertractetur ».

II. Structura Constitutionis eiusque praecipuae notae. Ipsam stru-
cturam ex textu Decreti sufficienter patere puto. Quaedam autem notae
particulares breviter recensendae mihi videntur:

1) In hoc schemate non solum doctrina seu principia circa educa-
tionem et scholam atque circa iura in hac materia unicuique propria tra-
duntur, sed tota Constitutio intendit esse revera dynamica, vult nempe
ad actionem promptam ac efficacem mentes et voluntates compellere,
ostendendo viam, coadunando vires, et demonstrando media. Constitutio
enim id praecipue studet: a) ut omnes clare edoceantur de absoluta
necessitate libertatis scholae, quae inter praecipuas libertates civiles
est recensenda; b ) ut catholici ad iura firmiter propugnanda et ad offi-
cia rite adimplenda stimulentur; c ) ut subsidia oeconomica ad scholas
catholicas sustentandas vindicentur; d) ut denique systema scholarum
catholicarum completum ac bene ordinatum, omnes scholas comple-
ctens, ubique promoveatur atque instauretur.

Officia scholastica pro Italia et pro America Latina iam existunt
apud. S. Congregationem de Seminariis et Studiorum Universitatibus et
bonos iam dederunt fructus. Quae organisatio ad totum orbem catholi-
cum opportune extendenda erit.

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

135

2) Praeterea hac in Constitutione elementa quaedam nova, vel sal-
tem nova in forma proposita, reperiuntur: a) Statuitur imprimis clara
distinctio inter educationem et scholam sive quoad doctrinam sive quoad
iura. Quamvis enim educatio et schola inter se arcte cohaereant, talis di-
stinctio perutilis est ad iura eorumque fundamentum clare discernenda.
h) Ob eandem rationem statuitur clara distinctio inter utrumque munus
scholae: schola enim est medium et educationis impertiendae et com-
municandae ventatis, c) Ex quo iam quasi sponte sua oritur declaratio
iurium quae ex ipsa lege naturae Ecclesiae competunt, sive quoad edu-
cationem, sive quoad scholas, d) Neque silentio praetereundae sunt
instantia renovandae scholae catholicae in suis methodis organisque non
secus ac in suis magistris; et instantia vindicandae iustitiae distributi-
vae, quae subsidia oeconomica scholis non statalibus concedenda po-
stulat.

III. Laboris praeparatorii brevissima descriptio. Schema exarandum
commissum est particulari coetui in quo munus Relatoris indefesso zelo
et eximia peritia explevit Rev.mus P. Laureanus Suarez, Procurator Ge-
neralis Ordinis Scholarum Piarum; tamquam Correlator fungebatur
Rev.mus D. Alfonsus M. Stickler, S. D. B., Rector Magnificus Ponti-
ficii Athenaei Salesiani. Primo plurium in re peritorum sententiae ex-
quisitae sunt; deinde mense maii 1961 Relator coram Conventu plena-
rio habuit relationem praeviam quae ab omnibus Membris approbata
est. Exinde parata est amplissima relatio, in qua innumera fere docu-
menta pontificia, conciliaria, Episcoporum, iuristarum auctorumque Chri-
stianorum colligebantur; ex hac tractatione desumpta sunt prima sche-
matis editio et compendiosum commentum, omnibus Membris et Con-
sultoribus Commissionis pro studio tradita. Tanti laboris vestigia in
adnotationibus, schemati hodierno appositis, inveniuntur.

Schema Constitutionis in pluribus coetibus plenariis et particulari-
bus discussum, habuit sex editiones, magis semper castigatas atque
emendatas.

Singulae paragraphi vigilanti cura pluries exaratae sunt. Attamen
speciali attentione tractatae atque in coetibus plenariis ampliori discus-
sioni subiectae sunt paragraphi sexta et octava. In paragrapho sexta scho-
lis Ecclesiae adiudicatur nota puhlicitatis , ratione auctoritatis qua con-
duntur. In paragrapho autem octava disceptatum est de rationibus qui-
bus Ubertas scholae vindicatur, quae tandem quasi nucleum totius quae-
stionis constituit et in hac Constitutione primas partes agit.

Quae cum ita sint, nihil aliud restat, nisi ut Vosmet ipsi de prae-
senti schemate vestra proferatis consilia; corrigatis id quod emendan-
dum occurrat; perficiatis perficienda; addatis ea quae desiderantur.

136

SESSIO VII - ACTA

3) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Lienart: Antequam definiantur iura et officia respectiva fa-
miliae, Ecclesiae et Status Civilis in quaestione scolari, optarem ut me-
morentur in primis iura puerorum ad educationem integram recipiendam.

Ecclesia enim quae tanta sollicitudine vigilat ad dignitatem huma-
nae personae servandam et ad omnia componenda ut quisque fines
suos naturales et supernaturales attingat, affirmare deberet quod, in
quaestione scolari, omnia ordinanda sunt ad completam expansionem
donorum quorum gaudet persona pueri.

Hoc principio posito, clarius apparerent iura et officia quae diver-
sae societates: familia, Ecclesia et Status Civilis, sive ex natura, sive
ex Missione divina, sive ex auctoritate legitima tenent, et quomodo,
mutuo concursu, ad bonum puerorum, per institutiones scolares, labo-
rare possunt et debent.

1) Familiae attinet responsabilitas primaria, sicut dicitur in textu,
quia officium incumbit his qui vitam dederunt perficiendi munus suum
per educationem integram suorum puerorum et ius habent parentes
eligendi scholam et magistros cum seipsis consentaneos.

2) Ecclesia attinet officium et ius scholas instituendi ut, non solum
dona naturalia sed etiam supernaturalia Baptismi in pueris christianis
excolantur, ut adiumentum familiis christianis praestetur et etiam aliis
familiis quae formationem naturalem, moralem et religiosam pro pue-
ris suis desiderant.

3) Statui Civili etiam attinet ius scholas instituendi ut, iuvenibus
tam numerosis in omnibus populis mundi et tam religione diversis,
scientiam et educationem debitas sua industria procuret. Sed amplius
officium habet omnes scholas denariis publicis sustinere, quia omnibus
pueris, sine acceptione personarum debitor est et, in suis scholis, ita
personam puerorum revereri ut nullus alumnorum in suae religionis
practica et progressione impediatur.

Card. Ruffini: Nonnulla melius — ut opinor — declaranda sunt.

Pag. 4, 1 lin. 38: « ... consequenter vero etc. ». Huiusmodi conse-
quentia minime patet, nimirum: ex infallibili et universali Magisterio
atque spirituali maternitate Ecclesiae provenire ius ipsius Ecclesiae « quod
ceteros humanae vitae adspectus, etiam ad ordinem naturalem perti-

1 Cf. p. 111.

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

137

nentes ». Id cuius re verum est, sed explicari debet; nec sufficit ponere
Ecclesiam esse societatem perfectam...

Pag. 6, 2 ad 6: «... schola perfecte catholica ». Haec locutio mihi
non placet. Schola aut est catholica aut non est catholica.

Pag. 7, 3 primis lineis. Quaero: quaenam est ecclesiastica auctoritas
cui plene subsunt scholae approbatae vel erectae mediante auctoritate
religiosis familiis... praeposita?

Pag. 7, lin. 26 et ss. Quomodo director spiritualis posset fungi
omnibus illis muneribus quae in schemate ei tribuuntur, si agatur de
scholis feminarum?

Pag. 8: 4 Recte impugnatur quodvis scholae monopolium; sed ad
auctoritatem civilem seu Status nullumne est ius in scholis? Profecto
pertinet ad publicam auctoritatem civilem curare observantiam legum
de valetudine (igiene), de recta magistrorum praeparatione, nec non
— saltem ex parte — de studiorum ratione. Opinor opportunum esse
aliquid dicere de Reipublicae auctoritate super scholis.

Quaero insuper: Estne certum hominibus singulis ius esse aperien-
di scholas, sicut affirmatur in textu?

Pag. 9, 5 ad 10, lin. 26: « Ecclesiae soli competit ius... ». Dicatur
aperte ius vigilandi (et visitandi) scholas... proprium esse Episcoporum
(loci). Cf. can. 1381 § 2 et can. 1382 C.I.C.

Demum propono ut peculiare momentum celebretur scholarum ma-
ternarum (et asyliorum), quae omnino ad familias pertinere censeo, quia
pueruli utriusque sexus sub patris et matris potestate sunt omnino.
Recentiores autem disciplinae psychologicae et paedagogicae demonstrant
in illa prima aetate poni fundamenta totius vitae hominis et mulieris
tum psychicae cum moralis.

Deinde non dixerim, quasi per transennam, scholas catholicas om-
nibus, cuiusvis conditionis, imprimis vero pauperibus, patere sicut le-
gitur pag. 13, 6 lin. 13 s., sed affirmarem, fusius, scholas nostras directe
et immediate apertas esse pauperibus: Evangelizare pauperibus misit
me (Pater); hanc missionem sibi tribuit Iesus Christus.

Card. Leger: Agitur de materia maximi momenti in his tempori-
bus, sed valde complicata, difficilis in praxi et secundum leges Sta-
tuum. Omnia elementa doctrinae catholicae de scholis inveniuntur
in praesenti schemate et aliqua cum vigore exprimuntur. Tamen pro-
pono ut textus schematis recognoscatur et credo quod maximi momenti

2 Cf. p. 112.

3 Cf. p. 113.

4 Cf. pp. 113-114.

s Cf. p. 114.
6 Cf. p. 117.

138

SESSIO VII - ACTA

est ad novam redactionem procedere. Istae sunt rationes huius propo-
sitionis.

1. Modus tractandi de problemate scholarum seu « appropinqua-
tio » problematis amplitudini deest. Obiectum schematis esse deberet
« De institutione et formatione gentium ». Etenim Ecclesia catholica
est custos iuris naturalis et praeoccupatio eius extendi debet ad omnes
homines. Verum est quod scholae catholicae sunt maior praeoccupatio
Ecclesiae et magnam partem habere deberent in tali schemate. Tamen
credo quod multo efficacius esset pro iuribus ipsarum catholicarum
scholarum proponendis, si schema aliam perspectivam haberet.

Incipiatur schema a iuribus personae humanae ad instructionem, a
problematibus quae communia sunt omnibus hominibus; notetur rela-
tio educationis ad progressum socialem et petatur actio omnium homi-
num bonae voluntatis; proclametur sollicitudo Ecclesiae pro inaequa-
litatibus in hac materia, pro difficultatibus quae inveniuntur apud quos-
dam miserrimos populos; postea dicatur quod educatio dari debet in
spiritu morali et religioso; affirmetur ius personae habendi educationem
secundum convictiones suas religiosas; particulariter affirmetur iura
parentum catholicorum de hoc iure.

Credo quod omnia haec elementa inveniuntur in schemate sed pas-
sim tractantur; et praecipue schema procedit a defensione iurium Ec-
clesiae dum vellem ut a iuribus omnis personae humanae, quoad educa-
tionem particulariter moralem et religiosam et maxime catholicam pro-
cederet. Sola Ecclesia catholica proponere potest doctrinam universalem
in hac maximi momenti materia de educatione et hanc exceptionalem oc-
casionem perdere non debet. Apparere non debet Ecclesia sicuti quae-
dam Potestas praeoccupationibus mundi aliena, quae domum vel cam-
pum proprium defendere vult.

2. Relationes circa iura scholaria defendenda concipiuntur in sche-
mate non. exclusive, sed maxime sicuti relationes inter duas Potestates,
nempe Potestatem Status et Potestatem Ecclesiae. Contra Potestatem
sic dictam statalem, Ecclesia propria iura vindicat. Sed videtur ignorari
quod Societas civilis non colligitur vel recapitulatur in ipso Statu, sicut
eveniebat in conceptione politica ultimorum saeculorum. Societas ci-
vium et communitas fidelium existunt cum omnibus suis corporibus
intermediariis quae iura et responsabilitates propria habent. Et, ad
mentem Encyclicae Litterae « Mater et Magistra », magis attendi debet
ad illa corpora quae societatem civilem, pro parte, sunt et faciunt, et
suscitari debent earum liberae activitates. Verum est quod de illis pas-
sim agitur in textu proposito (v. g. in numero nono), sed minore pro

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

139

parte. Timeo ne mens illa ducat ad Statui concedendam nimiam po-
testatem.

3. Problemata scholarum catholicarum quae in textu ponuntur non
sunt illa Ecclesiae universalis, sed potius illa Europae. Problematica
non est universalis, v. g. problemata regionis et nationis meae, quae
tamen est valde catholica, identificati non possunt sub maioribus the-
matibus tractatis et ita formulatur textus ut societas civilis regionis
meae invitaretur ad regressionem quoad scholas catholicas: v. g. loqui-
tur in textu de scholis statalibus (n. 11, 13) sicuti necessarie et iure
essent scholae non catholicae. Praeterea saepe tractatur de adminiculis
quae valent pro quibusdam regionibus sed non universaliter quaeque
apparere non deberent in textu conciliari.

Nunc quaedam observationes particulares.

Numerus 3: Pag. 4, 7 linea 30, notetur quoque limitatio quae venit
a circumstantiis historicis et a legitimis legibus civilibus. Pag. 5, 8 lin. 2,
tollantur verba « uti societas perfecta atque completa » et potius dicatur
« propter necessitatem formationis integr aliter christianae », Ratio est
quia non valet argumentum « societatis perfectae ». Etenim si valeret,
Status quoque, qui est societas perfecta, iura haberet omnia et non tan-
tummodo subsidiaria quoad educationem. Notio societatis perfectae non
est clara et magna ambiguitate laborat.

Linea 10, loco loquendi de officio et iure « suppletivo » et « devo-
lutivo » et « cumulativo », loquatur potius de iure et officio subsidiario.

Linea 12, dicatur: «... cum societas civilis bono communi providere
debeat, aliorum iura et officia defendendo, adiuvando et si opus fuerit
supplendo ». Etenim illa omnia facere non differt a bono communi sed
proprie sunt « bono communi providere ».

Numerus 4: Attenuetur vehementia etiam parva quae invenitur in
textu. Et dicatur simplicius quod etiamsi ab hominibus honestis et sin-
ceris proponuntur, tamen erroneae sunt illae doctrinae.

Numerus 5: Linea 6, notentur etiam Associationes laicorum.

Numerus 6: Paragraphus secunda illius numeri non mihi placet.
Dicatur simpliciter: « illae tamen verae scholae iure vocantur quae a
publica ecclesiastica auctoritate approbantur vel eriguntur », Ratio est
quia nullo modo scholas catholicas adiuvat illas vocando « scholas pu-
blicas », sed potius confusionem gignit. Ipse textus praesentis schema-
tis, quando verbo « publica » utitur, se refert ad auctoritatem civilem,

7 Cf. p. 111.

8 Cf. p. 111.

140

SESSIO VII - ACTA

non ecclesiasticam: cf. v. g. pag. 8, 9 lin. 15. Et ad quid valet querelam
verborum provocare? Vocentur sicuti semper « scholae catholicae ».

Numerus 8: Explicite dicatur quod Status debet habere rationem
de libertate religiosa civium. Loco secundae paragraphi illius numeri
dicatur tamen quod Ecclesia numquam admisit nec admittere potest
Statum positivo modo propugnare doctrinam indifferentismi religiosi
qua omnes religiones eiusdem esse valoris affirmantur (cf. « De Liber-
tate Religiosa », n. 13).

Numerus 9: Pagina 9, 10 linea 18, loco verbi « Ecclesiae », dicatur
« Hierarchiae », quia christifideles de quibus in prioribus lineis sunt
etiam Ecclesia.

Numerus 11: Linea 3, loco « scholas statales », dicatur « scholas non-
catholicas », quia sunt regiones ubi scholae statales sunt catholicae.

Linea 9, tollantur verba « sub ductu Ecclesiae » quia nihil addit.
Praeterea institutio adultorum in re religiosa qui v. g. serotinas scholas
technicas frequentant, aliter concipi debet ac pro pueris v. g. median-
tibus associationibus.

Numerus 12: Etiam commendatur in eodem numero ut educatio
affectiva positiva detur ne graviora problemata exsurgant quam illa
quae in coeducatione ponuntur.

Numerus 13: Pagina 11, 11 tollantur quatuor primae lineae quae ex-
primunt situationem particularem, non universalem.

Linea 6, loco « statalibus », dicatur « non-catholicis » pro eadem
ratione ac supra.

Lineis 11-13, magis prudenter commendari debet illa promotio iu-
rium Ecclesiae in scholis non-catholicis; attitudo magistrorum catho-
licorum est enim difficilis. Potius commendetur testimonium vitae chri-
stianae.

Numerus 15: Meo iudicio, cum agitur de institutione professionali
vel technica et particulariter si agitur de adultis, non eodem modo ac
pro educatione puerorum commendari deberet universaliter creatio scho-
larum catholicarum. Mea opinione, melius esset enixe commendari ut
educatio detur in spiritu christiano utque in illis catholici dent testimo-
nium vitae honestae et christianae.

Numerus 16: Habeatur in illo numero sequens attenuatio: semper
ratio habenda est de condicionibus historicis et sociologicis uniuscuius-
que regionis.

0 Cf. p. 113.

10 Cf. p. 114.

11 Cf. p. 115.

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS 141

Praeterea dubito utrum illa « croisade » quae proponitur, opportuna
sit. Illa enim vindicatio iurium debet esse contra « aliquem » et ille
« aliquem » est « omnes non-catholicos ». Timeo ne ille textus duri-
tiam provocet potiusquam iuvet Ecclesiam.

Specialiter in fine numeri multiplicantur particularitates quae non
conveniunt textui conciliari.

Numerus 17: Ille numerus manifestat conceptionem statalem scho-
larum et ignorat ipsam doctrinam socialem Ecclesiae. Dicitur enim
quod sustentatio scholarum « publici aerarii imprimis officium est ».
Sed potius dici debet quod hoc prius parentum officium est, et ideo quod
parentes ius habent denarium suum dirigere ad scholas quas maluerint.

Praeterea dicatur in illo numero ius quod habet societas civilis ra-
tionem exigendi pro subsidiis scholis Ecclesiae datis.

Numerus 18: Non placet illa paragraphus, quia iam existunt orga-
nizationes internationales catholicae in re educativa, quae commendari
debent et adiuvari,; et maxime quia tam diversa sunt problemata, regio-
nes, diversificatio institutionis ut timerem ne illa organisatio centralis
sit vere inefficax.

Card. Alfrink: In hac Constitutione De scholis catholicis multa
— fere omnia — bene et optime dicuntur.

Quaedam autem animadvertere liceat.

1. Videtur Constitutio clare dicere debere quid in diversis locis
sit intelligendum per vocem « Ecclesia ».

Sic v. g. in pag. 9, 12 linea 16 et seq.: Hoc in loco ius aperiendi scho-
las tribuitur « tum singulis christifidelibus eorumque adsociationibus
et societatibus, tum praesertim ipsi Ecclesiae ».

Quid hoc in loco sibi volunt verba « ipsi Ecclesiae »?

Etiam « singuli christifideles et eorum adsociationes et societates »
ad Ecclesiam pertinent. Ecclesia enim non solum Hierarchia consistit
sed omnibus fidelibus, Hierarchia inclusa.

Si hoc in loco sub voce « Ecclesia » Hierarchia Ecclesiae intelli-
genda est, hoc clare dicatur.

Hic usus vocis Ecclesiae pro Hierarchia tantum etiam confusionem
quandam causat in pag. 7, 13 in ultima linea numeri 6, ubi sermo est de
scholis quae « stricto sensu scholae Ecclesiae » dicuntur.

Agitur hic in loco — sicut ex nota 27 apparere videtur — de scholis

12 Cf. p. 114.
Cf. p. 113.

142

SESSIO VII - ACTA

quae ab Hierarchia sunt erectae et de scholis quae ab instituto quodam
religioso sunt erectae cum approbatione Hierarchiae.

Quid autem de scholis — sicuti apud nos multae sunt — quae ere-
ctae sunt a catholicis laicis sane non sine approbatione Hierarchiae.
Suntne hae scholae non scholae Ecclesiae? Sunt autem scholae catho-
licae.

2. In pag. 7, linea 17 et seq.: Recte dicitur quod « instructio reli-
giosa in maxima aestimatione est habenda ».

Optarem ut hoc in loco clare dicatur quod instructio religiosa in
scholis catholicis est res quae respicit Hierarchiam, ita ut Episcopi
hanc instructionem religiosam ordinent et magistros nominent qui
hanc instructionem religiosam alumnis tradant.

3. In num. 3, in pag. 4 et 5, 14 optime dicitur quod instructio et edu-
catio in scholis tradendae sunt res quae respiciunt ex una parte paren-
tes, ex altera parte Ecclesiam (i, e. Hierarchiam?) et Statum civilem.

Optarem autem ut melius et fusius explicaretur quae est in hac
materia relatio inter parentes et Ecclesiam i. e. Hierarchiam, scii, quod
parentes catholici non possunt erigere scholam catholicam sine Hierar-
chia Ecclesiae.

4. In num 8, in pag. 8, 15 bene et optime disseritur de libertate pa-
rentum in schola eligenda.

Clarum est hanc paragraphum loqui de libertate eligendi scholam
catholicam praeter scholam statalem, neutram.

Si autem agitur de eligendo inter hanc scholam catholicam et aliam
scholam catholicam, tunc libertas parentum non videtur esse absoluta,
sed. certis conditionibus esse limitata. Ipsa schola catholica habet sua
iura, et parentes desiderantes ut suos infantes in schola catholica assu-
mantur, cum his iuribus debent rationem habere.

Ideoque optarem ut in hoc numero 8 clare et clarius dicatur quod
hoc in loco solummodo agitur de libertate eligendi scholam catholicam
praeter scholam non-catholicam, statalem.

5. In num. 18 dicitur: « instituatur organisatio quaedam centralis
seu hierarchica omnium scholarum catholicarum » etc.

Nisi fallor talis organisatio centralis iam existit sub nomine « Office
international de 1’Enseignement catholique ».

Haec organisatio non tantum in Europa sed etiam alibi — in Africa
et America meridionali — optimos habuit effectus.

14 Cf. pp. 111-112.
18 Cf. pp. 113-114.

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

143

Card. Silva Henriquez: Animadversiones: In schemate mihi vi-
detur rem partialiter et modo incompleto ordinari. Parum de paedago-
gica arte loquitur; accuratiores distinctiones inter scholas primarias,
secundarias et superiores desiderantur, valde enim inter se differunt.
Munus sacerdotis in scholis non definitur laicorumque partes fere sub
silentio praetermittuntur.

In specie sequentia attendere iuvat:

1) In prooemio positivi valores minime in lucem proferuntur. Fine
ultimo statuto, intermedii obliviscuntur.

2) Pag. 4, 10 lin. 5: Finis temporalis educationis modo nimis nega-
tivo, vel obiter tantum proponitur. Alii fines ut sunt secundum peri-
torum paedagogorum placita « personalitatis efformatio », sensus so-
cialis expergefactio, in civitate recta ubicatio secundum propriam vo-
cationem, omnino desunt.

3) Pag. 5, 17 lin. 28: Loco verbi « verum », « plenum » magis pla-
ceret, ne forsan undequaque errare contrarii videantur.

4) Pag. 6, 18 lin. 24: Mirum est inter conditiones catholicae scholae
apostolicam finalitatem non venire (cf. « De apostolatu Laicorum »,
pars I, § 1).

5) Pag. 10, 19 lin. 1: Circa scholarum acatholicarum vel non catho-
licarum alumnos nihil aliud praecipitur quem catechetica institutio, ne-
que verbum fit de eorum cultu ope actionis apostolicae.

6) Pag. 10, lin. 15: Si verbum « praesertim » dematur sensus ve-
rior evaderet; quaestio de coeducatione non ponitur ubi de superiore
vel universitaria educatione agitur, neque, ut videtur, de primaria.

7) Pag. 10, lin. 18: Cautiones non ad solos mores tutandos requi-
runtur, sed etiam ut, non obstante sexuum differentia, vera paedagogia
utatur.

8) Pag. 10, lin. 22: Non fit verbum de munere parentum in educa-
tione quando haec a schola perficitur, neque de iuribus eorum.

9) Pag. 12, 20 lin. 33: Varia media utilissima enumerantur ad defen-
sionem iurium Ecclesiae in ambitu educationis, quod bonum est; sed
nihil dicitur de iisdem mediis adhibendis ad ipsam educationem per-
ficiendam. Spiritus est potius defensionis quam progressum, videtur.

10) Suadenda videtur positiva collaboratio cum organizationibus in-
ternationalibus.

11) Pag. 14, 21 lin. 5: Dummodo technica non desint adiumenta.

18 Cf. p. 111.
17 Cf. p, 112.
Cf. p. 112.

Cf. p. 114.
Cf. p. 116.
Cf. p. 117.

144

SESSIO VII - ACTA

Card. Ottaviani: I. Hoc Schema Constitutionis De Scholis Ca-
tholicis valde laudandum est, tum ob soliditatem doctrinae, tum ob
practicas normas concinne expositas. Etiam laude dignus est modus quo,
quin fiat aperta damnatio, implicite reprobantur ii, etiam catholici, qui,
potius quam scholis catholicis, scholis statalibus, immo etiam scholis
laicis favere vellent.

II. De cetero, maximi momenti est hodie tota haec quaestio de scho-
lis catholicis. Unde iure putandum est, praesentem Constitutionem in
Concilio inter utillimas et optimas futuram esse.

III. Pauca sunt dicenda quoad singula.

a) Pag. 13, 22 lin. 15 ss., ubi de officio reipublicae erga scholas ca-
tholicas, laus aliqua facienda esset pro illis statibus, generice loquendo,
qui iam in concreto sustentationem proportionalem scholis catholicis
debite praebent. Id enim ostendit Ecclesiam petere non iam rem ab-
normem et difficilem, sed rem quae iam feliciter in aliquibus locis in
praxi deducta est.

h) Ubi generatim vindicantur iura Ecclesiae, verbum saltem di-
cendum videretur de iuribus ipsius reipublicae, etiam ad scholas libe-
ras quod attinet, circa quas aliqua supervisio Status admittenda est pro
rebus suae competentiae; sic melius disponentur gubernia ut iura ipsius
Ecclesiae admittant.

c ) Pag. 9, 23 linn. 25-28, edicitur: « Ecclesiae soli competit ius...
invigilandi in ea quae ad fidem et mores pertinent ». Tamen videtur
quod, in rebus ad mores spectantibus, etiam respublica ius invigilandi
habeat. 24

Card. Godfrey: Schema sequitur viam traditionalem.

In pag. 10, 25 num. 11, sermo est de religiosa instructione puerorum
frequentantium scholas sta tales vel non Catholicas. Apud nos difficultas
crescit ex eo quod numerus immigrantium sat magnus est, et scholae
nostrae aedificatae, magnis expensis, non sufficiunt. Etsi pro certis scho-
lis aedificandis gubernium dat subsidium septuaginta quinque per cen-
tum, tamen expensorum residuum, quod est permagnum, debet colligi ex
oblationibus fidelium.

Problema est grande, sed institutio catechetica est remedium solum
partiale. Attamen parochi se dedicant zelose ad instructionem imper-

32 Cf. p. 117.

23 Cf. p. 114.

24 Textus lectus est ab Exc.mo Secretario generali.
Cf. pp. 114-115.

2,5

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

145

tiendam sive a sacerdotibus et clericis sive a sororibus et laicis volun-
tarie se offerentibus.

Pag. 11: 26 aliud problema est de magistris catholicis in scholis stata-
libus et aliis non catholicis, quia his in scholis consuetudo est ut fiat
convocatio puerorum ad orandum initio studiorum, ac proinde potest
esse certa insistentia ut magistri catholici praesint precibus. Secundum
regulas approbatas ab auctoritatibus civilibus pueri catholici abstinere
a precibus, si parentes ita velint, et petant exemptionem.

Si parentes petant rationabiliter ut filii possint frequentare scholas
non catholicas, Episcopi solent concedere, positis conditionibus de edu-
catione religiosa puerorum.

Generositas fidelium in provisione scholarum est omni laude digna.
Per multos annos certavimus strenue ut Status sumat responsabilitatem
pro scholis quarum aedificationi nihil contribuit. Etsi contributum
Status multum iam augetur, augentur etiam nostra contributa. Grandis
nobis restat via!

Exc. Campbell: Vellem pauca dicere de quaestione scholarum
catholicarum. Accipio omnino ea quae dicta sunt ab Eminentissimo
Cardinali Pizzardo in sua expositione. Sed fortasse utile esset, et Patri-
bus interesse posset, si quid dicerem de modo quo geruntur scholae
catholicae in nostra regione scotica, ubi inventa est solutio practica quae
necessitatibus catholicorum plene satisfacit.

Scotia est natio pro maxima parte calvinistica, et patres nostri mul-
ta passi sunt ad conservandam instructionem catholicam, ne laederetur
fides suorum filiorum. « Ruat mundus, sed salva fiat fides parvulorum
nostrorum ». Post multos annos auctoritas civilis agnoscere cogebatur
constantiam catholicorum et valorem eorum principiorum, et facta est
species concordati inter Statum et Ecclesiam pro regimine scholarum ca-
tholicarum. Regimen ab auctoritate civili anno millesimo nongentesimo
decimo octavo propositum ab Episcopis acceptum est cum approbatione,
immo sub mandato, Sanctae Sedis. Ab illo tempore fere omnes scholae,
etiam catholicae, a Statu possidentur. Sed inter scholas statales quae-
dam catholicae, ceterae acatholicae sunt. Scholae catholicae omnino ea-
dem iura et privilegia habent et cum pari iustitia reguntur ac scholae
acatholicae, et earum natura catholica plene conservatur.

Aedificia pro scholis catholicis ab auctoritate civili cum pecunia
publica construuntur et conservantur. Mercedes magistrorum a Statu
solvuntur. Libri scholastici (immo etiam catechismi) parvulis gratis prae-

20 Cf. p. 115.

146

SESSIO VII - ACTA

bentur. Magistri scholarum catholicarum, quamvis mercedem a Statu
recipiant, ab Ecclesia per Ordinarium loci approbari debent quoad fidem
et mores. Instructio religiosa quotidie ad unam horam traditur, et sa-
cerdotes scholas libere ingredi possunt; immo auctoritas publica et
ipsi magistri valde exoptant ut sacerdotes scholas frequenter visitent.
Consilium sacerdotum ab Episcopo nominatum omnes scholas quotan-
nis invisitat ut de statu scientiae religiosae Episcopo referat.

Quotiescumque inauguratur schola nova, Ordinarius invitatur ab
auctoritate civili ut novum aedificium benedicat et ei nomen alicuius
sancti imponat. Expensa discipulorum a Statu solvuntur non tantum pro
scholis elementaribus et secundariis sed etiam, si opus est, cum univer-
sitates ingrediantur. Et in hac re seminaria ecclesiastica, quamvis a Statu
non possideantur, universitatibus aequiparantur, ita ut expensa multo-
rum seminaristarum a Statu solvantur. Plures seminaristae, etiam ex
illis qui Romae studia perficiunt, subsidia vere liberalia a Statu reci-
piunt.

Quamvis a Statu possideantur, scholae catholicae indolem suam
catholicam prorsus retinent; in omnibus aulis habentur imagines Do-
mini Nostri vel Beatae Virginis vel Sanctorum. Alumni in omnibus di-
sciplinis secundum doctrinam catholicam instruuntur, sub tutela ma-
gistrorum et magistrarum qui erga Ecclesiam devoti sunt.

Haec tam felix conditio scholarum catholicarum in natione acatho-
lica zelo sacerdotum et fidei et fortitudini fidelium temporis praeteriti,
necnon magnanimitati auctoritatum civilium, debetur.

Utinam in omni natione tam felix status scholarum inveniri posset.

Exc. Hurley: Pauca habeo observanda de paragrapho 8 huius
schematis, ubi de libertate scholae agitur. Haec paragraphus non-
nulla dubia in mente suscitat. Quapropter propono ut postea recensea-
tur in luce conclusionum quae a disceptatione de quaestione generali
de libertate exibunt, qua quaestio generalis duplici et non concordante
gaudet propositione in schematibus serius considerandis.

In Schemate praesenti (pag. 8, 27 lineis 27 ad 32) sequentem habemus
propositionem: « Quae libertatis doctrina, ab Ecclesia propugnata, nihil
habet commune cum illa perniciosa circa libertatem sententia, quae
veritati et errori, virtuti ac vitio eadem iura tribuenda defendit, ita
ut unicuique quae sibi magis placuerint, docendi faciendique facultas
sit ».

Nonne praeteritum sit tempus loquendi de iuribus veritatis et er-

27 Cf. p. 114.

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

147

roris, virtutis ac vitii? Nam nec veritati, nec errori, nec virtuti nec vitio
iura competunt, sed tantum personis et personarum societatibus.

Verba supra citata implicite acatholicis denegant ius condendi scho-
las religiosas quia veritatem fidei non possident. Commendare vellem
considerationem tractationis in Schemate « de libertate religiosa » de
conscientia, deque obligatione, et exinde de iure, hominum sive singu-
lariter sive collective sumptorum sequendi conscientiam, sive rectam
sive invincibiliter erroneam.

Recordemur etiam nos velle doctrinam statuere in Oecumenico Con-
cilio non solum pro iis qui ad Ecclesiam iam pertinent, sed etiam (et
forsitan maiori cum ratione) pro iis qui adhuc foris sunt. Acatholicis
aliquomodo incongruum videri potest monopolium educationis damnare
in aliis et simul Ecclesiae iura omnibus aliis considerationibus praepo-
nere. Nos intelligimus id quod affirmamus, illi non. Si libertatem edu-
cationis proclamare volumus ne ergo de iuribus Ecclesiae modo aliis
offensivo loquamur. Semper in mente habendum est id, quod a lumine
fidei acceptabile redditur, absente fide, odiosum apparere posse.

Beat. Saigh : 28 J’approuve le Schema dans son ensemble. Qu’il me
soit permis de faire une seule reserve, toujours dans le sens de la de-
centralisation, qui me semble devoir etre une des reformes les plus ur-
gentes a operer par le prochain Concile.

Le ri° 18 (page 14 29 ) prevoit: « Apostolica Auctoritate instituatur
organisatio quaedam centralis seu hierarchica omnium scholarum ca-
tholicarum in gradu internationali, nationali et regionali seu dioece-
sano ». A ce sujet je dois faire les remarques suivantes:

1) Idintervention du Saint-Siege Romain (Apostolica Auctoritas)
ne doit etre necessaire que pour la creation d’un organisme Central in-
ternational des ecoles catholiques. Elie n’est ni necessaire, ni opportune
pour la creation de centres nationaux ou regionaux. L’autorite de l’Or-
dinaire du lieu ou de la conference nationale de 1’episcopat suffit. Une
fois de plus, il faut decentraliser 1’Eglise et ne pas continuer a charger
toujours davantage le Saint-Siege de toutes sortes de soucis que les auto-
rites locales peuvent tres bien assumer.

2) Si la creation d’organismes nationaux ou diocesains est, non seu-
lement utile, mais necessaire, celle d’un organisme International nanti
de pouvoirs assez etendus peut susciter les susceptibilites de bon nombre

28 Animadversiones Beat. Saigh lectae sunt, lingua latina, ab Exc.mo Edelby,
Archiep. Edesseno.

29 Cf. p. 117.

148

SESSIO VII - ACTA

cTEtats modernes, dont le nationalisme naissant s’effarouche de toute
ingerence etrangere en matiere d’education de la jeunesse. Nous prefe-
rons qu’il y ait a Rome un organisme pour donner des principes gene-
raux d’ordre religieux et moral, et que tout le reste emane d’un orga-
nisme national. Autrement, 1’Eglise, en certains pays, pourrait avoir
a cause de cela pas mal d’ennuis,

4) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Tis serant: Placet iuxta modum: adprobo observationem
Em.mi Lienart de iuribus puerorum. Observationes Em. mi Leger con-
sideratione dignae sunt.

Card. Micara: Placet. Romana Synodus graviter monuit: « Illud
est cum primis pastorum gravissimum munus ut christiane iuventutem
educent. Quod munus eo gravius fit atque instantius quo magis cre-
brescunt ea pericula quae cum iuventutis honestam vitam insidiis temp-
tant tum vero opus Ecclesiae ad animos educandos difficilius reddunt »
(art. 298).

Decet ergo ut de tanti ponderis argumento adaequate Concilium
agat eo vel magis quod nullum hucusque Oecumenicum Concilium de
eodem ex integro tractaverit.

Opportune quaestiones tanguntur, ulterius alibi definiendae, de con-
dicionibus ad scholam catholicam requisitis (par. 6, pag. 6 1 ).

Valde denique probantur exhortatio et monitum ut scholae catho-
licae muneribus suis implendis sese aptissimas ostendant, quas piget non
semper ita esse instructas.

Card. Aloisi Masella: In Concilio Vaticano II quaestio de
scholis, ut bene exposuit Em. mus Card. Pizzardo, pertractanda est.
Schema placet iuxta modum, id est iuxta ea quae dicta fuerunt ab
Em.mis et Exc.mis Patribus. In pag. 8 2 n. 8 legitur « educatio iuxta
rectam conscientiam tradatur oporteat ». Haec conscientia subiectiva
est: ideo placeret magis definire.

Card. Ferretto: Placet iuxta modum Em.mi Cardinalis Decani:
scilicet ut ratio habeatur animadversionum in disceptatione a Patribus,
potissimum a Cardinalibus Lienart et Leger prolatarum.

1 Cf. p. 112.

2 Cf. p. 113.

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

149

Card. Lienart: Placet iuxta modum: scilicet ratione habita de iu-
ribus puerorum sicut dixi ; 3 et etiam de animadversionibus sequentibus:

— quoad iura et officia parentum placet;

— • quoad iura et officia Ecclesiae thesis placet sed modus quo vin-
dicatur non placet quia potius sicut contentio apparet quam sicut ex-
positio serena;

— • quoad iura et officia Status Civilis in hac materia aestimo quod
agnoscenda sunt non invite et ad duritiam cordis, sed ad mensuram
auctoritatis eius propriae; quod mihi videtur in textu non satis recogni-
tum esse.

Card. Tappouni: Placet iuxta modum: i. e. secundum observa-
tiones Eminentissimi Cardinalis Lienart.

Card. Copello: Placet iuxta modum: perpensis quae dixerunt
Em.mi Cardd. Ruffini, Leger et Ricbaud.

Card. McGuigan: Placet iuxta modum: ratione habita observa-
tionum Em.mi Cardd. Leger, Alfrink et Cardinalis Sancti Iacobi in
Chile et Card. Ottaviani.

Card. Frings: Placet. Apud nos ipsae communitates publicae sive
res publica ipsa condunt scholas catholicas elementares postulantibus
parentibus catholicis. Ergo hae scholae non quidem sunt stricto sensu
Scholae ecclesiasticae, sed scholares et magistri sunt catholici, funda-
mentum totius educationis est doctrina catholica.

Ecclesia habet influxum in formatione magistrorum et ius invigi-
landi in instructionem religiosam. Quanto tempore res publica secun-
dum has normas agit, non videtur necessarium, ut Ecclesia ipsa condat
scholas elementares.

Quoad scholas medias aliae sunt ecclesiasticae stricto sensu pro
puellis et pro pueris, aliae sunt interconfessionales conditae a civita-
tibus vel a re publica, sed omnes habent professores religionis pro scho-
laribus catholicis.

Quoad organisationem centralem scholarum catholicarum talis iam
existere videtur condita post bellum mundiale secundum a praelato
Op de Coul in Hollandia et praelato Bohler in Germania, cuius centrum
nunc est, in quantum scio, in Belgio.

Card. Ruffini: Placet iuxta modum . 4

3 Cf. pp. 136-137.

4 Cf. pp. 137-138,

150

SESSIO VII - ACTA

Card. Valeri: Placet, attentis observationibus ab Em.mis et Exc.mis
Patribus necnon ab Exc.mo Delegato Patriarchae Melchitarum factis.

Card. Siri: Placet iuxta modum: non placet articulus 18, quia
iam sufficienter provisum.

Card. McIntyre: Placet iuxta modum: secundum commentarium
Em.mi Card. RufEni et Card. Godfrey.

Card. Quiroga y Palacios: Placet iuxta modum: attendantur di-
cta ab Em.rno Card. Lienart de iuribus puerorum. In pag. 8, 8 linea 11,
loco « iuxta rectam conscientiam » dicatur melius « iuxta rectam ra-
tionem ».

Card. Leger: Placet iuxta modum: 6 i. e. prae oculis habeantur ani-
madversiones ab Em.mis Lienart, RufEni, Godfrey, Alfrink, Silva Hen-
riquez et ab Exc.mo Hurley factae.

Card. Montini: Placet, imo valde placet, attentis tamen animad-
versionibus a Card. Lienart de iure puerorum et a Card. RufEni de
iure et ofEcio auctoritatis civilis in scholis instituendis, promovendis et
invigilandis. Ius et ofEcium hac de re competunt utique in primis pa-
rentibus et Ecclesiae, sed secundario reipublicae; sed practice maxi-
mum respublica exercet munus in re scholastica; quodsi ab Ecclesia ne-
gatur hoc munus vel de eodem omittitur mentio, periculum est quod
a publica laica opinione et ab auctoritate civili nostra doctrina et no-
strum ius magis ac magis oppugnentur.

Circa organisationem centralem omnium catholicarum scholarum
iuridice instituendam caute procedatur.

Card. Giobbe: Placet.

Card. Cento: Placet schema, quod perfectius fiet, rationem ha-
bendo de observationibus quas huius coetus sodales protulerunt. Meo
humili iudicio, Sacrosancta Synodus summopere instare debebit super
rectum conceptum libertatis scholaris, eo magis quod, aliquando, nec
ipsi catholici, non exclusis illis qui in associationibus sunt organizati,
claras ideas possideant ac de re, quae, pro sortibus tum Ecclesiae tum
Societatis civilis magni, immo supremi ponderis est.

Card. Garibi y Rivera: Placet.

* Cf. p. 113.

6 Cf. pp. 137-141.

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

151

Card. Godfrey: Placet. Aliquas observationes scripsi in folio ad-
nexo. 7 Principium, quod semper defendemus, est: qui solvit taxas habet
ius aequale cum parentibus qui favent scholis in quibus nulla fit in-
structio religiosa.

Card. Richaud: Placet iuxta modum: ratione habita observatio-
num Em.morum Cardinalium Lienart, Leger, Montini.

Card. Dopfner; Placet iuxta modum: ratione habita animadver-
sionum Card. Lienart, Ruffini (de munere Status), Leger et Archiep.
Hurley (de conceptu libertatis). De organisatione centrali caute pro-
cedatur.

Card. Marella: Placet iuxta modum: habita ratione aliquarum
animadversionum ab Em.mis ac Rev.mis Patribus factis, attentis prae-
sertim peculiaribus adiunctis quoad statum, conditiones et problemata
scholarum catholicarum in diversis nationibus. Adhaereo voto Em. mi
Cardinalis Decani nuper expresso.

Card. Traglia: Placet iuxta modum: i. e. perpensis, iuxta diver-
sarum regionum adiuncta, observationibus prolatis.

Card. Alfrink: Placet iuxta modum: iuxta observationes Cardd.
Lienart et Leger et iuxta folia adnexa. 8

Card. Santos: Placet, tamen non censeo opportunam Organisa-
tionem Centralem, uti proponitur.

Card. Ritter: Placet iuxta modum: i. e. attentis iis quae dixit
Arch. Hurley.

Card. Silva Henriquez: Placet iuxta modum: secundum animad-
versiones quas propono 9 et iuxta animadversiones ab Em.mis Leger,
Ruffini, Lienart et ab Exc.mo Hurley factas.

Card. Coussa : 10 Placet iuxta modum: optima praescribuntur et
proponuntur de scholis catholicis.

Pag. 14 11 n. 18 non paucas prae se feret difficultates, ex parte
quoque guberniorum civilium, organizatio centralis catholicarum scho-

7 Cf. pp. 144-145.

8 Cf. pp. 141-142.

9 Cf. p. 143.

10 Secundae Congregationi non interfuit,

11 Cf. p. 117,

152

SESSIO VII - ACTA

larum in gradu internationali. Expeditae ut Concilium Oecumenicum de
hoc etiam organizationis gradu sermonem faciat?-

Card. Suenens: Placet iuxta modum: i. e. iuxta observationes
Card. Lienart de iuribus puerorum et de modo sereno exponendi iura
Ecclesiae et archiepiscopi Hurley.

Card. Di Jorio: Placet iuxta modum: attentis iis quae a Rev.mis Pa-
tribus sunt proposita praecipue de formatione, officiis et iuribus ma-
gistrorum catholicorum.

Card. Larraona: Placet schema, prae oculis habeantur allatae ani-
madversiones.

Card. Bea: Placet iuxta modum: iuxta ea quae observata sunt ab
Em.mis et Exc.mis Patribus, maxime habita ratione eorum quae expo-
suerunt Em.mi Cardd. Lienart, Frings et Leger. Disceptatio ostendit
condiciones in diversis partibus mundi esse valde diversas; propterea
Concilium ne descendat ad particularia, sed haec reliquantur Conferen-
dis Nationalibus Episcoporum. Quae dicuntur de aliqua organisatione
centrali « hierarchica » non placet, etiam laici in hac re audiantur.

Card. Browne: Placet iuxta modum: attentis pro posse observa-
tionibus factis secundum necessitates et conditiones variarum nationum.

Card. AlbaredA: Placet iuxta modum: id est iuxta observationes
Eminentissimorum Cardinalium Lienart circa iura puerorum, Ruffini
circa potestatem episcopalem super omnem scholam catholicam et Al-
frink ut sensum nominis ecclesiae magis praecisetur.

Beat. Gori: Placet iuxta modum: id est iuxta observationes
Em.morum Cardd. Lienart, Leger, Alfrink et Exc. Hurley. Haec mate-
ria linquenda est Episcopis et Conferendis Episcoporum.

Beat. Cheikho: Placet.

Exc. Felici: Placet: ad nimis particularia tamen ne descendatur.

Exc. 0’Connor: Placet: attentis animadversionibus in folio ad-
nexo. Attamen cuperem ut non solum in nota sed etiam in textu men-
tio fieret de « scholis radiophonicis » quas dicunt, et de televisionis
scholaris usu, quae apud non paucas regiones ingentem partem educati-
vam nacta est et quae in futuro, etiam proximo, magnam efficacitatem
et influxum in magisterium scholasticum exercebit et nova problemata
proponet scholis catholicis.

Ad hanc partem redigendam quod attinet, multum iuvabit relatio

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

153

Archiepiscopi Baltimorensis Shehan, Praesiclis rerum educationis in
N.C.W.C., in ultima Sessione Conferentiae Episcopalis Civitatum Foe-
deratarum Americae Septem trionalis prolata.

Exc. Ujcic: Placet iuxta modum: in prooemio exoptarem brevem
introductionem historicam de meritis Ecclesiae in condendis et conser-
vandis scholis.

Laudo art. 14 schematis, ubi loquitur de aequa mercede magistrorum.

Sorores religiosae magistrae ne opprimantur nimiis lectionibus et
instructionibus; quia si licet ex iusta causa permittere abbreviationem
vitae, eo magis expedit ex iustissima causa conservare vitam... Magistrae
sunt vitae praetiosae!

Exc. Antezana y Rojas: Placet iuxta modum: ratione habita eo-
rum quae dicta sunt ab Em.mis Cardinalibus Lienart, Leger, Alfrink, Ruf-
fini et a Patribus Archiepiscopis Campbell atque Durbaniano.

Exc. Campbell: Placet. 12

Exc. Beras: Placet iuxta modum: id est secundum animadversio-
nes factas ab Em.mo Card. Silva Henriquez.

Exc. Cooray: Placet iuxta modum: i. e. perpensis observationibus
a Patribus huius coetus factis; adhaereo praesertim observationibus
Em. mi Card. Cento. Haec etiam velim addere: clare enucleanda est
quaestio de dignitate et libertate personae humanae quae immediate
subordinatur Deo ut fini ultimo. Hoc dico quia tendentia gradatim au-
getur declarandi omnipotentiam Status hac de re.

Exc. Lefebvre: Placet, Attamen ne fiat organisatio centralis hie-
rarchica et magis clare enucleetur notio libertatis scholae.

Exc. McKeefry: Placet iuxta modum. Menti Em. morum Cardd.
Ruffini, Mclntyre, Montini, Bea assentior. Observationes Exc.mi Hurley
etiam sustineo. 13

Exc. Alter: Placet iuxta modum: vide, si faveas, scripta annexa.

Ad par. 18, pag. 14, 1<L mihi non placet quoad organisationem inter-
nationalem quatenus conditiones et circumstantiae tam diversae sunt
apud nationes.

Pag. 10, 15 ad num. 11: Notandum est quod multo maior pars om-

12 Cf. pp. 145-146.

13 Textus transcriptus est ex taeniola magnetica.

14 Cf. p. 117.

15 Cf. pp. 114-115.

154

SESSIO VII - ACTA

nium puerorum catholicorum, saltem post educationem eorum in scho-
lis elementaribus, completam institutionem ulteriorem accipiunt in scho-
lis statalibus (secundariis) et praesertim ea pars eorum qui universitates
publicas frequentant. Sine subsidiis ex aerario publico statali acceptis
impossibile est, et ita remanebit indubitanter in futuro, scholas altioris
gradus catholicas condere, aut numero sufficienti, aut mediis necessariis
praeditas. Haec subsidia desunt hoc tempore et probabilitas seu spes ea
accipiendi in futuro non est bene fundata.

Sequitur igitur quod alia media praeter scholas reapse catholicas,
institui debent, si pueri catholici formationem christianam accipere
poterint. Aedes residentiales vere catholicas vel Centra sic dicta pro
iis alumnis conderentur oportet et quidem cum bibliotheca catholica,
lecturis catholicis adhibitis, cappellanis peritis et aliis mediis. Maxime
adiuvabit si tales aedes universitatibus viciniores conderentur sub du-
ctu episcoporum.

Exc. Graner: Placet.

Dubitari nequit renovationem et consolidationem scholarum catho-
licarum hisce diebus maximi momenti esse. Dum vires impendimus in
edocendis illis qui extra Ecclesiam versantur circa necessitatem systema-
tis nostri educationis catholicae, eodem tempore omnia media possi-
bilia adhibere debemus ad instructionem in scholis nostris efficacio-
rem reddendam.

Schema hoc, de quo nunc agitur, ut mihi videtur, haec elementa
essentialia continet: iura Ecclesiae et parentum in hac materia; obliga-
tio parentum educationem catholicam providendi filiis; praeparatio do-
centium accommodata exigentiis hodiernis; media sustentationis totius
systematis educationis catholicae, etc.

Exc. Hurley: Placet iuxta modum: i. e. ad mentem Em. morum
Cardinalium Lienart, Ruffini, Leger, Alfrink et Silva Henriquez et se-
cundum proprium scriptum . 18

Exc. Perrin: Placet iuxta modum: iuxta animadversiones Emi-
nentissimorum Lienart et Bea, Excellentissimi Hurley et Reverendissimi
Procuratoris Patriarchae Melchitarum.

Exc. Seper: Placet iuxta modum: assentior dictis ab Em.mis Pa-
tribus Lienart, Leger, Silva Henriquez et ab Exc.mo Arch. Hurley.

Exc. Bazin: Placet iuxta modum: i. e. iuxta animadversiones

Cf. pp. 146-147.

DISCEPTATIO - DE SCHOLIS CATHOLICIS

155

Em. morum Patrum, prasertim Cardd. Lienart, Ruffini, Leger, Bea et
Exc.mi Hurley.

Exc. Bernard: Placet iuxta modum: habita ratione observationum
Patrum praesertim Em. mi Card. Lienart et Exc.mi Archiepiscopi Hurley.

Noto quod organisatio internationalis, non hierarcbica exsistit, dicta
O.I.E.C., quae coordinare vult omnes conatus scolarum catholicarum.

Exc. Bernier: Placet iuxta modum: habita scii, ratione eorum
quae Em. mus Cardinalis Lienart de iuribus puerorum enucleandis et
de serena iurium Ecclesiae vindicatione egregie proposuit.

Exc. Yago: Placet iuxta modum: iuxta ea quae dixerunt Eminen-
tissimi Cardinales Lienart, Leger et Excellentissimus Archiepiscopus
Durbanianus. Adhaereo omnino his quae dixit Em.mus Cardinalis Bea,
quia variae sunt conditiones scholarum catholicarum secundum regio-
nes praesertim in missionibus ubi catholici pauci sunt et non possunt
semper suppeditare sumptus scholarum.

Exc. Rakotomalala: Placet iuxta modum: i. e. ratione habita
observationum Em. morum Cardd. Lienart, Ruffini et Silva Henriquez.

Exc. Ng6-dinh-Thuc: Placet iuxta modum: iuxta observationes
Patrum.

Exc. Verwimp: Placet iuxta modum: i. e. ad mentem Eminentis-
simorum Cardinalium Lienart et Bea.

Exc. Jelmini: Placet iuxta modum: id est secundum animadver-
siones Eminentissimorum Patrum.

Peto veniam, sed quod affirmatur de natione Helvetica, pag. 34 17
schematis, nominata inter Status qui aliquod adiutorium concedunt scho-
lis catholicis veritate non plene pollet eo quod non confoederatio hel-
vetica, sed solummodo pauci pagi catholici, qui vulgo dicuntur « Can-
toni », hoc subsidium concedunt.

Exc. Suhr; Placet iuxta modum: iuxta observationes Em. morum
Cardinalium Lienart et Bea et Exc.mi Archiep. Hurley.

In Dania lutherana gubernium tribuit octoginta per centum omnium
expensarum scholarum catholicarum.

Exc. Scharmach: Placet.

Cf. p. 131.

156

SESSIO VII - ACTA

Rev. Gut: Placet, imprimis quia principia de iure naturae et Ec-
clesiae clare, sobrie et serene proponuntur. Ne fiat, ob circumstantias
locales tam diversas, organisatio centralis hierarchica.

Rev. Sepinski: Placet generatim schema. Adiungo folium animad-
versiones continens. Adhaereo voto Em. mi Cardinalis Lienart.

Animadversiones minoris momenti-.

Ad pag. 4, 18 linn. 5-6: interpunctio sic fiat: « non solum finem tem-
poralem, in humano consortio consequendum, habere... ».

Ad pag. 5, 19 linn, 13-14: interpunctio sic fiat: « iura et officia de-
fendere, adiuvare et, si opus fuerit, supplere debeat ».

Ad pag. 6, 20 lin, 24 et sqq.: fortasse melius esset aperte et directe
proclamare ea quae in hac paragrapho solummodo indirecte insinuan-
tur: non omnes scholas esse pari iure catholicas, non omnes esse eodem
titulo scholas Ecclesiae etc.

Ad. pag. 6, linn. 30-31: proponerem: «libri ad quamvis discipli-
nam quod pertineat ».

Ad pag. II, 21 linn. 2-4: interpunctio sic fiat: «Facultates erigan-
tur, quae iure concedendi titulos academicos seu didacticos, ab ipsa
quoque auctoritate civili agnitos, polleant ».

Ad pag. 11, lin. 27: corrigatur: «quod legitimo delegantium iu-
ri » etc.

Ad pag. 12, 23 nota 47: transponatur in fine numeri 15, quia nota 47
loquitur de « epistolarum commercio methodice ordinato ».

Ad pag. 13, 23 lin. 2: scribatur melius sic: « ex-alumnorum ».

Ad pag. 14, 24 num. 18: « Organisatio centralis » fiat in speciali offi-
cio, Sacrae Congregationi de Studiis annexo.

Ad pag. 18, 25 nota 9, lin. 4: corrigatur « homines ».

Ad pag. 19, 28 nota 11, linn. 4-5: sic interpunctio fiat: « quae, si sub
aspectu christiano consideratur, ».

Ad pag. 21, 27 nota 17, lin. 5: corrigatur: « opponuntur ».

Ad pag. 23, 28 nota 24, linn. 2-3: corrigatur: « inter hos duos act«s ».

Ad pag. 26, 29 lin. 27: scribatur «nonnumquam» sicut passim in
schemate. Item lin. 35.

Ad pag. 29, 30 lin. 7

: corrigatur « Les evenements

18 Cf. p. 111.

25 Cf. p. 120.

10 Cf. p. 111.

26 Cf. p. 121.

20 Cf. p. 112.

27 Cf. p. 122.

21 Cf. p. 115.

28 Cf. p. 124.

22 Cf. p. 116.

20 Cf. p. 126.

23 Cf. p. 116,

30 Cf. p. 128.

24 Cf. p. 117.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM 157

Rev. Janssens: Placet iuxta modum: aptetur enuntiatum ut om-
nibus Regionibus conveniat, prout proposuit Em.mus Card. Leger. Non
placet paragraphus 18, pag. 14. 31

III

DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM
IN TRADENDIS DISCIPLINIS SACRIS

(Secunda Congregatio: 13 iunii 1962)

1) SCHEMA PROPOSITUM A COMMISSIONE DE STUDIIS ET SEMINARIIS

Caput I

NOTIONES FUNDAMENTALES

1. [ Magisterium Ecclesiae ], Christus Dominus Ecclesiae, dilectissimae
suae sponsae fidei depositum concredidit, illamque magistram divinae veri-
tatis infallibilem instituit. 1 Romanus autem Pontifex, Petri successor et
Christi Vicarius, atque sub eius auctoritate Episcopi qui sunt successores
Apostolorum, ita magisterium vivum et perenne Ecclesiae exercent, ut prae-
ter ipsos alii magistri iure divino in Ecclesia non habeantur. 2

2. \_Obsequium et coniunctio cum magisterio ]. Ideo qui magistri ad
munus sacras disciplinas in scholis et Universitatibus 3 docendi ab Ecclesia
vocantur, necesse est ut tamquam proximam in rebus fidei et morum veri-
tatis normam divinum Ecclesiae magisterium agnoscant, ab illo dependeant,
nihil antiquius habeant quam sentire cum Ecclesia et numquam sibi licitum
retineant a mente Ecclesiae recedere. 4 Ita ergo quodam vivifico vinculo ma-
gistri sive in docendo sive in scribendo cum vivo Magisterio Ecclesiae con-
iunctos sese sentiant, ut discipulos sibi commissos cum ipso Christo, qui est
veritas, 5 in corpore eius mystico, quod est Ecclesia, 6 strictius et intimius
coniungere valeant.

3. [ Expositio et investigatio veritatis ]. Obsequium vero quod magister
disciplinae sacrae magisterio Ecclesiae tribuere debet neque mere extrinseca
dispositio neque quasi mortua relatio censeri debet, cum potius vitalis sit
coniunctio cum magisterio vivo. Qui ergo in Ecclesia munus docendi sortitur,
in documentis et monumentis scriptis Magisterii insistere debet ut antiquam
atque ad propria usque tempora semper vivam fidei traditionem fideliter com-
municet et vitalem eius vim in societatem et in homines cuiuscumque aetatis

Cf. p. 117.

158

SESSIO VII - ACTA

insinuet et immittat. Sacrae ergo disciplinae magister non tantum rectam de
fide et moribus doctrinam alumnos docere, sed etiam eos ad hanc doctrinam
semper melius et profundius investigandam manuducere debet, ita ut, fide
ipsorum roborata et illuminata, apti fiant simul ad propriam vitam Deo vivo
et vero magis ac magis conformandam animasque quae ipsis committentur
in viam salutis promovendas.

Quapropter, ipsius Doctoris Angelici exemplum sectando, nitantur magi-
stri omni vi omnique contentione ut disciplinas, quas tradunt, provehant; in
quaestiones novas, quas hodierna cultura ac progrediens aetas in medium
protulerunt, diligentissimam suam conferant pervestigationem, ea quidem qua
par est prudentia et cautela, 7 novas doctrinas scientiarum progressu compa-
ratas investigent et inquantum possibile est, ab omni errorum specie expur-
gatas, in propriam disciplinam assimilent et componant. 8 Caveant tamen ne
doctrinam sacram perinde ac scientiam profanam tractare autument; 9 ita ut,
si sententia aliqua neget vel deformet obvium sensum veritatis a magisterio
propositae, iam erronea sit censenda, 10 Nemo autem absque solido funda-
mento fideles et doctos catholicos magistros redarguat et exprobret, novas
investigationes et novas applicationes traditionalis doctrinae quaerentes atque
profundiores enucleationes producentes. 11

4. [ Refutatio errorum]. Ideoque bene quisquis in suo campo magister
de diversis opinionibus hinc inde exsurgentibus certior semper extet, ut in
novis sententiis emendandis et assimilandis doctrinam Ecclesiae integerrime
teneat discipulosque a praecipuis grassantibus erroribus immunes servet, Quos
errores ita alumnis suis indicare debet, ut proprium cuiusque principium sum-
ma attentione detegat. Discernat etiam utrum error quisquis proveniat ex
aliquo principio in se erroneo, vel ex cuiusdam veri principii indebita appli-
catione, vel etiam ex quodam methodi defectu, vel ex insufficienti problematis
inspectione. Tandem in talium errorum expositione distinguat inter aucto-
res, qui Ecclesiae Auctoritatem impugnant eiusque magisterium negant, et
auctores catholicos qui Ecclesiae magisterii non satis rationem habent.

5. [ Magisterii ecclesiastici documenta cognoscenda et colenda]. Promo-
veant ergo magistri doctrinarum sacrarum in alumnis suis cognitionem et
existimationem documentorum Ecclesiae sive antiquorum sive modernorum,
quae quasi fundamentum et columnae sacrae scientiae esse debent, eorumdem
sensum verum aperiant, indicantes quomodo eorum doctrina cum veritatibus
aliunde solide acquisitis bene componatur.

6. [De diversis magisterii documentis]. Clare etiam et utiliter alumnos
suos doceant differentiam inter magisterium infallibile et irreformabile quod
ab omnibus christifidelibus devotissime recipi debet, secluso lapsu in fide; et
magisterium non infallibile, quod vero non solum silentium obsequiosum,
sed etiam interiorem religiosum assensum exigit; 12 ita ut quando Romani
Pontifices in actis suis de re hactenus controversa data opera sententiam fe-
runt, res illa, secundum mentem et voluntatem eorundem Pontificum, quae-

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

159

stio liberae inter theologos disceptationis iam haberi non possit. 13 Quare
magister bene prae oculis habeat differentem valorem doctrinarum, apte di-
stinguens quaenam secundum diversas notas theologicas de fide sint cre-
denda, quaenam ut certa tenenda, quaenam ulteriori investigationi subicienda.

Cum vero Episcopi in communione cum Romano Pontifice in propria Ec-
clesia docentes vel in conciliis particularibus congregati, magistri authentici
sint et evangelicae praedicationis testes, 14 sacrarum disciplinarum magistri
supra et extra Episcoporum magisterium non sese existiment, quin immo in
alumnis venerationem et amorem erga illud inducant. 18

7. [De auctoritate magistrorum ], Exinde magister et in docendo et in
scribendo differentiam bene percipiat inter auctoritatem doctrinalem Sum-
morum Pontificum et Episcoporum, qui unice magistri authentici in Ecclesia
a Christo statuti sunt, 16 et auctoritatem eorum, qui quidem ab Ecclesia dele-
gationem docendi obtinent, quorum tamen doctrina non habet valorem au-
thenticum nisi prout doctrinam ipsam magisterii Ecclesiae exponit vel etiam
in quantum Ecclesia approbante et invigilante, communi et constanti con-
sensu proponitur. 17 In aliis vero doctrinis vel opinionibus propriis et persona-
libus sacrae scientiae magistri nullam Ecclesiastici Magisterii habent auctori-
tatem, sed eam tantum quae eorum argumentis scientificis convenit,

Caveant ergo magistri ne suis opinionibus etsi bene fundatis valorem ipsius
magisterii Ecclesiae tribuant. Quapropter prudentes et humiles sint, nec exi-
stiment suam opinionem in rebus disputatis esse ipsius Ecclesiae doctrinam
neve eos qui illam opinionem reiciunt, de errore in fide vel de deficiente erga
Ecclesiae magisterium obsequio arguant.

8. [ Conclusio ]. Quae tandem de obsequio erga Magisterium dicta sunt,
valent de omnibus disciplinis quae directe vel indirecte relationem habent
cum revelatione; quare non tantum de disciplinis sacris, sed, servatis prudenter
differentiis, valent etiam de aliis scientiis, imprimis de philosophia, quippe
quae ad Revelationis veritates penetrandas, illustrandas et defendendas tan-
topere conferre possit. 18 Quod quidem obsequium erga magisterium in ra-
tione docendi Sacram Scripturam nec non in doctrina S. Thomae servanda
hodie praecipue inculcandum esse haec S. Synodus censet. 10

Schema decreti definitive approbatum est , suffragiis post VI Conventum gene-
ralem Commissionis scripto missis.

NOTAE

1 Pius XII, Si diligis, Discorsi e Radiomessaggi, t. XVI (1954-55), p. 42:
« Christus Dominus veritatem, quam e caelis attulit Apostolis et per ipsos eorum
successoribus concredidit; Apostolos, sicut fuit ipse missus a Patre (Io,, 20, 21)
misit, ut docerent omnes gentes quaecumque ipsi a Domino audierant » (cf. Matth.,
28, 19-20). Cf. Constitutio De Ecclesia, cap. De Ecclesiae Magisterio, § 1: « Existit

160

SESSIO VII - ACTA

ergo in Ecclesia perenne et vivum magisterium, cui munus traditum est docendi
cum auctoritate nomine Christi in rebus fidei et morum ».

2 Pius XII, Alloc. Si diligis, 1. c.: « Apostoli igitur, iure divino sunt in Eccle-
sia statuti veri doctores seu magistri. Praeter Apostolorum autem legitimos succes-
sores, scilicet Romanum Pontificem pro universa Ecclesia, Episcopos vero pro fide-
libus suis curis commissis (cf. can. 1326), alii magistri iure divino in Ecclesia non
habentur ».

3 Pius XII, Alloc, Si diligis, 1, c.: «At tum ipsi, tum imprimis Supremus in
Ecclesia Magister atque Christi in terris Vicarius, alios arcessere possunt suos in
magistri munere operis socios consiliariosve, quibus facultatem (sive peculiariter
sive ob collatum officium) docendi delegent ». Constitutio De Ecclesia, cap, De Ma-
gisterio, § 4: « Magistri Ecclesiae authentici, quo facilius munus sibi divinitus con-
creditum adimpleant, alios quos volunt sibi assumunt in adiutorium auxiliares,
quibus peculiaria munera conferunt atque determinant ».

4 Pius XII, Litt. Encycl. Humani Generis, d. 12 aug. 1950, A.A.S., 42 (1950),
p. 567 : « Et quamquam hoc sacrum Magisterium in rebus fidei et morum, cuilibet
theologo proxima et universalis veritatis norma esse debet, utpote cui Christus
Dominus totum depositum fidei — Sacras nempe Litteras ac divinam “ traditio-
nem ” — - et custodiendum et tuendum et interpretandum concredidit... ».

5 Cf. Io., 14, 6.

6 Cf. Coloss., 1, 24; cf. Pius XII, Litt. Encycl. Mystici Corporis, A.A.S., 35
(1943), p. 193.

7 Pius XII, Humani generis, A.A.S., 42 (1950), p. 578: «Nitantur utique
omni vi omnique contentione ut disciplinas, quas tradunt provehant; sed caveant
etiam ne limites transgrediantur a nobis statutos ad veritatem fidei ac doctrinae
catholicae tuendam. In quaestiones novas, quas hodierna cultura ac progrediens
aetas in medium protulerunt, diligentissimam suam conferant pervestigationem, sed
ea qua par est prudentia et cautela ».

8 Cf. Constitutionem De Ecclesia, cap. De Magisterio, § 5: « Llac de causa
monet Sancta Synodus ut omnes theologi semper meminerint ipsorum officium esse
gravissimum, sive in perscrutandis revelationis fontibus, sive in divinis mysteriis
profundius inquirendis, sive in catholica doctrina vel lege morali christiana evol-
venda et applicanda, ut ad Ecclesiae magisterium tamquam ad normam veritatis
proximam in rebus fidei et morum semper attendant ». — Cf. Pius XII, Alloc. iis
qui interfuerunt Conventui sexto de hodiernis postulatis ac normis ad Pastorale
ministerium aptius provehendum (14 sept, 1956), A.A.S., 48 (1956), pp. 709-710:
« Cio non toglie certamente che i Teologi e gli scienziati si adoperino per dare un
fondamento scientifico a tutta una serie di acute questioni della vita. Certamente
la S. Sede ama, Ioda e promuove le erudite ricerche e le altre speculazioni dei Teo-
logi, che approfondiscono le verita rivelate e che non esitano di considerare, spie-
gare e sostenere le dichiarazioni dei Magistero ecclesiastico con serieta scientifica, al
lume della ragione illustrata dalla fede (Cone. Vat., Sess. III, cap. 4), vale a dire,
come affermava Pio IX, “ in sensu Ecclesiae ’’ ».

9 Pius IX, Alloc. Singulari quodam, 9 dec. 1854 (Denz. 1642) et Syllabus,
8 (Denz. 1708).

10 Cf. Pius XII, Alloc. ad Membra Congressus Internationalis de Liturgia Pa-
storali: Vous nous avet demande, 22 sept. 1956, Discorsi e Radiomessaggi, XVIII,
p. 474.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

161

11 Cf. Pius XII, Litt. Encycl. Divino afflante Spiritu, d. 30 sept. 1943,
A.A.S., 35 (1943), p. 319.

12 Cf. Constitutionem De Ecclesia, cap. De Magisterio, § 2.

13 Pius XII, Humani generis, A.A.S., 42 (1950), p. 568: « Quodsi Summi
Pontifices in actis suis de re hactenus controversa data opera sententiam ferunt,
omnibus patet rem illam, secundum mentem ac voluntatem eorundem Pontificum,
quaestionem liberae inter theologos disceptationis iam haberi non posse ».

14 Cf. Constitutionem De Ecclesia, cap. De Magisterio, § 2.

15 Pius XII, Alloc. Si diligis, 1. c., p. 43: « Qui ad docendum ita vocantur,
in Ecclesia proprie non nomine suo, neque titulo scientiae theologicae, magistros
agunt, sed vi missionis, quam a legitimo Magisterio receperunt, eorumque facultas
manet semper huic subiecta, neque umquam fit sui iuris, seu nulli potestati obno-
xia ». — • Pius XII, Allocuzione ai partecipanti alia VI settimana di aggiorna-
mento pastorale, A.A.S., 48 (1956), p. 709: « Particolari circostanze nel piu re-
cente periodo della vita ecclesiastica c’indussero a dire, nelle Nostre due allocu-
zioni al Sacro Collegio e alPEpiscopato dei 31 maggio e dei 3 novembre 1954, una
parola sui fondamento dei magistero iure divino dei papa e dei vescovi e sulPin-
segnamento dei teologi, i quali non per diritto divino, ma per delegazione della
Chiesa, esercitano il loro ufficio, e quindi rimangono sottoposti alia autorita e alia
vigilanza dei legittimo Magistero. Se essi come teologi sono attivamente interessati
nell’ “ Orientamento ” e adducono argomenti scientifici, avrebbe potuto presen-
tarsi il quesito se la parola dei teologi o quella dei Magistero della Chiesa offre mag-
gior peso e garanzia di verita. Al quale proposito nella Enciclica Humani generis
s.i legge: “ Quod quidem depositum, (fidei) ... nec ipsis theologis divinus Redemptor
concredidit authentice interpretandum, sed soli Ecclesiae Magisterio.., Quare de-
cessor Noster imm. memoriae Pius IX, docens nobilissimum theologiae- munus
illud esse, quod ostendat quomodo ab Ecclesia definita doctrina contineatur in fon-
tibus, non absque gravi causa illa addidit verba: eo ipso sensu, quod ab Ecclesia
definita est ”. Decisiva dunque per la conoscenza della verita non e gia la opinio
theologorum, ma il sensus Ecclesiae. Altrimenti sarebbe fare dei teologi quasi
“ Magistri Magisterii il che e un evidente errore ».

10 Pius XII, Alloc. Si diligis, 1. c., pp, 42-43.

17 Pius XII, Litt. Encycl. Humani generis, A.A.S., 42 (1950), p. 569: « Quod
quidem depositum nec singulis christifidelibus nec ipsis theologis divinus Redemptor
concredidit authentice interpretandum, sed soli Ecclesiae Magisterio ». - Consti-
tutio De Ecclesia, cap. De Magisterio, § 5.

18 Pius X, Litt. Encycl. Pascendi dominici gregis, d. 8 sept. 1907, Ench.
Cler. n. 806; Pius XII, Humani generis, A.A.S., 42 (1950).

10 Sequuntur enim immediate Caput II De ratione docendi Sacram Scripturam
et Caput III De Doctrina S. T hornae servanda.

162

SESSIO VII - ACTA

Caput II

DE RATIONE DOCENDI SACRAM SCRIPTURAM

Cum in instituendis Sanctae Matris Ecclesiae ministris Sacra Scriptura lo-
cum principem obtinere debeat atque eo firmius Christo Sacerdoti confor-
mentur alumni quo profundiorem Sacrae Scripturae habeant cognitionem,
iuxta illud Sancti Hieronymi: « Ignoratio scripturarum ignoratio Christi
est »;* cum vero in huiusmodi disciplina tradenda propter ipsius verbi Dei
sublimitatem necnon ob nova a progressu scientiarum orta problemata, exi-
mia cura sit adhibenda, haec Sancta Oecumenica Synodus, ut iis quae in Con-
stitutione de Fontibus Revelationis statuuntur, ipsa quoque Sacram Scriptu-
ram docendi ratio plene respondeat, has normas sequendas decernit. 2

1. Omnes qui Sacrae Scripturae studio incumbunt Sancti Spiritus auxilio
se indigere sciant, cum ea « quae a Deo donata sunt nobis », non spiritu
huius mundi, sed Spiritu qui ex Deo est, scrutanda sint. Sacrae Scripturae ma-
gistri vero meminerint se munere fungi nomine Ecclesiae « quae a Christo
Domino totius depositi veritatis divinitus revelatae custos et interpres con-
stituta est ». 3 Vivo Ecclesiae Magisterio igitur fidelissime inhaerentes, doctri-
nae revelatae non autem scientiae humanae, quantumvis insignis, agant magi-
stros. Quare ad docendam Sacram Scripturam vocentur nonnisi ii qui debito
studiorum curriculo expleto ac congruis gradibus academicis obtentis Sacra
Theologia non minus ac linguarum antiquarum cognitione et criticae artis
subsidiis profunde instructi, sana ac tuta doctrina eniteant, normis ab Apo-
stolica Sede de re latis propriam docendi rationem omnino conforment ac
sedulo curent ut alumni sacrarum litterarum incumbentes studiis Auctores
omni exceptione maiores prae manibus habeant. 4

2. In Sacra Scriptura tradenda initium sumatur ab origine divina sacrarum
litterarum. Hinc doctrina catholica de inspiratione quam diligentissime expo-
natur; praecipuum eius consectarium, id est inerrantia, statuatur et decla-
retur « cognitis accurateque aestimatis antiquorum loquendi scribendique mo-
dis et artibus »; s veritas historica et obiectiva Sacrae Scripturae sarta tectaque
conservetur. 0 Interpretationis leges explanentur et diiudicentur. Ipsi vero
Magistri interpretandi munere ita fungantur ut litteralem textuum et libro-
rum sensum reperiant et exponant, ratione habita declarationum Magisterii
Ecclesiae, interpretationum Sanctorum Patrum et analogiae fidei. Spiritualem
seu typicam quoque verborum et gestorum significationem, dummodo eam a
Deo intendi rite constet, debito modo explanare curent, 7

3. Cum ingens rerum biblicarum copia nequeat tota tradi, curet potissi-

mum magister clare monstrare quae sint doctrinae tum in Vetere tum in

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

163

Novo Testamento a Spiritu Sancto propositae: quae sit ratio atque coniunctio
inter utrumque Testamentum: quae revelationis ab exordiis ad Christum et
Apostolos detur historica progressio.

Ad accuratiorem explicationem seligantur ex Vetere Testamento impri-
mis doctrina de generis humani primordiis, Prophetarum textus quidam insi-
gnes et Psalmi qui sunt ipsius Ecclesiae preces quotidianae; ex Novo Testa-
mento praecipue vita Iesu Christi ordinate tradatur, et Sancti Pauli Epistulae
diligenter explicentur.

Insuper, in Facultatibus et Studiorum Universitatibus Professores pecu-
liares quaestiones deligant penitiori indagationi subiiciendas, ad maiorem
doctrinae sacrae profectum. Quaestionum nondum enodatarum solutionem
quaerant eam quae cum Ecclesiae doctrina concordet et certis scientiae pro-
fanae conclusionibus satisfaciat; ac sancte caventes, ne fidei veritates laedantur
neve fideles ipsique sacerdotes circumferantur omni vento doctrinae (cf. Eph.
4, 14), id mereantur, magistra semper Ecclesia, obtinere ut integra veritas
divina clarius appareat, fortius possit vindicari, profundius adoretur. 8

4. Magistri rei biblicae in singulis libris vel textibus imprimis ipsum
verbi Dei inaestimabilem thesaurum ita patefacere quaerant, ut divinae Scrip-
turae usus in universam influat Theologiam eiusque prope sit anima; sacro-
rum alumnos edoceant quantum Scripturae divinitus inspiratae cognitio et
amor conferant « ut perfectus sit homo Dei, ad omne opus bonum instructus »
(cf. II Tim, 3, 16); futuros sacerdotes Dei sermoni vivo et efficaci (cf. Hebr.
4, 12) ita reddant familiares, ut « non in persuasibilibus humanae sapientiae
verbis », sed « in doctrina Spiritus » (cf. II Cor. 2, 4, 13) laetum nuntium
communicare discant. 9

Schema decreti definitive approbatum est in V Conventu generali Commissio-
nis de Studiis et Seminariis ( 10-16 decembris 1961) unanimi Membrorum suffragio.

NOTAE

1 S. Hieronymus, In Isaiam Prol. ( PL 24, 17).

2 De ratione docendi S. Scripturam in Clericorum Seminariis et Religiosorum
Collegiis recenter agitur imprimis in Instructione Pont. Commissionis Biblicae,
d. 13 maii 1950, Ench. Bibi. nn. 582-610,

3 Cf, Pius XII, Litt. Encycl, Humani generis, d. 12 aug. 1950, A.A.S., 42
(1950), p. 569.

* Instructio Pont. Commissionis Bibi., Ench. Bibi. n. 579: « In exegetica ex-
positione, magister ne umquam obliviscatur Ecclesiae a Deo traditam esse Sacram
Scripturam non solum custodiendam, sed etiam interpretandam. Quare sanctum
habebit, numquam a communi doctrina ac traditione Ecclesiae vel minimum di-
scedere ».

5 Cf. Pius XII, Litt. Encycl. Divino afflante Spiritu, d. 30 sept, 1943, Ench.
Bibi. n. 560.

164

SESSIO VII - ACTA

6 Cf. Monitum Supr, Congr. S, Officii, d. 20 iunii 1961, A.A.S., 53 (1961),
pp. 507 sq.

7 a) Circa inspirationis doctrinam: cf, Leo XIII, Litt, Encycl. Providentissi-
mus Deus , d. 18 nov. 1893, Ench. Bibi. n. 125; Benedictus XV, Litt, Encycl.
Spiritus Paraclitus, d, 15 sept. 1920, Ench. Bibi. n. 448.

b ) Circa inerrantiam : cf. Ench. Bibi. n. 124; Pius XII, Litt. Encycl.
Divino afflante Spiritu, Ench. Bibi. nn. 539-540: «Hanc igitur, quam Decessor
Noster Leo XIII tanta cum gravitate doctrinam exposuit, Nos quoque auctoritate
Nostra proponimus et, ut ab omnibus religiose teneatur, inculcamus ».

c) Quoad obiectivam et historicam veritatem S. Scripturae: cf. Spiritus
Faraclitus, Ench. Bibi. n. 462; et tandem Monitum Supr. Congregationis S. Offlcii,
d. 20 iunii 1961: « Biblicarum disciplinarum studio laudabiliter fervente, in variis
regionibus sententiae et opiniones circumferuntur, quae in discrimen adducunt ger-
manam veritatem historicam et obiectivam Scripturae Sacrae non modo Veteris Te-
stamenti (sicut Summus Pontifex Pius XII in Litteris Encycl. Humani generis
iam deploraverat), verum et Novi, etiam quoad dicta et facta Christi Iesu.

Cum autem huiusmodi sententiae et opiniones anxios faciant et Pastores et
christifideles, Em. mi Patres, fidei morumque doctrinae tutandae praepositi, omnes,
qui de Sacris Libris sive scripto sive verbo agunt, monendos censuerunt ut sem-
per debita cum prudentia ac reverentia tantum argumentum pertractent, et prae
oculis semper habeant SS. Patrum doctrinam atque Ecclesiae sensum ac Magiste-
rium, ne fidelium conscientiae perturbentur neve fidei veritates laedantur »,
A.A.S., 53 (1961), p. 507 sq.

d) Normae pro exegesi catholica observandae: cf. Instructionem Pont.
Comm. Biblicae, Ench. Bibi. n. 598; Pius XII, Litt. Encycl. Humani generis,
Ench. Bibi. n. 612.

8 Cf. Instructionem Pont. Comm. Biblicae, Ench. Bibi. nn. 593-597.

0 « Illud autem maxime optabile est et necessarium, ut eiusdem Divinae
Scripturae usus in universam theologiae influat disciplinam eiusque prope sit anima:
ita nimirum omni aetate Patres atque praeclarissimi quique theologi professi sunt
et praestiterunt » ( Providentissimus Deus, Ench. Bibi. n. 114).

Quis sit finis, quae indoles lectionum Sacrae Scripturae quibus alumni insti-
tuantur, eo definitur quod ad futuros sacerdotes et apostolos parandos diriguntur,..

« His enim lectionibus potissimum obtinendum est, ut futuri sacerdotes intel-
legant sibique persuadeant Sacros Libros tam ad fovendam suam ipsorum propriam
vitam sacerdotalem quam ad munera sacerdotalia cum fructu peragenda plurimum
conferre. Quapropter magister alumnis suis, nequaquam contentus, ut rerum bi-
blicarum notitias et cognitiones utiles et necessarias tradat, data occasione id
quoque naviter ipsis ostendat, quomodo Sacrarum Scripturarum solida cognitione,
assidua lectione, pia meditatione vitae propriae sacerdotalis sanctitatem alere, fir-
mare, promovere ministeriumque apostolicum, maxime sacrae concionis et institu-
tionis catecheticae, fecundum reddere possint » ( Instructio Pont. Comm. Biblicae
citata, Ench. Bibi. n. 601).

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

165

Caput III

DE DOCTRINA S. THOMAE SERVANDA

1. Cum de studiis ecclesiasticis ordinare ad Apostolicae Sedis auctori-
tatem pertineat, 1 mirum non est si pluries Summi Pontifices instanter de re
tam gravi providentes S. Thomam Aquinatem enixe laudaverint 2 illumque
omnibus catholicis scholis proposuerint, utpote qui doctrina sua synthetica
traditionis ecclesiasticae documenta nec non veterum doctorum sententias
aperto animo collegerit, admirabili ordine digesserit ac magnis incrementis
adauxerit. 3 Cuius doctrinam, cum prae ceteris consentanea sit et veritatibus
Deo aperiente cognitis et Sanctorum Patrum documentis et rectae rationis
principiis, Ecclesia Sancta sibi tamquam suam sumpsit 4 eiusdemque auctorem
appellavit Doctorem Communem, id est universalem, 5 *

2. Quam Doctoris Angelici electionem a quinque postremis Summis Pon-
tificibus, ob errores e philosophia moderna in schola catholica tunc irruentes, 5
iterum atque iterum factam et confirmatam, suam solemniter facere decrevit
sacrosancta oecumenica Synodus atque philosophiae et theologiae cultoribus
denuo mandat ut S. Thomae Aquinatis doctrinae sedulo studeant, omnibus
autem, quibus ab ipsa Ecclesia aliquod munus docendi concreditum est, ut
eam fideliter teneant. 7

3. Hanc vero sanctam legem sic reiterando, neque antiquae traditioni vel
sapientiae Patrum aut aliorum catholicorum Doctorum derogare neque legi-
timam libertatem in veritatis cuiuscumque novae indagatione coarctare inten-
dit oecumenicum Concilium; 8 sed omnibus ducem et exemplar proponere,
qui eo firmius ac serius ad integram et liberam veritatis determinationem per-
ducere valeat. 9 Nam qui Doctorem Angelicum magistrum eligunt, non tantum
ad diversissimos et ditissimos traditionis fontes ducuntur, sed etiam eius ma-
gisterio egregie instruuntur ad falsa dogmata refellenda atque ad philosophiae
vel theologiae cultorum placita quamvis aliena diiudicanda, rectificanda et
illa quae probari possunt assumenda; et ipso duce in rationis exercitio ad eum
libertatis usum, qui fidei christianae perfecte concordat, efficacissima paeda-
gogia initiantur. 10 Rationem enim, ut par est, a Fide apprime distinguens,
utramque tamen amice consocians, utriusque tum iura conservavit, tum digni-
tati consuluit. 11

4. Universalis ergo auctoritas quam Ecclesia tribuit D. Thomae, non

modo mere statico, sed sensu proprio et dynamico intelligenda manet, ita qui-

dem ut omnes qui philosophicis et theologicis disciplinis dant operam in

ipsis Angelici Doctoris scriptis eiusdem doctrinam, rationem et propria prin-

cipia, sicut constanter monet Ecclesiae Magisterium, sedulo inquirant iisque

informati tum progredientis aetatis inventa apte interpretari, tum novas

exsurgentes quaestiones funditus solvere addiscant. 12

166

SESSIO VII - ACTA

5. Hanc S. Thomae universalem vindicationem, iam in Ecclesiae lege
positam, agnoscit et confirmat Sacrosancta Oecumenica Synodus. Quam primo
pro ecclesiasticis magistris, sed et pro eis qui in Universitatibus aliisque scho-
lis docent, vigere statuit illamque deinde etiam ad ipsos christifideles extendi
sua auctoritate disponit, ad illos potissimum qui in apostolatu quodam mu-
nere funguntur, 13 ita ut omnes, tali doctrina pro statu et captu suo fideliter
imbuti, ipsius veritatis universalitatem percipere valeant et ad Christi revela-
tionem melius cognoscendam, duce Doctore Angelico, securius firmiusque
perveniant.

Schema definitive approbatum est in VI Conventu Generali Commissionis de
Studiis et Seminanis ( 1-10 martii 1962); 32 Sodales suffragium dederunt « Placet »,
unus « Non placet », Insuper a Commissione approbata sunt « Additamenta ad
Schema Decreti », in fine notarum posita; quae additamenta, ex Commissionis
mente, considerantur particularis nota integrativa ad schematis n. 4. In eis enim
exponuntur quaedam prima principia tum philosophica tum theologica, quae ab
Angelico Doctore ut fundamentum totius ulterioris investigationis traduntur.

NOTAE

N. B.: 1) Amplissimam documentationem restringimus consulto ad Acta officia-
lia quae ad universam Ecclesiam diriguntur quaeque mentem SS. Pontificum re-
centium plene aperiunt.

2) Quae de S. Thomae doctrina dicuntur de mente Doctoris Angelici intelligi
debent primo et per se prout in suis operibus manifestatur, quin haec ad Scholam
thomisticam simpliciter extendantur,

1 « Patet quod ordinare de studio pertinet ad eum qui praeest reipublicae, et
praecipue ad auctoritatem Sedis Apostolicae, qua universalis Ecclesia gubernatur,
cui per generale studium providetur » (S, Thomas Aq., Contra impugnantes cul-
tum Dei et religionem, c, 2, n, 68; Opusc. theol. ed. Taur. 1954, t. I, p. 21 a).
Haec verba citantur a S. Pio X in Motu Proprio Doctoris Angelici (initio); cf. in-
fra notam s .

2 Laudes et commendationes SS. Pontificum de doctrina S. Thomae breviter
collegit Leo XIII in Litt. Encycl. Aeterni Patris ; fusiusque ordine chronologico
descripsit; J. I. Berthier, S. Thomas Aquinas " Doctor Communis ” Ecclesiae,
Romae, 1914. Ad synthesini redegerunt inter alios; J. Maritain, Le Docteur Ange-
lique, Paris 1930, p. 197 ss.; S. Szabo, Die Auktoritdt des hl. Thomas von Aquin
in der Theologie, Regensburg-Rom 1919; I. Ude, Die Auktoritdt des hl. Thomas
von Aquin ais Kirckenlehrer und seine “ Summa Theologica ”, Salzburg 1932;
R. Markovics, Grundsatzliche Vorfragen einer methodischen Thomasdeutung,
Rom 1956; C. Fabro, Breve introduzione al Tomismo, Roma 1960. Documenta
Pontificia ad rem respicientia usque ad a. 1932 damus secundum Enchiridion
Clericorum editum a S. Congr. de Seminariis et Studiorum Universitatibus, Romae
1938, Cetera sequentia ex A.A.S.

3 Verba haec sunt Leonis XIII in Litt. Encycl, Aeterni Patris (4 aug. 1879)
in quibus S. Thomas declaratur sicut ille « ... qui inter Scholasticos Doctores, om-

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

167

nium princeps et magister, longe eminet ». Post verba citata S. P. primo laudat
plenitudinem sapientiae et methodi aptitudinem S. Thomae: apud Enchiridion Cle-
ricorum, n. 416, p. 226.

Deinde laudat S. Pontifex firmitatem principiorum et methodi amplitudinem
S. Thomae in philosophia utpote qui maximus fuit interpres ipsius aptitudinis na-
turalis rationis ad veritatem : Ench. Cler., n. 417, p. 226 s.

4 Pius XI: «Nos vero haec tanta divinissimo ingenio tributa praeconia sic
probamus ut non modo Angelicum, sed etiam Communem seu universalem Eccle-
siae Doctorem appellandum putemus Thomam, cuius doctrinam, ut quam plurimis
in omni genere litterarum monumentis testata est, suam Ecclesia fecerit » (Litt.
Encycl. Studiorum Ducem, Ench. Cler., n. 1174, p. 626).

Haec verba resumpta sunt a S. P. Ioanne XXIII f, r. : «Cuius (S. Thomae)
doctrinam, cum prae ceteris consentanea esset et veritatibus, Deo aperiente, co-
gnitis, et Sanctorum Patrum documentis, et rectae rationis principiis, Ecclesia
sancta sibi tamquam suam sumpsit, eiusdemque auctorem appellavit Doctorem
Communem, hoc est universalem » (cf. Pius XI, Litt. Encycl. Studiorum Ducem,
A.A.S., 1923, p. 314). Oratio a S. P. Ioanne XXIII habita coram membris V Con-
gressus Thomistici Internationalis die 16 septembris 1960; A.A.S., 52 (1960),

p. 821.

5 Indicantur Acta praecipua seu officialia, utpote ad universam Ecclesiam
directa.

Leo XIII (1878-1903), Litt, Encycl. Aeterni Patris, d. 4 aug. 1879. —
S. Pius X (1903-1914), Motu Proprio Doctoris Angelici, 29 iun, 191.4. Mox cum
connexione ad Motu Proprio S. P., S. Congreg. Studiorum proposuit cum adpro-
batione S. Pontificis XXIV « principia et pronuntiata maiora » S. Thomae quae
«sancte teneantur» (d. 27 iul. 1914). — Benedictus XV (1914-1922) iubet in
novo Codice luris Canonici sive religiosos (can. 389, 1), sive clericos quosve
(can, 1366, 2) S. Thomam veluti magistrum habere. — Pius XI (1922-1937),
dat Litt. Encycl. Studiorum Ducem in quibus in initio praescriptionem Codicis I. C,
confirmat et laudes Alexandri IV (qui S. Doctorem a. 1256 promoveri Parisiis
fecit) et praesertim Ioannis XXII (qui illum a. 1318 canonizavit) memorat: « Ipse
(S. Thomas) plus illuminavit Ecclesiam quam omnes alii Doctores; in cuius libris
plus proficit homo uno anno quam in aliorum doctrina toto tempore vitae suae »
{Ench. Cler., n. 1174; S. C. de Sem. et Stud, Univ., Romae 1937, p. 625). —
Pius XII (1939-1958) renovat praescriptionem Codicis I. C. pro religiosis in
Const, Apost. Sedes Sapientiae (Art. 44, § 2), pro omnibus studio addictis in
Litt. Encycl, Humani Generis, d. 12 aug. 1950, et in Allocutione ad eos qui IV Con-
ventui Internat. Thomistarum interfuerunt Romae die 14 sept. 1955 (A.A.S., 32,
1950, p. 571 ss.; 47, 1955, p. 683 s., 691).

6 Leo XIII, Litt. Encycl. Aeterni Patris {Ench. Cler., n. 398; ed. cit . ,

p, 212).

Errores praecipui in Theologia, qui saec. xix apud catholicos ab Ecclesia dam-
nati sunt, indicantur: Indijferentismus F. De Lamennais (Gregorius XVI, Litt.
Encycl. Mirari vos, 15 aug. 1832; Denz. nn. 1613-1616); Traditionalismus L. E.
Bautain et Aug. Bonetty (Gregorius XVI, Breve die 20 dec. 1835 et Pius IX
Decr. S. Congr. Indicis die 15 iun. 1855; Denz, nn. 1622-1627, 1649-1652);
Criticismus idealisticus G. ITermes, Giinther et J. Frohschammer (Gregorius XVI,
Breve Dum acerbissimas, 26 sept. 1835, in quo explicite damnantur « ... impiae

168

SESSIO VII - ACTA

et insidiosae quorumdam scriptorum molitiones » [Denz. nn. 1618-1621]; Pius IX,
Breve 'Eximiam Tuam , 15 iun. 1857, contra Giinther, qui principia novae philo-
sophiae ab Hermes in methodologia theologica assumpta, ad « demonstranda »
mysteria suprema fidei, praesertim Trinitatis et Incarnationis, extendebat [Denz.
nn. 1655-1658]; Pius IX, Epist, Gravissimas inter ad Archiep. Monae, die 11 dec.
1862 contra Frohschammer [Denz. nn. 1666-1676]). J. Frohschammer minime
se subiecit, immo contra Litt. Encycl. Aeterni Patris opus senectutis rescribere
ausus est: Die Philosophie des hl. Thomas von Aquin, Leipzig, Brockhaus, 1889.
In iuventute iam scripserat: Ueber das Recht der neueren Philosophie gegeniiher
der Scholastik , Miinchen 1863. — Nostra aetate facile principes in impugnando
Thomismo inter Catholicos est presb. J. Hessen qui neokantianorum aperte se-
quitur semitas (cf. eiusdem: Die W eltanschauung des hl. Thomas von Aquin,
Stuttgart 1926; II ed, cum titulo: Thomas von Aquin und wir, Miinchen-Basel
1955).

7 S. Pius X in Motu Proprio Doctoris Angelici, Ench. Cler., n. 829; ed. cit.,
p. 492. Iam eadem ederat S. Pontifex in Litt. Encycl. Pascendi, 1907: Ench. Cler.,
n. 805; ed. cit., p. 437 s, Quae praescripta sunt in C.I.C. a S. Pio X parato et a
Benedicto XV promulgato, can. 1366, 2: Ench. Cler., n. 1040; ed. cit., p. 526.
Pro religiosis eadem statuuntur: can. 389, 1. Pius XI, Litt. Encycl. Studiorum
Ducem, 29 iun. 1923: «Studiorum Ducem sacrae iuventuti in maioribus discipli-
nis..., luris Canonici statuta confirmantes, habendum esse ediximus Thomam Aqui-
natem» {Ench. Cler., n. 1174; ed. cit., p. 624).

8 Illud etiam innuit expresse Pius XI: Litt. Encycl. Studiorum Ducem, Ench.
Cler., n. 1178; ed. cit,, p. 628.

9 Iam Leo XIII hanc magnanimitatem S. Thomae doctrinae declarabat:
Litt. Encycl. Aeterni Patris ; Ench. Cler., n. 417; ed. cit., p. 226 s. Haecque fir-
miter fusiusque resumpsit S. Pius X: Motu Proprio Doctoris Angelici, Ench.
Cler., n. 890; ed. cit., p. 490 s. Eadem fere proposuerunt Benedictus XV ( A.A.S. ,
VI, 1914, p. 576), Pius XI (A.A.S., XV, 1923, p. 324) et Pius XII {A.A.S. ,
XXXI, 1939, p. 246 s.). Notionem thomisticam libertatis, contra licentiam moder-
norum, commendat adhuc Leo XIII: Litt. Encycl. Aeterni Patris, Ench. Cler.,
n. 426; ed. cit., p. 232 s.

10 S, Pius X, Motu Proprio Doctoris Angelici, Ench. Cler., n. 889; ed, cit.,
p. 490. Hoc universalis defensionis munus S. Thomae doctrinae contra haereses
tribuit etiam Leo XIII: Litt. Encycl. Aeterni Patris, Ench. Cler., n. 420; ed.
cit., p. 229 s.

Antithomismum Reformatorum, de cetero notum apud historicos theologiae,
tangit Leo XIII: Litt. Encycl. Aeterni Patris, Ench. Cler., n. 420; ed. cit.,
p. 229 s. — Etiam S. Pius X: Motu Proprio Doctoris Angelici, Ench. Cler., n. 890;
ed. cit., p. 491.

11 Leo XIII: Litt. Encycl. Aeterni Patris, Ench. Cler., n. 417; ed. cit,,

р. 227. Aptitudinem humanae mentis ad veritatem atque concordiam seu harmo-
niam fidei et rationis ponit veluti principium methodologicum in propria activitate
doctrinali Doctor Angelicus: textus classicus est Expositio super librum Boethii De
Trinitate per totam (praes, q. I, aa. 1-2; q. II, aa. 1-3; q. III. aa. 1-2; q. V,
a. 4; q. VI, aa. 2-4); cf. etiam: In I Sent. Prologus, a. 1, Utrum praeter physicas
disciplinas alia doctrina sit homini necessaria. - Summa contra Gentiles, lib. I,

с. 4: Quod veritas divinorum ad quam naturalis ratio pertingit convenienter ho-

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

169

minibus credenda proponitur. - Summa Theol. I, q. I, a. 1: Utrum sit necessarium
praeter philosophicas disciplinas aliam doctrinam habere. Analysim historico-doctri-
nalem huiusmodi novae methodologiae theologicae dedit doctissimus historicus
Thomismi M. Grabmann: Die theologische Erkenntnis- und Einleitungslehre des
Thomas von Aquin auf Grund seiner Schrift in Boethium de Trinitate, Thomist.
Studien IV, Freiburg i. d. Schweiz 1948.

12 Secundum normam C.I.C., can. 1366, 2: « Philosophiae rationalis ac theo-
logiae studia et alumnorum in his disciplinis institutionem professores omnino per-
tractent ad Angelici Doctoris rationem, doctrinam et principia, eaque sancte te-
neant » ( Ench . Cler., n. 1040; ed. cit., p. 526). Pro religiosis, can, 589, 1. Com-
mendatio et assumptio doctrinae S. Thomae ab omnibus fere ordinibus religiosis
commemorantur a Leone XIII in Litt. Encycl. Aeterni Patris {Ench. Cler., n. 418;
ed. cit., p, 217). Ipsos quoque Franciscanos ad S. Thomae sequelam vocavit idem
S. Pontifex in Epist, Nostra erga ad Ministrum Generalem, 25 nov. 1898 ( Acta
Leonis XIII, vol. XVIII, p. 188 n.). Formula C.I.C. redit deinde habitualiter
in documentis pontificiis: ultimo in Alloc. S. Pont. Ioannis XXIII ad Rectores
Seminariorum: «... Anzitutto una soda formazione filosofica cristiana, secondo i
principi, la dottrina, il metodo di S, Tommaso, che dia all’alunno di oggi e al-
1’uomo di domani equilibrio di giudizio, profondita di vedute, buon senso e matu-
rita intellettuale. Alia luce di quei principi chiarificatori potranno essere giudicati
nel loro giusto valore i vasti movimenti culturali e letterari, le correnti dei pensiero
moderno, le lacune e i pericoli dei tecnicismo » {A.A.S., 1961, p. 564).

« Ratio » de qua in C.I.C. secundum pontificia documenta intelligitur « ratio
seu methodus scholastica », seu per formam stricte argumentativam sive syllogi-
sticam {Ench. Cler., n. 1127; ed. cit., p. 584 s,). In huiusmodi methodi exercitio
stricte ad propria principia S. Thomae attendendum esse graviter monet S. Pius X
in Motu Proprio Doctoris Angelici-.

a) Non agitur de commemoranda Scholastica quadam generica, sed unice
— et non tantum praecipue — de illa quae principiis S. Thomae nititur {Ench.
Cler., n. 889; ed. cit., p. 490).

b) Haec principia non ut opinionum capita sed ut fundamenta in veritatis
sive naturalis sive supernaturalis investigatione sunt accipienda (1. c., n. 890;
ed. cit., p. 491).

c ) Monentur qui Philosophiae et Theologiae dant operam ne ullum vesti-
gium, praesertim in metaphysicis, ab Aquinate discedant, cum hoc non sine magno
detrimento erit {Ench. Cler., n. 491; ed. cit., p. 491).

d) Principia S. Thomae seu pronuntiata maiora stricte accipienda et recte
sunt interpretanda {Ench. Cler., n, 491; ed. cit., p, 491 s.).

e) Unde adprobatio doctrinae alicuius Doctoris vel Sancti, quae ab Ecclesia
facta fuerit, hoc sensu intelligenda manet dummodo talis doctrina cum principiis
Aquinatis concordat aut iis haudquaquam repugnet {Ench. Cler., n, 491; ed. cit.,
p. 491).

Huiusmodi principia seu pronuntiata maiora vel theses numero XXIV, de
ipsius S. Pontificis mandato, edidit S. C. Studiorum die 27 iulii 1914 {Ench. Cler.,
nn. 894-918; ed cit., p. 493 ss. ) : quae nunc, ope methodi progressionis et nova-
rum investigationum, possent sive in strictiori adhuc forma redigi sive ad alias
partes (v. g. ad ethicam, ad ius naturale, ad oeconomiam, ad politicam...) extendi.

170

SESSIO VII - ACTA

Immo suadetur similis elenchus etiam pro principiis theologiae sive speculativae,
sive practicae.

13 Ioannes XXIII f. r. in Allocutione ad participantes in V Conventu Tho-
mistico Internationali: A.A.S., 52 (1960), p. 821,

ADDITAMENTA AD DECRETUM
« DE S. TITOMAE DOCTRINA SERVANDA »

N. B.: Haec additamenta ad ipsum schema decreti non pertinent.

1, Iam vero, si a philosophicis disciplinis exordiamur, philosophiam pro-
prie sapientiam vocat Angelicus Doctor utpote quae causas ultimas totius
universi considerat eiusque Finem ultimum, qui est simul origo omnis veri-
tatis et primum essendi principium, per rationis lumen investigare habet. 1
Vocatur ergo scientia veritatis philosophia, in quantum ex intrinseca primo-
rum principiorum evidentia ad rerum naturas cognoscendum procedit per
ipsum naturalis rationis lumen cui omnes assentire coguntur. 2 Capacitatem
seu aptitudinem mentis humanae ad veritatem inveniendam ex ipso lumine
rationis, 3 utpote participatio quaedam est luminis divini, 4 * * agnoscere neces-
se est.

Proprium ergo munus philosophiae est intrinsecam evidentiam rationum
quae afferuntur inquirere secundum proprium mentis obiectum: proinde ad
res ipsas, non vero ad hominum opiniones attendendum esse, proclamat
S. Thomas, eo quod « studium philosophiae non est ad hoc quod sciatur
quid homines senserint, sed qualiter se habeat veritas rerum ». E

2. lura rationis proinde atque philosophiae christianae singularem digni-

tatem miro modo vindicat Angelicus Doctor : 0 cognitionis essentiam in prae-

sentia vel assimilatione ipsius obiecti in anima manifestari, 7 propriam veri-

tatis rationem in adaequatione seu conformitate mentis ad res ipsas consi-

stere; 8 adaequatum vero obiectum seu primam et fundamentalem apprehen-
sionem mentis humanae esse notionem entis in quantum ens connotat actum

essendi seu esse, in quo omnia principia fundantur; 9 principia prima, quae

dynamismum notionis entis patefaciunt et sine qua intelligi nequeunt, esse:
principium contradictionis quod « non est simul affirmare et negare » quod-

que exigentiam ipsam veritatis in sua evidentia intellectuali statuit; 10 prin-

cipium tot alitatis scii, quod « omne totum est maius sua parte » 11 et prin-
cipium exclusi tertii scii. « quae uni et eidem sunt aequalia, sibi invicem sunt
aequalia », 12 principium causalitatis quod dependentiam entis per participa-

tionem sive finiti ab Infinito seu Ente per essentiam sive etiam entium fini-

torum inter se affirmat; 13 principium finalitatis quod ordinem sive propor-

tionem mediorum ad finem in cursu naturae et in vita intellectuali innuit

atque omnia sive corporalia sive spiritualia divina regi Providentia plane
ostendit, 14

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

171

3. Ad Dei cognitionem quod attinet quaedam ergo sunt ad quae etiam
ratio naturalis sive e rebus sensibilibus sive ex bumanae activitatis experientia
pertingere potest discurrendo veluti ab effectibus ad ultimam Causam: sicut
est Deum esse, Deum esse unum, bonum, verum, omniscium, omnipotentem,
infinitum, personalem, creatorem omnium rerum atque finem ultimum huma-
nae vitae quaeque suo modo etiam antiqui philosophi demonstrative de Deo
probaverunt ductu naturalis lumine rationis. 15 Ad hominis naturam investi-
gandam ea quae a S. Doctore dicuntur de animae ad corpus unione substan-
tiali, 10 atque de intellectus cum sensu, propria connexione exinde sequente, 17
de liberi arbitrii ratione atque fundamento, 18 de animi spiritualitate eiusque
immortalitate; 19 exinde personae humanae magna dignitas quae in rationalis
naturae subsistentia consistit 20 qua homo habet ordinem immediatum ad
ipsum Deum atque capax Dei quodammodo efficitur. 21

4. Activitatem moralem in tendentia ad ultimum finem per liberi arbi-
trii electionem ditiori sapientia exponit Angelicus Doctor. 22 Initium seu fons
huiusmodi moralis activitatis ponuntur prima principia rationis practicae,
quae habitum syndereseos constituunt quaeque principia sunt iuris naturalis
atque semina quaedam virtutum moralium 23 quorum primum venit illud
quod bonum est faciendum et malum vitandum. 24 Haec vero prima principia
legem naturalem constituunt quae participatio quaedam est legis aeternae in
rationali creatura: 25 huic legi homo conformari mores suos tenetur per virtu-
tum moralium exercitium, quibus firmius malum fugiat bonum prosequatur, 20
quaeque naturam humanam ad ultimum finem proxime ordinant atque ad vitae
aeternae elevationem aliquo modo disponunt per gratiae donum partici-
pandum. 27

In Sacra Theologia exponenda S. Thomam vel pleniore sapientia proce-
dere haud difficile est ostendere, utpote qui consulto ipsius sacrae doctrinae
novitios breviter ac dilucide instruere cum confidentia divini auxilii se pro-
secutum esse expresse testatur. 28

a) Fontes divini Verbi sedulo investigans et traditioni ac supremo
Ecclesiae magisterio firmiter obsequens, 29 veritates in revelatione implicitas
modo analytico explicat et deducit easque secundum ordinem disciplinae in
synthesim organicam reducit.

b) Rationem a fide apprime distinguens, fidem theologicam ad veritates
supernaturales cognoscendas esse necessariam S. Doctor posuit: 30 lumen au-
tem fidei, quod est quasi sigillatio primae veritatis in mente non potest fallere
sicut Deus non potest decipere nec mentiri. 31

c) Ad Romani Fontifcis auctoritatem, utpote qui Vicarius est Christi
et toti Ecclesiae praeest proprie et per se pertinere novam Symboli editionem
ordinare, Synodum generalem congregare omniaque alia quae ad totam Ec-
clesiam pertinent disponere, Angelicus expresse docet. 32

d) Pariter naturae possibilitatem seu capacitatem in suo ordine plane
agnoscens, eam a gratia ita seiungit ut simul absolutam ordinis supernaturalis
gratuitatem cum hominis naturali libertate servet. 33

172

SESSIO VII - ACTA

5. Doctrinae sacrae culmen est Primatus Dei sive secundum quod in se
est sive secundum quod est principium rerum et finis earum, 34 et specialiter
rationalis creaturae. 36

Quare totam salutis dispensationem quasi tribus gradibus vel stadiis sic
evolvit ut creatura rationalis a Deo procedens, sed per peccatum lapsa ad
Deum redeat seu erigatur per Christum qui, secundum quod est homo, nobis
est via tendendi ad Deum. 80

6. Cum vero nonnisi in Deo ultimus hominis finis et perfecta beati tudo
inveniantur, moralis consideratio in sacra doctrina nihil aliud est quam scientia
ultimi finis eorumque quibus hominis libertas, per gratiam Christi, ad Deum
pervenire possit. 37

N. B. : Quod autem attinet ad illa « pronuntiata maiora » seu 24 theses,
quas S. Congr. Studiorum de mandato S. Pii X edidit die 27 iul. 1914 (cf.
Ench. Cler. nn. 894-918; et cf. Acta et Documenta Cone. Oec. Vat. II appa-
rando, Series I, vol. III, pp. 348-350), mens Commissionis haec fuit:

Huiusmodi theses, ope ulterioris investigationis tum historicae tum cri-
tico-theoreticae a coetu peritissimorum in re instituendae, strictiore forma
redigantur et ad alias quoque philosophiae partes extendantur (v. gr. ad ethi-
cam, ius naturale, oeconomiam, philosophiam historiae et religionis, aesthe-
ticam etc.).

NOTAE

1 C. Gent. I, a. 1; Leon. man. p. 1 ab.

2 C. Gent. I, a. 2; Leon, man, p. 2 b.

3 X. Th. P-II ao , q. 109, a. 1.

4 S. Th. P, q. 84, a. 5.

5 In I De coelo et mundo, lect. 22; ed. Parm. t. XIX, p. 58 b.

0 Litt. Encycl. Humani Generis, A.A.S., 42 (1950), p. 571 ss.

7 X. Th. P, q. 12, a. 1.

8 X. Th. P-II ae , q. 94, a. 2.

9 In I Sent. d. 8, q. I, a. 3 (Mandonnet I, 200); De Pot. q. IX, a. 7, ad 13;
Comp. Theol. c. 219.

10 In IV Metaph. lect. 6, num. 605; ed. Cathala.

11 X. Th. P-IP°, q. 51, a. 1; C. Gent. I, a. 10.

12 X. Th. P-IP°, q. 94, a. 2.

18 X. Th. P, q. 2, a. 3 (5 viae); q. 44, a. 1 (de creatione),

14 X. Th. P, q. 2, a. 3 (V a via); q. 22, a. 2; P-IP\ q, 1, a. 4.

16 C. Gent. I, a. 3.

16 X. Th. I a , q. 76, a. 1.

17 X. Th. I a , q. 84, a. 7.

18 X. Th. P, q. 83; P-IP°, q. 9, aa. 1, 3 et 4.

19 X. Th. P, q. 75, a. 2.

X. Th. I*, q. 29, a. 3 ad 2™.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

173

21 De Ver. q. 22, a. 2 ad 5 um ; II-IP 0 , q. 2, a. 3.

23 C. Gent. lib. III; S. Th. P-II ae ; Q. disp. De Viri, in Com.

23 De Ver. q. 14, a. 2; q. 16, a. 1; S. Th. P, q. 79, a. 12 et 13 ad 3;

P-IP°, q. 93, a. 6; q. 94, a. 1 ad 2““. — Habitus primorum principiorum di-

citur etiam « scintilla animae » (In II Sent. d. 39, q. III, a. 1).

24 S. Th. I a -II ae , q. 94, a. 2 (art. capitalis!).

25 S. Th. P-IP 1 * * * * 6 , q. 91, a. 2 et ad 3 um ; a. 3 ad l um ; a. 4 ad l um ; q. 93,
a. 2 et 3.

26 5. Th. P-II ae , qq. 55-56; qq, 71-81.

27 De Ver. q. 27, a. 1; S. Th. P-II ao q. 109, aa. 1-10.

28 S. Th. Prologus.

20 S. Th. II-IP 6 , q. 10, a. 12; IIP, q. 68, a. 10; Quodl. II, q. 4, a. 2.

30 De Ver. q. 14, a. 1; S. Th. II-IP 6 , q. 2, aa. 3-8.

31 In Boeth. de Trin. q. 3, a. 1 et ad 4 um .

32 S. Th. II-IP 0 , q. 1, a. 10; Ihid. q. 11, a. 2 ad 3 um , De Pol. q. 10, a. 4 ad 3 um .

33 S. Th. P-II-, qq. 109 et 112.

34 5. Th. P, q. 1, a. 7.

33 S. Th. P, q. 2, Prologus.

30 S. Th. IIP Pars, Prologus.

37 Comp. Theol. cc. 199-200.

2) RELATIO EM.MI P. D. IOSEPH CARD. PIZZARDO
PRAESIDIS COMMISSIONIS DE STUDIIS ET SEMINARIIS

1. De huius decreti ratione. Inter munera Commissioni de Studiis
et Seminariis concredita ab ipsa Commissione Centrali recensentur se-
cundo loco; « Studiorum ratio Seminariorum cuiusvis gradus et ordinis

recognoscatur. Praesertim attendatur ad integritatem doctrinae tra-
dendae pleno cum obsequio erga Magisterium Ecclesiae et ad rationem
docendi S. Scripturam ».

Ipsa recognitio rationis studiorum a Commissione praeparatoria
effecta est in capite quarto Constitutionis « De Sacrorum alumnis for-
mandis » et in schemate decreti « De Studiorum Ecclesiasticorum Uni-
versitatibus ». Quae schemata iam mense februarii Vestro iudicio sup-
posita sunt. In illis schematibus inculcatur iam docilitas magistrorum
erga Ecclesiae Magisterium; sed quaestio gravissima a Commissione
Centrali indicata succinctis illis monitis non sufficienter ponderata esse
videbatur.

Commissio de Studiis et Seminariis igitur retinuit explicite agen-
dum esse de ipso obsequio erga Magisterium in disciplinis sacris et cum

sacris connexis.

Inculcandae erant imprimis normae fundamentales quibus profes-
sores totam rationem investigandi, docendi, scribendi conformare de-
bent.

174

SESSIO VII - ACTA

Considerato hodierno statu doctrinae sacrae, et secundum explicitam
Commissionis Centralis indicationem, agendum erat « de ratione docen-
di Sacram Scripturam ».

Denique pro integritate doctrinae securius vindicanda, Concilium
non potest silere de momento S. Thomae, quem recentiores Summi Pon-
tifices tanto vigore proclamaverunt « Studiorum ducem ».

2. Particularis indoles horum schematum. Quaestiones in hoc de-
creto consideratae arctissime cohaerent cum ipsa doctrina; mens vero
Commissionis de Studiis et Seminariis non fuit haec capita doctrinae suo
marte funditus exponere. Sed suppositis illis quae a Commissione Theo-
logica in Constitutionibus « De Fontibus Revelationis » et « De Ecclesia »
declarata et inculcata sunt, Commissio de Studiis et Seminariis voluit
explicitius illos aspectus proferre, qui pro magistris in Seminariis et
Facultatibus docentibus hodie maxime premendi videntur.

Ipsa Commissio praeparatoria vero minime censuit, hoc decretum
necessario ut documentum per se stans edendum esse; sed quando om-
nia documenta prostant, Patribus Commissionis Centralis et ipsius Con-
cilii committendum esse iudicium, quo loco et qua forma huiusmodi sche-
mata inserenda sint in contextum magis amplum.

3. Quaedam pauca notanda de singulis partibus huius Decreti. Com-
missioni Theologicae particulares referantur gratiae, quod schema « De
Ecclesiae Magisterio » nobiscum communicavit, antequam definitive ap-
probatum erat. Sic in primo capite huius decreti saepius ad ea remitti
poterat, quae Commissio Theologica in illo schemate iam praeparaverat.
Notandum autem est, textum in nota sexta huius Decreti adductum,
mutatum esse in editione definitiva schematis « De Ecclesiae Magi-
sterio ».

In ipsa Commissione praeparatoria dubium ortum est, utrum hoc
primum caput melius inscribendum sit « Normae fundamentales », ita
ut explicitius appareat indoles magis disciplinaris huius Decreti, in op-
positione ad Decretum potius doctrinale Schematis a Commissione Theo-
logica praeparati.

De doctrina S. Thomae servanda praeter ea quae in notis indican-
tur, duo animadvertere velim:

1) Quoad obiectiones saepe prolatas:

a) Decretum nihil innovat, sed leges saepius latas confirmat;

b) rectae aestimationi quae antiquae traditioni vel sapientiae Pa-
trum vel aliis catholicis Doctoribus iure debetur, non derogatur;

c) neque aequa libertas in veritatis cuiuscumque ulteriore inda-
gatione coarctatur;

d) neque progressus scientiarum impeditur: cum auctoritas S. Tho-

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

175

mae dynamico sensu intelligenda sit, potius ipsa principia S. Thomae
in re methodologica et doctrinali in eadem linea et in eodem ordine, in
seipsis et in suis consequentiis ulteriore studio perfici possunt et debent.

2) Ecclesia saepe in suis Documentis exigit, ut philosophiae et
theologiae studia perficiantur « iuxta methodum, doctrinam et princi-
pia S. Thomae » (C.I.C., can. 1366 paragr. 2). Necessarium vel saltem
valde opportunum videbatur ut haec tria momentosa verba aliquatenus
in Decreto conciliari declarentur

— ne quid indeterminatum praecipiatur vel commendetur;

— ut aliquis progressus fiat relate ad praecedentes praescrip-
tiones;

— ut criteria quaedam positiva, saltem generice, tradantur, qui-
bus praefata verba ab omnibus rite intelligantur.

Commissio praeparatoria per consequens aliquod initium vel ger-
men huius muneris praestare voluit, sicut in additamentis (pagina de-
cima quinta 1 et sequentes) invenitur. Non autem haec additamenta in
ipsum decretum inserenda esse Commissio censuit. In re tantae molis
et difficultatis defuit tempus pro perfectiore elaboratione omnino neces-
sarium. De cetero omnes concordabant, coetui particulari virorum peri-
tissimorum tale munus committendum esse, auditis postea et Universi-
tatibus Ecclesiasticis et Catholicis. Denique praevaluit sententia, non
esse ipsius Concilii Oecumenici edere tale documentum, sed potius
Organorum ordinariorum S. Sedis.

Animadvertendum denique est: data celeritate qua decretum typis
mandandum erat, in notis irrepserunt plura menda quoad numeros pa-
ginarum. Sed haec omnia iam revisioni subiecta sunt et in textu defi-
nitivo emendabuntur.

4. Verbum de labore praeparatorio. Notiones vel normae funda-
mentales elaboratae sunt in coetu particulari in quo 111. mi Domini An-
dreas Combes et Robertus Masi, Professores Universitatis Lateranensis,
relatorum et redactorum munus susceperant. Schematis quarta editio,
post ultimum Conventum generalem exarata, suffragio scriptis misso
a Commissione approbata est.

In Schemate « de ratione docendi S. Scripturam » praeprimis adla-
boraverunt Exc.mus D. Vincentius Jacono et Ill.mus D. Herlihy. Prae
manibus habetis quartam huius decreti editionem.

Etiam caput tertium « De doctrina S. Thomae servanda » saepius
recognitum et emendatum est. Praesens editio quinta plurima debet

1 Cf. p. 170.

176

SESSIO VII - ACTA

impenso labori coetus particularis et totius Commissionis, maxime autem
studio et sollertiae Reverendissimi Patris Cornelii Fabro.

3) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Micara: In notionibus fundamentalibus revocandis (cap.I)
expedit ut solemne statuatur quodcumque munus sacras disciplinas
tradendi a vivo Ecclesiae Magisterio pendere debere.

In specie, circa schema decreti de doctrina S. T hornae servanda haec
animadvertere placet.

Laudibus in divum Thomam ab Ecclesia cumulatis nihil detrahens,
minus tamen opportunum censeam quod ab Oecumenico Concilio edi-
cenda proponitur.

Nemo ex Patribus vel Doctoribus Ecclesiae, ne S. Augustinus qui-
dem, tantam adeptus est auctoritatem ut sibi veluti necessario theologos
vel philosophos christianos vincularet.

Doctrinam vero S. Thomae firmari et veluti canonizari per am-
plissimam auctoritatem Concilii, etsi in ambitu solum disciplinari non
dogmatico, singulare ac novum omnino videtur iustosque limites ali-
quantulum fortasse excedens.

Ecclesia vero, etiam cum Thomam tamquam studiorum ducem ex-
tolleret, illud moneri non omisit: « ne quid eo amplius alii ab aliis
exigant quam quod ab omnibus exigit omnium magistra et mater Ec-
clesia: neque enim in iis rebus, de quibus in scholis catholicis inter
melioris notae auctores in contrarias partes disputari solet, quisquam
prohibendus est eam sequi sententiam quae sibi verisimilior videatur »
(Pius XI, Enc. Studiorum ducem, Denz. n. 2192).

Decretum in schemate, per Concilium proferendum, posset etiam
videri tamquam parum consentaneum illi universalitatis notae, omni-
bus Oecumenicis Conciliis, isti praesertim, propriae. Solemnissimam
enim acceptionem et proclamationem Aquinatis tamquam totius Ec-
clesiae Doctoris officialis, praesertim apud gentes, quas diversas ab oc-
cidentali vel latina cultura aluit, potest quis arguere Ecclesia velit suae
philosophiae augere et roborare latinam et occidentalem indolem.

Censura huiusmodi non raro auditur.

Nuperrime, exempli gratia, libellus editus in urbe Ierusalem, cu-
rante « Comitato di divulgazione della cultura ortodossa », talia exhi-
bebat: « La Chiesa Ortodossa e la Chiesa degli Apostoli, dei Concili e
dei Santi Padri. Quanto alia Chiesa Romana, essa e la Chiesa di Tom-
maso d’ Aquino, che l’ha corrotta coi principi di Aristotele, filosofo
pagano, e ha compreso il cristianesimo alia maniera aristotelica » (da

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

177

« La Terra Santa », Rivista della Custodia Francescana, marzo 1962,
pag. 76).

Sunt equidem contumeliae et mendacia sed mentem produnt quam
prae oculis habere iuvat. Ita, verbi gratia, schema decreti « de Ecclesiae
unitate », a Commissione pro Ecclesiis Orientalibus propositum, mo-
nita profert quae ad rem apprime faciunt (nn. 18-19, pagg. 12-13 1 ).

Neque praetereundum est insignes quosdam Ordines Religiosos Do-
ctores suos, Ecclesiae laudibus ornatos, sequi solere atque studiorum
quasdam catholicas universitates, etiam a clero saeculari directas, liber-
tate frui inter probatas doctrinas vel sententias eas seligendi quas
malint. Hanc vero libertatem quomodocumque laedere vel minuere,
cum servanda fidei integritas id non postulet, potius dissidiis et quae-
rimoniis favet quam unitatem et concordiam firmat.

Denique, inopportune ansa praebetur iis qui philosophiam thomi-
sticam contemnere solent appellantes « philosophiam ex decreto ».

De ratione docendi Sacram Scripturam, placent quae decernenda
proponuntur.

In comperto est omniumque ad mentem revocavit S. Officii moni-
tum (die 20 iunii 1961) quantopere intersit ut errores et pericula circa
tantam rem arceantur.

Opportune in decreto, dum sana ac tuta doctrina et veritas histo-
rica et obiectiva Sacrae Scripturae servanda praecipitur, admittuntur
quoque sanae criticae subsidia, etiam, si quando occurrat, ad definienda
genera litteraria singularium partium eiusdem textus sacri, iuxta Ency-
clicam Divino afflante Spiritu.

In prooemio decreti minus apte dici videtur « eo firmius Christo
Sacerdoti conformentur alumni quo profundiorem Sacrae Scripturae
habeant cognitionem » (pag. 7, 2 linn. 3-5). Nam, secus ac philosophi
quidam senserunt, cognitio et virtus non sunt indissolubiles neque
semper proportionate vigentes,

Card. Frings: In cap. I, n. 6, bene distinguitur inter magisterium
Ecclesiae infallibile et non infallibile sc. Summi Pontificis vel Episcopo-
rum, sed non omnes consequentiae ex hoc principio ducuntur. Ideo
phrasi, quae dicit « ita ut quando Romani Pontifices... quaestio liberae
inter theologos disceptationis iam haberi non possit » (pag. 7, 3 linn.
25-29) addantur verba « donec ulteriores investigationes factae et no-
vae rationes inventae sint ». Historice spectata res ita se habet, ut ali-

1 Cf. pp. 440-441.

2 Cf. p. 162.

3 Cf. p. 159.

178

SESSIO VII - ACTA

quae decisiones, sicut in casu Galilei, non fuerint rectae et post ali-
quod tempus novis investigationibus detecta sit veritas. Ratio talis
habitudinis est, quod reverentia postulat, ne statim contradicatur tali
decisioni etsi falsitas iam ab aliquibus clare percipiatur, sed post ali-
quod tempus et post novas investigationes veritas habebit praecedentiam
ante reverentiam.

Ad cap. III quaeritur, an talis commendatio S. Thomae in proprio
capite sit necessaria. S. Thomas iam a quinque Summis Pontificibus
valde commendatus est contra errores tunc temporis grassantes et inter
acatholicos et inter catholicos. Nova ratio hodie dari non videtur. Mar-
xismus sine dubio doctrina S. Thomae oppugnari non potest.

Insuper non placet iuxtapositio S. Scripturae et doctrinae S. Tho-
mae, quasi sint duae fontes veritatis fere aequales.

Praeterea opinor multos, qui loquuntur de S. Thoma, raro tantum
legisse in operibus originalibus S. Thomae sed ex fontibus secundi ordi-
nis hausisse. Tandem dicendum mihi videtur, quamvis iis, quae hic
dicta sunt de S. Thoma assentiar, tamen melius esse totum caput tol-
lere.

Card. Ruffini: Admiratus sum sapientiam et diligentiam quibus
haec schemata confecta sunt. Attamen nonnulla animadvertere audeo.

Schema I. - Pag. 5, 4 linn. 11-13: « Ideo qui magistri ad munus sa-
cras disciplinas in scholis et Universitatibus docendi ab Ecclesia vo-
cantur ». Dixerim potius: ... qui magistri missionem sacras disciplinas
... docendi a legitimo Ecclesiae magisterio acceperunt. (His verbis usus
est Pius XII).

Pag. 7, 5 6 linn, 4-8: Distinctiones sunt semper opportunae, imo ne-
cessariae. At velim notare auctores catholicos qui Ecclesiae magisterii
non satis rationem habent, interdum perniciosiores esse auctoribus qui
Ecclesiae auctoritatem impugnant eiusque magisterium negant. Nam
errores istorum manifesti sunt fere semper, cum sententiae vel opinio-
nes catholicorum plus minus ve audaces vel temerariae, prorsus quia a
catholicis asseruntur, allicere soleant multos.

Schema II. - Pag. 8/' ad 2, linn. 8-12: Incisum illud « cognitis accu-
ra teque aestimatis antiquorum loquendi scribendique modis et artibus »,
quod ex Litt. Encycl. Pii XII s. r. excerptum est, locum aptum non
tenet; facile enim rectam significationem sententiae (notissimo decreto

4 Cf. p. 157.

0 Cf. p. 162.

6 Cf. p. 158.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

179

S, C. Sancti Officii confirmatae), quae subsequitur, perturbare et pes-
sumdare potest.

In aperto omnibus exegetis est inter regulas hermeneuticae rationalis
locum principem tenere usum loquendi scribendive a singulis auctori-
bus adhibitum, ratione habita aetatis, in qua unusquisque locutus est
vel scripsit, atque modorum artiumque loquendi et scribendi tunc in
usu; sed novissimis temporibus hoc principio, seu norma, tam evidenti,
haud pauci ore vel scripto de re biblica disserentes graviter abusi sunt,
adeo ut sermones et res gestae ipsius D. N. Iesu Christi, prout in
Evangeliis leguntur, cum veritate secundum historiae fidem, non con-
venire contendatur.

Quocirca propono: incisum — supra memoratum — non quidem
omittendum, sed in extremum § 2 — de qua agitur — transferendum,
additis verbis quibus Pius XII illud complevit, in hunc modum: « Co-
gnitis autem accurateque aestimatis... multa dissolvi poterunt quae
contra divinarum Litterarum veritatem fidemque historicam opponun-
tur ».

Schema III. - Iure meritoque doctrina S. Thomae servanda asseri-
tur. P. Berthier ( S . Thomas Aquinas, Doctor Communis Ecclesiae,
Romae 1914) recensuit, ab Alexandro IV (1254-1361) ad Leonem XIII,
septuaginta octo testimonia summorum Pontificum pro S. Thoma, Qui-
bus nos adiicere possumus clarissima testimonia recentiorum Pontificum
S. Pii X, Benedicti XV, Pii XI, Pii XII et Ioannis XXIII.

Innocentius VI (1352-1362) momentum doctrinae S. Thomae his
verbis extulit: « Huius doctoris doctrina prae ceteris, excerpta cano-
nica, habet proprietatem verborum, modum dicendorum, veritatem
sententiarum ita ut numquam qui eam tenuerit, inveniatur a veritatis
tramite deviasse, et qui eam impugnaverit, semper fuerit de veritate
suspectus ».

Pauca vero quae in schemate dicuntur mihi non placent:

Pag. 7/ ad 3: Modus dicendi qui ibi adhibetur minime satisfacit;
« excusatio non petita accusatio manifesta est ». Melius dicatur, ra-
tione positiva, etiam reliquos doctores ab Ecclesia adprobatos magni
faciendos esse, secundum uniuscuiusque eruditionem et sapientiam, quin
S. Thomae, qui est studiorum dux, primatui in philosophia et theolo-
gia detrahatur.

Pag. 8, 7 8 ad 5, lin. 26: « Elanc S. Thomae universalem vindicatio-

7 Cf. p. 165.

8 Cf. p. 166.

180

SESSIO VII - ACTA

nem ». Loco vocabuli « vindicationem » dicatur « auctoritatem » (vel
« dignitatem »).

Demum mea facio quae scite addidit Em.mus Card. Browne. Dignae
insuper sunt quae considerentur animadversiones a Rev.mo Tinello
propositae.

Card. Dopfner: Liceat adnotationes pro singulis Capitibus sin-
gulatim proponere.

Ad Caput I. - Exemplum Capitis I propositum quoad substantiam
placet. Bene exhibet necessitudinem vividam, quae viget inter Roma-
num Pontificem atque Episcopos, magisterio authentico in Ecclesia
divino iure instituto fungentes, et magistros in scholis docentes. Item
optime distinctiones quasdam observandas commendat, quorum negle-
ctus in damnum sive doctorum dignitatis sive ipsius fidei doctrinae eius-
que perspicuae propositionis facile evadit; sic v. g. distinctio facienda
in modo tractandi disciplinas sacras aut profanas (pag. 6, 9 lin. 21 sqq.);
monitiones de adhibenda diligentia ac cautela in novis pervestigatio-
nibus et simul de non absque solido fundamento redarguendis atque
exprobrandis doctis catholicis magistris novas explicationes quaeren-
tibus (pag. 6, linn. 26-30); diversa genera auctorum errantium accurate
disiungenda (pag. 7, 10 linn. 4-8); differentia vigens inter magisterium in-
fallibile et magisterium non infallibile idque tamen authenticum (pag. 7,
linn. 18-25); differens valor doctrinarum (pag. 7, linn. 30-34).

Quaedam tamen pro meo modesto iudicio ulterius et adhuc magis
praecise enuntiari, alia maioris perspicuitatis causa in formam brevio-
rem redigi poterunt.

1) Explicationes magis particulares et minutiores illae, quae inde
a pag. 6, lin. 37 usque ad pag. 7, lin. 4 proponuntur, omittantur vel
ad notas transmittantur. Argumentum tamen . de distinguendo inter
auctores errantes magisterium ipsum negantes et auctores errantes ca-
tholicos retinendum et immediate post lin. 36 paginae 6 adiungendum
esse mihi videtur, convenienter mutatis verbis periodum introducenti-
bus: « In errorum autem expositione bene distinguant... »,

2) In pag. 6, lin. 24 expressio « obvium sensum » mutetur in:
« genuinum sensum ». Nam historia docente occurri potest, quod ve-
rus et genuinus sensus alicuius sententiae a magisterio propositae dif-
fert et profundiori rerum adiunctarum investigatione tantum erui potest.

9 Cf. p. 158.

10 Cf. p. 158.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

181

3) Paragraphus 6 (pag. 7, 11 inde a lin. 18) de differenti valore doctri-
narum agit et in hoc connexu etiam tangit problema naturae assensus
magisterio ordinario authentico non-infallibili debiti. Schema optime
huius magisterii documenta distinguit a documentis magisterii infalli-
bilis, et optime declarat naturam assensus interni et religiosi illis debiti
secundum ea, quae in Enc. Humani Generis dicuntur. Non tamen ingre-
ditur discussionem problematis, quomodo obligatio ad assensum illum
internum religiosum componatur cum dubitationibus, quae forsitan in
casibus concretis oriri possunt 1) ex argumentis novis allatis et 2) ex eo,
quod doctrinae a magisterio non-infallibili propositae authentice quidem
imponuntur, de se vero non sunt irreformabiles. Valde gratum et iu-
cundum esset et theologi a multis anxietatibus liberari possent, si in
Schemate nostro etiam via monstraretur, qua in talibus casibus proce-
dendum sit. Ad inveniendam solutionem opportune prae oculis haberi
potest, quomodo res in casu s. d. Commatis loannei successerit: Uti
notum est, per Responsum datum a S. Officio die 13 ian. 1897 vetitum
est negare vel in dubium revocare authentiam textus 1 Io. 5, 7. Quod
Responsum postea (die 2 iunii 1927) ita declaratum est:

« Decretum hoc latum est, ut coerceretur audacia privatorum docto-
rum ius sibi tribuentium authentiam commatis loannei aut penitus
reiiciendi aut ultimo iudicio suo saltem in dubium vocandi. Minime
vero impedire voluit, quominus scriptores catholici rem plenius inve-
stigarent atque, argumentis hinc inde accurate perpensis, cum ea, quam
rei gravitas requirit, moderatione et temperantia, in sententiam genui-
nitati contrariam inclinarent, modo profiterentur, se paratos esse stare
iudicio Ecclesiae, cui a Iesu Christo munus demandatum est sacras Lit-
teras non solum interpretandi, sed etiam fideliter custodiendi » (cf.
Denz. 2198).

Unde patet, Ecclesiam etiamsi in casu disceptatio alicuius doctrinae
propter sententiam a magisterio non-infallibili propositam non sit am-
plius libera, non velle impedire pleniorem rei investigationem; immo
occurrere posse casum in quo tandem aliquando permittitur auctori-
bus proponere sententiam contrariam, dummodo hoc faciant debita
moderatione ac temperantia et parati sint stare iudicio Ecclesiae.

Qua de causa commendo haec in nostro textu addenda:
a) In pag. 7, lin. 24, opportune post verba « sed etiam » addi
potest « generarim », ut phrasis ita sonet: «... sed etiam generarim
interiorem religiosum assensum ».

11 Cf. p. 159.

182

SESSIO VII - ACTA

b) Post lineam 29 in eadem pagina 12 inserantur verba sequentia
vel similia: « Plisce vero normis minime impeditur, quominus theologi
catholici easdem res plenius investigarent. Difficultates autem, si quae
forsitan ex argumentis novis allatis oriantur, iidem conformiter cum
doctrina a magisterio authentice proposita solvere nitantur. Quod si
fieri impossibile esse videtur, quin inveniantur solutiones extortae, du-
bia et novas propositiones ad ipsum magisterium, i. e. ad Episcopos
vel Sanctam Sedem, qua par est reverentia, deferre licebit ».

4) In n. 7 (pag. 8 1,1 ) opportunum erit addere clausulam, quod non
quaevis propositio a singulo Episcopo facta iam eo ipso uti authentice
et vi magisterii prolata censenda sit, sed necessario debet fieri discretio.

Concludo: Schema nostrum Capitis I Decreti « De obsequio erga
Ecclesiae magisterium in tradendis disciplinis sacris », si secundum ani-
madversiones factas completum fuerit, admitti poterit.

Ad Caput II. - Quod ad Caput II Schematis propositi attinet, pauca
quaedam adnotanda mihi videntur:

I. Generatim laudanda venit intentio totum Caput pervadens, scii,
illustrare momentum S. Scripturae in institutione theologica et munire
hanc eandem aptis dispositionibus de studio S. Scripturae. Rationes
autem allatae compleri adhuc possent et deberent considerationibus ul-
terioribus sive de functione S. Scripturae in ipsa methodo theologica
atque annuntiatione praeconii salutis qua talibus, sive de certis qui-
busdam criteriis generalibus in studio biblico observandis, uti sunt v. gr.
discretio generum litterariorum vel distinctio simul et cohaerentia testi-
monii ipsius Christi Domini et testimonii societatis christianae primor-
dialis observanda.

II. In textu iacenti autem, si ita admittetur, speciatim has parvas
immutationes commendo:

1) Ad pag. 8, 14 linn. 22-28: Aliquantulum nimis insisti videtur in
eruendo ex S. Scriptura contento dogmatico-doctrinali; addi forsitan de-
bet monitio quoque de ab exegeta monstrando valore vitali seu relatione,
quam habet doctrina biblica pro vita intellectuali et spirituali christiana
pro praesentium temporum adiunctis. Fortasse adiungi potest in lin, 28:
« Praeterea magister S. Bibliae ne omittat monstrare valorem vitalem
seu momentum, quod habent enarrationes et doctrinae S. Scripturae
pro vita intellectuali et spirituali hominum in uniuscuiusque temporis
adiunctis ».

12 Cf. p. 159.

13 Cf. p. 159.

ld Cf. pp. 162-163.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

183

2) Ad pag. 8, 15 linn. 29-35: In hodierno ambitu culturali quivis
minister sacer in cura animarum, in praedicatione atque catechesi capax
esse debet applicandi totam Scripturam in ministerio suo et dispositus
ad quemlibet eiusdem locum saltem modo quodam brevi explicandum,
interrogationibus respondendum, errores refellendos. Qua de causa
optandum esset, ut tota institutione theologica durante habeatur lectio
et explanatio currens, quae quidem non debet tractare omnia proble-
mata singulorum locorum, tamen solido fundamento scientifico inniti.
Quare incisum paginae 8, lineae 29 ita inchoari posset: « Per totum
curriculum institutionis ministrorum sacrorum habeatur currens lectio
Veteris et Novi Testamenti, explanatione brevi et compacta quidem, sed
solido fundamento scientifico inni tente adnexa. Ad accuratiorem expli-
cationem... (et ita porro uti in Schemate) ».

3) Ad pag. 8, lin. 33: Neque in praedicatione neque in ipsa Biblia
agitur de vita Iesu Christi in sensu alicuius biographiae tradendae, sed
potius de annuntianda salute a Deo hominibus parata, in cuius centro
stat persona Salvatoris. Ad praecavendas falsas interpretationes dici
poterit fortasse melius: «... praecipue vita et kerygma Iesu Christi... ».

4) Ad pag. 9, 16 lin. 13: Nonne iuvat etiam explicite indicare in-
fluxum, quam usus divinae Scripturae habere debet directe quoque in
curam pastoralem? Unde propono, ut dicatur loco vocabuli « eiusque »:
« ... nec non pastorationem earumque... ».

His commentationibus factis, Caput II quoad substantiam admit-
tendum et secundum supradicta complendum commendo.

Ad Caput III. - Pervenimus ad 3 Caput. Agitur de doctrina S. Tho-
mae servanda in institutione theologica. Certo multum iuvabit, etiam
hodiernis temporibus sublineare momentum et auctoritatem doctrinae
S. Thomae in Ecclesia. In contextu praeiacentis Decreti tamen hoc Ca-
put III non videtur bene stare. Postquam de magisterio vivo, quae est
norma proxima, de S. Scriptura, quae est norma remota atque fons in
tradendis disciplinis sacris, actum est, plane et liquide, ni fallor, exspe-
ctari potuit caput aliquod de Traditione tanquam altera parte normae
remotae seu fontis. Praesertim propter eius momentum, quod ultimis
annis occasione dogmatisationis Assumptionis B. M. V. novo modo illu-
stratum est, et propter disceptationes cum Protestantibus, de Traditione
agendum esset. Fundamentalia principia de Traditionis recta interpre-
tatione, de natura argumenti sive dogmatici sive historici ex Traditione,
et alia breviter explanari debuissent. Unde enixe rogo, ut tertium caput

16 Cf. p. 163.
16 Cf. p. 163.

184

SESSIO VII - ACTA

ex integro reformetur iuxta has considerationes et proponetur sub novo
titulo correspondenti, v. gr. « De Sacra Traditione Doctorumque ec-
clesiasticorum doctrina servandis ».

In tali connexu etiam praecellens auctoritas S. Thomae locum suum
competentem habebit. Sed ad praecavenda quaedam pericula, quae in
textu praesenti non sufficienter excludi videntur, in statuenda obliga-
tione sequendi auctoritatem S. Thomae, duo principia adamussim ob-
servari et expresse enuntiari debent: Commendatione doctrinae S. Tho-
mae 1) auctoritati aliorum magnorum doctorum ecclesiasticorum nihil
derogari, et 2) libertatem, quae etiam pro scientia catholica non solum
utilis, sed et omnino necessaria est, nullo modo restringi. Haec duo prin-
cipia quidem iam leguntur in nostro Schemate; nam cuilibet textum,
imprimis paginam 7, 17 lineas 26-31 cum notis 8 et 9 diligenter perscru-
tanti statim innotescit, praecellentis auctoritatis S, Thomae approba-
tionem sensu affirmativo intelligendam esse, nequaquam sensu exclu-
sivo, et inquisitionis scientificae libertatem convenientem omnino sal-
vari. Tamen textus praeiacens haec non satis perspicue dicit nec dubia
sufficienter excludit.

Praesertim animadvertere velim sequentia:

1) Libertas ad novarum veritatum indagationem coarctari videtur.
Hoc est valde inconveniens. Sunt enim etiam « sententiae antiquae »,
quae sub novis aspectibus noviterque inventis inquisitionibus explican-
dae et demonstrandae, immo modificandae sunt (pro exemplo inserviat
principium causalitatis quod dum prius communiter ut principium ana-
lyticum habebatur, inde a quaestione critica Kantii iteratam inquisitio-
nem postulabat, quae inquisitio ad hanc conclusionem duxit, ut iuxta
nunc communiorem persuasionem principium causalitatis potius syn-
theticum iudicaretur).

2) Ubi in notis proponetur doctrina Summorum Pontificum, quae
nunc praesertim in nota 9 allegatur, citentur ipsissima verba, ex quibus
Patres videbunt, quomodo obligatio sequendi Doctorem Communem
statuatur simul et limitetur. Nam ita sonant:

Benedictus XV (Ad beatissimi, 1 nov. 1914: A.A.S. 6, 564-581):
« In rebus autem, de quibus, salva fide ac disciplina, — cum Apostolicae
Sedis iudicium non intercesserit — in utramque partem disputari potest,
dicere quid sentiat idque defendere, sane nemini non licet... suam
quisque tueatur libere quidem, sed modeste sententiam nec sibi putet
fas esse, qui contrariam tenent, eos, hac ipsa tantum causa, vel suspe-
ctae fidei arguere vel bonae disciplinae... Ceterum, a nostris qui se ad

17 Cf. p. 165.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

185

communem rei catholicae utilitatem contulerunt, longe alius nunc Ec-
clesia postulat, quam ut diutius haereant in quaestionibus, quibus nihil
proficitur... » (1. c. pag. 576 s.).

Pius XI ( Studiorum, ducem, 29 iun. 1923: A.A.S. 15, 309-326):
« Scilicet inter amatores S. Thomae, quales omnes decet esse Ecclesiae
filios, qui in studiis optimis versantur, honestam illam quidem cupimus
iusta in libertate aemulationem, unde studia progrediuntur, interce-
dere, et obtrectationem nullam, quae nec veritati suffragatur et unice
ad dissolvenda valet vincula caritatis. Sanctum igitur unicuique eorum
esto, quod in Codice luris Canonici praecipitur, ut « philosophiae ra-
tionalis ac theologiae studia et alumnorum in his disciplinis institu-
tionem professores omnino pertractent ad Angelici Doctoris rationem,
doctrinam et principia, eaque sancte teneant »; atque ad hanc normam
ita se omnes gerant, ut eum ipsi suum vere possint appellare magistrum.
At ne quid eo amplius alii ab aliis exigant, quam quod ab omnibus
exigit omnium magistra et mater Ecclesia; neque enim in iis rebus, de
quibus in scholis catholicis inter melioris notae auctores in contrarias
partes disputari solet, quisquam prohibendus est, eam sequi sententiam,
quae sibi verisimilior videatur » (1. c., pag. 324; Denz. 2192).

Pius XII ( Solemnis conventus, 24 iunii 1939: A.A.S. 31, 245-251):
« Decessorum Nostrorum monita nostra facimus, quibus veri nominis
in scientia progressum et legitimam in studiis libertatem tueri volue-
runt. Probamus prorsus ac commendamus novis disciplinarum inventis
antiquam sapientiam, ubi opus sit, aequari; ea de quibus bonae notae
Angelici Doctoris interpretes disputare solent, libere agitari; nova vero
subsidia ex historia deprompta in textibus Aquinatis plenius intellegen-
dis adhiberi. Neque ullus privatus “ se in Ecclesia pro magistro gerat ”;
nec “ quid eo amplius alii ab aliis exigant, quam quod ab omnibus exi-
git omnium magistra et mater Ecclesia ”; nec denique vana dissidia fo-
veantur... Aemulatio enim in veritate quaerenda et propaganda per com-
mendationem doctrinae S. Thomae non supprimitur, sed excitatur
potius ac tuto dirigitur » (1. c. pag. 246 sq.).

3) Nota 12 minutissimam affert interpretationem Can. 1366 § 2,
et, uti videtur, valde restrictivam et libertatem, de qua supra, coarctan-
tem. Tamen memor esse debemus, citatum documentum Motu Proprio
Pii X ( Doctoris Angelici, 29 iunii 1914, A.A.S. 6, 336-341) datum esse
sola pro Italia et insulis adiacentibus. Ergo expungatur haec nota, quia
ansam dare poterit interpretationibus textus conciliaris nimis rigorosis
et restrictivis nec opportunum esse videtur, ut Concilium descendat us-
que ad determinationes minutissimas veluti est determinatio methodi
scholasticae tanquam formae stricte argumentativae sive syllogisticae.

186

SESSIO VII - ACTA

4) Duabus vicibus 24 theses illae, quas de S. Pontificis mandato
edidit S. Congregatio Studiorum die 27 iulii 1914, expressis verbis me-
morantur. Videntur vero hic efferri ad dignitatem authenticae decla-
rationis « rationis, doctrinae et principiorum » S. Thomae obligatorie
observandorum, quod contrarium esset illi libertati, quam Benedictus XV,
Pius XI, Pius XII nobis vindicaverunt. Ut bene intelligar : nullo modo
ipsis thesibus quid derogari intendo; sed potius, ut praecaveatur ambi-
guitatibus possibilibus, ac si nunc imponerentur ut normae obligantes
sensu stricto, cum hucusque, sec. Responsum a S. Congregatione de
Studiis die 7 martii 1916 datum ( A.A.S . 8, pag. 157), « veluti normae
directivae » « proponendi » fuerint.

5) Quod attinet « Additamenta ad Decretum, De S. Thomae do-
ctrina » haec insuper notentur: Primo eorum valor et momentum non
clare exhibentur. Nam una ex parte in fine Decreti dicitur: « Addita-
menta ex Commissionis mente, considerantur peculiaris nota integra-
tiva ad Schematis n. 4 » (pag. 9 18 ) et altera ex parte asseritur: « Haec
additamenta ad ipsum Schema Decreti non pertinent » (pag. 9). Quae-
ritur igitur, num etiam additamentis vindicetur vis obligatoria necne.
Non dicunt auctores Schematis, quid definitive circa haec additamenta
proponatur Concilio: num desiderent, ut in ipsum Decretum inseran-
tur an potius cupiant, ut tamquam notae addantur. Sed etiam in secundo
casu non apparet valor talis notae obligatorius.

Secundo: Plurimas ex allatis propositionibus tamquam « quaedam
principia tum philosophica, tum theologica, quae ab Angelico Doctore
ut fundamentum totius ulterioris investigationis traduntur », conside-
randas esse sine dubio admittimus et omnes admittunt, quae ideo prae-
cise non per longum et latum recenseri debent. Sed nonnullae proposi-
tiones tales sunt, quae aut non ut principia proprie dicta quae ab omni-
bus agnoscuntur, aut quae, saltem si evolutio theologica prae oculis
habetur — non unanimiter ab omnibus vera principia admittuntur.

Ut unum tantum exemplum afferatur: dicitur legi naturae homo
conformare mores suos tenetur... qui mores... ad vitae aeternae elevatio-
nem aliquo modo disponunt per gratiae donum participandum (pag. IS, 19
linn. 5-7); de articulis S. Thomae, quibus istud « principium » enun-
tiari et fulciri dicitur, inter theologos non est talis consensio, ut pro-
positioni, prout ex S. Thoma habetur, character principii agnosci potest.

Iterum sunt aliae propositiones omnino non enumeratae, quae evi-
denter rationem principiorum habent, v. gr. quod ratio humana in co-

18 Cf. p. 166.

19 Cf. p. 171.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

187

gnitione veritatis ad strictam certitudinem pervenire potest et criterium
infallibile, quo certitudo dignoscitur et acquiritur, habet; in materia
theologica de Christologia et de Sacramentis ne unum verbum edicitur.

Unde haec additamenta, utpote libertatem, praesertim in quibusdam
assertis hucusque inter theologos vel philosophos catholicos libere di-
sputatis nimis restringentia, nec quoad vim eorum satis determinata, in
nova redactione Schematis omittantur.

Card. Leger: Notiones fundamentales. Istae sunt observationes
meae.

Numerus 1. Linea 2. Dicatur: « ... Fidei depositum diffundendum
concredidit ». Opinor enim semper utile notare illum aspectum missio-
narium Ecclesiae.

Numerus 3. Pagina 6, 20 linea 10: loco verbi « animasque », dicatur
« hominesque ». Totus homo enim salvandus est, non anima eius
sola.

Linea 12. Loco « ipsius Doctoris Angelici exemplum », dicatur
« ipsorum Doctorum Ecclesiae ».

Linea 20, dicatur: « ... ab omni errorum specie expurgatas si quae
sint... ». Non est enim praeiudicandum quod errores semper adsunt.

Linea 25. Loco verbi « erronea », dicatur « falsa ». Vitandum est
enim vocabulum technicum cuius interpretatio ambigua esse posset.

Numerus 4. Mutetur titulus et formulatio illius paragraphi. Titu-
lus sit: « Opiniones discernendae » et sic formuletur prima sententia:
« Ideoque bene quisquis in suo campo magister de diversis opinionibus
hinc inde exsurgentibus certior semper extet, et, in novis sententiis scru-
tandis, quod verum est retinens, quod autem falsum reiiciens, doctrinam
Ecclesiae fideliter teneat, ita ut discipulos suos ad plenam et solam ve-
ritatem Christi prudenter et scienter ducat ». Meo humili iudicio haec
formulatio modo magis positivo et obiectivo idem ac in ipsa sententia
schematis affirmat.

Secunda sententia incipiatur per verba « errores tamen... ».

In ultima sententia (pag. 7, 21 linea 7) sequentia verba addantur:
« ... et auctores catholicos qui, honeste inquisitionem veritatis prose-
quentes, tamen Ecclesiae... etc. ».

Numerus 5. Linea 13, loco verborum « quasi fundamentum et co-
lumnae sacrae scientiae » — quae formula Scripturae Sacrae et totae
Traditioni reservari debet — dicatur: « ut regula sacrae scientiae... ».

20 Cf. p, 158.

21 Cf. p. 158.

188

SESSIO VII - ACTA

Et in fine eiusdem numeri sequens sententia addatur: « Itaque me-
moretur ipsa magisterii documenta methodo vere positiva studenda sunt
ita ut sensus eorum clare appareat et momentum eorum bene perspi-
ciatur ».

Numerus 6. Opportunum est distinctionem facere inter diversos mo-
dos quibus, in variis documentis, Magisterium Ecclesiae sese manifestat.
Quae tamen distinctio non debet esse detrimento valori authentico Ma-
gisterii non infallibilis, ut saepe saepius fit apud alumnos. Ideo, ad
vitandam, illam falsam impressionem quod Magisterium valorem cer-
titudinis habet solummodo quando infallibilem declarationem propo-
nit, sequentem formulationem propono quae expressionem « magiste-
rium non infallibile » vitat, quaeque prius proponit magisterium com-
mune: « Clare etiam alumnos suos doceant de authentico valore Magi-
sterii Ecclesiae cui assistentia Spiritus Sancti promissa est. Illos doceant
Magisterium non solum silentium obsequiosum, sed semper etiam in-
teriorem religiosum assensum exigere, ita ut quando Romani Pontifices
in actis suis de re hactenus controversa sententiam ferant, res illa, se-
cundum mentem et voluntatem eorundem Pontificum, quaestio liberae
inter theologos disceptationis iam haberi non possit. Explicent insuper
Summos Pontifices aliquando, in docendo de rebus fundamentalibus,
adiutos esse charismate infallibilitatis ita ut magisterio infallibili et
irreformabili proponant, quod ab omnibus christifidelibus devotissime
recipi debet, secluso lapsu in fide. Tandem, magistri utiliter docent dif-
ferentem valorem doctrinarum, apte distinguentes quaenam ut certa
tenenda, quaenam ulteriori investigationi subiicienda ».

De ratione docendi Sacram Scripturam. Bonum schema hic habetur
et aliquas propositiones faciam.

Numerus 1. Linea 23 dicatur: « ... doctrinae revelatae non tantum-
modo scientiae humanae, quamvis mediis quoque humanis adhibeantur ,
agant magistros ».

Numerus 2. Linea 9 post verbum « declaretur » addatur verbum
« atque » et tollatur interpunctio « ; » lineae 1 1 post verbum « artibus »,
legatur: « praecipuum eius consectarium, id est inerrantia, statuatur et
declaretur atque, “ cognitis accurateque aestimatis antiquorum loquen-
di scribendique modis et artibus ”, veritas historica et obiectiva... etc. ».
Ratio est quia citatio quae in textu invenitur minus inerrandam quam
veritatem historicam et obiectivam afficiat. Etenim loquendi et scribendi
modorum cognitio ad meliorem cognitionem veritatis historicae ducere
debet.

Numerus 3. Linea 33-34, dicatur: « Ex Novo Testamento praeci-
pue jacta et verba Iesu Christi ordinate tradatur » vel « ex Novo Te-

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

189

stamento praecipue quae lesus fecit et docuit ( Acta Apostolorum, ca-
put primum, versiculum primum ) ordinate tradatur ». Ratio est quia si
ordinate tradi debent ea quae Evangelii de Iesu dicunt, tamen innuere
vitandum est quod Evangelii scribuntur sicut narrationes chronologicae.
Tunc melius est formulam ipsius Evangelistae Lucae retinere.

Pagina 9, 22 linea 9, loco verborum « fortius possit vindicari », dicatur
« fusius proclametur ». Haec enim formulatio, erga eos qui non perti-
nent ad Ecclesiam, habitum magis positivum et missionarium significat.

De doctrina S. T hornae servanda. Votum meum valet solummodo
pro ipso Decreto, non tamen pro « additamentis », quae, meo iudicio,
relinqui non debent in textu conciliari. Istae sunt observationes meae.

Numerus 2. Linea 25. Dicatur: « ... ut eam, quoad substantiam ,
fideliter teneant ». Haec attenuatio consentanea esset notae secundae
ipsius textus schematis.

Numerus 5. Tollantur omnes lineae a verbo « illamque » lineae 30.
Valde enim ambiguum est proponere doctrinam S. Thomae et methodum
pro omnibus christifidelibus. Fundare enim posset sententiam quod ipsa
catechesis et praedicatio sequi deberet methodum scholasticam. Prae-
terea, propriam methodum, ab Ecclesia probatam, habent v. g. asso-
ciationes Actionis Catholicae. Et denique in consideratione nostra am-
plecti debemus illos omnes qui civilisationi non occidentali pertinent.

De hac re, desiderarem ut habeatur supplementaria paragraphus.
Maximi momenti mihi videtur ponderatis verbis dicere quod Ecclesia,
errore solo secluso, benigne accipere vult alios modos cogitandi, modos
nempe illorum hominum qui mentalitatem valde diversam habent ab
illa populorum graeco-latinorum. Ut pastor loquor, non ut philosophus,
et credo quod tacere non possumus — semper tamen illum insignem
thesaurum civilisationis christianae occidentalis servando — quod Evan-
gelium Christi omnibus gentibus et nationibus destinatur, et praedi-
candum est secundum modum accommodatum propriis eorum cultu-
ris et civilisationibus.

Immo diversi illi modi Evangelium appropinquandi, cognoscendi et
exprimendi acquisitio sunt Ecclesiae Christi.

Card. Bea: De ratione docendi S. Scripturam. Schema hoc nihil
continet quod non iam in aliis documentis Sanctae Sedis dictum sit, et
iure quaeri potest, num haec ad Concilium pertineant. Ad summum,
Concilium inculcare posset principia interpretationis Sacrae Scripturae,
quin ad particularia descendat. Post 20 annos condiciones exegeseos ca-

22 Cf. p. 163.

190

SESSIO VII - ACTA

tholicae non plane erunt eaedem quas ante oculos habet hoc schema;
doctrina autem Concilii debet esse stabilis et duratura.

Si vero decretum deberet proponi, videtur esse melius ordinandum
et disponendum. De modo docendi sermo est pag. 7, 23 lin. 30, pag. 8, 24
lin. 4; dein iterum pag. 8, linn. 14-21; denique pag. 9, 20 linn. 10-21. De
principiis autem in docendo et interpretando sequendis eodem modo
pluries diversis locis agitur.

Schema sic posset ordinari:

1) De valore Sacrae Scripturae pro doctrina et pro vita;

2) De principiis fundamentalibus explicationis;

3) De programmate in scholis habendis exsequendo;

4) De modo docendi.

Sic tota res multo magis clara et perspicua redderetur.

Pag. 7 dicitur Sacra Scriptura in instituendis futuris sacerdoti-
bus « principem locum » obtinere debere; sed pag. 8, n. 3, lin. 22,
asseritur quod « ingens rerum biblicarum copia tradi nequit tota »:
quaeri potest nonne necessarium sit, providere ut Sacrae Scripturae do-
cendae illud spatium et tempus assignetur in cursu theologico, quod ei
disciplinae conveniat quae « principem locum » tenet. Num talis con-
dicio qualis de facto habetur, in theologiae dogmatica aut morali do-
cenda toleraretur? Nonne ibi provideretur, ut tempus sufficiens assi-
gnetur. Cur ergo idem non fit in S. Scriptura docenda?

De doctrina S. T hornae servanda. Doleo me non posse approbare
schema a Commissione propositum. Non quod non magni aestimem
Angelicum Doctorem — qui adstiterunt scholis meis, sciunt quanti eum
fecerim et quam diligenter eum explanaverim — , sed quia res a Com-
missione proposita est nimis unilateralis et partialis nec rationem habet
rerum quales in concreto sunt.

1) Imprimis dubitari potest, num haec res in Concilio tractanda
sit. Concilium secundum Vaticanum est « oecumenicum »; non est Sy-
nodus generalis Ecclesiae Latinae. Sed magna pars Ecclesiae haec quae
hic praescribuntur, neque nunc neque in posterum observare poterit,
Non loquor de difficultatibus practicis in Missionibus, sed de Ecclesia
Graeca tam nunc iam unita quam ea quam Ecclesiae uniendam esse
speramus. Oriens nec scholasticam nec S. Thomam novit neque eius
linguam intellegit. Quomodo res ei praescribi potest quam exsequi om-
nino non potest? Eis potius inculcandum esset studium magnorum do-

23 Cf. p. 162.

24 Cf. p. 162,
26 Cf. p. 163.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

191

ctorum graecorum ipsis propriorum, Basilii, Gregorii Nazianzeni, Chry-
sostomi, Ioannis Damasceni, Athanasii etc. qui sunt eorum gloria et
quorum studio ipsi multum conferre poterunt ad progressum theolo-
giae catholicae,

Non loquor nunc de aliis quos ad Ecclesiam reversuros speramus:
de anglicanis et de omnibus illis ex reformatis qui admittunt doctrinam
primorum saeculorum, Ipsis argumentandum erit non ex scholasticis
et S. Thoma, sed ex antiquis Patribus.

Schema igitur omnino neglegit aspectum oecumenicum qui hodie
est tanti momenti.

2) Schema coangustat immensam latitudinem doctrinae theologicae
ad unum doctorem et unam scholam theologicam. Et hoc fit contra
expressam voluntatem Summorum Pontificum, inde ab ipso Leone XIII.

lam Leo XIII confirmavit Rev.mo Patri Martin, tunc Praeposito
Generali S. I., non esse suam intentionem obligare Societatem lesu
ad tenendam doctrinam de reali distinctione inter essentiam et exsisten-
tiam, neque se illam praescribere Societati neque explicite neque im-
plicite. Et Benedictus XV litteris autographis die 9 martii 1915 ad
P. Generalem Ledochowski datis expresse confirmavit « responsum

R. P. Martin exaratum fuisse iuxta mentem Leonis XIII fel. rec. “ ideo-
que ” illud approbamus et nostrum omnino facimus » ( Acta Romana

S. I. 1918, 346 s.). Postea ostendam, Benedictum XV hanc libertatem
a Leone XIII datam ad omnes illas XXIV theses extendisse quae ultimis
diebus S. Pii X a S. Congregatione Studiorum praescriptae sunt.

Notum est quomodo Pius XI legem Codicis de S. Thoma sequendo
explicaverit. Cf. Alligatum I.

Hanc explicationem Pius XII iterum atque iterum confirmavit. Sic
in audientia Patribus Capituli Generalis O. P. Cf. Allig. I. Item in
audientia Universitati Gregorianae data d. 17 oct. 1953 (cf. A.A.S. XLV,
pag. 685 s.).

Item in audientia quam concessit die 23 sept. 1951 Docentibus
ex Ordine FF. Carmelitarum Discalceatorum (A.A.S. 1951, pag. 738):
Omnino negat se voluisse « indagationes quas doctrinarum progressus
poscit, coercere et peculiares opinationes, quae in philosophicis et theo-
logicis scholis adhuc sine fidei periculo libera fuerunt in disceptatione,
prohibere. Isti falluntur aut fallunt! ».

Non videtur esse necessarium alios addere textus qui confirment
Summos Pontifices libertatem scholarum theologicarum, quae ante Leo-
nem XIII fuerunt et adhuc sunt, coarctare aut negare. Certe Sanctus
Thomas in summo honore habendus est; sed pro bono scientiae catho-
licae aequali studio investiganda et proponenda sunt quaecumque ma-

192

SESSIO VII - ACTA

gni Ecclesiae Doctores et theologi recte tenuerunt et defenderunt. Sic
tantum thesaurus immensus theologiae et philosophiae catholicae sal-
vabitur et fructum afferet. S. Augustinus, S. Anselmus, S. Bonaven-
tura, B. Duns Scotus, S. Robertus Bellarminus et tot alii gloria sunt
Ecclesiae nec ullo modo parvipendi debent, nisi nosmetipsos parvipen-
dere volumus.

Huius autem latitudinis in Schemate vix ullum vestigium invenitur.
Quare timendum est decretum Concilii quale hic intenditur, Ecclesiae
potius damnum quam utilitatem allaturum esse.

3) Liceat etiam paucissima dicere de illis XXIV thesibus, quas Com-
missio in « Additamentis » pag. 19 2f ’ non solum denuo imponere, sed
etiam extendere vult. De his P. Generalis Ledochowski anno 1916, a
Roma absens, per duos Assistentes (Italiae et Galliae) Summo Ponti-
fici aliqua dubia proposuit. De responso Summi Pontificis P. Ledo-
chowski Societatem informat in epistula d. 8 decembris 1916 data,
in qua testatur S. Congregationem de Sem. ab « imponendis illis pro-
positionibus abstinuisse » et noluisse « ut imponerentur velut necessa-
rio tenendae, sed tantum proponerentur veluti tutae normae directivae:
propterea eam minime negasse « oppositas quoque tutas dici posse ».
Haec epistula P. Generalis Summo Pontifici Benedicto XV proposita est,
qui in epistula die 19 m. martii 1917 confirmavit ea quae in illa epi-
stula P. Generalis de modo sequendi doctrinam S. Thomae proponeren-
tur, recte proposita esse.

Nullum igitur dubium esse potest de mente Summorum Pontificum.
Quare schema hic propositum ad Concilium deferri omnino non posse
humillime censeo, sed relinquendam puto theologiae catholicam, quam-
diu inter fines doctrinae revelatae sese continet, plenam libertatem in-
vestigationis et expositionis. Sic tantum salvabitur dignitas et fertilitas
doctrinae catholicae.

De doctrina S. Thomae servanda. Alligatum I.

Summus Pontifex Pius XII in allocutione quam ad professores
Universitatis Gregorianae die 17 oct. 1953 in occasione quarti cente-
narii Universitatis habuit, de doctrina S. Thomae sequenda haec dicit.

Postquam verba Leonis XIII repetiit de sequendis doctrinis S. Tho-
mae, pergit: « In iis quae modo breviter attigimus, enumerentur, exem-
pli causa, quae spectant ad naturam cognitionis nostrae; ad propriam
veritatis rationem; ad principia metaphysica in veritate solidata eaque
absoluta; ad Deum infinitum, personalem, Creatorem omnium rerum;
ad hominis naturam, animi immortalitatem, personae congruentem di-

20 Cf. p. 172.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

193

gnitatem, officia, quae morum lex ei ex natura inclita denuntiat et im-
perat.

His rebus haud dubio mentis retinendis assensu apponenda non
sunt ea, quae, ad verum in natura “ positum ” quod attinet, apud San-
cti Thomae magnos commentatores et optimae notae discipulos adhuc
in controversia sint. Neque de his loquamur, de quibus disputatur, an
ad doctrinam Angelici Doctoris pertineant vel quomodo interpretanda
sint; itemque utpote caduca silentio premimus ea quae reapse consecta-
ria sunt veterum hominum cognitionis et mancae et ieiunae de naturae
rebus physicis, chymicis, biologicis vel alius generis.

Talem esse sensum illius legis, qua Codex iuris canonici (can. 1366
paragr. 2) Sanctum Thomam ducem atque magistrum omnibus catho-
licis scholis praeficit, felicis recordationis Decessor Noster Pius XI hisce
verbis asseruit: “ Sanctum igitur unicuique eorum esto quod in Codice
iuris canonici praecipitur ut ' philosophiae rationalis ac theologiae stu-
dia et alumnorum in his disciplinis institutionem professores omnino
pertractent ad Angelici Doctoris rationem, doctrinam et principia, ea-
que sancte teneant atque ad hanc normam ita se omnes gerant ut
eum ipsi suum vere possint appellare magistrum. At ne quid eo amplius
alii ab aliis exigant, quam quod ab omnibus exigit omnium magistra
et mater Ecclesia: neque enim in iis rebus de quibus in scholis catho-
licis inter melioris notae auctores in contrarias partes disputari solet,
quisquam prohibendus est eam sequi sententiam quae sibi veri simi-
lior videatur ” (Litterae Encyclicae Studiorum ducem, 29 sept. 1923,
A.A.S. XV, 1923, pag. 324, 1).

Hac prorsus ratione insignes, vestri auctores et magistri pulchro
consociarunt foedere fidelitatem, quam Summo Doctori continenter ser-
vabant, cum magni aestimanda libertate, quae doctrinarum pervestiga-
tioni debetur, a Decessoribus Nostris, Leone scilicet XIII et iis qui in
Petri Cathedra eum subsecuti sunt, semper in tuto collocata.

Unicuique igitur professorum integrum sit, intra supra assignatos
limites, qui praetervehendi non sunt, alicui scholae adhaerere, quae
in Ecclesia domicilii iure potita est, hac autem lege, ut veritates ab
omnibus retinendas prorsus distinguat ab iis, quae lineamenta peculiaris
sunt scholae, et in docendo haec discrimina notet, ut bene cordatum
decet magistrum » {Disc. e Radiomess. XV, 4090).

Alligatum II.

S. Pontifex alloquens PP. Capitulares O. Praed. (22 sept, 1946) in-
culcat agi, in sequenda doctrina S. Thomae, « de philosophiae perennis
et theologiae fundamentis »; de aliis autem quaestionibus haec dicit:
« Hac autem in re nunc minoris videntur esse momenti quaestiones,

194

SESSIO VII - ACTA

in quibus sub ecclesiastici magisterii ductu auspicioque semper libera
fuit opinandi et disputandi potestas, quantaecumque eaedem in philo-
sophicis et theologicis indagationibus et disceptationibus ducendae sunt.
Eoque minus nunc sermo est de illis doctrinarum ad physica seu ad
rerum naturam attinentium opinationibus et formulis, quae praeteriti
temporis propriae et peculiares erant, aut de illarum consectariis, qua-
tenus quidem opiniones illas nostra aetate reperta et inventa humana-
rum disciplinarum exsuperarunt et praetergressa sunt: quibus repertis
et inventis Ecclesia favet, nedum adversetur, ea provehit, nedum mu-
tuat » {ibid. VIII, 2440).

Card. Browne: De doctrina S. T hornae servanda. Schema valde
placet et multa in eius laudem dici possent. Una sola elucidatio humi-
liter a me proponitur.

Quando Ecclesia proponit Sanctum Thomam ut suum Doctorem,
Angelicum et Communem, ad cuius rationem, principia et doctrinam,
magistri in Seminariis et Universitatibus Catholicis alumnos formare
debent, mens eius non est ut alii Sancti et famosi Catholici Doctores
ad partem ponantur. Ecclesia bene scit valorem aliorum Doctorum ma-
xime in re biblica, in re patristica, in re ascetica, in re mystica, in re
historica sive ipsius magisterii, sive ipsius scientiae theologicae, in aliis
quoque ramis sacrae doctrinae. Ecclesia tamen adhuc sollicita est ut
alumni formentur ad mentem Angelici Doctoris, et quidem in re philo-
sophica, in quantum illa sola metaphysica, quam Ecclesia ipsa undequa-
que validam iudicat, est metaphysica Sancti Thomae. Quoad rem theolo-
gicam, Ecclesia movetur praecipue a duabus rationibus, scilicet: a) aesti-
mat Angelicum Doctorem singulari prorsus modo assecutum esse spi-
ritum et mentem Sanctorum Ecclesiae Patrum, et totius traditionis
Catholicae ab eisdem ad posteros transmissae; b) cum fides exigat ut
praeambula ad seipsam firmissime per rationem statuantur et, illis sta-
tutis, quaerit deinde intellectum veritatum quae creduntur, Ecclesia
aestimat nullam philosophiam ita aptam esse ad praeambula fidei sta-
tuenda ac illa Sancti Thomae. Aestimat quoque nullam aliam philoso-
phiam tam apte suppeditare conceptus illos analogicos secundum quos
quemdam intellectum mysteriorum consequi possumus ac illa Sancti Tho-
mae. Quae cum ita sint facile videtur processum theologicum tuto fieri
non posse nisi praedictis praesuppositis, et praeeunte face illuminativa
doctrinae Sancti Thomae, Doctoris Communis Ecclesiae.

"mm*

Exc. Hurley: De obsequio erga Ecclesiae Magisterium, in traden-
dis disciplinis sacris. In huius Schematis Capite II (De ratione docendi

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

195

Sacram Scripturam) multa bona et utilia continentur. Paragraphus 4
habet magnum momentum nam principium statuit secundum quod
« Magistri rei biblicae in singulis libris vel textibus imprimis ipsum
verbi Dei inaestimabilem thesaurum ita patefacere quaerant, ut divinae
Scripturae usus in universam influat Theologiam eiusque proprie sit
anima ».

Hoc principium optimum est. Sed valorem habet non tantum pro
magistris rei biblicae sed pro totius curriculi theologici docentibus.

Ex qua observatione exsurgit critica totius capitis in hoc consistens
quod videtur non respuere falsum suppositum secundum quod ratio
docendi Sacram Scripturam separari potest a ratione docendi Theolo-
giam systematicam.

Suppositum est falsum quia nulla vera esse potest Theologia cuius
cura principalis non sit de Sacra Scriptura. Propono igitur totius capi-
tis recensionem eo fine ut clarius pateat triplex aspectus studii Sacrae
Scripturae: 1) Introductio, quae de canonicitate, inspiratione, maiori-
bus thematibus revelationis biblicae etc. agit; 2) Initiatio in artem cri-
ticae et interpretationis; 3) Usus Sacrae Scripturae in theologia syste-
matica, qui usus secundum methodos sic dictae theologiae Biblicae
fieri deberet.

Theologia systematica debet, mihi videtur, clare ostendere quo-
modo omnis tractatus invenit et originem suam et substantiam in ipso
Verbo Dei. Elaboratio scholastica per applicationem Verbo Dei catego-
riarum et methodorum philosophicarum utique necessaria est. Sed non
debet celare Verbum Dei. Secundum meam humilem opinionem omnis
tractatus theologicus varia stadia amplecti deberet, inter quae: 1) theo-
logiam biblicam; 2) theologiam patristicam; 3) theologiam scholasticam;
4) consequentias pro vita spirituali et pastorali.

Solummodo si magistri theologiae omnia stadia adaequate tractant,
habere possunt alumni intellegentiam aequilibratam alicuius tractatus
theologici. Nimia insistentia in methodum quasi exclusivam scholasticam
(et haec puto certo non erat ratio agendi Sancti Thomae) his ultimis tem-
poribus originem dedit theologiae nimis rationalis, aridae et sterilis, et
forsitan ratio est cur mentes inquietae tentationem experiuntur aquas
sapientiae extra fontes Ecclesiae quaerendi.

Rev. Sepinski: Caput I: Notiones fundamentales. Schema mihi
valde opportunum videtur; sed quia notiones fundamentales a Commis-
sione theologica sat ample tractantur, sufficeret forsitan magistros paucis
verbis exhortari ut principia a Commissione theologica recensita sem-
per et ubique sancte teneant.

196

SESSIO VII - ACTA

Animadversiones minoris momenti-.

Ad pag. 6, 27 linn. 8-9: interpunctio sic fiat: « ita ut, fide roborata
et illuminata, apti fiant... ».

Ad pag. 6, linn. 12-13: dicatur: « Quapropter, ipsius Doctoris An-
gelici aliorumque Ecclesiae sanctorum Doctorum exemplum sectando, ».

Ad pag. 6, linn. 23-25: interpunctio sic fiat: «ita ut, si sententia
aliqua neget vel deformet... a magisterio propositae, iam erronea... ».

Ad pag. 8, 28 linn. 18-24: ista paragraphus est valde opportuna immo
necessaria.

Ad pag. 8, lin. 29: interpunctio sic fiat: « sed, servatis prudenter
differentiis, valent etiam... ».

Caput II: De ratione docendi Sacram Scripturam. Hoc caput bre-
viter summatim exhibet Instructionem a Pontificia Commissione Bi-
blica die 13 maii 1950 editam (EB 582 ss.).

Proponitur ut res Pontificiae Commissioni de re biblica deferatur
ut ipsa novam instructionem circumstantiis hodiernis accommodatam
edat.

Animadversiones minoris momenti-.

Ad pag. 8, 29 linn. 11-12: proponitur ut clausula quaedam inseratur:
« veritas historica et obiectiva Sacrae Scripturae, prout subiecta mate-
ria postulet , sarta tectaque conservetur ». Ratio est: Non omni parti
Sacrae Scripturae ventas historica competit sed unicuique parti iuxta
formam dicendi ibi adhibitam competit sua veritas propria.

Ad pag. 9, J ° lin. 9: proponerem locutionem: « profundius compre-
hendatur ».

De doctrina S. Thomae servanda. Si de schemate ageretur elaborato
tamquam « directorio » in alicuius Athenaei, verbi gratia, insignis Athe-
naei « Angelicum », utilitatem, ubi ex professo doctrina S. Thomae et
thomismi excolenda, proponenda, explicanda et forte contra adversario-
rum obiectiones vindicanda est, propositum schema utique approbari
posset.

Nunc vero ab hac Centrali Commissione quaeritur sitne schema
huiuscemodi Concilio proponendum; ad quod, pro meo munere Mi-
nistri Generalis Ordinis Fratrum Minorum atque quadamtenus pro
officio Praesidis Unionis Romanae Superiorum Generalium, quo ad tem-
pus fungor, id est nomine illorum Ordinum qui, probante Sancta Sede,
suorum receptorum Doctorum prosequi non omittunt doctrinam, etsi
peculiarem reverentiam profitentur pro Sancto Thoma, Doctore com-

27 Cf. p. 158. 29 Cf. p. 162.

28 Cf. p. 159. 30 Cf. p. 163.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

197

muni et Patrono scholarum, cum omni caritate at eadem cum claritate
respondere cogor: non placet.

Liceat mihi quasdam proponere rationes, quibus votum meum ful-
citur:

1. Arcte inhaerendum est vestigiis Conciliorum Oecumenicorum an-
tecedentium quae numquam ausa sunt systema clausum sive philoso-
phicum sive theologicum toti Ecclesiae imponere, ne systema quidem
Divi Augustini, vel philosophiam et theologiam scholasticam qua talem.
Enimvero, quodcumque systema, philosophicum vel theologicum, etsi
venerabile, non licet stricte immiscere doctrinae aut Fidei. Ut tuti in re
fidei teneamus iter, satis est sequi Sacram Scripturam, Traditionem et
Ecclesiae Magisterium.

2. Non convenit systema S. Thomae Orientalibus imponere, qui
alia prorsus methodo, quandoque aliis quidem terminis ac conceptibus,
res divinas tractare solent.

3. Nec expedit S. Thomae systema praescribere Asiae Af ricaeque
populis ad Fidem adhuc convertendis, quorum forma mentis toto caelo
a nostra differt.

4. Liceat denique psychologicam rationem proferre.

Quidquid instantia praecipitur non bono solet recipi animo. Sub-
misse censeo magis prodesse doctrinae eiusdem S. Thomae, si iusta
detur catholicis scholis libertas, quam iisdem praecepto Concilii impo-
nere doctrinam S. Thomae et thomismum.

His praemissis, liceat nunc nonnullas exhibere animadversiones in
quasdam propositiones singillatim sumptas:

Ad pag. 7, 31 n. 2, lin. 16 ss.: Apprime determinandum est quaenam
praecise sit illa doctrina S. Thomae a Romanis Pontificibus tanto studio
commendata. E documentis enim Leonis XIII ( Aeterni Patris), Pii X
(Motu Proprio: Doctor Angelicus ), Pii XII (Alloc. ad Patres Ordinis
Praedicatorum) patet agi de sapientia christiana, quam ipse Doctor An-
gelicus, a praecedentibus doctoribus acceptam, optime servavit atque
exposuit, quae tamen sapientia etiam penes alios Sanctos Doctores in-
venitur.

Ad pag. 7, n. 3, lin. 27 ss.: Libertas, quae in initio huius paragraphi
agnoscitur, practice evanescit, si ob praestantiam doctrinae S. Thomae,
hic sollemniter proclamatam, studiosi quemdam « complexum inferiori-
tatis » sentiant, dum traditiones suarum scholarum continuare satagunt.
Quae scholae hucusque plena libertate suam actuositatem in bonum
Ecclesiae expleverunt, non solum sagacitatem fautorum stimulando sed

31 Cf. p. 165.

198

SESSIO VII - ACTA

etiam theologos positive iuvando ad varias « zonas » ipsius veritatis
accuratius determinandas. Ipsae quoque de commendationibus Roma-
norum Pontificum modeste gloriari possunt. Nec desunt documenta
pontificia quae sermonem habent de iusta libertate et honesta aemu-
latione.

Ad pag. 8, 32 n. 4, lin. 16 ss.: Vi huius paragraphi, studiosi iubentur
« ut doctrinam, rationem et propria principia » Sancti Thomae sedulo
inquirant etc.

Si autem concrete definiteque exquirimus determinare quaenam
sint « doctrina, ratio et propria principia » S. Thomae ab Ecclesia expli-
cite approbata, ad hanc utique conclusionem pervenimus: agi semper de
illis principiis metaphysicis quae sustineri oportet ne Fides in periculum
adducatur. Quae verum principia ab omnibus Sanctis Doctoribus fir-
miter defenduntur atque exponuntur, etsi alius ab alio stylo, perspicui-
tate, concinnitateque differat.

Quod denique ad illa « pronuntiata maiora » seu 24 theses attinet,
quas S. Congregatio Studiorum de mandato S. Pii X edidit die 27 iulii
1914 (EC 894-918), propositum Commissionis (pag. 19, 33 lin. 25 ss.)
nullo modo placet. Fas enim est hac nostra quoque aetate ab historia,
magistra vitae, doceri; responsa, quibus Benedictus XV mentem Eccle-
siae circa illas theses declaravit, luculenter ostendunt hanc rem magna
cum circumspectione tractandam esse.

Quaedam dubia Benedicto XV a Patribus Nalbone et Fine, Assi-
stentibus Generalibus Italiae et Galliae e Societate Iesu, die 18 decem-
bris 1916 submissa sunt. His quaesitis Summus Pontifex respondere di-
gnatus est, et sic illa audientia breviter contrahi potest:

Dubium I. An sit obligatio docendi XXIV theses tamquam te-
nendas?

Resp. Theses non sunt normae praeceptivae, sed directivae; pro-
ponantur tamquam normae tutae directivae.

Dubium II. An libertas ab obligatione docendi theses tamquam
tenendas, sit “ dispensatio ” Societati Iesu data?

Resp. Negative. Dispensatio supponit obligationem: sed obligatio
non datur.

Dubium III. An S. Sedes, si non obligat ad has theses tenendas,
eas tamen praeferat?

Resp. Sancta Sedes neque imponit neque praefert; relinquit liber-
tatem.

32 Cf. p, 165.

33 Cf. p. 172.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

199

Dubium IV. An vox “ tuta ” significet: theses contrarias non posse
esse aeque tutas, vel etiam tutiores?

Resp. Vox “ tuta ” non excludit sententias posse esse aeque tutas
vel etiam tutiores » (G. F. Martinez, De V authenlicite d’une philoso-
phie h Vinterieur de la pensee chretienne, Matriti, s. d., pp. 51-52 cit.
a G. Thiels, Orientations de la theologie, Louvain, 19, pp. 178-179).

Breviter: « Theses » igitur tamquam normae « tutae » agnoscen-
dae sunt; Summus Pontifex Benedictus XV nullum iudicium de veritate
intrinseca harum thesium in recto profert; ipsi cordi est, ex una parte
doctrinam in tuto collocare, ex altera vero parte opportunam libertatem
theologis concedere; sicut postea fecerunt Pius XI necnon Pius XII, qui,
die 17 mensis octobris 1953, alloquens Moderatores et Alumnos Pon-
tificiae Universitatis Gregorianae, haec protulit verba: « Unicuique igi-
tur professorum integrum sit, intra assignatos limites, qui praeterve-
hendi non sunt, alicui scholae adhaerere, quae in Ecclesia domicilii iure
potita est, hac autem lege, ut veritates ab omnibus retinendas prorsus
distinguat ab iis, quae lineamenta et elementa peculiaris sunt scholae,
et in docendo hae discrimina notet, ut bene cordatum decet magistrum »
{A.A.S. XLV [1953], pp. 682-690, praesertim p. 686).

Liceat mihi denique concludere verbis, quibus usus est loannes XXIII
feliciter regnans, die 29 mensis iunii anni 1959, in Litteris Encyclicis
De veritate, Unitate et Face cantatis afflatu provehendis; scilicet:
« Verumtamen commune illud effatum, quod variis tribuitur auctori-
bus, semper retinendum probandumque est: In necessariis unitas, in
dubiis libertas, in omnibus caritas» {A.A.S. , LI [1959], pag. 513).

Beat. Saigh: 34 Caput I: Notiones fundamentales. Le N° 6 (page 7 as )
distingue dans 1’Eglise le magistere infaillible et irreformable du Pape
et du Concile cecumenique, du magistere « non infaillible », qui exige
des fideles non seulement un silence respectueux, mais aussi une « adhe-
sion interieure religieuse », si bien que « quando Romani Pontifices in
actis suis de re hactenus controversa, data opera, sententiam ferunt, res
illa, secundum mentem et voluntatem eorundem Pontificum, quaestio li-
berae inter theologos disceptationis iam haberi non possit ». Qu’il nous
soit permis de faire a ce sujet les remarques suivantes:

1 ) Le magistere « non-infaillible » est, par la force meme du terme
et par definition, « faillible », donc susceptible d’erreur. S’il est suscepti-

34 Animadversiones Beat. Saigh lectae sunt, lingua latina, ab Exc.mo Edelby,
Archiep, Edesseno,

35 Cf. p. 159.

200

SESSIO VII - ACTA

ble d’erreur, comme tout autre enseignement humain, meme tres auto-
rise, rintervention clu Pape ne peut donc donner a la doctrine qu’il pro-
pose ni la valeur d’un dogme de foi, ni une certitude telle qu’elle enleve
tout fondement de discussion possible. Autrement cet enseignement
« faillible » ou « non-infaillible » equivaudrait pratiquement a une defi-
ni tion « infaillible ». II faut que le Schema explique clairement quelle
est la difference interieure, essentielle, entre Penseignement « infaillible »
des Pontifes Romains, et leur enseignement theoriquement dit « failli-
ble », mais devant etre considere comme pratiquement infaillible, n’ad-
mettant pas la discussion. Nous ne voulons pas nier Paffirmation du
Schema, mais nous demandons qu’un eclaircissement soit donne, car, en
apparence, une telle affirmation semble n’avoir d’ autre but que d’etendre
subrepticement le champ de 1’infaillibilite pontificale et transformer en
certitudes irreformables, donc pratiquement en dogmes, tout 1’enseigne-
ment des Papes, lequel, comme on le sait, embrasse, depuis quelques
annees surtout, presque tout le champ du savoir humain.

2) II faut specifier si cette autorite exceptionnelle de 1’enseignement
pontifical s’etend aussi, et jusqu’a quel point, a tous les dicasteres de la
curie romaine et aux personnes qui les composent. Plusieurs de nos fre-
res separes se plaignent parfois de ce que, dans PEglise catholique, tout
le monde se considere un peu infaillible.

3) II faut preciser aussi que cette infaillibilite pratique reclamee a
1’enseignement des Papes, meme en dehors de toute definition dogma-
tique en tant que telle, ne s’etend pas aux mesures disciplinaires prises
par la Curie Romaine: mesures susceptibles d’etre basees sur des infor-
mations inexactes ou sur des motifs humains.

4) Tout en sauvegardant jalousement le depot de la foi, on doit
eviter, nous semble-t-il, de restreindre toujours davantage le cercie des
verites appelees dans notre tradition orientale simplement « theologou-
menes »; verites qui ne sont pas encore transformees en dogmes et dont
la discussion raisonnable constitue le travail propre de la theologie.
Leur negation n’est pas raisonnable, mais elle n’attire pas automati-
quement les foudres des censures ecclesiastiques. En d’autres termes il
ne faut pas craindre de laisser a la liberte de la reflexion theologique
raisonnable le plus vaste champ possible, quitte a intervenir si le domaine
des dogmes est en danger. Certaines autorites catholiques se comportent
comme si, pour elles, tout devait etre certain et evident. Et 1’on reagit
violemment lorsque ce qui leur parait evident ne semble pas 1’etre aux
yeux des autres. Bien des troubles dans PEglise seraint evites si 1’on savait
etre ferme sur les dogmes et les verites certaines, tout en respectant
la liberte de la pensee theologique pour le reste.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM 201

Ad Caput III: De doctrina sancti Thomae servanda. Notre avis est
que, malgre la tres grande consideration que l’on doit avoir pour saint
Thomas d’Aquin, il ne convient pas que le Concile oecumenique declare
sa doctrine comme etant purement et simplement la doctrine meme de
1’Eglise ou du Concile. Le Docteur Angelique risquerait ainsi de substi-
tuer tout 1’enseignement, toute la tradition de 1’Eglise. Du point de vue
du rapprochement entre les chretiens, il y a plus d’un inconvenient dans
Padoption pure et simple de tout le systeme thomiste comme doctrine
propre de 1’Eglise:

1) La systematisation thomiste, en effet, ne peut pas etre dite uni-
verselle dans 1’Eglise. L’Orient, en particulier, possede une autre syste-
matisation theologique, qui ne lui est pas inferieure. Du moins ne doit-
elle pas etre rejetee hors de la pensee catholique.

2) La terminologie thomiste n’est pas toujours conforme a celle
en usage traditionnellement dans 1’Eglise d’Orient, surtout en matiere
de sacrements.

3) On risque involontairement de donner a la doctrine de S. Thomas
plus de consideration qu’a la pensee collective des Pere, qui constitue
la tradition ecclesiale. En particulier, la patristique de S. Thomas, bien
que tres meritoire relativement a son epoque, est deficiente par rapport
aux recherches modernes.

4) S. Thomas est de son epoque et partage, a 1’egard des Orientaux
bon nombre des prejuges de son temps. Dans le dialogue avec 1’Ortho-
doxie, on ne peut 1’utiliser qu’avec discretion.

5) Enfin, la scolastique, qui est dependante de S. Thomas, a raidi
peu a peu certaines positions du Maitre et rendu le dialogue avec l’Ortho-
doxie encore plus difficile.

Quoi qu’il en soit, le thomisme est peut-etre 1’expression la plus par-
faite de 1’evolution theologique de 1’Occident au Moyen-Age. Mais la
theologie de 1’Orient ne s’y meut pas a 1’aise. Mieux vaut laisser les cadres
de la theologie universelle de 1’Eglise ouverts a plusieurs courants. Tout
en. recommandant donc S. Thomas a 1’etude des theologiens, le Concile
doit eviter d’en faire une chose absolue. Le divin est infiniment riche
et varie. Rien n’est plus appauvrissant que de le contempler sous un seul
angle.

Rev. Tinello: Ad cap. I: « Notiones fundamentales », pag. 6, 3C
linn. 26-30: Submisse censeo expungendum esse illud comma: « Ne-
mo etc. », hisque de causis:

38 Cf. p. 158.

202

SESSIO VII - ACTA

1) quia, consideratis disceptationibus quae recentissime inter do-
ctos catholicos magistros habitae sunt, manifestam sapit contentionem;

2) quia plures interpretationes admittit, atque ab una vel altera
disputantium parte sumi potest, sui defendendi gratia;

3) quia tandem est prorsus inutile: incredibile enim est a quo-
dam magistro vel viro erudito (siquidem verbum nemo nihil aliud hic
significare potest) « absque solido fundamento fideles et doctos catholi-
cos magistros redargui et exprobrari ».

Haec sane res (sc. « absque fundamento ») tam esset absurda, si de
disputationibus inter doctos ageretur, ut ne perpendenda quidem esset
in Concilio Oecumenico.

Accedit quod huiusmodi quaestioni provisum est in art. 7, pag. 8, 37
linn. 14-24.

Ad cap. II: « De ratione docendi S. Scripturam »: Optimae quidem
atque tutae normae sunt quae continentur in hoc capite. Attamen bre-
vissimae adnotationes mihi videntur addendae.

Ad art. 1, pag. 7, 38 lin. 30, ad verba « sana ac tuta doctrina eniteant »
haec alia submisse adderem: sincera ac germana fide ipsam (sc. doctri-
nam) alumnis communicent .

Forsitan videatur supervacanea haec additio, quae tamen cum gravi
sollicitudine multorum congruit. Neminem enim latet iam vulgatam esse,
immo magis magisque vulgari, inter iuvenes praesertim Sacrae Scripturae
magistros, insidiosam sententiam, quae gravibus consecutionibus plena
esse potest. Dictitant enim aliqui huiusmodi magistri: « haud prudens
est quasdam recentiores opiniones ex cathedra alumnos docere », etsi
eaedem opiniones, ipsorum quidem iudicio, haud careant solido veritatis
fundamento.

Aliis verbis: ad nonnullas S, Scripturae quaestiones quod attinet, duo
dantur doctrinae condiciones:

1) altera est doctrina, quam paucissimi initiati atque eruditi viri
possident, in qua tantum, ut ipsi aiunt, veritas est;

2) altera autem doctrina iam — ut iidem initiati dicunt — obso-
leta et absque solido scientiae fundamento, quae tamen opportunum est
alumnis Seminariorum adhuc tradi, ne scilicet iis accidat quod vulgo
choc psichico dicitur (in mentem mihi veniunt verba quae apostolis Chri-
stus dixit: « non potestis portare modo »).

Huiusmodi quidem ratio docendi Sacram Scripturam est o mni no

37 Cf. p. 159.

38 Cf. p. 162.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM 203

reicienda; secus reditum fieret ad quasdam modernistarum consuetudines,
ambiguas et dolosas.

Haec dimidiatio (in intelligenda videlicet et in docenda S. Scriptu-
rae doctrina) simulationem sapit; simulatio autem veritatis, praesertim
si agatur de tradenda Ecclesiae doctrina, est peccatum contra Spiritum
Sanctum.

Quae ideo vera sunt et probata « praedicentur super tecta », ergo
et in scholis. Quae, e contra, vera non sunt, eadem in scholis quoque
tradatur, sed tamquam non vera, tamquam non probata, tamquam cum
doctrina catholicae Ecclesiae non congruentia, vel tamquam dubia. Prae
oculis enim illud divini Magistri habeatur oportet: « sit autem sermo
vester: Est, est; non, non » (Mt. V, 37).

Quid insuper eveniat si forte alumni intellegant aliter magistros
suos sentire, aliter vero docere? Actum esset de eorum sacerdotali for-
matione: siquidem necessariam amitterent erga magistros fiduciam, ipsi-
que — quod peius est — veritatis simulatores fierent.

Compertum enim habeo (quia de hac re nonnulli Episcopi anxio
animo mecum locuti sunt) haud paucos Seminariorum alumnos atque
novensiles sacerdotes in huiusmodi magistros in eorumque docendi do-
ctrinam offensos esse.

Qua de causa, submisse propono ut expressa mentio fiat, in articulo
memorato, de probitate et sinceritate magistrorum in tradenda Sacrae
Scripturae doctrina, iisdemque, si placeat, verbis quae supra dixi: sin-
cera ac germana fide S. Scripturae doctrinam alumnis communicent.

Ad caput II: De ratione docendi S. Scripturam-. Ad n. 4, pag. 9, 39
linn. 12-14: «... ut divinae Scripturae usus in universam influat theolo-
giam eiusque prope sit anima ». Mirifice dictum, sed non sufficit. Nam
vehementer hodie interpretes Sacrae Scripturae et theologiae dogma-
ticae doctores disceptant de relationibus doctrinalibus inter duas has
disciplinas.

Quae disceptatio non solum theoretica est, sed praesertim practica,
propter graves nempe consecutiones in docendis iisdem sacris discipli-
nis, cum scilicet dissensiones oriuntur in explicandis iisdem Sacrae Scrip-
turae locis.

Contingit enim quod magister theologiae dogmaticae quibusdam
locis biblicis utitur ad probandum quoddam dogma, vel quandam veri-
tatem ordinarii magisterii Ecclesiae; dum, e contra, Sacrae Scripturae
magister negat eosdem locos vim probativam habere.

Nemo est qui non videat, qui sint huius discordandae effectus, sive

39 Cf. p. 163.

204

SESSIO VII - ACTA

ad alumnorum eruditionem quod attinet, sive ad eorum sacerdotalem
formationem.

Magistrorum id genus dissensionibus non solum interdum respon-
dent inter alumnos ipsos factiones, verum etiam iuvenibus paulatim
ingenerantur dubitationes ad efficacitatem probativam quod attinet om-
nium Sacrae Scripturae locorum.

Submisse ergo propono, ut in art. 4, pag. 9, 40 post lin. 14 sequens
comma addatur:

« Magister rei biblicae in interpretandis Sacrae Scripturae locis qui
adhibentur ad probandam quamlibet theologiae dogmaticae thesim, con-
veniat cum theologiae dogmaticae magistro, ut eorum locorum inter-
pretatio eadem sit, omninoque congruat cum Ecclesiae magisterio ».

Ad Cap. III, super titulum: « De doctrina S. Thomae servanda ».
In hoc decreto, elaboratissime confecto atque omnibus suffulto docu-
mentis ecclesiastici magisterii, S. Thomas perspicue ostenditur, non, ut
ita dicam, tamquam mythus, sed tamquam maximae auctoritatis magi-
ster, qui non quandam propriam doctrinam exprimit, sed veritatem ipsam
naturalem quatenus veritatis supernaturalis fundamentum.

Ille enim, qua erat ingenii praestantia et subtilitate, tam dilucide
ordinavit philosophorum graecorum sapientiam, Patrum Ecclesiae Orien-
talis et Occidentalis doctrinam, theologorum elucubrationes, ut ad sa-
crae et humanae doctrinae fastigium perveniret. Iure ergo meritoque
asseverari potest doctrinam S. Thomae saltem in iis in quibus omnes
conveniunt, esse doctrinam Ecclesiae; nec ex hoc doctrina Ecclesiae
coangustatur.

Numerus IV tamen in tuto ponit sensum non modo staticum, qui
dicitur, sed etiam dynamicum doctrinae thomisticae, ita ut — verba
ipsius numeri refero — « omnes qui philosophicis vel theologicis disci-
plinis dant operam, novas exsurgentes quaestiones funditus solvere ad-
discant ».

Talis est huius decreti accommodatio ad nostrae huius aetatis adiun-
cta, ut ne dubitandi quidem causa sit.

Attamen verbum « thomismus », etsi est dilucidum communiterque
usitatum, nostris hisce diebus in quibus « demitisatio » quae dicitur, ab
omnibus conclamatur, mihi videtur fastidium parere iis praesertim qui
longe a catholica doctrina aberrant, quique tamen in Studiorum Univer-
sitatibus ubique terrarum docent. Arguunt enim catholicos viros, prae-
sertim ecclesiasticos, quasi ratiocinentur « ex decreto principis », sci-
licet ex praescriptionibus magisterii Ecclesiae coacti.

Cf. p. 163.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

205

Quae omnia, ut patet, falsissima sunt; nam, teste ipso S. Thoma,
« argumentum ab auctoritate humana est debilissimum » ( Summa Theo-
logica, I, q. I a. 8 ad 2).

Ad vitandum ideo quodcumque scandalum pbarisaicum loco dictio-
nis communis et traditionalis huic schemati praepositae « de doctrina
S. Thomae servanda », proponitur haec nova dictio: « de classica vel
perenni philosophia christiana et de theologia catholica ad mentem
S. Thomae servandis ».

Si inde a Concilio Vaticano II huiusmodi dictio inter magistros phi-
losophiae ac theologiae acceptatur, mihi videtur:

I) omnia servari documenta pontificia, quae in notis huius sche-
matis copiosissime adducuntur;

II) opportunius uti dictione, magis veritati historicae respon-
dente;

III) omnia praeiudicia dissolvi, quae orta sunt ex suppositicia
« mitisatione » Sancti Thomae.

4) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Tis serant: Placet iuxta modum: adhaereo observationibus
Em. morum Micara, Frings, Leger, Bea et Exc.mi Archiepiscopi Durba-
niani. Unam tantum animadversionem addere velim. Philosophia, etiam
perennis dicta, nova problemata in capite de cosmologia solvenda habet
et habebit, cum materiae compositio profundius cognoscitur et quaestio
oritur in desintegratione nucleorum quando in energiam transforman-
tur minimae particulae electronum, ita ut particulae ipsae iam non inve-
niantur. Maxima cum prudentia de philosophia perenni loquendum est.

Card. Micara: Placet iuxta modum. 1

Card. Aloisi Masella: Placet iuxta modum: id est bene ponde-
randa sunt quae exposita fuerunt ab Em.mis Patribus.

Card. FerretTO: Placet iuxta modum: scilicet dummodo animad-
versiones omnes, a clarissimis Patribus in disceptatione expositae, at-
tente perpendantur — et quatenus fieri poterit apte componantur —
prius quam schema Decreti Concilio proponatur.

Quoad Caput III in specie: enucleationibus ab Em.mo Cardinali
Browne datis plene adhaereo.

1 Cf. pp. 176-177.

206

SESSIO VII - ACTA

Card. Lienart: Placet iuxta modum caput primum — excepta con-
clusione (pag. 8 2 ) quia potius additio est quam conclusio et introducit
quaestiones novas, discussioni obnoxias.

Placet caput secundum, excepta restrictione facta (pag. 8, 3 lineis octa-
vis et subsequentibus), ubi citatio ex Encyclica Divino afflante applica-
tur tantum inerrantiae, quamvis in Litteris Apostolicis applicatur etiam
veritati historicae. Ideo peto quod citatio ista transferatur post verba
« sarta, tectaque conservatur » (linea duodecima) et integra referatur
usque ad suum punctum finale.

Non placet caput tertium, quia servanda est in Ecclesia latina facul-
tas attingendi veritatem per vias diversas, secundum scholas philoso-
phiae diversas quae usque nunc acceptae sunt; et in Ecclesia universali,
quae complectitur omnes gentes, quarum cultura, mentalitas et cogita-
tionis modus diversi sunt, philosophiam unicam imponere non conve-
nit. Ideo animadversionibus et votis Em. morum Cardd. Micara, Frings,
Leger et Bea, et Rev.mi Patris Generalis Fratrum Minorum et Rev.mi
Delegati Patriarchae Melkitarum assentio.

Card. Tappouni: Placet iuxta modum: i. e. secundum observa-
tiones Em.mi Card. Browne et Em.mi Card. Lienart.

Card. Copello: Placet iuxta modum, i. e. ratione habita eorum quae
dixerunt Em.mi Patres.

Card. McGuigan: Placet iuxta modum: ratione habita de obser-
vationibus factis ab Em.mis Patribus et quod S. Scripturam attinet, cre-
do quod dicta a Card. Bea sunt prudentissima propter mutationes
in interpretatione Sacrae Scripturae his ultimis annis permissas et fa-
ctas a multis doctis professoribus. Credo schema de S. Thomae do-
ctrina praeservanda esse in Concilio Oecumenico, mutatis tamen ali-
quibus expressionibus iam a Cardd. Ruffini et Leger indicatis. Nihil in
hoc intenditur, etiam implicite, contra alios doctores iam bene notos
sive ab Oriente sive ab Occidente.

Card. Frings: Placet iuxta modum. 4

Card. Ruffini: Placet iuxta modum. 5

Card. Valeri: Placet iuxta modum: placent cap. 1 et 2, retentis
aliquibus observationibus ab Em.mis et ab Exc.mis prolatis. Non placet
caput 3.

2 Cf. p. 159. 4 Cf. pp. 177-178.

3 Cf. p. 162. 5 Cf. pp. 178-180.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

207

Omnes nos, puto, adhaeremus doctrinis S. Thomae. Tamen non
placet istud schema quia non est necessarium neque opportunum.

Non est necessarium quia iam innumera documenta Pontificia in-
nuerunt magistros et alumnos sequi debere doctrinam S. Thomae. Quod
confirmatur in capite 1, n. 8, in fine. Non est opportunum propter
rationes iam datas ab aliquibus Patribus et quia novam ansam daret
adversariis dicendi in Ecclesia nullam exsistere libertatem praesertim
in re philosophica.

Card. Ciriaci: Placet iuxta modum: idest salva observatione Con-
cilium Vaticanum II non esse tantum pro Ecclesia Latina, sed etiam
pro Ecclesia Orientali.

Card. Siri: Placet iuxta modum: quoad caput I convenio gener a-
tim cum Em.mis Frings et Leger circa opportunitatem recognoscendi
melius textum articuli 6 « De diversis magisterii documentis ». (Cf. fo-
lium adnexum).

Placent generatim schemata per se quia totum pendet a recta insti-
tutione scholarum et praecipue Seminariorum et ideo censeo aliquas
generaliores normas de hac materia esse tradendas.

De capite III: Placet, sed noto: quaestio non est tam de S. Tho-
ma, quam de existentia et validitate veritatum rationalium — in quibus
exponendis Encyclica Aeterni Patris, ostendit, praesertim S. Thomam —
atque de habitudine philosophiae ad Theologiam, seu ad Doctrinam Sa-
cram. Quae Doctrina difficile est concipere quomodo saltem analogice
possit intelligi et exponi sine sufficienti usu et firmitate idearum et prin-
cipiorum rationalium. Ibi enim, si irrepserit dubium vel etiam non-usus
aperta est via ad nominalismum et ideo ad abrasionem substantiae ipsius
doctrinae. Ob hanc rationem et sub hoc respectu censeo caput tertium
esse retinendum, quamvis accuratius recognoscendum et probabiliter
includendum in generaliori sermone de Traditione et de eiusdem instru-
mentis ubi certe aliquis sermo fieri debet de usu principiorum ad intelli-
gendum ipsum Verbum Dei.

Card. McIntyre: Placet iuxta modum: schema secundum, pag. 8,°
paragr. 3: mihi videntur quaestiones, quae valde controvertuntur, reser-
vari debere ad scholares in institutis et universitatibus et non in publico
promulgari speciatim quando non est opportunitas praesentationis mate-
riae in modo completo et in eodem media et cum traditionali doctrina.

Cf. pp. 162-163.

208

SESSIO VII - ACTA

Cum commentariis Em. mi Card. Ruffini et Em.mi Card. Browne sum
in concordia.

Card. Quiroga y Palacios: Placet iuxta modum: hoc est, in ca-
pite I, clare exprimatur, ut innuerunt Em.mi Frings et Bea, doctrinam
magisterii ecclesiastici, non infallibilem quidem, tenendam esse « donec
inveniantur novae rationes certae », quae aliud exigant. Hoc modo,
soluta maneret difficultas proposita in hac quaestione a Beatissimo Pa-
triarcha Melchitarum.

Ad caput II: Placet, et nullam difficultatem invenio ut remaneant
verba citata in pag, 8, 7 linn. 9 et 11, quia revera ratio haberi debet
de generibus litterariis, etsi certe cum debita prudentia.

In eodem cap. II, pag. 7, 8 linn. 26 et sequentibus, loco verbi « non-
nisi », dicatur « in quantum fieri possit ».

Quoad caput III, optima mihi videntur quae dixerunt Em.mi Frings,
Dopfner et Bea de convenientia incorporandi aliud novum caput quod
agat de traditione, loco actualis capitis III, in quo novo capite, audeo
suggerere, de Doctore Angelico eiusque doctrinae amplissimis laudi-
bus, quas meretur, tractetur, ita ut clare appareat ipsum esse, ut verbis
notissimis utar, lumen splendidissimum in Ecclesia, sed non limen, nec
doctrinae nec methodi seu systematis.

Card. Leger: Placet iuxta modum: 9 i. e. iuxta declarationes Em.mi
Micara, Frings, Dopfner, Bea.

Card. Montini: Placent I et II schemata, ratione habita animad-
versionum a Card. Leger et Bea prolatarum.

Circa caput III, De Sancti T hornae doctrina servanda : sententiae
Cardinalium Micara, Frings, Valeri, Dopfner et Bea, ac Patris Sepinski
et Procuratoris Patriarchae Melchitarum, favendum videtur, quin tanti
Doctoris auctoritati detrahatur. Tota traditio catholica, sive Occidenta-
lis, sive Orientalis, quia doctrina revelata exposita est ac diffusa, pro
varietate gentium ac temporum, videtur ab oecumenica Synodo com-
mendanda et extollenda.

Card. Giobbe: Placet iuxta modum: scilicet ratione habita ani-
madversionum quas praebuerunt Em.mi Patres Ruffini, Leger et Dopfner.

Card. Cento: Placent schemata, rationem tamen habendo obser-
vationum a Patribus prolatarum,

7 Cf. p. 162.

8 Cf. p. 162.

9 Cf. pp. 187-189.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

209

Quoad polemicam, ut ita dicam, quae denuo — denuo aio, nam se-
mel iam in aula hac effervit — de Sancto Thoma, hanc mihi, ut minus
sapienti, videtur lineam esse signandam. Eminet et semper eminebit,
ut aquila, Divus Aquinas inter omnes doctores, ut nonnulli Romani Pon-
tifices rite docuerunt. At ille ipse humilis Sanctus, conscius limitationis
quarumcumque intelligentiarum humanarum, conatum reprobaret om-
nia et singula eius scripta canonizandi, quasi infallibilitate praedita.
Magni, proinde, immo maximi semper fiat de suis sententiis; nihilomi-
nus, in opinabilibus, eas sequi liceat, aliorum etiam Magistrorum, quod
non reor mentem esse Ecclesiae prohibere.

In hoc, ni fallor, omnes nos concordes esse possemus.

Card. Garibi y Rivera: Caput I, placet; cap. II, mutetur secun-
dum animadversiones Em. morum Patrum, ea tamen lege quod Con-
cilium veritatem historicam tum Antiqui tum Novi Testamenti sustineat
et declaret. Cap. III, omnino placet, quia doctrinam, rationem et pro-
pria principia S. Thomae commendat, non praecipit.

Card. Godfrey; Placet unumquodque schema. Ad mentem Em. mi
Relatoris, Em. mi Card. Browne et Rev.mi Tinello.

De S. Thoma dico: qui legit sedulo documenta Pontificia de do-
ctrina S. Thomae intelliget bene quid dicitur; et ab exaggerationibus
sciet abstinere. Pontifices non dicunt: « Doctrina Catholica, id est, do-
ctrina S. Thomae », sed « Doctrina S, Thomae est Catholica et inter
magistros eminet ille ut dux securus et maxime securus et commendatur
pro Ecclesia universali ».

Caput primum: Notiones fundamentales. Placet schema.

Caput secundum: De ratione docendi Sacram Scripturam. Schema
placet. Valde desiderandum est quod in Seminariis clare instruantur
alumni de modo applicandi Sacras Litteras in praedicatione: et non so-
lum Novum sed etiam Vetus Testamentum quod exemplis abundat uti-
lissimis. Praedicatores non Catholici speciali modo Cardinalis Newman,
est exemplum insigne alumnis in Seminariis modi utendi Sacris Litteris
et speciatim Vetere Testamento.

Caput tertium: De doctrina S. Thomae servanda. Placet schema.
Quod dicitur de decreto infallibili et irreformabili profero exemplum
quidquid valeat.

Paterfamilias posset proferre iudicium quod non est infallibile seu
irreformabile eo sensu quod filii deberent submisse tacere (ad bonum
familiae) de omni controversia, saltem pro tempore.

Card. Confalonieri: Placet iuxta modum: adhaereo enim his
quae, cum totius Ecclesiae consideratione et generaliori rerum visione,

210

SESSIO VII - ACTA

dicta sunt ab Em.mis Cardinalibus Micara, Frings, Bea; et insuper a
Card. Ruffini (quoad momentum sive philosophiae perennis — habita
tamen ratione de scientiarum progressu — et quoad momentum aliorum
Ecclesiae Doctorum, inter quos utique elucet divus Thomas); a Card.
Dbpfner (de quibusdam saltem includendis quoad Traditionem); a
Card. Leger (de consideratione universalis culturae). Item lucidiori
modo fiat expositio de diversis magisterii documentis; et Archiepiscopi
Hurley prolata de ampliori Sacrae Scripturae usu, et Domini Tinello
de sinceritate simul cum sana prudentia in docendo opportune aesti-
mentur.

Card. Richaud: Placet iuxta modum, attenta observatione quod
non pauca in his tribus capitibus iam antea in aliis Decretis elaboratis
in prioribus sessionibus, considerata sunt ut notavit Reverendissimus
Magister Generalis Minorum.

Et ad mentem Em. morum Cardd. Micara et Leger de non appli-
catione mere materiali et plane universali doctrinae Sancti Thomae,
si tamen eius principia, sincere credo, firmiter et formaliter servanda
sunt, praesertim et etiam in nostro hodierno tempore, quae principia
thomistica, fateor, possent forsan exponi profundius et cum animo ma-
gis synthetico ac magis dynamico in Seminariis et Universitatibus. Tunc
relatio melius appareret inter fundamenta doctrinae S. Thomae et alias
traditiones doctrinales atque novas investigationes scientiae.

Nam philosophia S. Thomae, ut declaraverunt non pauci philosophi
hodierni, etiam non catholici, plane respondet sensus communis intuitio-
nibus. Quam philosophiam Angelicus ceterum partim habuit ab Arabis
ut notavit Card. Browne, exinde se habet ut metaphysica naturalis
mentis humanae et, quia metaphysica est, transcendit, sine ulla offensa,
omnes explicationes scientificas, sane probandas et non spernendas, a
recentioribus et doctis auctoribus propositas.

Aliunde Theologia Angelici Doctoris se praebet bene ut synthesis
sententiarum ab antiquis Patribus, vel graecis, vel latinis, si omnes textus
S. Thomae attente considerantur. Non possumus oblivisci quod notiones
de natura, de persona, de substantia, de ente et de aliis, a Patribus grae-
cis et orientalibus fuerunt propositae occasione haeresium contra Trini-
tatem et Incarnationem.

Addo quod methodus ipsa et vera S. Thomae non est systematica in
peiori sensu, sed semper incipit ab opinionibus adversis et a positivis et
authenticis traditionibus. Non confundantur quaestiones styli et termi-
nologiae, neque praesentatio scholaris et summaria cum medulla alicuius
doctrinae.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

211

In eo sensu, sine ulla aversione declarationum prolatarum a prae-
cedentibus Pontificibus, imo in convenientia dynamica et critica cum
mentibus hodiernis et etiam non latinis, Sanctus Thomas a Concilio
Vaticano II potest recognosci ut Doctor Communis, quin declaretur eius
doctrina ut Doctrina Ecclesiae.

Card. Dopfner: Cap. I et II: placet iuxta modum, ratione habita
animadversionum Cardd. Frings, Leger, Bea et eorum, quae scripsi. 10

Cap. III non placet. Praeter ea, quae scripsi, assentior Cardd. Mica-
ra, Frings, Bea, Min. Gen. O.F.M. et Procuratori Patriarchae Melchi-
tarum.

Pro Concilio ipso schema praeiacens coniungatur cum iis, quae a
Commissione Theologica proposita sunt, forma brevi, sed plene servata
mente in multis tam bona et fertili huius nostri schematis.

Card. Marella: Placet iuxta modum: 1) De ratione docendi
S. Scripturam ad mentem Card. Ruffini, 2) De obsequio erga doctrinam
S. Thomae, nescio utrum prudens erit proponere schema vel Decretum se-
paratum, uti nunc prostat, in Concilio discutiendum et sollemniter appro-
bandum. Potius sententiae quaeque optimae huius schematis suis locis
introducantur ex. gr. in Decretis de studiis theologicis et philosophi-
cis in omnibus Seminariis et Universitatibus Catholicis ubicumque, etiam
dicam in Extremo Oriente. In locis revera Missionum sive in instru-
ctionibus catecheticis sive in praedicatione vel in expositione orali vel
scripta argumentorum ad veritatem catholicam illustrandam, tunc tantum
prudens, sana et pastoralis adaptatio utique fieri debet secundum mo-
dum cogitandi et naturam religionum et ideologiae diversorum popu-
lorum, sicut per multos annos in Iaponia saepe commendavi.

Card. Traglia: Placet iuxta modum: iuxta folium adnexum.

Meo humili iudicio quaedam essent notanda.

In capitibus tribus nobis propositis formaliter agitur « de obsequio
erga Ecclesiae Magisterium sive solemne sive ordinarium (melius quam
fallibile vel infallibile) in tradendis disciplinis sacris. Quod monitum om-
nino mihi opportunum videtur. Obiectum seu materia moniti complectitur
quaedam generalia, et insuper sive rationem docendi Sacram Scriptu-
ram sive doctrinam S. Thomae servandam.

De Scriptura iam satis dictum est.

Ad Sanctum Thomam quod attinet, ni fallor, proprie hic non agitur
de eius doctrina unice omnibus in omnibus imponenda, sed potius de

Cf. pp. 180-187.

212

SESSIO VII - ACTA

obsequio erga Ecclesiae Magisterium Sancti Thomae doctrinam, rationem
et propria principia commendans, Igitur quaestio valde simplex est.

Quae Summi Pontifices de S. Thomae doctrina edixerunt habent etiam
nunc suam vim an censenda sunt obsoleta?

Si non sunt obsoleta, in hac quoque materia, obsequium est prae-
standum magisterio Ecclesiae iuxta verba, mentem, interpretationem et
usum magisterii Ecclesiae. Ideoque sum in voto Em. morum Cardd. Ruf-
fini, Siri, Browne.

Card. Alfrinic: Placet iuxta modum: Cap. I et II. Non placet
Cap. III (vide folium adnexum).

Placet iuxta modum Caput I, habita ratione ad ea quae ad num. 6
dixerunt Em. mus Frings et alii de libertate accuratius determinanda,
quae praeter assensum religiosum necessarium remanet erga documenta
ecclesiastica quae non sunt infallibilia, etsi maxime veneranda.

Placet secundum modum Caput II « De ratione docendi Sacram
Scripturam », secundum ea quae dixit Em. mus Bea. Aliquas observatio-
nes addere vellem:

1) In pag. 7, 11 linn. 24-25, minus placent verba: « doctrinae reve-
latae non autem scientiae humanae, quantumvis insignis, agant magi-
stros », cum in lineis sequentibus studium scientiae humanae ad expli-
candam Sacram Scripturam necessariam commendetur. Ideoque legere
optarem: « doctrinae revelatae, potius quam scientiae humanae, quan-
tumvis utilis aut necessariae, agant magistros ».

2) In pag. 8, 12 lin. 31, inserere vellem «Historia originis populi
electi Israel », quippe quod populus electus Israel, populus Dei, est
origo et typus Ecclesiae, ita ut historia salutis sine historia populi electi
delineari nequeat.

3) In pag. 8, linn. 33-34, loco « vita Iesu Christi ordinate tradatur »,
quae verba methodum explicandi Evangeliorum synopticorum insinuant,
legere mallem: « quattuor Evangelia tradantur », modo quo vita et doc-
trina Iesu Christi tradantur relicto libertati ipsius professoris.

Non placet Caput III « De doctrina S. Thomae servanda », etsi
multa optime dicuntur. Ratio est quod in documentis Commissioni Cen-
trali propositis iam pluribus vicibus de auctoritate S. Thomae sermo
factus est. Quod videtur sufficere ad auctoritatem tanti Magistri sta-
tuendam.

Card. Santos: Placet: quod ad Caput III, ad mentem Em. mi
Card. Ruffini, et iuxta lucidam explicationem Em .mi Card. Browne, O. P.

11 Cf. p. 162.

Cf. p. 163.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

213

Card. Ritter: Placet iuxta modum: i. e. iuxta observationes Card.
Bea et aliorum praecipue ut Caput tertium tollatur (v. folium meum
adnexum).

Caput primum « Notiones fundamentales »: placet in toto.

Caput secundum « De ratione docendi Sacram Scripturam » placet
cum reservatione. Paragraphus tertia videtur probare praxim secundum
quam Sacra Scriptura docetur synthetice, i. e. secundum quasdam veri-
tates doctrinales explicandas, demonstrandas, intelligendas. Nobis vide-
tur cursum Sacrae Scripturae seminaristicum primario intendi ut alum-
ni fiant familiares textui scripturarum, discant speculative et practice
methodos interpretandi probatas et actuales, et acquirant habilitatem
legendi Verbum Dei cum intellectu. Certissime explicatio textus accu-
ratior et amplior possibilis est solummodo in locis selectis, lectio tamen
fere integra textus et explicatio saltem generalis non sunt omittendae.

Caput tertium « De doctrina S. Thomae servanda ». Nobis praesen-
tat problema: ad quid sit hoc schema? ». Iam existit obligatio docendi
Sacram Theologiam secundum principia, rationem et doctrinam Docto-
ris Communis. Intendi tne schema solum reiterare hanc obligationem
secundum actualem theologorum interpretationem practicam? Vel in-
tenditne urgere obligationem contra hanc interpretationem? In utro-
que casu, schema sat ambiguum est ut disputationes augeantur potius
quam solvantur. Si schema vult urgere 'obligationem, debet clarificare
et obligationem et eius extensionem.

Nobis videtur schema huiusmodi esse neque utile neque desidera-
bile. Omnino hoc caput, etiam alia convenienter omitti possunt.

Card. Silva Henriquez: Placent iuxta modum caput primum et
secundum, secundum animadversiones quas propono et iuxta observa-
tiones ab Em.mis Bea et Frings factas.

Non placet caput tertium et adhaereo observationibus ab Em.mis
Montini, Bea, Micara, Frings factis.

Caput I: « N odones fundamentales »: pag. 5, 1S lin. 5: post verba
« Christi Vicarius », sequentia ita mutanda proponuntur: « atque in eius
communione Episcopi qui ... ». Formula proposita melius traditioni
congruit nec non minus fratrum separatorum sensus laedit.

Caput II: 1) Pag. 7, 14 lin. 24: post verbum « humanae » addendum
videtur « tantum », nam non potest negari humana subsidia multum con-
ferre ad S. Scripturam perscrutandam.

13 Cf. p. 157.

14 Cf. p. 162.

214

SESSIO VII - ACTA

2) Pag. 8, li> lin. 9: genera litteraria non tantum ad solvendas quae-
stiones de inerrantia fructuose adhibentur, sed etiam in ipsam intentio-
nem auctoris sacri definiendam adhibenda sunt. Momentum eorum non
solum pro defensione veritatis elucet, sed etiam 'veluti exegeticum cri-
terium.

3) Pag. 9, 1B in fine: optatur ut opportunitas declaretur praeparationis
omnium S. Theologiae professorum in re biblica.

4) In genere notandum est in schemate abesse sensus investigationis
scientificae, prout in Litteris Encyclicis Divino afflante Spiritu pan-
ditur.

Caput III: « De doctrina S. T hornae servanda ». Nemo dubitat do-
ctrinam S. Thomae ad divinam revelationem explicandam multum con-
ferre et prae aliis omnino excellere, immo pretiosum esse philosophiae
naturalis monumentum.

Attamen quia Oecumenicum Concilium utramque respicere debet
Ecclesiam, cumque apud orientales theologica traditio longe distet a no-
stra, non videtur ita thomismum extollendum ut aliis catholicis praeiu-
dicium afferat.

Sunt denique multa et maximi valoris ecclesiastica documenta ubi
S. Thomae doctrina enixe commendatur, suadetur, approbatur. Non vi-
detur necessarium iisdem Concilii Oecumenici auctoritas addere.

Card. Cous s A: 17 Placet iuxta modum: haec omnia quae enucleantur
vel praescribuntur in cap. I, II et III valde mihi placent.

Unum commendarem enixe quidem: ut mentio fiat S. Ioannis Da-
masceni, ubi saltem de methodo docendi ecclesiasticas scientias agitur.
Ita enim legimus in can. 128 § 2 Litterarum Apostolicarum s. m. Pii XII,
diei 9 febr. 1952 « Postquam Apostolicis Litteris »: « Iidem profes-
sores ... sectentur ... rationem, doctrinam et principia, quae, praeeunte
Ioanne Damasceno, angelicus doctor S. Thomas Aquinas tradidit ac
professus est ».

Card. Suenens: Caput I et II placent iuxta modum: i. e. adhaereo
iis quae dicta sunt a Cardd. Micara, Frings, Bea, Lienart, a Patre Ge-
nerali Fratrum Franciscanorum et a Delegato Patriarchae Melkitarum.

Non placet caput III, quia non convenit Concilio Oecumenico.

Card. Di Jorio: Placet iuxta modum. Assentio iis quae ab Em.mo
Card. Micara sunt exposita praecipue de ratione docendi Sacram Scrip-

15 Cf. p. 162.

16 Cf. p. 163.

17 Secundae Congregationi non interfuit.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM

215

turam et de doctrina S. Thomae servanda. Quod attinet ad Sacram
Scripturam, attendantur etiam animadversiones Em.mi Card. Ruffini,
perpensa nova methodo interpretationis a quibusdam, etiam ex parte
catholica, proposita nostris temporibus.

Card. Bea: Iuxta ea quae dicta sunt a pluribus Em.mis et Exc.mis
Patribus et a me ipso, placet schema I et II.

Non placet schema III ex rationibus propositis ab Em.mis Cardd.
Micara, Leger, Dopfner et a me ipso quas adiungo . 18

Card. Browne: Placet iuxta modum: i. e. quoad cap. I et II at-
tentis observationibus a Patribus praesentatis et quoad caput III secun-
dum ea quae exposui 19 et quae, quoad principalia, scripto trado.

Card. Albareda: Valde mihi placent capita primum et alterum.
De capite tertio vero, id est de doctrina S. Thomae, credo quod melius
forsitan esset si Concilio Oecumenico non proponeretur, quia revera, ut
praeclare dixit Em.mus Valeri, non est neque necessarium neque op-
portunum.

Beat. Gori: Caput I et caput II huius schematis placent; quoad
caput III adhaereo voto Em.mi Card. Bea.

Beat. Cheiicho: Placet iuxta modum: ad mentem Em. morum Pa-
trum praesertim Em.mi Cardinalis Bea.

Exc. 0’Connor: Placet iuxta mentem et animadversiones Em.mi
Relatoris.

Exc. Ujcic: Placet iuxta modum: secundum observationes Cardd.
Micara et Frings.

Gratus Cardinali Bea, quod tam aperte fassus sit, se in exegesi
opinionis revisioni submisisse,

Card. Ruffini gratus sum, quod particulam wg tam simpliciter ex-
plicaverit.

Exc. Antezana y Rojas: Placet iuxta modum: id est, prae oculis
habendae sunt rationes dictae, praecipue ab Em.mis Cardd. Micara,
Frings, Dopfner, Leger, Bea, Browne, a Magistro Franciscanorum, a
Delegato Patriarchae Melchitarum et a Rev. Tinello.

18 Cf. pp. 189-194.

19 Cf. p. 194,

216

SESSIO VII - ACTA

Exc. Campbell: Placet iuxta modum: placent tria capita, ratione
habita praesertim de his quae dixerunt Em.mi Cardd. Browne, Ruffini
et Rev. Tinello quoad S. Thomam.

Exc. Beras: Placet iuxta modum: id est ut attente considerentur
animadversiones a Patribus factae in schemate redigendo novo.

Exc. Cooray: Placet iuxta modum: cap. I et II: ad mentem Pa-
trum qui locuti sunt.

Cap. III recognoscendum est, bene cribratis variis sententiis a Pa-
tribus prolatis: via media videtur sequenda esse, ita tamen ut auctoritas
S. Thomae non diminuatur.

Nota: Oriens plus patet quam Ecclesia Orientalis. In quantum scio
philosophia S. Thomae videtur aptissima esse pro Asia meridionali et
orientali. In India v. g. philosophia induistarum quae est plus evoluta
quam aliae doctrinae philosophicae indianae, valde appropinquat mentem
S. Thomae, ita ut servire possit ut fons unionis inter orientis et occi-
dentis philosophiam.

Exc. McKeefry: Placet iuxta modum: votis Em. morum Cardd.
Montini et Marella assentio; etiam observationes Exc. mi Archiepiscopi
Durbaniani, Generalis Fratrum Minorum, et Delegati Patriarchae Mel-
chitarum attendendae sunt.

Exc. Lefebvre: Placet iuxta modum: ad mentem Em. morum
Cardinalium Ruffini, Siri, Traglia, Browne et Rev. mi Tinello. Coadu-
nentur haec schemata cum aliis schematibus quae de eadem materia
loquuntur.

In quantum experientiam habeo de studiis in seminariis Africae
testimonium perhibeo quod perfecte concordat doctrina S. Thomae cum
intelligentiis africanorum, quia exprimit principia fundamentalia omnis
intelligentiae.

Exc. Alter: Placet iuxta modum: capita I et II placent iuxta
mentem Em.mi Card. Micara et iuxta scripta in foliis adnexis; caput III
placet iuxta mentem et dicta Em.mi Card. Bea. Mihi non placet tra-
ctatus capite III « De doctrina Sancti Thomae servanda ». Methodus
quidem et doctrina Sancti Thomae videntur esse valde commendandae
a Concilio solemni modo, tamen non canonizata est doctrina eius in
omnibus aspectibus e. g. relate ad doctrinam de Immaculata Concep-
tione B. M. V., nec in scientia physica, nec opportuna declaranda est
pro Ecclesia Orientali.

Caput I: Notiones fundamentales. Quantum ad numerum 3, pag. 6/°

20 Cf. p. 158.

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM 217

post lineam 25, addi possent haec vel similia: « Item ne aestiment lici-
tum esse qualescumque conclusiones ex eorum investigationibus pro-
fluentes publice exprimere hoc animo quod, etiamsi istae conclusiones
veritati a magisterio propositae dubie consonae sint, tamen eis ut scien-
tificis competat conclusiones declarare et Ecclesiae ut magistrae compe-
tat eas reiicere vel damnare si reapse veritatibus fidei vel morum oppo-
nerentur ».

Caput II. Quantum ad numerum 2, pag. 8, 21 lin. 12, post « conser-
vetur » adde: « Explicetur autem quod sacrorum auctorum historiogra-
phia, quae dicitur, non eadem est ac illa moderna scientifica quae res ge-
stas considerat et earum significationem exquirit tantummodo sub lu-
mine rationis ». Aliter procedunt auctores inspirati qui omnia sub lumine
fidei divinae vident et ita scribunt. Si haec differentia non clare demon-
stratur, possent Christifideles, qui talia scripta secundum easdem nor-
mas modernas iudicare solent, dictis Rationalistarum, qui dicuntur, in
errorem induci.

Quantum ad numerum 2, pag. 8, lin. 18, post « analogiae fidei »
adde: « ...ratione etiam habita eorum quae a Pio XII scripta sunt
de determinatione huius sensus litteralis » (cf. Ench. Bibi., n. 560; cf.
etiam Ench. Bibi., n. 598).

Quantum ad numerum 3, pag. 8, lin. 28, post « progressio » adde:
« Curet etiam magister argumenta principaliora Sacrae Scripturae expo-
nere modo synthetico, qui dicitur, et ita quandam theologiam biblicam
proponere » (cf. Ench. Bibi., n. 600).

Quantum ad numerum 4, pag. 9, 2 2 lin. 14, post « sit anima » adde:
« praesertim in mente habeatur specialis ratio textuum biblicorum ad
ulteriorem explicationem revelationis divinae, et tandem ad illam theo-
logiam quae in Ecclesia iam constituta exponitur ».

Quantum ad numerum 4, pag. 9, lin. 17, post « instructus » adde:
« demonstrent quomodo Sacrae Scripturae movere possunt omnes, etiam
hodie, sicut clare exhibetur ex eo quod et Israel et Ecclesia primitiva
continuo eas ad vitam quotidianam retulerunt ».

Exc. Graner: Placet iuxta modum: id est iuxta observationes
Em. mi Cardd. Micara, Frings, Leger, Bea et Arcb. Hurley et Rev. Ma-
gistri Generalis Fratrum Minorum.

Exc. Hurley: Placet iuxta modum: 23 et quidem iuxta emendatio-
nem propositam ab Em.mo Cardinali Frings relate ad magisterium non

21 Cf. p. 162.

22 Cf. p. 163.

Cf. pp. 194-195.

218

SESSIO VII - ACTA

infallibile; ad mentem Em.mi Cardinalis Bea et secundum proprium
scriptum, relate ad Sacram Scripturam; ad mentem Em.mi Card. Dopfner
relate ad doctrinam Sancti Thomae, i. e. specialem mentionem accipiat
in schemate ampliori de traditione Ecclesiae.

Exc. Perrin: Placet iuxta modum: secundum observationes Emi-
nentissimorum Micara, Frings, Dopfner, Bea et Tisserant.

Ad capitulum secundum: Principia generalia solum a Sancto Con-
cilio dentur.

Ad capitulum tertium: non placet: non tractetur de hac materia in
Sancta Synodo.

Exc. Seper: Placet iuxta modum: assentior animadversionibus
Em.morum Cardd. Micara, Frings, Dopfner, Bea et Exc.mi Hurley.

Exc. Bazin: Tria capita placent iuxta modum: i. e. secundum ani-
madversiones Em.morum Patrum Micara, Frings, Leger, Dopfner, Bea
et Lienart.

Exc. Bernard: Placet iuxta modum: scilicet in voto Eminentis-
simi Card. Dopfner, ratione habita observationum Eminentissimorum
Cardinalium Micara, Frings, Bea, Ministri Fratrum Minorum et Dele-
gati Patriarchae Melchitarum.

Exc. Bernier: Placet iuxta modum ab Em.mis Cardd. Valeri,
Dopfner et Silva Henriquez expositum de doctrina S. Thomae servanda;
atque a Delegato Beat. Patriarchae Melchitarum de magisterio infallibili
et non infallibili Ecclesiae.

Exc. Yago: Cap. I et II placent iuxta modum: attentis observatio-
nibus Em.morum Cardinalium Micara et Bea, et Exc.mi Archiepiscopi
Durbaniani. Non placet caput III: tollatur caput III. Scimus omnes
Sanctum Thomam esse doctorem communem in Ecclesia, sed nescio si
oporteat hoc declarare sollemniter in Concilio Vaticano II.

Exc. Rakotomalala: Placet iuxta modum: in voto Em.mi Card.
Richaud.

Exc. Ngo-dinh-Thuc: Placet iuxta modum: adhaereo observatio-
nibus Eminentissimorum Ruffini et Browne de doctrina S. Thomae. Agi-
tur, mihi videtur, de doctrina tradenda in seminariis. Maior pars semi-
naristarum non sunt philosophi nec theologi, et limitibus strictissimis
temporis arctantur, unde Summi Pontifices indicant doctrinam magis
securam quam sequi possunt et debent sub illis circumstantiis. Liberum
est aliquibus magistris investigare novam systematizationem philosophi-
cam et theologicam et proponere doctis. Tandem vellem notare quod

DISCEPTATIO - DE OBSEQUIO ERGA ECCLESIAE MAGISTERIUM 219

per octo annos degens Romae in intima connexione cum condiscipulis
variarum nationum et cuiusvis coloris inter quos plures ex antiquis
ecclesiis Orientis, quorum eminens erat Eminentissimus Aeacius Coussa
verus Melchita, nunquam inveni differentiam in ratiocinando et omnes
concordabant in admittenda doctrina S. Thomae ut optime adaptata
eorum mentalitati.

Exc. Verwimp: Placet iuxta modum: caput primum et secundum
placent ratione habita de eis quae dixit Excellentissimus Delegatus Beati-
tudinis Patriarchae Melchitarum,

Caput III placet ratione habita de eis quae dixit Eminentissimus
Cardinalis Bea et Reverendissimus Superior Generalis Fratrum Mi-
norum.

Exc. Jelmini: Placet iuxta modum: schemata summatim videntur
quam laudabiliter praeparata. Adhaereo his quae dixerunt Em. mi Mi-
cara, Leger, Frings, Dopfner, Bea et Rev.mus Pater Generalis Ordinis
Minorum. Audeo tamen, ego minimus Episcoporum, dicere: caveatur
ne magni passus fiant extra viam et praecipue adlaborandum esse ad
tuendam unitatem Ecclesiae in hac nostra societate divisionibus permul-
tis iam graviter infecta.

Exc. Suhr: Caput I et II placent iuxta modum: iuxta observatio-
nes Patrum speciatim quoad § 6 cap. I et § 2 cap. II (Card. Lienart).
Non placet caput III.

Exc. Scharmach: Placet iuxta modum: caput I et II. Non placet
caput III, secundum observationes Patrum, Cardinalis Bea et aliorum.

Rev. Gut: Placet iuxta modum: i. e. ipsa doctrina in his schemati-
bus propositis valde placet. Sed eorum tractatio, imprimis tertii capitis,
in Concilio mihi videtur inopportuna ob rationes a variis Patribus tam
sapienter allatas.

Rev. Sepinski: Placent cap. I et II: c£. folium adiectum. 24 Non
placet cap. III, de doctrina S. Thomae servanda; adhaereo voto
Em.morum Cardd. Micara, Frings, Dopfner, Bea et Beat. Patriarchae
Melchitarum.

Rev. Janssens: Cap. I placet iuxta modum ad mentem Em.morum
Frings, Leger, Bea. Cap. II placet iuxta modum Em.mi Card. Bea.
Cap. III non placet ob causas allatas ab Em.mis Cardd. Micara, Frings,
Bea, a P. Ministro Generali O.F.M. et a Delegato Patriarchae Melchi-
tarum.

2(4 Cf. pp. 195-199.

220

SESSIO VII - ACTA

DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS
PRAESERTIM QUOAD APOSTOLATUS OPERA EXERCENDA

(Tertia Congregatio; 14 iunii 1962)

1) SCHEMA PROPOSITUM A COMMISSIONE MIXTA
DE EPISCOPIS ET DE DIOECESEON REGIMINE AC DE RELIGIOSIS

Prooemium

Ecclesia Christi, quo plenius pascendi dominici gregis munus sibi deman-
datum exsequi valeat, utriusque Cleri indiget auxilio, saecularium scilicet et
religiosorum Sacerdotum, qui ita in Presbyteratus officium consecrantur, ut
sint « providi cooperatores ordinis » episcopalis, « in adiutorium Episcopo-
rum catholicorum » et « ad eorum societatis et operis adiumentum ». 1

At reliquis quoque Institutorum status perfectionis sodalibus, licet cha-
ractere sacerdotali destitutis, quippe qui « Deo mancipati religiosae vitae se
dederint » officium prae laicis urgentius incumbit « impense diligenterque
adlaborandi ad aedificationem et incrementum « Corporis Mystici Christi ». 2

Nihil mirum, proinde, quod Sacrorum Antistites qui quovis tempore
religiosorum opera usi sunt, potiore ratione nostra aetate cum magis ingra-
vescat necessitas magisque animarum periclitetur salus, etiam ad religiosos
omnes qui perfectionem caritatis Salvatoris mundi prosequuntur, se con-
vertant.

Hi sane, miros fructus perpetuantes quos in Ecclesia decursu saeculorum
in regno Christi dilatando et animarum salute procuranda protulerunt, apo-
stolatus operibus maiore in dies studio ac mensura, pro sua quisque condi-
tione incumbant, sub auctoritate Sacrorum Praesulum quibus iure divino
animarum salus est concredita, perfecta concordia actuositatisque coordina-
tione sive inter se sive cum Clero saeculari sedulo servata.

Religiosi id praestare debent imprimis apostolatu sanctitatis, orationis
et expiationis, ad cuius ampliorem aestimationem et generosius studium Sa-
crosancta Synodus eos magnopere hortatur, At externa quoque apostolatus
opera accedant oportet. Qua autem ratione ipsi Religiosi hisce operibus, sub
Episcoporum moderamine, in singulis dioecesibus vacare debeant, attenta
propria cuiusque Instituti indole, accurate est definiendum, ut haec intensior
et universalior actuositas ordinate procedat et quodvis damni periculum
penitus avertatur.

Quod in sequenti Schemate pressius proponitur.

NOTAE

1 Poni. Rom. De Ordin. Presb,

2 Pius XII, Enc. Mystici Corporis, A.A.S., Vol, XXV (1943), p. 241.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

221

Caput I

PRINCIPIA FUNDAMENTALIA

1. [Primum principium : Episcopi duces apostolatus ]. In rationibus de-
terminandis inter Episcopos et Religiosos aliosque sodales Statuum perfectio-
nis principium fundamentale esto: Episcopos utpote Apostolorum Successo-
res quos Spiritus Sanctus posuit regere Ecclesiam, mandatum accepisse gregis
Domini partem sibi concreditam pascendi sub Romani Pontificis auctoritate.

Quapropter Religiosi omnes filiali semper obsequio ac reverentia Epi-
scopos prosequi debent et, quoties ad apostolatus opera vocantur, ita « munia
sua exercere tenentur ut Episcopis auxiliatores adsint et subsint »/ servatis
quidem de iure servandis.

Quin immo Religiosi magno honori sibi ducant Sacrorum Pastorum eni-
xis postulationibus votisque prompte ac fideliter obsequi ut in opera aposto-
latus externa magis magisque incumbant et ampliores partes in ministerium
salutis humanae sub Episcoporum regimine suscipiant, secundum sui quisque
Instituti indolem et Constitutiones, quae si necesse sit in hunc finem sunt
congrue accommodandae.

2. [Secundum principium-. Religiosi in apostolatu exercendo tales rema-
nere debent ]. Item retinendum principium: Religiosi aliique Sodales Statuum
perfectionis in externa apostolatus opera immissi, tales manent et omnino
manere debent animo et opere.

Quapropter Episcopi singulorum Institutorum vitam religiosam, peculia-
rem Religionum finem, Constitutiones et Statuta necnon Superiorum auctori-
tatem in subditos, ad normam iuris, tueantur.

Proinde etiam in apostolatu, sub Episcoporum regimine exercendo, regu-
laris observantia, qua Religiosorum vita spiritualis maxime custoditur ac fove-
tur, et subiectio propriis Superioribus, ad normam iuris debita, integrae ma-
neant oportet, quod in bonum ipsius apostolatus cessurum non dubitatur.

3. [Tertium principium-. De exemptione Religiosorum ]. Romanus Pon-
tifex vi « suae potestatis episcopalis ordinariae et immediatae in omnes et
singulas Ecclesias et in omnes et singulos Pastores et fideles » 2 ad Seipsum,
vel in Ecclesia Orientali ad Patriarcham, avocare potest Religiones, easque
ab Ordinariorum locorum iurisdictione subducere.

Haec autem exemptio, nisi aliter expresse a Romano Pontifice statutum
fuerit, non est absoluta et illimitata. Ipsa enim ordinem internum potissi-
mum respicit quo melius in religionibus omnia sint inter se apta et connexa,
ac sodales singuli pacato et aequabili vitae cursu utantur, ac denique incre-
mento et perfectioni religiosae conversationis consulatur. 3

Quatenus autem de « apostolatu agitur locali, qui adiutricem operam
Ecclesiasticae Hierarchiae praestare debeat, prorsus necesse est ut sine Epi-
scopo nihil fiat » 4 a sacris utriusque cleri administris, itemque a religiosis
utriusque sexus sodalibus.

222

SESSIO VII - ACTA

Idcirco, in singulis dioecesibus firma manet, ad normam iuris, subiectio
Religiosorum Episcopi loci potestati « prout episcopale munus perfungendum
et animarum rite ordinanda curatio requirunt », s ita ut « sarta tecta sit
dioecesana disciplina ». 5 6 7

4. [ Quartum principium : De collaboratione Religiosorum cum Clero
saecularii. Plena ac sincera inter Clerum saecularem et Religiosos, prouti
Ecclesiae utilitas et animarum bonum apprime postulat, collaboratio semper
et ubique floreat, ad varia apostolatus opera in dioecesibus, sub Episcoporum
ductu ac moderamine, apte distribuenda ac coordinanda atque efficaci ratione
prosequenda.

NOTAE

1 Pius XII, Alloc. d. 8 dec. 1950, A.A.S., Vol. XLIII (1951), p. 28.

2 Can, 218 § 2 C.I.C.

3 Leo XIII, Const. Ap. Romani Pontifices , diei 8 maii 1881, Acta Leonis XIII,
Vol. II (1882), p. 234.

4 Pius XII, Epist. ad Card. Valeri pro Congressu utriusque Cleri in Hispania,
d. 20 sept. 1956: A.A.S., Vol. XLVIII (1956), p. 663.

s Pius XII, Alloc. diei 8 dec. 1950, A.A.S., Vol. XLIII (1951), p. 28

6 Leo XIII, Const. Ap. Romani Pontifices, diei 8 maii 1881, 1. c,

Caput II

NORMAE PRACTICAE

DE SUBIECTIONE RELIGIOSORUM ORDINARIIS LOCORUM
IN OPERIBUS EXTERNIS EXPLENDIS

5. [ Subiectio Religiosorum ritus latini Ordinariis locoruml. Religiosi
omnes ritus latini, etiam religionis exemptae, Ordinarii loci iurisdictioni ad
normam iuris subsunt in iis omnibus quae ad cultum divinum, ad curam
animarum et ad apostolatus opera, in dioecesi exercenda, spectant.

6. [Subiectio Religiosorum ritus orientalis Ordinariis locoruml. Item
Religiosi ritus Orientalis omnes potestati Hierarchae loci subiiciuntur ad
normam iuris in iis omnibus quae ad cultum divinum, curam animarum et
apostolatus opera, in dioecesi exercenda, pertinent, salvis Patriarcharum
iuribus.

7. [Subiectio Religiosorum pro diversitate ritusl. § 1. Religiosi omnes,
exempti quoque, operam navantes in locis ubi ritus a proprio diversus uni-
cus est vel ita fidelium numero praevalens ut communi aestimatione unicus
censeatur, a loci Ordinario vel Hierarcha huius ritus in iis quae sacrum
ministerium respiciunt, pendent, eique ad normam iuris subiiciuntur. 1

§ 2. Religiosi ritus latini in munere obeundo apud fideles orientales di-
versorum rituum, illi Ordinario subiiciuntur, qui eos in auxilium suum ad-
vocaverit vel admiserit.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

223

8, [ Subtectio Religiosorum in locis missionum ]. Licet etiam in locis
Missionum vigeat exemptio religiosorum intra ambitum suum legitimum,
tamen, propter peculiaria adiuncta sacri ministerii in his locis exercendi,
observanda sunt specialia statuta a Sede Apostolica data vel approbata ad rela-
tiones inter Ordinarium loci et Superiorem religiosum moderandas, praeser-
tim in Missione alicui Instituto concredita.

9. [Sublectio Religiosorum legibus et decretis Ordinarii loci’}. § 1. Om-
nes religiosi, etiam exempti, tenentur legibus et decretis, etiam ab Ordinario
loci latis, quae spectant ad sacram praedicationem populo habendam, ad
christifidelium catecheticam, praesertim puerorum, institutionem et liturgi-
cam efformationem, ad varia apostolatus opera et uniformem agendi modum
in actibus bonum commune dioeceseos promoventibus, necnon ad fidelium
aedificationem ac decorem clericalem (v. g. quoad habitum ecclesiasticum,
publica spectacula et associationes, iudicio Ordinarii, noxias).

§ 2. Iidem insuper legibus et decretis, etiam ab Ordinario loci latis,
cultum respicientibus tenentur in suis ecclesiis et oratoriis publicis necnon
semipublicis si ad haec ordinarie fideles accedant, salvo proprio ritu quo
legitime utuntur et habita ratione ordinis Divini Officii choralis et sacrarum
functionum ad finem specialem Instituti pertinentium.

NOTA

1 Cf. cann, 5 et 15 C.I.C.O.; Motu Proprio Pii XII Cleri sanctitati. A.A.S.,
Vol. XLIX (1957), pp. 437, 439.

Caput III

DEDICATIO RELIGIOSORUM OPERIBUS APOSTOLATUS

10. [Norma generalis de immissione Religiosorum in opera apostolatus}.
Ut principia supra statuta quoad religiosorum in opera apostolatus immis-
sionem rite applicentur, prae oculis semper habenda est diversitas non solum
Institutorum, sed etiam operum apostolatus.

11. [Opera propria Institutorum', notio seu descriptio}. Opera cuius-
que Instituti propria sedulo ab eodem promovenda, ea intelliguntur quae
probante Sancta Sede sive ab ipsa fundatione, sive ob venerandas traditiones
assumpta et inde a Constitutionibus aliisque propriis Instituti legibus defi-
nita et ordinata fuerunt. Non enim omnia opera speciali Instituti fini et
indoli consonantia hoc sensu propria sunt, sed illa tantum quae legitimo ti-
tulo nituntur.

12. [Opera propria Institutorum : specialiter promovenda}. Instituta
Statuum perfectionis merito censentur, una cum ecclesiastica approbatione,
munus accepisse opera propria in Ecclesia, servatis servandis, promovendi.
Propterea eorum sodales, gloriae Dei et bono animarum unice prospicientes,

224

SESSIO VII - ACTA

iisdem incumbant maximo zelo, peculiari quidem habita ratione spiritualium
dioeceseon vel regionis necessitatum et servata cum Clero saeculari et cum
aliis Institutis similia opera exercentibus fraterna concordia.

Ordinarii autem locorum opera Institutorum propria utpote in bonum
animarum tum Ecclesiae universae, tum ipsius dioecesis ordinata, libenter
foveant ac tueantur.

13. [ Moderamen generale operum propriorum et operum ab Ordinario
loci Religiosis commissorum ]. § 1. Opera propria, quae in domibus Insti-
tuti, etiam locatis, exercentur, ab eiusdem Superioribus dependent, qui iuxta
Constitutiones ea regunt ac moderantur.

Attamen etiam huiusmodi opera Ordinarii loci iurisdictioni, ad normam
iuris, subiiciuntur. 1

§ 2. Opera vero, etiam Instituti propria, quae ab Ordinario loci com-
mittuntur aut cum eius mandato exercentur, eiusdem Ordinarii auctoritati
et directioni subsunt, firma tamen manente vigilantia ex parte Superiorum
religiosorum, non solum super vitam sodalium, sed etiam ut ipsi sibi com-
missa munia rite adimpleant.

Sodales religiosi pro hisce operibus vere idonei eligendi sunt atque a loci
Ordinario in opus immittantur, praesentante vel saltem assentiente proprio
Superiore.

14. lOpera et associationes propria in domo condenda permissa\. Ad
ordinatam et fructuosam cooperationem consequendam inter varia opera quae
sive ad dioecesim ipsam, sive ad paroecias sive ad Instituta Status perfectio-
nis pertinent:

1) constituendae novae domus permissio facultatem secum fert pia
opera Instituti propria exercendi, nisi quaedam expresse ab Ordinario loci in
ipsa permissione concedenda excepta sint.

Idem servandum est quoad associationes Instituti proprias erigendas,
quae non sint constitutae ad modum corporis organici, sublato quovis privi-
legio; pro aliis autem ad modum corporis organici constitutis erigendis, Ordi-
narii loci licentia in singulis casibus requiritur.

2) Domorum religiosarum iam constitutarum sodales nequeunt, sine
expressa Ordinarii loci licentia, opera ad cultum divinum vel ad animarum
curam vel ad apostolatum spectantia licet suae religionis propria vel ipsi
domui religiosae adnexa, ex novo inire; aut, iam antea legitime inita, dese-
rere, sine expresso Ordinarii loci consensu, salvo recursu in suspensivo ad
Sanctam Sedem.

3) Collatis consiliis cum Superiore competenti, loci Ordinarius decer-
nere valet quae spectant ad coordinanda opera, quae ad cultum divinum
vel ad animarum salutem in ecclesiis vel domibus religiosorum geruntur, cum
actuositate paroeciae, in cuius territorio sitae sunt, firmo praescripto art. 9 § 2.

4) Domus religiosa sive formata sive non formata, ad religionem exemp-
tam pertinens, supprimi nequit sine beneplacito Apostolico et inconsulto
Ordinario loci.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

225

15. [ Commissio operis ab Ordinario loci conventione facienda]. Pro
quavis commissione operis apostolatus ab Ordinario loci alicui Instituto
status perfectionis facienda, servatis ceteris de iure servandis, ineatur con-
ventio scripta inter ipsum et competentem Instituti Superiorem, qua, inter
alia, perspicue definiantur quae ad opus explendum, ad sodales eidem addi-
cendos et ad res oeconomicas spectant.

16. [Commissio operis ab alia persona conventione facienda]. Quoties
opera alicui Instituto committenda sit non a loci Ordinario sed de eius li-
centia, ad normam art. 14, 2), ab alia persona physica vel morali sive ecclesia-
stica sive civili id non fiat nisi per scriptam conventionem Ordinario loci
praevie exhibendam, in qua perspicue definiantur quae ad opus explendum,
ad sodales eidem addicendos et ad res oeconomicas spectant.

17. [De peculiaribus operibus assumendis]. Non congruit quidem ut
Religiosi aliique ipsis aequiparati, munia suscipiant, etiam sacerdotalia, quae
illos a vita communi habitualiter segregent. Nihilominus in casu specialis
necessitatis, Superiores, rogati ab Ordinario loci, quosdam sodales ad haec
munia destinare curent, sedulo servatis normis a Sancta Sede datis et adhi-
bitis cautelis ne vita religiosa aliquod patiatur detrimentum.

18. [De opera subsidiaria a Religiosis praestanda]. § 1 . Apostolica
actuositas sodalium Statuum perfectionis non ita circumscribitur operibus
sive propriis Instituti sive ceteris occasionaliter assumptis, ut pro urgentibus
animarum necessitatibus et Cleri penuria, ab Ordinariis locorum vocari ne-
queant non tantum Sacerdotes, sed et omnes Sodales viri et mulieres Statuum
perfectionis, ut in variis dioeceseon vel regionum ministeriis adiutricem ope-
ram praestent.

§ 2. Si Ordinarii loci iudicio religiosorum auxilium necessarium aut
valde utile censeatur ad multiplicem apostolatus operam exercendam et ad
caritatis ac pastoralis muneris incepta fovenda in paroeciis saecularibus vel in
dioecesanis associationibus, Superiores religiosi, ab eodem Ordinario rogati,
tenentur pro viribus petitum auxilium per se vel per suos subditos praestare.

Id sane fieri non debet cum gravi detrimento disciplinae religiosae vel
operum quae Institutum in bonum Ecclesiae iam suscepit. Sed, religiosa disci-
plina quantum fieri potest incolumi servata, Sodales cum debita dependentia
a propriis Superioribus, prompto animo suum exhibere debent auxilium.

19. [Applicatio normarum extra ambitum dioecesanum]. Normae de
sodalium Statuum perfectionis immissione in opera et ministeria dioecesana
sub moderamine Episcoporum exercenda, ad alia quoque opera et ministeria
quae ambitum dioecesis superant, congrua congruis referendo, applicandae
sunt.

20. [Applicatio normarum in locis Missionum]. In locis Missionum ubi
tot tantisque variis necessitatibus spiritualibus populorum in peculiaribus et
quandoque valde arduis conditionibus vitae et laboris est occurrendum, prae-
cedentes normae de immissione religiosorum in opera apostolatus opportune
aptandae sunt iuxta speciales Instructiones Sanctae Sedis. Nihilominus, etiam

226

SESSIO VII - ACTA

in his locis, principia fundamentalia ad eorum immissionem in opera aposto-
latus servanda sunt ita ut religiosa vita et disciplina, peculiaribus exigentiis
accommodata, sarta tecta semper maneat et Superiorum religiosorum aucto-
ritas in suos subditos cum potestate Ordinarii loci ita coordinetur ut effective
exerceri valeat.

NOTA

1 Cf. supra art, 5.

Caput IV

DE MINISTERIO PAROECIALI A RELIGIOSIS PARTICIPANDO

21. [De directione paroeciarum Religiosis committenda ]. Quoties gra-
vis spiritualis fidelium necessitas urgeat in dioecesi, Religiosi ad maiorem in
posterum partem habendam in paroeciis regendis ab Ordinario loci vocari
possunt.

Ceterum, cum Religiosi sacerdotes de clero clioeceseos reapse sint, con-
sentaneum est ut, non solum ob Cleri saecularis penuriam, quaedam paroe-
ciae Clero regulari committantur, sed etiam eum in finem ut intimior inter
utrumque Clerum unio foveatur.

22. [De directione paroeciarum mediante conventione committenda].
Ordinarius loci auctoritate propria potest, de consensu competentis Superio-
ris, paroeciam religioso Instituto committere, etiam ecclesiam religiosam in
paroecialem erigendo. Haec paroeciae commissio potest fieri sive in perpe-
tuum sive ad certum praefinitum tempus: in utroque casu id fieri debet
mediante conventione scripta inter Ordinarium et competentem Superiorem
Instituti, qua, inter alia, expresse et accurate indicentur quae ad opus explen-
dum, ad personas eidem addicendas et ad res oeconomicas spectant,

23. [De oblationibus fidelium intuitu paroeciae factis']. Oblationes et
legata pia, quae in ecclesia paroeciali religiosa fiunt, etiamsi haec sit ipsius com-
munitatis religiosae, praesumuntur intuitu paroeciae factae, nisi aliud certo
constet.

Caput V

DE QUIBUSDAM CASIBUS PARTICULARIBUS
DEPENDENTIAE RELIGIOSORUM AB ORDINARIIS LOCORUM

24. [De ecclesiis non paroecialibus Religiosorum vel iisdem commissis].
§ 1. Rector cuiuscumque ecclesiae religiosae, quae non sit adnexa domui
religiosae, a loci Ordinario est approbandus. A munere vero amoveri potest
ad nutum tam loci Ordinarii, monito Superiore, quam Superioris, monito
Ordinario, aequo iure, non requisito alterius consensu; nec alter alteri causam

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

227

iudicii sui aperire multoque minus probare tenetur, salvo recursu in devo-
lutivo ad Apostolicam Sedem.

§ 2. In ecclesiis religiosorum, etiam domibus religiosis adnexis et
exemptis:

1) Functiones paroeciales peragi nequeunt. 1

2) Divina officia etiam sollemnia ibidem celebrari possunt, salvis legi-
timis fundationis legibus et dummodo non noceant ministerio paroeciali; in
dubio autem utrum huiusmodi detrimentum contingat, necne, Ordinarii loci
est rem dirimere et opportunas normas praescribere ad illud evitandum. 2

3) Si ecclesia, Ordinarii loci iudicio ita a paroeciali distet ut paroeciani
non sine gravi incommodo possint paroecialem ecclesiam adire ibique divi-
nis officiis interesse:

a) loci Ordinarius potest rectori aliive legitimo Superiori praecipere
ut horis populo commodioribus officia celebret, fidelibus dies festos ac ieiunia
denuntiet et catecheticam institutionem et Evangelii explicationem tradat;

b) parochus potest ex eadem Sanctissimum Sacramentum inibi
forte asservatum, pro infirmis desumere. 3

4) Sine rectoris vel alius legitimi Superioris licentia saltem praesumpta,
nemini licet in ecclesia Missam celebrare, Sacramenta ministrare aliasve fun-
ctiones sacras peragere; haec vero licentia dari vel negari debet ad normam
iuris. 4

5) Quod attinet ad conciones in ecclesia ad populum habendas, li-
centia Ordinarii loci semper requiritur ad normam iuris concedenda. 5

6) Rector ecclesiae alius ve legitimus Superior, sub auctoritate Ordi-
narii loci servatisque legitimis statutis ac quaesitis iuribus, debet curare
seu advigilare ut divina officia ad sacrorum canonum praescripta ordinate in
ecclesia celebrentur et ne quidpiam fiat quod sanctitati loci ac reverentiae
domo Dei debitae quoquo modo repugnet. 6

7) Si ecclesia pertinet ad aliquam Religionem, bonorum administra-
tioni, sacrae supellectili atque aedium sacrarum conservationi et decori Su-
perior religiosus consulere debet. 7 Si ecclesia non est religiosa, iisdem con-
sulere debet Rector sub dependentia Ordinarii loci, salva proprii Superioris
religiosi vigilantia. 8

§ 3. Ecclesiae Rector aliusve legitimus Superior etiam curare et advigi-
lare debet, sub auctoritate proprii ecclesiae Ordinarii, ut onera fideliter
adimpleantur.

25. [De cura animarum in ecclesiis Religiosorum exercenda']. In omni-
bus ecclesiis et in omnibus oratoriis publicis vel semipublicis, ad religiosos
pertinentibus, quae de facto babitualiter christifidelibus pateant, Ordinarius
loci praecipere potest ut episcopalia documenta publice legantur, ut diebus
dominicis et festis de praecepto in Missis Evangelium explicetur et cateche-
tica institutio habeatur, ut denique specialis stips colligatur pro determinatis
inceptis dioecesanis, nationalibus vel universalibus, ad episcopalem Curiam
postea sedulo mittenda.

228

SESSIO VII - ACTA

26. [De subtectione associationum fidelium Ordinario loci]. Omnes fide-
lium associationes etiam ab Apostolica Sede erectae, licet subsint ductui ac
moderamini alicuius Religionis, iurisdictioni subsunt et vigilantiae Ordinarii
loci, qui ad normam sacrorum canonum eas invisendi ius habet et munus.

Quod si in externa apostolatus opera vel in cultum divinum promoven-
dum incumbant, praescripta de hac re ab Ordinario loci edita servare debent.

27. [De visitatione ecclesiarum et oratoriorum ab Ordinario loci]. Ordi-
narius loci ius habet visitandi religiosorum etiam exemptorum ecclesias et
oratoria, semipublica quoque si ad haec ordinarie accedant fideles, relate
ad observantiam legum generalium et decretorum episcopalium de cultu
divino.

Quod si forte abusus in hac re Ordinarius deprehenderit, frustra Supe-
riore religioso monito, propria auctoritate ipse per se providere potest.

28. [De visitatione scholarum aliorumque operum ab Ordinario loci].
§ 1. Ordinarius loci quaslibet religiosorum scholas, collegia, oratoria, recrea-
toria, patronatus etc., exceptis tantum scholis internis pro Instituti propriis
alumnis, visitare potest, sive per se sive per alium, in iis quae ad alumnorum
institutionem ac disciplinae rationem, atque ad pensiones seu taxas ab alum-
nis solvendas spectant.

§ 2, Item quascumque scholas, hospitalia, orphanotrophia aliaque simi-
lia instituta, ad opera religionis vel caritatis sive spiritualis sive temporalis
destinata, etsi religiosorum etiam exemptorum sint propria vel iisdem con-
credita, Ordinarius loci visitare potest, sive per se sive per alium, quoad
observantiam iustarum legum civilium de paedagogica et hygienica institu-
tione deque tutela ac securitate adversus infortunia.

29. [De licentia Ordinarii loci requisita ad causam civilem introducen-
dam.]. Omnes religiosae personae, sive physicae sive morales, exemptae vel
non exemptae, atque etiam omnes coetus quos religiosi moderantur, prohi-
bentur quominus sine licentia Ordinarii loci ubi degit persona quae actionem
promovet et, si casus ferat, Ordinarii loci in quo causa introducitur, per se
aut per alios causam civilem aut criminalem apud magistratum laicum in-
stituant.

30. [De rationibus cum civilibus moderatoribus et politicis partibus a
Conferentia Episcoporum definiendis]. Religiosi ea omnia quae Episcopalis
Conferentia edixerit de rationibus habendis cum civilibus moderatoribus vel
politicis partibus necnon de iuribus civilibus exercendis studiose servare de-
bent una cum Clero saeculari, sub Ordinarii loci moderamine.

Idem servare debent quoad actionem pastoralem et socialem ab Episcopis
praescriptam aut commendatam,

31. [De emptione et alienatione non facienda inconsulto Ordinario loci].
Religiosi omnes, etiam exempti, prohibentur sive per se sive per alios
emere vel alienare bona immobilia aut aedes exstruere in dioecesi, inconsulto
Ordinario loci.

32. [De stipe quaeritanda a Conferentia Episcoporum definienda']. Coe-

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

229

tus episcopalis uniuscuiusque nationis, valet, auditis Superioribus religiosis
quorum interest, normas de stipe quaeritanda statuere, quae ab omnibus
Religionibus servari debent, iis non exclusis quae ex instituto mendicantes
vocantur et sunt, salvo tamen earumdem mendicandi iure.

NOTAE

1 Can. 481 C.I.C. et can. 521 C.I.C.O.; Motu Proprio Cleri Sanctitati.

2 Can. 482 C.I.C. ; can. 522 C.I.C.O.

3 Can. 483 C.I.C. ; can. 523 C.I.C.O.

i Can. 484 § 1 C.I.C.; can. 524 C.I.C.O.

5 Can. 484 § 2 C.I.C.; nihil in C.I.C.O.

0 Can. 485: partim C.I.C.; can. 525 § 1 C.I.C.O.

7 Cf. 525 § 2 C.I.C.O.

8 Cf. can. 630 § 4 C.I.C.

Caput VI

DE OPERIBUS APOSTOLATUS
RITE EXPLENDIS ET COORDINANDIS

33. [De congrua praeparatione Religiosorum ad opera apostolatus']. Ec-
clesiae ad apostolatum vocanti Religiosi plene respondere non valebunt nisi
ad ardua munia apostolica apte praeparati inveniantur. Quare, « in toto pro-
bationis et institutionis tempore, ne omittant moderatores animos alumnorum
ad apostolatum allicere et, pro eorum aetate et capacitate, de mediis hodier-
nis edocere, quin etiam in eodem moderate exercere, iuxta mentem Ecclesiae
et pro cuiusque Instituti natura et fine ». L Eos insuper, praesertim intra an-
num Pastoralem, aperte praemoneant de difficultatibus quae in vita aposto-
lica occurrere possunt.

Quae praeparatio alumnorum in primis ad opera propria Instituti diriga-
tur oportet. Nihilominus, praesertim in anno Pastorali, extendatur quoque,
saltem sub quadam generica ratione, ad varia munia sacerdotalia et curam
animarum quae sacerdoti cuilibet, data occasione, contingere possunt. Tan-
dem omnibus Religiosis viris et mulieribus congruae notiones tradantur de
Actione Catholica, cui ipsi secundum propriam quisque conditionem, validum
auxilium afferre possunt.

34. [De congrua aptatione rationis vitae Religiosorum operibus aposto-
latus exercendis ]. Ut Religiosi opera apostolatus sibi concredita expedite
adimplere valeant, prout oporteat eorum consuetudo vitae aptanda erit, prae-
sertim quoad horaria et exercitia in communi peragenda. Id quidem facien-
dum est non a subditis, sed a Superioribus, habita ratione apostolatus exer-
cendi atque intra finem et secundum spiritum Instituti, ne propter huius-
modi necessariam accommodationem religiosa sodalium vita ullum capiat
detrimentum,

230

SESSIO VII - ACTA

35. [ Coordinatio apostolatus : necessitas ]. Quo haec impensior actuo-
sitas apostolica Religiosorum in commune bonum tum Ecclesiae universae
cum singularum dioecesium vel regionum plenius cedat, necessaria est sive
inter diversa Instituta sive cum Clero saeculari, etiam in ambitu paroeciali,
arcta operum et actionum coordinatio, pari zelo et diligentia, ab Ordinariis
locorum et Superioribus religiosis promovenda ex qua una acies ad Regnum
Dei in animabus roborandum et extendendum, potentissima constituatur.

36. [ Coordinatio apostolatus-. caritas, regula suprema.]. Fecunda autem
coordinatio actionis apostolicae non pendet solum ab organica dispositione
operum et virium, sed maxime a supernaturali animarum et mentium habitu,
qui in caritate radicatur ab eaque nutritur et profluit. Ideo, ad hanc exopta-
tam coordinationem obtinendam norma suprema ea sit ut, singulorum iuri-
bus servatis, omnia ab omnibus cum mutua aestimatione et perfecta caritate
fiant, solum attendendo ad gloriam Dei et animarum salutem.

37. [ Coordinatio apostolatus-. quoad opera etiam propria ]. Perfecta
autem apostolatus coordinatio, praeter varia opera communia dioecesis com-
prehendit etiam opera propria singulorum Institutorum, quae in bonum
dioecesis vel regionis cedant.

38. [ Coordinatio apostolatus-. ratio procedendi ]. Apostolatum rite coor-
dinare competit Sacris Praesulibus sive singulis in sua cuique dioecesi, sive
variis eorum coetibus ad hoc legitime constitutis si de apostolatu agatur per
integras regiones promovendo. Sane, omnino decet et expedit ut hac in re
Sacri Praesules, pro parte apostolatus a Religiosis suscepta, non procedant
nisi praeviis consiliis initis cum Superioribus qui aequum ferre valent iudi-
cium de iis quae eorum sodales convenienter praestare possunt.

Sacra vero Synodus enixe commendat ut Superiores religiosi Sacrorum
Praesulum placitis iuxta normas statutas libenter obsecundent.

39. [ Coordinatio apostolatus-. consilium coordinativum]. Valde exop-
tandum est ut speciale in unaquaque dioecesi instituatur Consilium cui Or-
dinarius loci praesit et in quo uterque clerus partes habeat. Huius Consilii
munus erit ea quae ad apostolatus opera eiusque coordinationem spectant
investigare, perpendere atque practicas deducere conclusiones quas Ordina-
rius loci ad effectum deducere valeat, servatis de iure servandis.

Quando autem in praefato Consilio de re Institutorum laicalium sive
virorum sive mulierum propria tractabitur, Superiores aliique legitimi dele-
gati horum Institutorum vocandi erunt, informationes super quaestionibus
discutiendis daturi et mentem suam manifestaturi.

Expedit quoque ut similia Consilia instituantur pro totius nationis vel
alicuius regionis territorio, ut munia et incepta apostolica quae ad universa-
liores effectus tendunt, consiliis collatis cum Superioribus religiosis, effica-
cius promoveantur et aptius coordinentur.

40. [ Coordinatio apostolatus-. conventus utriusque cleri]. Curent pa-
riter Sacri Praesules ut habeantur utriusque Cleri conventus et collationes

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

231

indolis culturalis et pastoralis, ad fovendam mutuam cognitionem et peni-
tiorem compaginem in apostolatu exercendo.

41. [ Coordinatio apostolatus-. adiutrix opera Conferendarum Superio-
rum Maiorum~\. Conferentiae Superiorum Maiorum in pluribus nationibus
erectae hanc Institutorum coordinationem in apostolatu pro sua parte pro-
moveant, habita ratione eorum quae ab Episcopis circa apostolatum statuta
fuerint.

42. [ Coordinatio apostolatus-. Conferentiae inter Episcopos et Reli-
giosos , ]. Ad fovendas concorditer et fructuose mutuas relationes Episcopos
inter et Religiosos, quoties id opportunum videbitur conveniant Episcopi et
Superiores religiosi per se aut per suos delegatos, ad negotia tractanda, quae
universim ad apostolatum in natione aut provincia pertinent.

NOTA

1 Cf. Sedes Sapientiae, art. 47, 1.

Caput VII

DE PRIVILEGIIS RELIGIOSORUM

43. [De quibusdam privilegiis Religiosorum ad Episcopos extendendis\.
Facultates et privilegia, quibus in bonum fidelium gaudent Religiosi in dioe-
cesi domum habentes, competunt etiam loci Ordinario.

44. [De privilegiis Religiosorum revidendis ]. Privilegia particularia a
Sancta Sede decursu saeculorum Religiosis Institutis aliisque aequiparatis
concessa, eatenus in vigore servanda sunt, quatenus bonum religionis pro-
moveant. Ideo, intra congruum temporis spatium, ab Apostolica Sede deter-
minandum, ipsius Sanctae Sedis iudicio submittenda erunt.

2) RELATIO EM.MI P. D. PAULI CARD. MARELLA
PRAESIDIS COMMISSIONIS
DE EPISCOPIS ET DE DIOECESEON REGIMINE

Cum venia Em. mi Domini Cardinalis Valeri, liceat mihi de hoc pro-
posito schemate pauca praemittere.

Quaestio « de determinandis rationibus inter Episcopos et Reli-
giosos » Commissioni nostrae concredita est hunc in finem ut, exemp-
tionis privilegio servato, Religiosi magis, sub Episcoporum modera-
mine, in apostolatus opera incumbant et amplior cooperatio vigeat inter
clerum dioecesanum et religiosos.

Revera, neminem fugit huiusmodi quaestionem maximi momenti
esse, his nostris praesertim temporibus, cum religiosorum praesentia in

232

SESSIO VII - ACTA

dioecesibus magis in dies necessaria appareat, dum libenter conspici-
mus eorum numerum, Deo favente, multiplicari; nova enim semper et
multa Congregationum genera constituuntur, quae diversos sibi fines
proponunt, omnes prorsus christianae vitae ramos complectentes.

Quidquid est de praeterito, et quin in singulos personarum et lo-
corum casus inquiramus, fatendum tamen est, hodiernis temporibus,
Episcopos, qui gregem Dei pascere debent, magnopere curare ut in suas
dioeceses vel Nationes Religiosi numero maiores conveniant ibique con-
sistant, ut in apostolatus opera immittantur.

Quod profecto maximum momentum habet, cum de apostolatu agi-
tur, qui, si iuxta ecclesiasticae doctrinae principia et praecepta perse-
quatur, ad efficaciam curae pastoralis Ecclesiae augendam, maxime con-
ferre poterit.

Persuasum igitur habeo tam Episcopos quam Religiosos ipsos om-
nino sperare fore ut Concilium Vaticanum II haec principia non solum
nota faciat sed etiam commendet, ita ut ad effectum deducantur et
ubique adhibeantur; utpote quae ad foecundam utriusque cleri collabo-
rationem adducere valeant.

Attamen affirmare nolim haec principia nondum omnino in Ecclesia
vigere nec dicere singulares quosdam abusus et incommoda hac in re
occurrere. Absit!

Sed oportet utraque pars securam tutamque aggrediatur viam, non
solum de facto, sed etiam de iure, ut omnis generis dubia et ambigui-
tates, quantum fieri potest, omnino vitentur.

Quae si nihilominus ullatenus evitari nequeant, sumus namque in-
ter homines, Apostolicae Sedis tunc erit ea tollere et iudicare.

Praeterea cum in praesens, ut olim fuit, non habeatur amplius « Epi-
scoporum et Regularium Congregatio », non video cur institui non pos-
sit quaedam peculiaris Commissio seu Tribunal mixtum, ex utriusque
partis sodalibus constans.

Ceterum Vos Ipsi, Eminentissimi ac Reverendissimi Domini, hac
in Aula non semel notare potuistis nonnullos Patres timere, ne Religio-
sorum exemptio mutationem quamdam seu reformationem subeat, neve
relatio Religiosorum ad Episcopos prorsus transformetur.

Revera huiusmodi timores aliqualem rationem habere videntur, si
quaedam paginae perlegantur, quas Commissio Antepraeparatoria con-
scribendas curavit, in quibus Episcopi durioribus forsitan verbis ali-
quando usi sunt, quae tamen ullo modo ostendebant voluntatem sese
ultro immiscendi negotiis Communitatum Religiosorum, sed potius de-
siderium demonstrabant maioris pastoralis muneris efficacitatis et au-
ctuositatis assequendae.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

233

Fateor libentissimo et gratissimo animo Episcopos Commissionis no-
strae, sive Membra sive Consultores, corde magno et animo volenti adla-
boravisse, praesertim desideratissimum patrem Felicem Cappello, qui
fuit quaestionis Ponens.

Viginti et unum vota conscripta sunt et quadraginta responsiones
scripto exhibitae: decem schemata confecta sunt, quorum quattuor in
Sessionibus Generalibus per plures dies examinata et expolita fuerunt.

In Sessionibus vero Sodales omnes magna libertate semper locuti
sunt, et consilia ac opiniones suas proferre potuerunt: haec autem multa
et diversa fuerunt. In disceptationibus tamen, aliquando vivissimis, non
pauca praeiudicia ceciderunt et multis quaestionibus tranquillae et pru-
dentes solutiones inveniri potuerunt.

Nec satis fuit!

Hic enim de materia mixta, immo maxime mixta agitur, atque non
de rebus sed de personis, et quidem non de singulis, sed de communita-
tibus tractatur, de hominibus nempe, qui votis ab Ecclesia approbatis
et affirmatis Deo se devovent, et de quibus iure meritoque dicitur
« Religiosi aut ita sint aut non sint »!

Quapropter constituta est « Subcommissio mixta », sodalibus con-
stans sive nostrae de Episcopis sive Commissionis de Religiosis.

Commissionis nostrae sodales fuerunt Exc.mi Patres: Gawlina, Se-
cretarius, Morcillo, Archiep. Caesaraugustanus, Carli, Ep. Signinus, et
P. Cappello.

Commissionis de Religiosis sodales fuerunt: Rev.mus Rousseau,
Secretarius, Exc.mus Compagnone, Ep. Anagninus, Patres Abellan, S. I.,
et Tocanel, O.F.M. Conv.

Sodales isti, optima voluntate et concordi animo, commissum per-
fecerunt, id unice spectantes ut omnia cum caritate fierent, ad assequen-
dam maximam collaborationem inter Episcopos et Religiosos, in bonum
Ecclesiae et in salutem animarum, prout ego ipse testes fui. Prae oculis
etiam habere videbantur illud Salustii, si bene reminiscor, quod in scho-
lis didicimus, « Concordia parvae res crescunt, discordia maximae dila-
bantur ».

Gratum igitur mihi est, qui Episcoporum Commissioni praesum,
meritas laudes et grates coram omnibus referre Rev.mo Patri Rousseau,
Secretario Commissionis de Religiosis, Exc.mo Domino Archiep. Ga-
wlina, Commissionis nostrae a Secretis, et ceteris utriusque Commis-
sionis Sodalibus, qui pondus diei et aestus sustulerunt ut ad optatam
pervenirent schematum compositionem.

De schemate concordato Exc.mus ac Rev.mus Dominus Cardinalis

234

SESSIO VII - ACTA

Valeri, Commissionis de religiosis Praeses, nunc Vobis relationem fa-
ciet ita ut Vestram valeatis dicere sententiam et opportunas suggestio-
nes et animadversiones proferre.

3) RELATIO EM.MI P. D. VALERII CARD. VALERI
PRAESIDIS COMMISSIONIS DE RELIGIOSIS

Introductio. - De rationibus inter Episcopos et Religiosos, prae-
sertim quoad apostolatus opera exercenda, complurima consilia et vota
Exc.mi Ordinarii locorum miserunt ad Rev.mam Commissionem An-
tepraeparatoriam Concilii. Praesens schema communi utriusque Com-
missionis de Episcopis et Dioeceseon Regimine ac de Religiosis ope-
ra concordatum fuit. In hoc valde complexo et non facili negotio, potest
dici quod membra nostrae Commisisonis ex una parte operam dedisse
ut praerogativa essentialia Institutorum Religiosorum, quae ad eorum
naturam et vitam pertinent, aequa ratione fuisset agnita et sancita; ex
altera tamen parte Commissionem de Religiosis non paucis renuntiatio-
nibus assensum praebuisse ut apostolatus Religiosorum sub Sacrorum
Praesulum moderamine, prout convenit, exerceretur.

Ad Prooemium. - In limine studii schematis liceat advertere non
agi de Religiosis ad apostolatum vocandis, quasi hucusque ipsi in eo vere
defecissent; sed de eorum apostolatu, ad opera externa quod attinet, ob
prementes hodiernas animarum necessitates, pro viribus augendo necnon
sive cum clero saeculari sive inter diversa Instituta apte coordinando,
sub Ordinariorum locorum moderamine exercendo.

Principia fundamentalia. - Normis de apostolatu religiosorum sub
regimine Episcoporum praemittenda erant principia fundamentalia qui-
bus ipsae nitantur oportet.

Primum principium esto: Episcopi, quisque in propria dioecesi,
tamquam duces apostolatus habendi sunt; propterea, Religiosi munia
sua apostolica exercere tenentur ut Episcopis auxiliatores adsint et sub-
sint, servatis quidem de iure servandis (Art. 1).

Ad secundum principium fundamentale quod attinet, ante omnia
retinendum est vitam religiosam, qua talem, ad perfectionem christia-
nam ope Consiliorum Evangelicorum assequendam essentialiter ordina-
tam esse, non vero ad opera externa apostolatus exercenda. Sane, om-
nes perfectionis asseclae dilectionem proximi una cum dilectione Dei
prosequi debent, sed aliter et aliter. Dum enim animae contemplativae
precibus piaculisque proximum iuvant, religiosi vitae activae operibus
externis apostolatus incumbunt, nihil vero sacrificando de ipsa vita

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

235

religiosa, licet huius vitae disciplina exigentiis apostolatus assumpti
congruenter accommodanda sit.

Ideoque, ut fert secundum principium fundamentale, apostolatus
externus religiosorum sub Sacrorum Praesulum moderamine merito exer-
cendus est; sed. intra aequam mensuram et secundum normas conve-
nientes ne ex aliquo excessu gravia scaturiant incommoda et damna.

Tertium principium respicit exemptionem (de qua tamen, ut ve-
rum fateor, nihil remanet in praesenti schemate nisi nomen) ad religiosa
Instituta efficaciter tuenda inductam, quo, ut docet Papa Leo XIII in
Constitutione Apostolica Romani Pontifices (1881), « melius in reli-
gionibus omnia sint inter se apta et connexa, ac sodales singuli pacato
et aequabili vitae cursu uterentur; denique ut esset incremento et per-
fectioni religiosae conversationis consultum ».

Exemptio certe non est absoluta et illimitata. Quatenus enim de
« apostolatu agitur locali, qui adiutricem operam Ecclesiasticae Hierar-
chiae praestare debeat, prorsus necesse est ut sine Episcopo nihil fiat »
(Pius XII: Epist. ad Cong. Hisp, 1956) a sacris utriusque Cleri admi-
nistris, itemque « sarta tecta sit dioecesana disciplina » (Leo XIII:
Const. Ap. citata).

Quartum principium vero derivatur a primo illudque complet.
Etenim, apostolatus sub moderamine Sacrorum Praesulum exercendus,
ut in bonum commune cuiusque dioecesis cedat, ordinata collaboratione
cum Clero saeculari et inter diversa Instituta procedere debet.

Caput II: Normae practicae de sublectione Religiosorum. - His
principiis fundamentalibus positis, statuuntur in Capite Secundo quae-
dam normae generales de Religiosorum subiectione Ordinariis locorum
in operibus externis apostolatus explendis, attenta etiam diversitate ri-
tuum Latini et Orientalis, ut explicatur praesertim nn. 5 et 9. Num. 5:
« Religiosi omnes ritus latini, etiam religionis exemptae, Ordinarii loci
iurisdictioni ad normam iuris subdunt in iis omnibus quae ad cultum
divinum, ad curam animarum et ad apostolatus opera, in dioecesi exer-
cenda, spectant ».

Cap. III: Dedicatio Religiosorum operibus apostolatus. - Qua ra-
tione Religiosi variis operibus apostolatus addicantur, in Capite Tertio
accurate definitur. Non est tamen omittendum Religiosos non esse dioe-
cesibus incardinatos, sed adscriptos suis Institutis (cf. can. 111, § 2),
quae habent suam propriam structuram socialem, suum regimen et pro-
priam vitam, et etiam missionem, ut ita dicam, post approbationem ec-
clesiasticam acceptam, exercendi et promovendi pia opera propria
(cf. can. 497, § 2). Ideo, attendenda est in hac re distinctio inter

236

SESSIO VII - ACTA

opera Institutorum propria et cetera quae pro opportunitate susci-
piuntur (Artt. 11, 12, 13).

Vi canonis 497, § 2 Codicis luris Canonici, « constituendae novae
domus permissio facultatem secumfert... pro omnibus religionibus, pia
opera exercendi religionis propria, salvis conditionibus in ipsa permissione
appositis ». Praecisionem magni momenti affert Art. 14 qui loco: « salvis
conditionibus », dicit: « nisi quaedam expresse ab Ordinario loci in ipsa
permissione concedenda, excepta sint ». Quae regula observanda quoque
erit quoad associationes Institutorum religiosorum proprias.

Apostolica actuositas autem sodalium Statuum Perfectionis non cir-
cumscribitur operibus propriis aliisque stabiliter assumptis. Quare, ut
habetur in Articulo decimo octavo: «' Si Ordinarii loci iudicio, reli-
giosorum auxilium necessarium aut valde utile censeatur... Superiores
religiosi, ab eodem Ordinario rogati, tenentur pro viribus petitum auxi-
lium... praestare ».

Hae normae applicari possunt, congrua congruis referendo, etiam
ad opera et ministeria quae ambitum dioecesis superant (Art. 19). In
locis quoque Missionum principia fundamentalia supra posita omnino
servanda sunt, quia ubique religiosi tales animo et opere remanere
debent: « sint ut sunt aut non sint » (Art. 20).

Caput IV: De ministerio paroeciali a Religiosis participando. -
Propter hodiernum momentum rei, speciale habetur Caput Quartum de
ministerio paroeciali.

Licet paroeciae, maxima ex parte, saltem extra missionum regiones,
sacerdotibus saecularibus assignentur, non ideo religiosi a ministerio
paroeciali dicendi sunt absentes. Praeter enim illos servitio paroeciarum
addictos, complures exercitiis spiritualibus et missionibus tradendis in-
cumbendo, pastorum opera vero complent et corroborant, dum alii, oc-
casione data, parochos adiuvant vel ad tempus supplent.

Nihilominus, nostris diebus necessitas suadere potest vocantibus
Episcopis ut religiosi maiorem partem habeant quam antea in paroeciis
regendis, habita tamen indole cuiusque Instituti.

Caput V: De quibusdam casibus particularibus. - Satis amplum est
Caput Quintum « de quibusdam casibus particularibus dependentiae Re-
ligiosorum ab Ordinariis locorum ».

Quin in singulos ingrediamur, duo tamen mihi videntur hic ad-
vertenda.

His variis casibus particularibus, potestas Ordinariorum locorum in
Religiosos certo ampliatur. Sed in boc caute est procedendum ne prop-
terea ordo internus Institutorum perturbetur eorumque vitae et effi-

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

237

cacitati actionis detrimentum afferatur, prae oculis semper habito prin-
cipio fundamentali in secundo loco supra statuto.

Alterum autem advertendum est quod Commissio de Religiosis in
suo schemate de Apostolatu parando, plerosque horum casuum parti-
cularium omiserat, ne Concilium videretur descendere ad nimia particu-
laria quae locum invenire poterant in Codice revidendo. Etsi deinde
practica ratione ad schema Exc. morum Episcoporum accesserit, mentem
autem non mutavit, rem relinquendo iudicio Rev.mae Commissionis
Centralis.

Caput VI: De operibus apostolatus rite explendis et coordinandis. -
Ut Religiosi opera apostolatus rite et fructuose explere valeant, bene
praeparati inveniri debent. De hac praeparatione breviter agitur in
Articulo trigesimo tertio, sed longe fusius in schemate speciali « De alum-
nis instituendis ». Pariter, haud raro necessarium erit, ut habetur in
Articulo sequenti (34), disciplinam vitae in Institutis aptare exigentiis
hodierni apostolatus: de hac re etiam in speciali schemate « De con-
stitutionibus... aptandis » agitur.

Uberiores autem fructus apostolatus in singulis dioecesibus sine
inutili virium dissipatione obtinebuntur per arctam operum et actio-
num coordinationem sive inter diversa Instituta sive cum clero saecu-
lari, etiam in ambitu paroeciali, « ab Ordinariis locorum et a Superiori-
bus religiosis promovenda, ex qua una acies ad Regnum Dei in anima-
bus roborandum et extendendum, potentissima constituatur » (Art. 35).
Hunc in finem Commissio mixta putat in singulis dioecesibus consti-
tui posse, si Episcopis placebit, consilium coordinativum, in quo uterque
clerus partes habeat et cui ceteri Religiosi quoque vocari possent, infor-
mationes daturi et mentem suam manifestaturi super quaestiones ad
se spectantes. Hanc exoptatam coordinationem omnium virium ad apo-
stolatum procul dubio fovent Conferentiae Episcoporum et etiam fovere
possunt illae Superiorum Maiorum.

Caput VII: De privilegiis Religiosorum. — Schema explicat brevi
capite « De privilegiis Religiosorum » quae, ex una parte, ad Ordinarios
locorum extenduntur, dum ex alia parte revisioni a Sede Apostolica
peragendae subiicienda sunt.

4) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Ruffini: Si universe loquar, dixerim schema esse optimum.
Cui laudi reor me non contradicturum si pauca mihi non placere
fatebor.

238

SESSIO VII - ACTA

Pag. 7, 1 lin. 20 s. : « ... quae si necesse sit, in hunc finem sunt
congrue accommodandae ». Si agitur de Ordinibus vel Congregationi-
bus Religiosis iuris pontificii, recurrendum sane erit ad S. Sedem et,
nominatim, ad S. Congregationem negotiis religiosorum sodalium prae-
positam.

Pag. 8, 2 lin. 18: Adverbium «potissimum» omittendum censeo,
ne aliqua confusio inde oriatur.

Cum autem velim exemptionem — - quae dicitur — ad ordinem
internum (simpliciter) restringi, nullomodo propositum est mihi impe-
dire opera quae fine et natura uniuscuiusque familiae religiosae com-
prehenduntur, ob quae valde laudandi sunt Religiosi, qui per plura
saecula optime de Ecclesia Christi meriti sunt. Solum non admittendam
esse existimo Religiosorum independentiam ab Episcopo loci in operi-
bus externis exsequendis, quae ad publicum ministerium pastorale in
dioecesi, quocumque modo, pertinent.

Ceterum si dependentiam — in hac re — ab Episcopo loci in tuto
collocandam esse affirmo, simul assero huius modi dependentiam, sem-
per temperandam esse caritate et mutua benevolentia. Secus Religiosis
facultas erit semper appellandi ad S. Sedem,

Pag. 10, 3 lin. 4 s.: « ... quae ad cultum divinum... ». Melius: « ad
cultum divinum publicum ».

Pag. 18, 4 lin. 8 s.: « ... nec alter alteri causam iudicii sui aperire mul-
toque minus probare tenetur ». Id mihi videtur nimium!

Pag. 20, lin. 32 s.: « ... ad alumnorum institutionem ac discipli-
nae rationem ». Hoc loco statim addendum puto: ad magistrorum hono-
raria et assicurazioni sociali (quae dicuntur). Saepe enim Religiosi in
scholis suis habent Professores laicos et e Clero dioecesano.

Pag. 25, f> ad n. 40: in parte extrema haec adderem: « Quibus con-
ventibus et collationibus ut er que clerus inter esse teneatur ».

Adnotatio : Necesse est omnino (et urget!) ut Romae habeatur
S. Congregatio, vel Tribunal, vel Commissio Em.morum Cardinalium,
cui munus sit et officium dirimendi ad normam iuris quaestiones quae
inter Episcopos et Religiosos oriantur. Nunc enim — ut iam Em. mus
Card. Ciriaci animadvertit — Episcopi frequenter nesciunt quomodo
absoluta cum libertate iura dioecesana in controversiis cum Religiosis
tueri possint et valeant.

1 Cf. p. 221.

2 Cf. p. 221.

3 Cf. p. 222.

4 Cf. pp. 226-227,

5 Cf. p. 228,

0 Cf. p, 231.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

239

Card. Leger: Praesens schema mihi placet in hoc quod dioece-
sanae unitati servire intendit. Duas considerationes generales faciam.
Haberi videtur in Ecclesia opinio saepe expressa quod de se apostolatus
nocet vitae proprie religiosae. Credo quod opportunum esset notare in
prooemio quomodo potius uterque ab invicem vivificatur et foecunda-
tur. Praeterea doleo quod, post firmam affirmationem principii subie-
ctionis religiosorum quoad opera apostolatus (cf. primum principium),
fiunt concessiones multae ita ut principium extenuatur illud et formulen-
tur normae inextricabiles.

Prooemium: Assumatur expressio « sodales status perfectionis » pro
omnibus membris utriusque sexus omnium institutorum perfectionis et
servetur in toto textu.

Numerus 1: linea 13, tollantur verba « servatis quidem de iure
servandis » quia inutiliter attenuant pricipium quod semper valet. Illa
expressio et aliae similes, quae inveniuntur in textu, sunt modus ener-
vandi legem, negando quod prius affirmabatur, ita ut nemo scit quod sit
ius et semper dubium habeatur de veritate principiorum. Quando pluria
sunt principia quoad eamdem personam vel actionem, potius affirmentur
unum post aliud sine adiunctione confuse diminutiva.

Numerus 2: pagina 8, 7 linn. 2 et 6 tollantur « ad normam iuris »
pro eadem ratione ac superius. Semper enim agendum est ad normam
iuris.

Numerus 3: linea 18, tollatur verbum «potissimum» et dicatur
« ipsa enim, salva concessione specifica cuiusdam privilegii apostolici,
ordinem internum unice respicit ».

Numerus 8: quod in illo numero dicitur, extendi deberet ad omnes
locos ubi dioeceses sunt in statu — quamvis non iuridico — missionis;
v. g. extendi deberet ad multas dioeceses Americae Latinae et ad quas-
dam regionis meae.

Numerus 9: linea 10, dicatur: « tenentur legibus, decretis et ordi-
nationibus ». Etenim aliqua sunt documenta vel expressiones voluntatis
Episcopi quae non sunt sub forma legis vel decreti.

Linn. 10 et 20, tollatur verbum « etiam ». Etenim verbum illud
destrui potest mentem totius illius numeri. Nam sub illo verbo inve-
nitur Ordinarius religiosus, sicuti ille posset dare decreta et leges, for-
san contrarias illis Episcopi, in eisdem materiis.

Specifice dicatur quod praedicatio ope instrumentorum communica-
tionis, ob eius maximum momentum, subest auctoritati Ordinarii loci
a quo datur emissio radiophonica vel televisifica.

7 Cf. p. 221.

240

SESSIO VII - ACTA

Numeri 12-13-14: recognoscantur. Mihi enim videntur fructus
multarum compromissionum ita ut claritate et simplificatione multum
indigent. Tenues distinctiones multiplicantur quae problemata non elu-
cidant, sed potius dissentiones fovent.

Praeterea propono ut legitimum sit Ordinario loci defendere alicui
Instituto exercitationem alicuius operis proprii, etiam Instituto sine
ulla limitatione iam in dioecesi acceptato, et salvo semper iure recur-
rendi ad Sanctam Sedem. Etenim saepe fit ut opera propria exercentur
quae, iudicio Ordinarii loci, nunc quasi inutilia sunt vitae Ecclesiae, dum
aliae necessitates sunt quibus utiliter vacare possent. Protectio iuridica
« propriorum operum » — praesertim operum devotionum particula-
rium et operum quae valde indirecte sese referunt ad apostolatum vel pie-
tatem — illa protectio damnosam deperditionem virium in Ecclesia
fovet.

Praeterea propono ut obligentur religiosa Instituta praesentare Or-
dinario loci elenchum completum eorum « operum propriorum ».

Numerus 13: linea 17, dicatur: «pro quavis stabili commissio-
ne... ». Etenim sunt commissiones temporariae pro quibus conventio
vere inutiliter fieret.

Linea 20, loco « competentem Superiorem », dicatur: « maiorem
Superiorem »,

Numerus 22: linea 15 dicatur: « haec paroeciae commissio, nun-
quam tamen secundum plenam unionem, potest fieri sive ad tempus
indefinitum, sive... etc. ».

Numerus 30: addatur quod religiosi servare debent etiam ea omnia
ab Episcopali Conferentia edicta quae apostolatum formalem, carita-
tivum et socialem respiciunt.

Numerus 31: detur Ordinario loci ius visitandi libros omnium
religionum ita ut cognoscat eorum statum finantiarium. Hoc est enim
maximi momenti quia Ordinarius adiuvare potest religiones; praeterea
sic praecaveri possunt operationes finantiariae suspectae, et saepe sae-
pius etiam scandala quae damnosa sunt non tantum Instituto religioso
sed et Ecclesiae dioecesanae.

Numerus 33: linea 20, dicatur: « notiones tradantur de actione
catholica, sociali et caritativa... ». Apostolatus socialis et caritativus sunt
campi ubi summe agunt religiones.

Numerus 44: in fine illius numeri sequentem additionem propono:
« Habeantur ut normae illius revisionis, sane iudicio Sanctae Sedis sub-
mittendae: 1) Sodalium statuum perfectionis privilegia quae ordinem
internum Instituti non respiciunt, consideranda sunt ut per modum
exceptionalem concessa. 2) Titulus ad illa privilegia iam concessa ser-

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS 241

vanda est necessitas fidem tuendi vel propagandi in locis et circum-
stantiis particularibus, non tamen merita ab Instituto acquisita in tem-
pore praeterito ».

Card. Godfrey; Schema loquitur de quattuor principiis:

1) De obsequio erga Episcopos et cooperatione in opera apostola-
tus. Grati omnino erunt Pastores pro auxilio praestito.

2) Religiosi manent semper tales et Episcopi e parte sua in hoc
cooperantur.

3) Tertium principium de exemptione: hic oriuntur quandoque dif-
ficultates et bene observat Schema: exemptio non est absoluta et illimi-
tata et potius ordinem respicit internum. Certe si haec veritas ad praxim
reducatur omnia pacifice procederent. At pro Episcopo difficile est quan-
doque si religiosus sibi vindicat independentiam in disciplina externa
quantum spectat ad publica spectacula, theatra et cetera. Clerus omnis
subest regulis synodalibus quantum spectat ad disciplinam externam.

4) Quoad principium de collaboratione inter clerum religiosum et
saecularem non magna videtur difficultas. Apud nos res bene procedit,
dummodo in apostolatus operibus omnia fiant sub Episcoporum ductu et
moderamine uti in schemate dicitur.

Quod dicitur pag. 10 8 de legibus et decretis cultum respicientibus
potest accidere, sed raro accidit, quod religiosi non facile volunt se sub-
mittere Episcopo: religiosae etiam quandoque, sed raro, se reluctan-
tes ostendunt in hac re et sese confidunt propriis Superioribus. Sacra
Synodus bene faceret insistendo de obligatione erga Episcopum.

In directione paroeciarum a Religiosis difficultas potest oriri si pa-
roeciae tendant esse nimis alienae ab operibus dioecesanis.

In capite quarto, pagina decima septima, 9 agitur de oblationibus fide-
lium et notatur quod oblationes fidelium, in paroecia factae, praesumun-
tur intuitu paroeciae factae nisi aliud certo constat. Optime in mentem
revocatur hoc principium.

Omnia huius generis S. Synodus in lucem faciat et ita evitabitur
conflictus, exempli gratia de funeralibus in ecclesiis religiosorum non
paroecialibus et alia huius generis.

In capite quinto multa sunt utiliter dicta, verbi gratia, de visitatione
scholarum, oratoriorum publicorum et semi-publicorum.

Specialis difficultas oritur ex eo quod religiosi quandoque scribunt

8 Cf. pp. 222-223.

0 Cf. p. 226.

242

SESSIO VII - ACTA

ad diaria litteras et articulos de rebus fidei et morum sine licentia Ordi-
narii et, quantum constat, hoc potest fieri inscio proprio Superiore.

Card. Confalonieri: Pag. 26, 10 n. 41, non dicitur cui competat
conventus illos promovere, convocare eisque praeesse. Utique, ut evi-
dens est, hoc spectat Episcopis, sed non exprimitur, et ergo dubium
saltem practicum exoriri potest. Peto ut de hac re competentia clare
explicetur.

Card. Browne: 1) Istud schema ponit in cap. IV, n. 21, pag. 17, 11
lineis 6-10, aliquid quod videtur esse novum principium in iure dum
dicit: « Cum Religiosi sacerdotes de clero dioeceseos reapse sint, consen-
taneum est ut... quaedam paroeciae Clero regulari committantur (non
solum ob cleri saecularis penuriam), sed etiam eum in finem ut intimior
inter utrumque Clerum unio foveatur ». Istud principium quadam saltem
mensura validum esset de clero Religioso iuris dioecesani, sed quid de
Ordinibus de iure Pontificio habente missionem in universum mundum?
Difficile erit istam missionem complere si Ordinarius loci propria aucto-
ritate munera huius naturae Religiosis committere posset saltem si
isti talia munera acceptare obligantur. Item tales Religiosi sacerdotes
sunt de clero dioeceseos tantum in quantum ibi resident et apostolatum
exercent. Difficultas est ordinis practici maioris entitatis quam prima
fronte posset apparere.

2) Praedictum principium applicatur quoque in Cap. III, n. 13,
par. 2, pag. 13, 12 lineis 9-19. Item pag. 15, 13 lineis 5-18 per totum. Item
pag. 8, 14 lineis 16-20. Item pag, 11, 15 par. 9, lineis 9-19.

Beat. Saigh: 10 Ad Caput I: Principia fundamentalia.

Le N° 3 (page 8 17 ), en pariant de Pexemption des religieux, affirme
que le Souverain Pontife « ad Seipsum, vel in Ecclesia Orientali ad
Patriarcham, avocare potest Religiones... ». La formule ne semble pas
exacte, car, telle quelle, elle peut faire croire que Pexemption patriar-

10 Cf. p. 231.

11 Cf. p. 226.

12 Cf. p. 224,

13 Cf. p. 225.

14 Cf. p. 221.
lc Cf. p. 223.

16 Animadversiones Beat. Saigh lectae sunt, lingua latina, ab Exc.mo Edelby,
Archiep. Edesseno.

17 Cf. p. 221.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

243

cale, ou « stauropegie », est telle aussi, mais indirectement, une exemp-
tion pontificale. Plus exactement, Pexemption est Tacte par lequel un
institut religieux est retire, sur certains points, a Tautorite de TOrdi-
naire du lieu pour etre directement soumis a Tautorite du Pape (exemp-
tion pontificale) ou a celle du Patriarche (exemption patriarcale).

Ad Caput II: Normae practicae.

Le N° 7 (page 10 18 ) traite de la « subjectio religiosorum pro diversi-
tate rituum ». II envisage deux cas seulement: le premier est lorsque
des religieux travaillent dans un endroit ou il n’y a pour ainsi dire qu’un
seul rite: en ce cas, aux termes des canons 5 et 15 du Motu Proprio
Cleri sanctitati de Pie XII, les religieux sont soumis a TOrdinaire du
lieu de ce rite en tout ce qui touche leur apostolat. Le second cas est
lorsque des religieux latins exercent leur apostolat au profit de fideles de
plusieurs rites different s; en ce cas, iis dependent, pour leur apostolat,
de TOrdinaire qui les a appeles ou admis. Mais le cas le plus frequent,
qui n’a pas ete envisage par le Schema, est celui ou les religieux latins
exercent leur apostolat en faveur de fideles de rites differents, mais iis
n’ont ete appeles ou admis par aucun Ordinaire de rite oriental. Il arrive
en ce cas qu’ils continuent a dependre de TOrdinaire latin, bien que les
fideles latins sur ce territoire soient tres peu nombreux ou presque
inexistants. C’est ce troisieme cas, de beaucoup le plus frequent, que le
Schema devrait envisager pour lui apporter une solution convenable.
Naturellement, cette question ne saurait etre traitee par le Concile. Elie
serait de la compdtence de la Commission de reforme des Codes Occi-
dental et oriental.

Nous avions elabore, il y a quelques annees, pour ces sortes de cas,
un pro j et de reglement, que nous nous permettons de joindre a cette
note a toute fin utile.

* * *

Projet de reglement relatif aux pretres biritualistes et aux pretres de
rite oriental dans les Instituts religieux latins.

Etat de la question.

Par decret du l 6r juin 1885, la Propagande interdisait aux Insti-
tuts religieux latins d’admettre aux Ordres un sujet oriental sans le
consentement prealable du St-Siege. Leon XIII, dans son encyclique
Orientalium dignitas de 1894, n. X, voulut, en plus, qu’ aucun oriental
ne fut admis dans ces Instituts sans les lettres testimoniales de son

Cf. p. 222.

244

SESSIO VII - ACTA

propre Ordinaire. Dans une lettre du 15 juin 1912, le Prefet de la Pro-
pagande rappela qu’en plus des lettres testimoniales dont il est ques-
tion dans 1’encyclique Orientalium dignitas, le consentement du St-Siege
etait toujours requis pour 1’admission d’un sujet de rite oriental dans
un Institut religieux latin ( Fontes C.I.C., VII, 4943). Cette prescription
fut recueillie dans le Code de droit canonique de 1917, c. 542, 2°:
« Illicite, sed valide admittuntur: ... Orientales in latinis religionibus
sine venia scripto data Sacrae Congregationis pro Ecclesia Orientali ».

L’autorisation du St-Siege comportait alors dans tous les cas le pas-
sage du sujet au rite latin. Avec le progres des idees, on en vint a
admettre la possibilite, pour ces sujets orientaux, de demeurer dans
leur rite et, eventuellement, de former, a l’interieur de leur Institut,
des maisons et provinces « orientales ». L’exemple en aurait ete donne
par les Jesuites de Pologne orientale, Roumanie et Bulgarie, les Capu-
cins de Pologne orientale, les Conventuels de Roumanie, les Tertiaires
Carmes du Malabare, les Tertiaires Dominicaines dTraq (cf. Statistica,
con cenni st orici, della gerar chia e dei fedeli di rito orientale, 1932,
p. 358 sq.). Pour favoriser cette idee, la Commission ddnterpretation
authentique du Code, dans sa Reponse du 10 novembre 1925, ad VI
(A.A.S., XVII, 1925, p. 582), declara que 1’autorisation prealable de
la S. C. Orientale, dont il est question au c. 542, 2°, n’etait pas neces-
saire si les candidats orientaux, retenant leur propre rite, etaient destines
a former des maisons et des provinces de rite oriental.

Dans le territoire patriarcal, depuis 1938, la plupart des Instituts
religieux latins s’engagerent dans cette nouvelle voie et, si leurs maisons
« orientales » ne se voient presque pas encore, leurs pretres de rite
oriental augmentent tous les jours en nombre et developpent de plus
en plus leurs activi tes. Tres vite, des pretres seculiers latins obtinrent
de Rome la facul te de celebrer dans un rite oriental (le rite byzantin
le plus souvent).

A 1’enthousiasme general suscite par cette volte-face des Congre-
gations latines — et « latinisantes » — d’autrefois, ne tarda pas a suc-
ceder dans la hierarchie melkite un malaise; des plaintes se firent en-
tendre, suivies de protestations vehementes; certains allerent jusqu’a
demander le retour a 1’ancien etat de choses, estimant que des orientaux
« latinises » etaient moins dangereux que des orientaux qui entendaient
garder leur rite tout en travaillant en marge et, parfois, a 1’encontre de
leur Communaute d’origine ou d’adoption.

Voici les principaux chefs de plainte: Certains de ces religieux ou
pretres seculiers latins, obtenant le plus souvent de Rome Tindult du bi-
ritualisme ou du triritualisme a Tinsu des autorites locales, restaient

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS 245

latins de formation, d’esprit et de cceur. Leur celebratiori de la Ste Li-
turgie — a cela se reduit le plus souvent leur « orientalisme » — est
plutot defectueuse et ne sert trop souvent qu’a attirer ou a maintenir
dans la frequentation des chapelles et eglises latines une certaine clientele
orientale, au detriment des oeuvres et de la vie paroissiales. D’aucuns
visent meme la constitution de paroisses orientales confiees a leurs Insti-
tuts latins. Profitant de la carence de la legislation canonique, d’une
certaine conception toute occidentale et moyen-ageuse du privilege de
1’exemption pontificale, comme aussi de 1’encbevetrement et de la mul-
tiplicite des juridictions dans le Procbe-Orient, certains en viennent a
echapper pratiquement a tout controle d’une autorite ecclesiastique,
ou du moins a tout controle d’une autorite ecclesiastique de leur rite.
D’autres ont cru meme trouver dans 1’adoption d’un rite oriental un
moyen commode de supplanter, a plus ou moins breve echeance, la
juridiction du rite respectif. Des details seront fournis plus loin.

Efforts du patriarcat en vue d’une reglementation.

Le Patriarcat a exprime une premiere fois a la S. C. O. ses plaintes
de cet etat de choses, a propos de la creation du « Foyer Catholique »
au Caire et de « 1’Association Catholique de la Jeunesse Egyptienne »
(lettre de S. B. Cyrille IX k la S. C. O. du 18 juillet 1946, N° 179/SS).

Une note plus detaillee a ete remise a la meme S. Congr. par Sa
Beatitude le 23 septembre 1948, N° 313 et 313 bis/2. Elie expose
quelques faits saillants, suggere une nouvelle attitude et reclame surtout
la reglementation, ne fut-ce que par un Decret provisoire, de « la nou-
velle situation creee par les pretres biritualistes et uniritualistes appar-
tenant a des Ordres religieux latins ». La Note avait ete prealablement
soumise a 1’ examen des Peres du Synode annuel de septembre 1948,
qui 1’approuverent.

Une nouvelle lettre du 25 octobre 1948, N° 436/2, presentee a
Rome le 25 novembre suivant, insistait sur la necessite de donner a ces
pretres orientaux dans les Instituts latins une vraie formation orien-
tale et suggerait de les obliger a suivre auparavant les cours de l’Insti-
tut Oriental de Rome.

En decembre 1948, Mgr Medawar eut a Rome une entrevue avec
le R. P. B. de Gorostarzu, Assistant de France de la Compagnie de Jesus.
Apres en avoir verbalement rendu compte a S. Em. le Card. Tisserant,
il fut entendu qu’en principe la S. C. O. allait etudier un projet de
Reglement sur la matiere.

Par lettre du 22 avril 1949, N a 303/3, Sa Beatitude a rappele a
la S. C. O. sa promesse. Le 2 mai, Prot. N° 933/48, la S. Congr. re-
pondit qu’elle avait deja repris 1’etude d’un premier consulteur et

246

SESSIO VII - ACTA

qu’elle avait demande Pavis d’un second. « Je crois — est-il dit dans la
lettre — que la question sera resolue prochainement ».

Depuis, le S. C. n’a plus repondu, malgre de nouvelles instances du
patriarcat (2 juin 1949, N° 444/3; 16 decembre 1949, N° 193/4;
20 decembre 1949, N° 215/4). Le Synode de 1950 s’est occupe encore
une fois de Paffaire et a prie Sa Beatitude de renouveler ses instances
aupres de Rome (12 septembre 1950, N° 348/5). Le Synode de 1951,
dans sa seance du 26 juillet, crut opportun, en vue de faciliter le tra-
vail de la S. Congr., de confler a Pauteur de ces lignes Pelaboration d’un
Projet de Reglement a soumettre a l’examen et a Papprobation du
St-Siege.

Etat actuel de la legislation.

Sur ces entrefaits, parut le Motu Proprio « Postquam » du 9 fe-
vrier 1952, sur les Religieux, les biens temporels de PEglise et le sens
de quelques termes canoniques.

Le Motu Proprio touche la question qui nous occupe en deux en-
droits seulement. Le canon 5 porte:

« § 1. Les maisons des Instituts religieux de rite latin qui, avec
1’approbation du Siege Apostolique, auraient ete agregees a un rite
oriental, sont tenues d’observer les prescriptions de la presente loi, sans
prejudice des prescriptions de leurs Statuts relativement au gouverne-
ment interne de 1’Institut et des privileges a eux concedds par le Siege
Apostolique.

« § 2. L’Institut religieux de rite oriental qui, avec le consente-
ment du Siege Apostolique, possederait des maisons et des provinces
d’un autre rite oriental, dependra, en ce qui concerne le gouvernement
de 1’Institut, de la Hierarchie ecclesiastique orientale que le Siege
Apostolique aura designee ».

Le canon 74 § 2 declare qu’il est illicite d’admettre « des latins
dans les Instituts religieux orientaux ou dex orientaux dans les Insti-
tuts religieux latins — a Pexception de ceux dons il s’agit au canon 5
(c. a d. des orientaux qui gardent leur rite dans des Instituts possedant
des maisons agregees a un rite oriental) — ou dans des Instituts reli-
gieux d’un autre rite oriental sans une autorisation ecrite de la S. C.
pour PEglise Orientale ».

Du canon 5, on peut tirer, en ce qui nous concerne ici, les conclu-
sions suivantes:

1. Le droit distingue entre Institut de rite latin et Institut de rite
oriental. Le critere de la distinction n’est pas indique, mais il ne serait
pas difficile a etablir.

2. Avec Papprobation du St-Siege, un Institut latin peut avoir des

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS 247

maisons « orientali ritui adscriptae », Comme il n’y a pas de rite oriental
en general, on doit comptendre par cette expression « des maisons
agregees a un rite oriental, a un des rites orientaux ». Bien entendu,
rien n’empeche que dans une maison de ce genre il y ait de passage
ou en residence des religieux d’un autre rite, latin ou oriental. Mais il
faut, si je comprends bien le canon, que chaque maison soit, en tant
que telle, agregee a un rite determine: maison jesuite de rite copte,
de rite melkite, etc., et non pas, pour prendre un exemple concret,
« Residence jesuite orientale », sans plus. Le Motu Proprio ne prevoit
pas des maisons canoniquement inter-rituelles. A defaut de determina-
tion contraire, une maison appartenant a un Institut latin est latine par
le fait meme.

3. L’Ordinaire du lieu d’une maison est celui du lieu et du rite
auquel cette maison est agregee. Une £ois determine le rite d’une
maison, c’est 1’Ordinaire du lieu de ce rite qui exercera sur elle tous les
droits que lui reconnait le Motu Proprio, car, aux termes du paragraphe
1 de ce canon, une maison orientale est tenue, bien qu 'appartenant a un
Institut latin, au droit oriental contenu dans le Motu Proprio.

Par la est determinee 1’autorite ecclesiastique dont ddpend chaque
maison religieuse en Orient. Il semblerait, a premiere vue, que tout
doute est leve. Notre hierarchie ne saurait, pourrait-on dire, pretendre
exercer sa juridiction sur des maisons latines ou des maisons d’un
autre rite oriental; par contre, sur les maisons agregees au rite byzan-
tin melkite, notre hierarchie exercera tous les droits que la hierarchie
latine exerce sur les maisons religieuses de ce rite. Que veut-on de
plus?

Pour peu que l’on reflechisse aux conditions concretes de la vie de
1’Eglise en Orient, il parait evident que le canon 5 ne resout pas toutes
les difficultas. En effet, qu’est-ce qui empeche un Institut religieux latin,
le Jesuites, par exemple, de declarer que toutes ses maisons du Proche-
Orient sont erigees dans le rite latin, et donc soumises aux seules juri-
dictions latines, meme si elles comprennent en majorite ou exclusive-
ment des religieux de rite oriental? Cet Institut aura ainsi, avec 1’auto-
risation eventuelle du St-Siege, des pretres de rite melkite, des chapelles
et eglises de ce rite, des offices de ce rite, etc. En application du canon 5,
1’Ordinaire qui seul aura juridiction sur ces maisons sera 1’Ordinaire
latin. C’est lui donc, qui, aux termes du droit latin, devra veiller sur
la bonne celebration de la liturgie byzantine dans ces maisons et pro-
mulguer a ce sujet des instructions qui obligeront meme les religieux
exempts (c. 1261 C.I.C.); c’est lui qui autorisera 1’impression des
livres liturgiques byzantins comme les autres (c. 1385 C.I.C.), 1’erection

248

SESS.IO VII - ACTA

d’une eglise ou chapelle byzantines, etc. J’arrete 1’enumeration, car en
poussant ce principe jusqu’a ses dernieres consequences, on aboutirait
au desordre et au ridicule...

Les memes inconvenients se verifient si des pretres-religieux mel-
kites se trouvent dans une maison erigee dans un autre rite oriental.

Certaines de ces difficultes doivent etre prevues et resolues dans
d’autres parties du futur Code de droit canonique oriental. C’est sans
doute la raison pour laquelle la S. C. O. s’abstient de promulguer un
Reglement sur cette matiere.

Mais, ces parties du futur Code peuvent ne jamais paraitre; ou
bien, elles peuvent tarder; ou bien, elles peuvent avoir ete elaborees
sans tenir suffisamment compte des exigences reelles du pays et de la
complexite des donnees du probleme. Toutes ces raisons nous confirment
dans 1’opportunite de tenter ce Projet de Reglement qui, a defaut d’ap-
probation et de promulgation par la S. C. O., servira du moins a facili-
ter la tache des Codificateurs du St-Siege.

Observations preliminaires.

1. Le fait que les orientaux gardent leur rite en entrant dans un
Institut religieux latin, ou que des religieux ou pretres latins passent
a un rite oriental ou obtiennent le privilege du biritualisme est une
institution heureuse. II ne faut pas que les difficultes, inherentes a toute
institution nouvelle, nous fassent oublier les avantages incontestables de
cette initiative. Grace a elle, les Eglises d’Orient ne perdront plus les
meilleurs de leurs enfants. Elles beneficieront, au contraire, de 1’orga-
nisation, de 1’experience et de la force d’Instituts internationaux secu-
laires, qu’il vaut certes mieux avoir de son cote! Sympathiques ou anti-
patbiques, ces Instituts restent indispensables a 1’ceuvre de 1’Eglise en
Orient: que ferions-nous vraiment sans eux? Les elements orientaux
dans' les Instituts latins ont des chances de transformer peu a peu la
mentalite latinisante et imperialiste de leur milieu; sans eux, ces Insti-
tuts, sous pretexte de ne favoriser aucun rite en particulier, continue-
raient a les faire discrediter tous a la fois et a latiniser comme par le
passe, C’est vraiment du sang nouveau qui nous est injecte. I/assimi-
lation sera delicate, mais elle est possible pour peu que Pon prenne
patience et qu’on ne commence pas par rebuter ceux qui sont nos meil-
leurs auxiliaires.

2. Pour appuyer les differents articles de ce Projet de Reglement,
je serai oblige de citer des cas, puises dans les dossiers du patriarcat.
Je le fais a contre-coeur, sans vouloir juger les intentions qui sont en
gener al, je le crois, bonnes. Certaines plaintes de la hierarchie provien-
nent de defauts personnels des interesses: pourquoi voulons-nous qu’ils

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

249

soient plus parfaits que les autres? D’autres proviennent de la comple-
xite des problemes de 1’apostolat en Orient: les interesses n’y sont pour
rien et sont sans doute les premiers a en souflrir. D’autres enfin pro-
viennent d’un manque de legislation: il convient de ne pas prolonger
cette imprecision de la loi et d’assigner a cbacun ses droits et ses devoirs.
Pourquoi ne pas dire aussi, tres simplement, que certaines reactions con-
damnables de ces pretres melkites dans les Instituts latins sont dues,
en partie du moins, a nos propres deficiences, a nos jalousies d’hommes,
a la concurrence eternelle — qui est loin d’etre propre a 1’Orient —
entre clerge seculier et clerge regulier, etc.?

3. Nous sommes habitues en Orient a la concentration de tout le
pouvoir ecclesiastique — et d’une partie du pouvoir civil aussi —
entre les mains du seul eveque. II ne m’appartient pas de dire si c’est
un bien ou si c’est un mal. Je constate seulement que, de jure vigenti,
1’exemption pontificale ou patriarcale existe et que, meme sur les Insti-
tuts non exempts, 1’eveque exerce en somme bien peu d’autorite. C’est
un fait que, dans 1’organisation actuelle de 1’Eglise, 1’eveque n’est pas
tout dans son eparcbie. Il faut qu’il en prenne son parti. Sur plus d’un
point, parfois de grave importance, les religieux de sa Communaute font
bande a part. Que dire alors de religieux incorpores dans une forte
organisation internationale latine et qui ne se rattachent a lui que par
le rite?

4. N’oublions pas aussi que la legislation ecclesiastique, comme
toute legislation bumaine, ne saurait satisfaire les desirs de tout le
monde ou dviter toute possibilite de desordre. Si les Instituts religieux
nous paraissent utiles a 1’Eglise, il faut leur consentir une certaine li-
berte de mouvements. C’est la r ancon du progres. Le projet ci-dessous
essaiera seulement de trouver une solution qui permette, avec de la
bonne volonte de part et d’autre, aux pretres biritualistes et aux pretres
orientaux dans les Instituts religieux latins de profiter dans le Seigneur
de tous les avantages de leur organisation interne et de collaborer, a
leur fagon, avec la bierarchie a Petablissement du Regne du Cbrist.

* * ii

Projet de Reglement
Section I

Des pretres biritualistes en general

Article 1: Necessite d’un induit.

Sans un induit particulier du Saint-Siege, il est defendu a tout
pretre, seculier ou regulier, de celebrer la Synaxe eucharistique, d’ad-

250

SESSIO VII - ACTA

ministrer les sacrements ou sacramentaux et de faire toute autre fonc-
tion liturgique dans un rite oriental auquel il n’est pas canoniquement
agrege.

Cf. Benoit XIV, const. Allatae sunt, § 34; S. C. de P. Fide, 11 de-
cembre 1838 (C. G.) ad 17, dans Collectanea, t. I, n. 879.

Cet article peut paraitre presque inutile. Cependant, il n’y a pas
plus d’une semaine, on m’a rapporte le cas d’un pretre maronite qui, en
Janvier dernier, a concelebre quelque part en Egypte, sans induit d’au-
cune sorte, une sainte Liturgie dans le rite byzantin.

L’aggregation a un rite est determinee d’apres les regles generales
du droit. Cet article interdit aux pretres latins de celebrer dans un rite
oriental, et aux pretres orientaux de celebrer dans un rite oriental
autre que le leur, sans induit du Saint-Siege. Un pretre reste melkite
n’a donc pas besoin d’indult pour celebrer dans le rite byzantin, meme
si, par exemple, il a cte ordonne par un eveque latin d’apres le rituel
latin.

Article 2: Conditions requises pour 1’obtention de l’ induit.

§ 1. Pour obtenir cet induit, 1’interesse doit en faire la demande
a la S. Congregation pour 1’Eglise Orientale par l’intermediaire et avec
1’approbation de son Hierarque propre, s’il est seculier, ou, s’il est reli-
gieux, du superieur majeur dont il depend.

§ 2. Sauf disposition contraire du St-Siege, la supplique doit etre
accompagnee ou suivie d’une attestation ecrite dans laquelle le Hierar-
que du lieu du rite interesse declare n’avoir rien a faire valoir contre
1’obtention de la grace demandee et certifie que le sujet possede la
science liturgique necessaire, une connaissance suflisante de la langue
en usage dans ce rite, du chant ecclesiastique, de la theologie orientale,
du droit canonique oriental et de 1’histoire de 1’Eglise en Orient. Pour
s’assurer de ces conditions, le Hierarque du lieu peut, s’il le juge op-
portun, soumettre le candidat a un examen, dont il fixera lui-meme la
matiere et la date.

§ 3. Pour des raisons dont il reste juge, le Hierarque du lieu peut
aussi transmettre ces informations directement a la S. Congregation.

Ad § 1. On demande s’il est impossible que la concession de cet
induit dans les limites du patriarcat soit egalement du ressort de S. B.
le Patriarche. A 1’objection qu’on souleverait que ces pretres latins
ou orientaux d’un autre rite ne sont pas ses sujets, il est aise de repondre
que les eveques orientaux peuvent bien, par exemple, conceder des
dignites bonorifiques orientales a des pretres latins, meme en dehors
du territoire patriarcal. Iis deviennent ses sujets par le fait meme que le
droit lui reconnait ce pouvoir.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

251

Ad § 2. Les conditions exigees pour Pobtention de Pindult peu-
vent paraitre excessives. Pour se convaincre du contraire, qu’on veuille
bien lire les lignes suivantes que j’emprunte a la lettre adressee par
Sa Beatitude a la S. Congregation Orientale, le 25 octobre 1948
(N° 436/2): « Pour etre ordonnd dans le rite byzantin, il ne suffit pas
de connaitre un peu theoriquement et a peu pres pratiquement les rubri-
ques de la Liturgie et des autres ceremonies ecclesiastiques. II faut
surtout avoir l’esprit du rite oriental, c, a d. avoir passe par les discipli-
nes qui donnent cet esprit. II faut donc avoir appris regulierement:
1) la langue grecque...; 2) le chant ecclesiastique...; 3) la theologie
orientale... Qn peut nous objecter que les pretres melkites actuels, tant
seculiers que reguliers, ne remplissent pas toujours ces conditions. Pour-
quoi donc les exiger des religieux byzantins des Congregations latines?
Nous repondons que ce qui manque a ce point de vue a la formation du
clerge melkite est largement compense par 1’esprit, Pambiance, les tra-
ditions, la pratique ou vivent les pretres melkites, ainsi que par leur
parfaite connaissance de 1’arabe, et par leur communaute de vie et de
vue avec les fideles catholiques et « orthodoxes » du pays, Rien de cela
chez les religieux des Congregations latines ».

L’absence de ces conditions, en particulier une celebration defec-
tueuse de la Ste Liturgie, est un objet de scandale et de mepris, surtout
dans les milieux a majori te orthodoxe.

Le patriarcat s’est plaint plus d’une fois du manque des connais-
sances liturgiques les plus elementaires dans certains pretres biritualis-
tes. Inutile de citer des noms. On conviendra que la S. C. O. ne peut
se rendre compte par elle-meme de Pexistence de ces connaissances
indispensables sans recourir a Pavis de Pautorite locale interessee.

II convient de noter que certains pretres latins, avant cPobtenir Pin-
dult du biritualisme ou du moins avant d’en faire usage, se sont pretes
de bonne grace a un entrainement liturgique sous la direction d’un pretre
designe par Sa Beatitude; ainsi, le P. Giuseppe Castelletti, des Fils du
S. Coeur de Jesus, et le P. Raphael Abboud, O.F.M.

L’article tend precisement a generaliser et a reglementer cet usage.

Article 3: Presentation de l’ induit.

Meme concede en forme gracieuse, Pindult dont il est question aux
articles 1 et 2 doit toujours, avant usage, etre presente au Hierarque du
lieu du rite interesse. Cela fait, le beneficiaire peut, aux conditions du
droit, en user partout.

La S. C. O. donnerait une marque de confiance a Pautorite eccle-
siastique locale si elle concedait ces sortes cPindults en forme commis-
soire, surtout dans les cas ou elle aurait cru bon de ne pas exiger preala-

252

SESSIO VII - ACTA

blement le « Nihil obstat » du Hierarque du lieu, dont il est question
a 1’article 2.

En tout cas, meme concedes en forme simplement gracieuse, il est
inadmissible que de tels indults ne soient pas portes ovant usage, a la
connaissance du Hierarque du lieu, conformement au canon 51 du Code
latin: « Rescriptum Sedis Apostolicae in quo nullus datur exsecutor,
tunc tantum debet Ordinario impetrantis praesentari, cum... de rebus
agitur publicis... ». Or, « res publicae — commente Vermeersch-Creu-
sen, Epitome, I, n. 167 — eae sunt quae, spectata natura sua, divul-
gandae sunt et in communem populi notitiam venire debent: v. g. insi-
gnia palam deferenda. De his valet haec ratio: Ordinarium latere non
oportet quae in sua dioecesi palam peraguntur ». Que veut-on de plus
public que les celebrations « liturgiques »? Il n’est pas dans 1’ordre
que 1’eveque melkite apprenne tout a coup que, dans son eparchie, un
pretre latin ou autre celebre dans le rite byzantin. Voir les plaintes du
patriarcat au sujet du P. Gemayel S. I. a Damas (Note a la S. C. O.
du. 23 septembre 1948, p, 2) et du P. Sourour, du clerge du patriarcat
latin de Jerusalem, a Gaza (lettre a la S. C. O. du 20 decembre 1949).

Article 4: Vigilance en matiere liturgique.

§ 1. Il appartient au Elierarque du lieu, de veiller a 1’observance
des regles liturgiques, de publier des instructions et, servatis de iure ser-
vandis, de faire des remarques en cette matiere obligeant tous les pre-
tres et religieux, meme exempts, de son rite.

§ 2, Toute autorite sur ce domaine est retiree aux Hierarques ou
Superieurs religieux qui ne seraient pas du meme rite.

§ 3. Pour s’acquitter de ce devoir, le Hierarque du lieu peut visi-
ter toute eglise ou oratoire public de son rite eriges dans son eparchie,
meme s’ils appartiennent a une religion exempte.

Cet article n’est que la transcription du can. 1261 du Code latin.
On a voulu seulement ecarter au § 2, pour des raisons patentes, toute
ingerence en matiere liturgique des Hierarques ou superieurs religieux
latins ou d’un autre rite oriental. Ce pouvoir du Hierarque s 'exerce le-
gitimement sur tout pretre ou religieux de son rite, meme s’ils ne sont
pas ses sujets au sens canonique du mot, comme seraient par exemple
des Dominicains melkites dans une maison latine ou copte. Lkirticle
tend a etablir en droit canonique oriental Faxiome suivant: « In omni-
bus quae celebrationem liturgicam spectant, illius Hierarchae aliquis fit
subditus in cuius ritu celebrat ». (En matiere liturgique on devient
sujet du Hierarque dans le rite duquel on celebre).

La clause restrictive « servatis de iure servandis » du § 1 attire
1’attention du Hierarque sur les differences de procedure dont il doit

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

253

tenir compte lorsqu’il s’agit de faire canoniquement des observations,
meme en matiere liturgique, a un pretre seculier ou a un religieux
exempt, de maison formee ou non. Voir canon 617 du M. P. Postquam.

Ainsi, cet article complete et restreint a la fois les droits reconnus au
Plierarque du lieu, qui n’est pas necessairement le Hierarque du rite
interesse, dans sa visite quinquennale des maisons religieuses par le
canon 44 du M. P. Postquam.

Article 5: Interdictiori de celebrer les fonctions paroissiales.

Sauf delegation du Hierarque du lieu du rite interesse, 1’indult de
celebrer dans un rite oriental ne comporte jamais 1’autorisation de ce-
lebrer dans ce rite les fonctions paroissiales proprement dites.

A Alep, le Pere Jean Balian, O.F.M., cure de la paroisse latine de
Ram, a « converti » et « latinise », selon les methodes traditionnelles,
un certain nornbre de famille armeniennes. Ces « latins » ne peuvent
se resoudre a etre « couronnes » (maries) ou enterres dans le rite latin,
meme traduit en armenien. Le bon religieux trouve le moyen de les
contenter, tout en les gardant dans le latinisme. II obtient de Rome l’in-
dult du biritualisme, et le voila qui celebre toutes les fonctions parois-
siales dans le rite armenien. Cest une veritable paroisse armenienne-
catholique ou 1’eveque de ce rite n’a rien a voir.

Des malins trouveraient dans ce stratageme un expedient genial qui
permet de ne garder en Orient que la juridiction latine: les fideles ne
peuvent se plaindre, car on leur assure tous les offices dans leur rite.
L’unite de juridiction est assuree par la suppression de toutes les Egli-
ses orientales. Le tous est joue, a peu de frais.

J’ai verifie personnellement et longuement le cas du P. Balian, qui est
par ailleurs un tres zele pretre. Son neveu, le P. Talatinian O.F.M.,
professeur au scolasticat franciscain de Jerusalem, a fait Feloge de cet
etat de choses dans le dernier numero de Tierra Santa (revue espagnole
de la Custodie de Terre Sainte).

Je me permets de rappeler ici la reponse de la S. C. de P. F. du
11 decembre 1838 (C. G.) ad 18 ( Collectanea , I, n. 879): «Utrum
missionarii possint in aliquo casu administrare latinis sacramenta ritu
orientali, v. g. ad benedicendum matrimonium, cuius altera pars latina,
altera vero orientalis? — R, Negative ». Le cas envisage par 1’article
est analogue.

Article 6: Celebration des fonctions liturgiques dans un lieu sacre
d’un autre rite.

Pour celebrer habituellement dans un rite oriental des synaxes eucha-
ristiques ou autres offices liturgiques auxquels la foule peut prendre

254

SESSIO VII - ACTA

part, dans une eglise ou un oratoire d’un autre rite, 1’autorisation du
Hierarque du lieu du rite interesse est necessaire.

Le pretre biritualiste doit bien celebrer quelque part. Ce que 1’article
interdit, c’est la celebration habituelle, reguliere, meme limitee a une
periode de Pannee (par exemple durant la saison d’estivage), de fonctions
liturgiques dans un lieu sacre erige dans un rite different, latin ou orien-
tal, si la foule peut y prendre part.

Ainsi il est anormal que, sans aucune autorisation, le P. Gemayel
S. J. celebre regulier ement et publiquement pour la foule la Ste Litur-
gie de rite byzantin dans la chapelle de la Residence des PP. Jesuites a
Damas, alors qu’il y a a Damas 6 eglises melkites et que la Residence
est a quelques minutes du patriarcat. De meme le P. Moraccade S. J. a
Bikfaya. Voir Note a la S. C. O, du 23 septembre 1948 N° 313/2,
P- 2.

L’article veut eviter toute apparence de concurrence. Dans une eglise
latine, les offices publics doivent etre latins. Si des raisons valables
exigent des celebrations dans un autre rite, Pautorisation de Pautorite
interessee est necessaire.

Toute autre est la question des eglises ou chapelles des maisons
religieuses « orientales », dont il sera question plus loin.

Article 7: Publications liturgiques.

Il appartient exclusivement au Hierarque du lieu du rite interesse
cPautoriser, conformement au droit, toute publication, meme partielle,
de textes liturgiques, originaux ou traduits, avec ou sans commentaire.

Je me refere aux plaintes adressees par Sa Beatitude a la S. C. O.
en date du 2 juin 1949 (N° 444/3) contre la brochure intitulee: « No-
tre Messe selon la Liturgie Byzantine », et qui ne porte aucune trace
d’autorisation ecclesiastique, meme pas etrangere au rite.

Section II

Des pretres orientaux dans les Instituts religieux latins

Article 8: Erection d’une maison orientale.

§ 1. Une maison d’un rite oriental determine, meme si elle ap-
partient a un Institut religieux latin, ne peut etre erigee que par l’auto-
rite eccldsiastique competente de ce rite, conformement aux canons
16-19 du Motu Proprio Postquam du 9 fevrier 1952. Une maison de
plusieurs rites, ou inter-rituelle, doit etre erigee du consentement una-
nime de tous les Hierarques de lieu de ces rites.

§ 2. Dans les six mois qui suivent la promulgation de ce Decret,

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

255

les Superieurs majeurs immediats des Instituts religieux latins doivent,
s’ils ne Pont deja fait, obtenir du Hierarque du lieu du rite interesse le
decret d’erection de leurs maisons qu’ils desirent eriger dans ce rite.
Faute de quoi, toute maison appartenent a un Institut religieux latin
doit etre consideree comme etant de rite latin, abstraction faite du rite
des religieux qui y sont affectes.

§ 3. Le Hierarque du lieu d’une maison de rite oriental est exclu-
sivement, a tous eflets canoniques, celui de ce rite; si la maison appar-
tient a plusieurs rites, les pouvoirs du Hierarque du lieu seront cumu-
les par tous les Hierarques qui Pont erigee.

Le § 1 de cet article ne fait qu’expliciter les canons 16-19 du M. P.
Vostquam, qui parle seulement de « Hierarcha loci » sans preciser — car
cela va de soi — que, pour Perection d’une maison orientale, celui-ci
doit etre le Hierarque du lieu du rite de la maison.

Dans la deuxieme partie de ce paragraphe, on a quand meme essaye
d’envisager la possibilite d’eriger des maisons inter-rituelles , dont la
condition juridique sera forcement peu pratique, puisqu’elles seront sou-
mises a plusieurs Hierarques..., a moins que le Saint-Siege ne promulgue
pour elles une legislation plus souple, dans le genre de ce qui a ete prevu
au can. 5 du M. P. Vostquam pour les Instituts religieux orientaux qui
ont des maisons et des provinces d’un autre rite oriental.

Dans cet article, on a voulu faire cesser Panomalie de la fondation
d’une maison orientale sans le consentement de Pautorite ecclesiastique
interessee, qui peut avoir des raisons de Pempecher. Pour echapper a
la difficulte, certains Instituts mettaient dans ces maisons des religieux
de rite different: ainsi aucune des hierarchies orientales ne pouvait
intervenir dans Perection. Voir les plaintes de S. B. a la S. C. O. contre
la « Procure Orientale » des Jesuites a Zamalek (Note du 23-9-48,
N° 313/2, pp. 3 et 4).

Article 9: Choix du rite d’une maison.

§ 1. Si un Institut religieux latin ne possede pas de maison reli-
gieuse de rite oriental, il ne lui est pas permis, sans une autorisation de
la S. C. pour PEglise Orientale, d’admettre au noviciat des sujets orien-
taux de ce rite.

§ 2. Si les religieux affectes a une maison d’un Institut religieux
latin appartiennent en majori te a un ou plusieurs rites orientaux, la
maison ne peut etre erigee ou main tenue dans le rite latin.

§ 3. Les superieurs religieux veilleront a ce que les maisons de
leur Institut qui son fondees pour venir au secours des chretiens orien-
taux soient erigees d’une fagon stable dans un rite oriental determine

256

SESSIO VII - ACTA

qui sera, autant que possible, celui de la majorite des religieux qu’ils
destinent a cette maison.

Ad § 1. La reponse de la Commission ddnterpretation authentique
du Code du 10 nov. 1925 declarait non necessaire Pautorisation de la
S. C. O. si les sujets orientaux, gardant leur rite, etaient seulement desti-
nes a fonder des maisons de rite oriental. Le canon 74 § 2 du M. P.
Postquam semble restreindre cette faveur aux Instituts qui ont deja des
maisons de rite oriental. Notre paragraphe exige en plus que PInstitut
ait une maison du rite du candidat.

Ad §2. Ce paragraphe est capital. Sans cette disposition, les Instituts
maintiendraient toutes leurs maisons, leurs ceuvres, leurs religieux orien-
taux — qui peuvent etre les plus nombreux — sous 1’obedience latine et
echapperaient ainsi a peu pres a tout controle de la hierarchie orientale.

Ad §3. Ce paragraphe tend a obliger les superieurs a eriger de plus
en plus dans le rite oriental leurs maisons d’Orient. C’est, si je ne me
trompe, la ligne de conduite du St-Siege. D’autre part, les transferts
continuels des religieux ne tolerent pas une trop grande rigidite dans
le choix du rite d’une maison. La encore, tout depend des bonnes inten-
tions des superieurs religieux, On ne voit pas comment on pourrait
preciser davantage.

Article 10: Erection d’un lieu de culte.

Restant ferme Particle 6, aucune maison d’un Institut religieux cle-
rical ne peut, sans une autorisation speciale du Hierarque du lieu du
rite interesse, posseder une eglise ou un oratoire public ou semi-public
d’un autre rite.

Le fait d’autoriser Perection d’une maison religieuse comporte, par
le fait meme, pour les Instituts religieux clericaux, le droit d’avoir une
eglise ou un oratoire public du meme rite (ainsi doit etre interprete le
can. 19 du M. P. Postquam ). II n’est pas normal qu’une maison latine
par exemple ouvre, sans autorisation du Hierarque melkite, une eglise
ou une chapelle melkites, ou bien fasse celebrer habituellement dans le
rite byzantin des fonctions liturgiques auxquelles la foule peut prendre
part. Ce dernier cas est deja prevu et interdit par Particle 6.

Les plaintes portees contre la chapelle de la Residence Orientale
des PP. Jesuites a Zamalek trouvent ainsi leur solution. Ou bien cette
Residence sera latine et contiendra une majorite de religieux latins: alors,
elle ne pourra avoir une chapelle byzantine ou faire celebrer habituelle-
ment et publiquement des fonctions liturgiques byzantines sans la per-
mission de Pautorite melkite. Ou bien elle sera declaree melkite, mais
pour cela il faut un decret d’erection de Pautorite melkite qui peut, si

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS 257

le bien de 1’Eglise P exige, s’opposer a son erection. Voir le can. 1162
du Code latin.

Article 11: Lieu de culte inter-rituel.

Si dans Peglise ou 1’oratoire d’une maison religieuse des fonctions
liturgiques doivent etre celebrees habituellement et publiquement en
plusieurs rites, est requise 1’autorisation des Hierarques de lieu de tous
les rites, et si l’un d’eux la refuse, on ne peut la demander ou Pobtenir
des au tres sans les informer du refus. Mention du refus etant faite,
aucun Hierarque ne peut conceder, en ce qui concerne son propre rite,
1’autorisation demandee sans avoir entendu les raisons du ou des Hie-
rarques qui Pont refusee.

C’est une adaptation du can. 44 du Code latin. Pour Perection de
la chapelle du Foyer catholique de la Rue Zaki au Caire, le Pere Ay-
routh S. J. avait commence par demander Pautorisation du Patriarcat
melkite — devant lui-meme la deservir selon le rite byzantin — , mais,
lpayant pas pu Pobtenir, il s’est adresse au Patriarcat copte. Voir lettre
du Patriarcat a la S. C. O. du 18 juillet 1946.

Remarque finale. Tous les religieux, meme exempts, sont tenus de
se conformer aux ordres de 1’autorite ecclesiastique locale sur plusieurs
autres points: les honoraires de messe, c. 831 § 3 C.I.C.; 1’admission de
pretres etrangers a celebrer dans leurs eglises ou cbapelles, c. 804 § 3;
la recitation des prieres, la celebration des fonctions et le son des clocbes
quand cela est prescrit par POrdinaire pour des raisons d’ordre public,
c. 612; 1’homelie des jours de precepte, c. 1345; 1’assistance, sous cer-
taines conditions, aux conferences theologiques organisees par POrdi-
naire, c. 131 § 3 et 2377. Iis sont soumis a la visite episcopale en cer-
taines matieres, c. 344 § 2. Dans les matieres ou iis relevent de POrdi-
naire, iis peuvent etre punis par lui, c. 619; iis peuvent etre punis par
lui quand iis se trouvent illegitimement en dehors de chez eux, ou
quand iis commettent un delit en dehors de chez eux, ou que leur
Superieur religieux, dument averti, neglige de les punir, c. 616. L’Or-
dinaire peut s’opposer, sauf dans les grandes villes, a ce qu’une predica-
tion chez les religieux nuise a la predication donnee dans la paroisse,
c. 1343, 609 § 3. L’Ordinaire doit donner son « Nihil obstat » pour la
publication des livres et Pimpression des images pieuses, c. 1385.
A certaines conditions, les religieux ont besoin de Pautorisation de
POrdinaire du lieu pour queter, c. 621 § 1, ou pour fonder une asso-
ciation pieuse ou une section d’Action Catholique, c. 686. L’Ordinaire
du lieu a un droit de visite et de controle sur les ecoles, c. 1382, etc. etc.

Je n’ai pas cru devoir faire des articles sur ces matieres, et ce pour
les raisons suivantes:

258

SESSIO VII - ACTA

1) La plupart de ces canons du Code latin n’ont pas encore leur
correspondant dans ce qui a deja paru du Code oriental. Ces matieres
seront sans doute traitees dans le Code oriental. Le seul reproche qu’on
peut faire aux Codificateurs romains c’est qu’en adaptant les canons
du Code latin iis semblent ignorer parfaitement la multiplicite des juri-
dictions en Orient. Voici un exemple entre dix: comme le canon 622
du Code latin, le canon 171 du M. P. Postquam n’autorise les religieux
a queter qu’avec Pautorisation ecrite du Hierarque du lieu dans Pepar-
chie duquel iis veulent queter (§§ 2 et 3). Quel est ce Hierarque, quand
il y en a 6 dans une ville? Le § 5 du meme canon n’oublie pas de pre-
ciser que quand il s’agit de queter dans une eparchie latine, il faut
obtenir Pautorisation de POrdinaire latin de cette eparchie. Fort bien!
Mais pourquoi les religieux latins ne seraient-ils pas tenus d’obtenir
Pautorisation des Hierarques orientaux quand iis desirent queter par
exemple a Beyrouth, a Alep ou au Caire? Ceux qui font les frais de ces
quetes sont en tres grande partie des fideles orientaux. Et puis, Pauto-
risation du Flierarque melkite (et meme de tous les autres Hierarques
orientaux) n’est-elle pas necessaire quand des pretres melkites apparte-
nant a une maison religieuse latine, exploitant leur appartenance au
rite melkite, quetent publiquement parmi les fideles melkites? Je me
contente de cet exemple.

Le M. P. Postquam a bien soin de faire intervenir le Hierarque du
lieu toutes les fois que Pordre public est en cause, mais il ne semble
pas realiser que Pordre public en Orient est confie indissolublement a
plusieurs Hierarques du lieu, et que, le plus souvent, les Hierarques
orientaux y sont plus interesses que Pautorite latine dont relevent cano-
niquement les Instituts religieux occidentaux. Ces precisions seront-
elles fournies par d’autres parties du Code oriental, non encore publiees?
C’est possible.

2) Je me suis contente dans ce Projet de proposer un essai de regle-
mentation des points au sujet desquels la Hierarchie melkite s’est plainte.
Les autres points n’ont pas encore souleve des questions. A NN. SS. les
Eveques de voir s’il convient de proposer une reglementation de Pun
ou Pautre point parmi ceux enumeres plus haut.

En terminant, je ne puis rrfiempecher de songer que ce qui nous
manque, c’est moins une legislation qu’un esprit. Si les Orientaux dans
les Instituts religieux latins se persuadent que le privilege de Pexemption
doit uniquement servir a un plus grand devouement au Service de la
chretiente locale, que le Cbrist leur demande d’aimer et d’aider les com-
munautes chretiennes d’Orient, que la supreme ambition d’un Institut
religieux est de diminuer et de disparaitre meme pourvu que le Christ

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

259

croisse dans les dmes, religieux et hierarchie n’auront pas de difficulte
a s’entendi - e.

(Neophyte Edelby, B. A.

Professeur au Grand-Seminaire Ste-Anne de Jerusalem)

Exc. Ujcic: Problema de rationibus inter Episcopos et Religiosos
est quaestio delicata, imo interdum salebrosa.

In qua quaestione solvenda opus est magna mutua reverentia, mutua
comprehensione; et non raro etiam quaedam portio humilitatis multum
iuvaret... sed de humilitate canonistae non multa scribunt.

In principio: Religiosus debet scire Episcopos a Spiritu Sancto
positos esse regere Ecclesiam Dei.

Episcopus dioecesanus debet scire Religiones esse a Sede Apostolica
corporationes adprobatas et laudatas.

Donec utraque pars intra limites propriae competentiae manserit,
donec, ut moderne loquar, utraque pars suam quaeque locomotivam in
proprio binario servaverit, et honorem Dei magis quam proprias aspi-
rationes prae oculis habuerit, collisiones evitabuntur.

Sed cum in utraque categoria homines sint cum variis imperfectio-
nibus, a quibus neutra pars libera est, necesse est ut ope legum positi-
varum res ad regulam deducatur.

In his legibus ferendis necessaria erit moderatio, sed et praecisio...
clara pacta, boni amici!

Permittite mihi, ut de eis loquar, quae pertinent ad parochos reli-
giosos: ergo de Capite IV.

Facile est dicere: quod vitam religiosam attinet, Religiosus sub-
ditur suo Provinciali; in ea, quae curam animarum spectant, subiacet
Episcopo.

Sed in praxi interdum spinosum evadit duobus dominis servire.

Quoad parochos religiosos propono:

Provincialis, cum praesentat Episcopo candidatum pro paroecia, de-
bet perspicuum curriculum vitae respectivi sacerdotis Episcopo prae-
sentare; quae studia peregerit, quali cum successu; ego nescio num
quoad testimonia de studiis apud Religiosos vigeat quaedam disciplina
arcani; sed certe hoc arcanum non potest servari coram Episcopo, qui
commissurus est candidato aliquam insignem paroeciam.

Ceterum: etiamsi candidatus ante quindecim annos debuerit forte
iterare examen ex Historia Ecclesiastica, nulla calamitas si hoc Episco-
po notum erit... Evangelistae descripserunt Petri negationem, et tamen
Petrus mansit caput Ecclesiae.

Itaque debet Episcopus ex sincero curriculo vitae rescire, quae sint

260

SESSIO VII - ACTA

dotes candidati; quibus magis excellat, sitne bonus concionator, prudens
confessarius, practicus liturgista, expertus catecheta et alia huius generis.

Mentio facienda erit etiam de imperfectionibus candidati, ut Episco-
pus sciat, quomodo sibi cum eo agendum.

Quae dixi de parochis, valent etiam de cooperatoribus, quod per se
patet.

Mutua relatio-.

Quemadmodum Episcopus cavere debet, ne iura parochi religiosi
tangat, quae ad eius exemptionem pertinent, sic et Provincialis cavere
debet, ne ingrediatur competentiam Episcopi.

Ego cuidam Provinciali, cuius Patres gubernant paroeciam bilin-
guem, quae distat circa 20 km. a mea residentia, manifestavi desiderium
valde fundatum, ut cogitaret de cooperatore, qui altera lingua cal-
leret. Mirum fuit eius responsum: ego veniam et videbo num hoc ne-
cessarium sit... Ergo Provincialis, qui forte a biennio praeest Provin-
ciae et centena kilometra ab illa paroecia distet, vult videre num aliquid
necessarium iudico... Ceterum, nec consilia mecum contulit, nec sacer-
dotem misit, ... si scripsisset se nullum sacerdotem hic et nunc dispo-
nere posse, nihil dicerem.

Interferentiae in competentiam Episcopi-.

Quidam sacerdos religiosus celebrat lingua paleoslavica quamvis
Beogradi unice Missale latinum adhiberi possit, sicuti in millenis aliis
ecclesiis.

Rogavi Superiorem, qui erat vir venerandus, ut sacerdoti diceret
me non posse hoc permittere, Superior statim respondit, parum spei
adesse dictum patrem esse oboediturum. Ideo Superiori dixi: debebo
tibi scriptis haec nuntiare. Quod Superior libenter acceptavit. Inceperunt
scriptiones, res delata est ad Sanctam Sedem, quae respondit dictum
Patrem debere conformari legibus vigentibus. In rescripto, quod mihi
Nuntius Apostolicus attulit, scriptum erat decisionem valere, quam-
vis Procurator generalis intervenerit in favorem sacerdotis.

Ego nunc aperte interrogo: si sacerdos erravit, nescio ad quid in-
terventus Procuratoris necessarius sit. Quin immo Procurator deberet uti
solita sacrali formula: sacerdos oboediat Episcopo!... Si actum fuisset
de sacerdote dioecesano, nemo intercessisset.

Aliquis parochus religiosus per annos pertinaciter repetebat peti-
tionem ut suae ecclesiae permitterem binationem quibusdam diebus fe-
rialibus; notabene: ferialibus, non dominicis, quamvis paroecia habeat
tres sacerdotes. Ego de anno in annum responsum negativum dedi, quia
secundum leges binationes in tali casu non possum permittere.

Venit novus parochus; sperabam fore ut a petendis binationibus

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

261

desisteret. Sed statim renovavit petitionem prioris parochi et ego re-
novavi repulsam, adducens rationes propter quas non possim conce-
dere petitum.

Exspectari licebat rem compositam fore et parochum obsequiose
accepturum esse resolutionem competentis Episcopi. Sed res aliter evenit.

Ex improviso accepi rescriptum Sacrae Congregationis; obstupui
legens initium rescripti: Archiepiscopus Beogradensis postulat facul-
tatem permittendi illi ecclesiae binationem... etc.

Statim respondi Congregationi me nihil postulasse et libellum sup-
plicem missum esse me inscio, immo contra meam voluntatem.

Si petitio erat signata meo nomine, nescio quis eam signaverit; si
non erat signata meo nomine, cur rescriptum dicit me « postulasse »?
Sacrae Congregationi reverenter exposui, cur non potuerim concedere
binationem.

Sacra Congregatio acquievit et ultimis annis bac in re conticuerunt
omnes!

Quaenam fuisset normalis solutio casus?

1. Normale fuisset, si parochus religiosus, videns resolutionem Epi-
scopi, eam religioso obsequio acceptasset; ita dedisset reliquis parochis
exemplum oboedientiae, quod valde decuisset.

2. Supposito quod parochus de hac quaestione dubitasset, addu-
cens pro se sententias probatorum auctorum; sed debuit videre etiam
pro sententia Episcopi militare bonos auctores. Et tunc debuisset scire,
id quod clare dicit S. Alphonsus: in dubio praesumptio stat pro Su-
periore.

3. Supponamus ulterius eum voluisse nihilominus contra decisionem
Episcopi causam agere... tunc debuisset, secundum stylum Curiae, per
tramitem Curiae Archiepiscopalis rem proponere Sacrae Congregationi.

Sed praetulit a tergo Episcopi, ope Procurae generalis, adire S. Con-
gregationem. Procura generalis debuisset ei statim respondere: Episco-
pus secundum leges processit et tuum est oboedire! Sed aliter factum est!

Ego nescio quid Procurae generalis intersit, num Episcopus alicui
paroeciae permittat binationem necne. Quid diceret Procura generalis,
si ego me interferrem in res internas Ordinis, quaerens cur iste Pater
factus sit oeconomus vel professor?

Apud me cogitabam: Episcopi positi sunt regere — dixi regere —
Ecclesiam Dei. Regere non significat aliquam praecedentiam honoris cau-
sa; sed significat veram et propriam potestatem gubernandi dioecesim.
Numquam audivi resolutiones, quas fert Episcopus in sua competentia,
subiacere alicui super-revisioni Procurae generalis!

Acta inveniuntur in archivo Congregationis Sacramentorum.

262

SESSIO VII - ACTA

De privilegiis Religiosorum :

In libris theologicis multa circumferuntur privilegia, quae non so-
lum temporibus nostris non conveniunt, sed lectoribus absona viden-
tur. Ita: quod quidam Religiosi possint Breviarium « mentaliter » re-
citare; quod possint celebrare duas, imo quatuor horas ante ortum so-
lis; quod simplex tonsuratus possit praedicare; quod possit dispensare
a votis. Haec omnia diligenter revidenda sunt et expungenda in quan-
tum non conveniunt nostris temporibus.

Meus archidiaconus observavit cuidam parocho religioso, qui reci-
tabat publice litanias S. Antonii, hoc non licere. Parochus prompte re-
spondit: nos habemus privilegium! Unde potest Episcopus scire hoc
privilegium, contra claras directivas Congregationis Rituum alicui Reli-
gioso competere? Et si competit... cui bono?

Hinc valde bene paragraphus 44 praevidet revisionem privilegio-
rum Religiosorum. Circa hanc paragraphum unum addere vellem:

Schema dicit: privilegia esse submittenda intra congruum temporis
spatium, ab Apostolica Sede determinandum, iudicio Sanctae Sedis.

Propono: ut determinetur tempus ad finiendam obligationem; ex.
gr. post annum a promulgatis decretis Concilii.

Simul necessarium erit privilegia promulgare in authentico Codice...
privilegia etenim habent vim legis, saltem pro eis qui ea revereri de-
bent. Sed ut aliqua lex valeat, oportet ut rite promulgetur.

Valde laudo paragraphum 30, quae Religiosis imponit ut studiose
servent omnia, quae Episcopalis Conferentia edixerit de rationibus ha-
bendis cum civilibus moderatoribus vel politicis partibus.

Exc. Hurley: Relate ad hoc optimum schema unum tantum ver-
bum habeo dicendum quod suum momentum habet in quaestione subie-
ctionis religiosorum iurisdictioni episcopali. Quaestio quae mea interest
illa est de iisdem normis iustitiae observandis in re disciplinari.

Non raro enim accidit ut pro eodem delicto episcopus poenas seve-
riores religiosis infligit quam clero saeculari, speciatim per revocatio-
nem facultatuum dioeceseos. Hoc mihi videtur esse contra iustitiam. Epi-
scopi, qui adiutorium religiosorum habere volunt, parati esse deberent
aliqua inconvenientia tolerare, quae ex debilitate humana oriuntur, et
religiosum non modo severiore iudicare quam sacerdotem dioecesanum.
Generaliter, collatis cum superiore religioso consiliis, casus dirimi pos-
sunt ad satisfactionem utriusque partis.

Propono igitur ut clausula aliqua schemate introducatur quae in men-
tem episcoporum revocet obligationem agendi in re disciplinari relate

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

263

tam ad clerum regularem quam ad dioecesanum secundum easdem nor-
mas iustitiae.

Rev. Sepinski: Nullum dubium quin Religiosis << officium prae
laicis urgentius incumbat impense diligenterque adlaborandi in aedifica-
tionem et incrementum Corporis Mystici Christi (prooemium pp. 5-6 19 ).
Agnoscendum quoque est quod, auctis admodum nostra aetate neces-
sitatibus, « maiore in dies studio ac mensura » iidem Religiosi apostola-
tus operibus externis conferre debeant operam. Cum vero animarum
salus iure divino concredita sit Episcopis, schema quod nobis proponi-
tur « rationes inter Episcopos et Religiosos », in iis praesertim quae
ad hoc maximi momenti negotium spectant, pressius ordinandas ag-
greditur.

Etsi vero probanda et laudanda est intentio promovendi magis con-
cordem cooperationem inter utrumque clerum in sacri apostolatus mini-
steriis sub Episcoporum ductu exercendis, multa quae in schemate ha-
bentur, omni cum reverentia et caritate dicam, ad rem non conferre
videntur. Etenim, ne finis intentus frustretur, rei congruum esse exi-
stimo ut aequa ratione perpendantur, una cum iuribus et officiis Epi-
scoporum in iis quae pertinent ad animarum salutem procurandam, etiam
necessitates quae cum natura, indole, regimine, et fine Institutorum
religiosorum ab Apostolica Sede approbatorum connectuntur, Quae
quidem omnia non satis contemperari videntur in schemate, nam:

I. Instituta religiosa, prout omnibus constat, valde diversa sunt in-
ter se ratione indolis et finis; non possunt igitur pari ratione ad opera
apostolatus advocari, nec sufficiunt, ad incommoda praecavenda, quae
ad rem habentur in schemate, cum reapse Episcopis facultas fiat omnes
religiosos « vocandi », seu obligandi.

II. Principia generalia non satis perspicua videntur. Ex iis ianua
patet interpretationibus subiectivis, quae facile vergere possunt in dam-
num disciplinae religiosae. Praeterea superiorum auctoritatem nimium
extenuant et inde non sine causa timendum est ne foveantur dissidia,
potius quam mutua et fructuosa cooperatio promoveatur, neve iidem
superiores impediantur sui muneris partes rite exercere, quodam dua-
lismo regiminis in communitatibus et Provinciis inducto.

III. Quae dicuntur sub n. 3 de exemptione (p. 8 zo ), inadaequata vi-
dentur, quia, si normae ibi propositae admittantur, potestas regiminis
superiorum fere ad nihilum redigitur. Insuper prorsus negligi videntur

10 Cf. p. 220.

20 Cf. pp. 221-222.

264

SESSIO VII - ACTA

nonnullae considerationes, quae summi momenti habendae sunt non
modo pro vita et actuositate Institutorum religiosorum, sed etiam pro
universae Ecclesiae utilitate. Sufficiat ex iis potiores percensere:

a) Instituta religiosa natura sua sunt superdioecesana, seu ut
plurimum erecta sunt non pro una vel alia dioecesi, sed habent indolem
quodammodo universalem; possunt esse nationalia et internationalia;
id autem postulat ne arctiore vinculo dioecesi ligentur.

b) Habent singula Instituta suum proprium regimen provinciale
ac centrale, a quo dependent sodales et domus respectivae Provinciae;
quomodo autem componi potest internorum superiorum auctoritas cum
amplis facultatibus quae tribuerentur singulis Episcopis in religiosos
suae dioecesis?

c) Ne regimen internum vanum sit, necessarium est ut reapse
suam auctoritatem expedite exercere valeat in singulos religiosos et in
singulas domos, prout bonum Instituti et superius bonum Ecclesiae exi-
gant; quod vix fieri posset admissa dependentia a singulis Episcopis,
sicuti in schemate contemplatur.

d) Dici non potest religionum regimen nunc avulsum esse ab
Auctoritate Ecclesiastica; quia reapse subest Sanctae Sedi et Summo
Pontifici, quibus curae est de bono tam singularum dioecesium tum de
prosperitate Ecclesiae universalis; in pluribus subest etiam Episcopis
dioecesanis, et iam nunc religiosi, sub ductu Episcoporum, apostolico
ministerio large incumbunt. Liceat mihi memorare quod solummodo in
Italia Ordo Fratrum Minorum, cum dispensatione Definitorii Gene-
ralis et S. Congregationis Religiosorum, concreditas habet plus quam
ducentas paroecias.

e) Verum quidem est Episcopum iure divino animarum salutem
suae dioecesis sibi concreditam habere; sed mihi videtur in schemate
non satis ponderari hoc idem officium Summo Pontifici competere pro
universo orbe. Ex hoc enim Summi Pontificis officio sequitur valde op-
portunum esse ut religiones quas Ipse approbavit, non negata quidem
auctoritate quae Episcopis competere debet et de iure competit, ab Eo
immediate dependeant eique auxilio sint in munere Pastoris universalis
exercendo. Historia luculenter docet quanta religiosi operaverint ad re-
gnum Dei dilatandum, qua missionarii inter infideles a Summo Pon-
tifice missi, ne dicam de ceteris apostolatus operibus quae ipsi exer-
cuerunt et exercent, eodem Summo Pontifice mandante, in totius Eccle-
siae utilitatem. Ordo Fratrum Minorum e, g. habet nunc in quinque
continentibus 135 missiones vel quasi missiones, i. e. 89 missiones a
S. C. de Propaganda Fide vel a S. C. pro Ecclesia Orientali dependen-
tes; 46 Commissariatus et fundationes missionarias vel quasi missiona-

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

265

rias; 3.653 missionarios; 90 episcopos. Si addantur numerosiores mis-
sionarii aliorum Statuum perfectionis, plane intelligitur quantopere in
regno Dei dilatando religiosi adlaborent; quod fieri non posset, si iidem
a singulis Episcopis plus aequo dependerent.

IV. Item sub n. 3 dicitur exemptionem « ordinem potissimum in-
ternum » respicere. Optarem melius explicaretur quid his verbis intel-
ligatur, cum inde occasio detur erroneis interpretationibus et multis
perturbationibus ansam praebere possit. Dicitur etiam « exemptionem
non esse absolutam », sed hoc superfluum est, nam numquam fuit abso-
luta, cum in iure plures percenseantur casus in quibus religiosi obnoxii
fuerunt et sunt Episcoporum auctoritati.

V. Necessaria quidem est strictior efficientiorque cooperatio cum
Episcopis et sub Episcopis in apostolatus operibus exercendis, sed hoc
obtineri potest, et quidem efficacius, servata substantialiter hodierna
disciplina canonica; e contra applicatio schematis, potius quam perfe-
ctam concordiam actuositatisque coordinationem augeat, haec omnia
certocertius, secundum meum submissum iudicium, imminuet.

Quibus omnibus consideratis, et aequa lance libratis, pro munere
meo Ministri Generalis Ordinis Fratrum Minorum atque pro officio
Praesidis Unionis Romanae Superiorum Generalium, cum omni cari-
tate et obsequio at eadem cum claritate respondere cogor: schema, uti
iacet, non placet.

Puto necessarium esse ut res accuratius perpendatur et normae no-
vae elaborentur, quae aptius componant exigentias hodierni apostola-
tus cum necessitatibus institutorum perfectionis. Quod melius fieri pos-
set in revisendo Codice luris Canonici.

Rev. Janssens: Toto corde plaudo intentioni huius schematis pro-
movendi pleniorem collaborationem inter utrumque clerum maiorem-
que coordinationem conatuum apostolicorum sub ductu Episcopi, qui
de animabus sibi in dioecesi commissis respondet coram Deo et Ecclesia.

Pleraque proinde quae in hoc schemate determinantur libenter pro-
bo, eo vel magis quod vix non omnia referunt ius quale nunc viget.

Duo tamen mihi videntur desiderari:

1. Optarem ut in pleniore luce ponatur officium Summi Pontificis
providendi Ecclesiae universali. Ut rem concreto modo illustrem: clerus
regularis sola pars cleri est quae sit fere perfecte « mobilis », si ita
loqui fas est, ad nutum Pontificis, Iamvero, omnes querimur de inae-
quali et non satis proportionata repartitione cleri pro necessitate ani-
marum; « alius quidem abundat, alius autem esurit ». In non paucis
locis Europae praesertim superabundat clerus; in aliis vero, praeser-

266

SESSIO VII - ACTA

tim extra Europam, summam penuriam patiuntur dioeceses. Iamvero,
dum clerus dioecesanus maxima ex parte alligatur servitio propriae
dioecesis, Religiosi, praesertim exempti, nulli dioecesi alligantur atque
ad nutum Pontificis se transferre possunt ad quamlibet orbis partem.

Si proinde Religiosi nimis alligantur singulis dioecesibus, iam mi-
nuetur et mox deerit illa Pontificis Summi libertas disponendi expedite
de abundanti parte cleri.

Hinc necesse videtur ut non possit quivis Episcopus partem cleri
Regularis propriae dioecesi alligare, utputa committendo Religiosis pa-
roecias plures, exigendo ut numerus Religiosorum sibi benevisus reti-
neatur in dioecesi ad varia opera, recusando suppressionem operum su-
perfluorum vel saltem non necessariorum et similium.

Exemptio vergit non tantum in bonum Religiosorum, qui hoc pri-
vilegio gaudent, sed in bonum Ecclesiae universalis. Nisi exempta fuis-
set Societas Iesu, non numeraret nunc longe ultra 6.000 suorum socio-
rum in Missionibus exteris (Sac. 4.134; Schol. 1.667; FF. 1.032,
ineunte 1962).

En primum: exemptio prodest bono Ecclesiae universae.

2. Alterum vero quod nimis videtur praetermissum in nostro sche-
mate: praeter id quod ius hodiernum praescribit, ulterius minuitur fa-
cultas Religiosorum ultro aggrediendi opera etiam nova (ius « initiati-
vae », ut dicitur linguis hodiernis).

Iamvero, in tota historia Ecclesiae catholicae patet quantum ei
profuerit illa « initiativa » privatorum, a Spiritu Sancto ut videtur in-
spiratorum. Exempla passim coram oculis habemus: magni Ordines
religiosi, qui certe decori fuerunt Ecclesiae atque profectui, vix non
omnes nati sunt ex initiativa non Praesulum Ecclesiae, sed privatorum,
Benedicti, Bernardi, Dominici, Francisci; scholae catholicae, maximum
columen Ecclesiae, ortae sunt ab « initiativa » monachorum; missio-
nes exterae pleraeque simili « initiativa » Religiosorum, qui fidem in-
vexerunt in magnam Europae partem totamque Americam; nuperrime
celebrata est memoria « initiativae » privatae qua orta sunt opera Pro-
pagationis Fidei et Sanctae Infantiae... Haec omnia utique non sine ap-
probatione Hierarchiae sive localis sive universalis; initium tamen ultro-
neo consilio privato debetur.

Ad bonum Ecclesiae proinde prodesse videtur ne nimis praepedian-
tur fideles, etiam Religiosi, ab « initiativis » quae decurrente tempore
foecundae forte probabuntur. Hinc ne adeo coartetur eorum libertas ut
a solo Episcopo omnia incipienda, omnia ab initio ordinanda sint.

Haec duo generaliora observanda habebam.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

267

Pauca particularia:

In nonnullis rebus schema nostrum procedit ultra ius praesens, idque
non sine alterutro ex incommodis de quibus egi:

Pag. 8, 21 linea 23: « Quatenus de apostolatu agitur locali, ... prorsus
necesse est ut sine Episcopo nihil fiat ». Sapientissime dictum; sed ni-
mis praetermittitur a quo pendeant opera apostolatus interdioecesani,
nationalis atque internationalis, qualia sunt non pauca opera Religioso-
rum. Et haec opera magis universalia non raro maioris momenti viden-
tur pro bono Ecclesiae, quam opera localia. Vix ab alio pendere effica-
citer possunt quam a Romano Pontifice, a quo pendent Superiores Ge-
nerales Religiosorum.

Idem adverto ad pag. IO, 22 linea 6: opera apostolica in dioecesi exer-
cenda pendeant necesse est ab Episcopo; quid autem de operibus apo-
stolatus in dioecesi quidem sedem habentia, sed quae sint universa-
liora?

Pag. 13, 23 linea 29 ad 34: fateor me non intellexisse, pro mea igno-
rantia, quid intendatur per opera constituta « ad modum corporis or-
ganici » vel non constituta ad hunc modum.

Quod conceditur pag. 14, 24 n. 17 (linea 33 et ss.), periculo non vacat.
Conceditur enim Episcopo ut possit Superiorem fere cogere ad desti-
nandos Religiosos in casu speciali ad munera quae illos a vita com-
muni habitualiter segregent. Iamvero, propter exigentias sat severas
et cotidianas vitae communis, fit ut qui diutius extra illam degunt, in
non paucis casibus aegre vel nullo modo ad eam redire valeant; inde
crisis et non raro vocatio religiosa amissa.

Pag. 15, 25 linea 10, loco « vocari » proposuerim « invitari »; bonae
enim causae esse possunt ob quas non conveniat Episcopum ad talia
obligare posse.

Idem dixerim ad pag. 15, linea 21: Superiores religiosi «tenen-
tur »; proposuerim formulam magis moderatam, uti « Superiores liben-
ter pro viribus auxilium praestent ».

Formulae istae severiores occasionem facile praebebunt lugendis et
dolorosis dissidiis et conflictibus.

Pag. 17, 20 de ministerio paroeciali a Religiosis participando. Ne mo-
bilitas Religiosorum, de qua initio agebam, sensim sine sensu minuatur
nimis, talia ne multiplicentur. Nec cogantur Religiosi, quorum Regulae a

21 Cf. p. 221. 24 Cf. p. 225.

22 Cf. p, 222 . 26 Cf. p. 225.

23 Cf. p. 224. 26 Cf. p. 226.

268

SESSIO VII - ACTA

Sancta Sede approbatae vetant ne acceptent paroecias, siquidem ad alia
opera ex Instituto destinantur, in hac re Regulas mutare.

Pag. 20, 27 lineis 32-34: ius hodiernum agnoscit Ordinario loci facul-
tatem visitandi collegia vel scholas a Religiosis directas, quod ad insti-
tutionem religiosam et moralem (can. 1382); nunc autem videtur extendi
hoc ius ad integram institutionem; immo extenditur ad taxas ab alum-
nis solvendas. Quod nimium videtur: quae linquitur Religiosis liber-
tas sequendi proprias traditiones paedagogicas, plerumque a saeculis
probatas? Et si Ordinarius loci de ipsis taxis iudicare debet, necesse
erit ut se intromittat in integram administrationem temporalem scholae;
hucusque autem et iure, ut videtur, Ordinario loci prohibebatur de re
temporali cognoscere in Religionibus iuris pontificii (can. 618, § 1, 1°).

Pag. 21, 28 lineis 4-8, conceditur Ordinario loci ius visitandi scholas,
hospitalia etc. Religiosorum in iis quae pertinent ad observationem le-
gum civilium de paedagogia, de hygiene, et ad securitatem contra infor-
tunia. Quaeret quis quam fiduciam adhuc merentur Superiores Reli-
giosi si ne de his quidem rebus ipsi iudicare possunt?

Pag. 21, lineis 30-33: nescio an oporteat eousque procedere ut
Religiosis non liceat pecunias collocare in bonis immobilibus nisi con-
sulto Ordinario loci? Aliud est, ut patet, aedes aedificare vel quamlibet
domum aperire.

Pag. 22, 29 linea 2 et 3: non adeo raro Religiosis nimia ponuntur
obstacula cum stipem quaeritare intendunt in favorem Missionum exte-
rarum sibi a S. Sede commissarum; dum ex intentione Sanctae Sedis
ipsi Religiosi magna ex parte subvenire debent Missionibus exteris. Sub-
sidia enim quae opera pontificia praestare valent plerumque non attin-
gunt nisi exiguam partem expensarum Missionum. Reliqua pars a fideli-
bus in regionibus christianis colligenda est.

Pag. 24, 30 n. 38, lineis 33 et ss.: in coordinando apostolatu, primae
partes servandae sunt Sedi Apostolicae, quae fere sola iudicare potest
de necessitate relativa variarum mundi partium.

Rev. Gut: Schema plura bona continet; ex caritate autem et sim-
plicitate, quae commendantur ab Evangelio, dicere mihi liceat:

1. Schema inepte supponit religiosos imprimis ad opera externa
apostolatus stimulandos esse (cfr. pag. 7 31 lin. 16 sq.)

a) Sed unicuique vere experto constat hodie iam oppositum

^ Cf. p. 228, 30 Cf. p. 230.

28 Cf. p. 228. 31 Cf. p. 221.

Cf. p. 229.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

269

periculum timendum esse, Si excipiuntur moniales in clausura viventes
et instituta vitae contemplativae, iam omnes fere moderatores et dire-
ctores spiritus in institutis vitae activae conqueruntur, quod religiosi iam
nimis, supra vires, operibus externis apostolatus occupantur, non sine
periculo detrimenti pro vita spirituali et per consequens pro ipso apo-
stolatu.

Quod valet etiam de pluribus monasteriis Benedictinis quae tot
paroeciarum curam agere debent, ut vix vita communis in monasterio
servari possit.

b ) Permulti praesules certo bene perspectum habent momentum
quod convenit coenobiis vitae contemplativae vel mixtae pro totius Ec-
clesiae bono. Sed taceri non potest factum, non ubique inveniri aequam
huius vitae aestimationem. Superficiali modo haud raro respicitur tan-
tummodo ad numerum sacerdotum religiosorum qui in huiusmodi do-
mibus versantur. Momentum Officii Divini communiter recitati, quod
tantopere extulit Summus Pontifex f. r. in Adhortatione Apostolica
Sacrae Laudis (diei 6 ianuarii 1962), a non paucis parvipenditur.

Non sufficienter ponderatur quanti momenti praeprimis hodie pro
Ecclesia sit vita contemplativa. Sine centris huic vitae deditis deesset
adiutorium indispensabile ipsis sacerdotibus in cura apostolica occupa-
tis. Quod adiutorium est praeprimis internum - invisibile, sed huius-
modi centra vitae orationis, Liturgiae, Studiorum Sacrorum sunt etiam
visibilia refugia spiritualis renovationis et recreationis et pro sacerdo-
tibus dioecesanis et pro fidelibus, imprimis pro iis qui in externis apo-
stolatus operibus incumbunt. Praeterea opera renovationis cantus sa-
cri et sensus liturgici, studia biblica et patristica, studia spiritualitatis
in huiusmodi centris exculta, sunt non minoris momenti pastoralis
quam opera magis ad extra apparentia.

2. Schema videtur repleri quaedam diffidentia erga religiosos, acsi
ad opera pastoralia peragenda non sunt sufficienter parati. De facto
autem constat:

a) Officium Ecclesiae missionarium, de quo toties in hac aula
sermo fuit, maiore ex parte a religiosis praestatur. Ut tali officio reli-
giosi efficaciter satisfacere possint, quaedam exemptio est omnino neces-
saria, ut experientia docet. Episcopi in terris missionum mox summis
in angustiis versarentur, si ordines, congregationes, societates missio-
nibus exteris deditae suos subditos in Europa vel America retinere
deberent, secundum desideria episcoporum localium.

b) Officium instructionis in scholis omnis generis et gradus ma-
gna ex parte a religiosis impletur; immo supra vires ibidem saepe adla-
borant religiosi. Tamen superiores vel superiorissae vocationum penu-

270

SESSIO VII - ACTA

ria saepe angustiati ab episcopis haud raro non possunt obtinere per-
missionem claudendi aliquam scholam, aliquod asylum vel nosocomium,
cum magno detrimento pro vita spirituali et pro ipso apostolatu. Exin-
de praescriptum in pag. 14, 32 lin. 35 non tam absolute sustineri debet.
Ad minus exprimatur obligatio ordinarii concedendi permissionem, si
superiores ob graves causas aliquod opus hucusque susceptum derelin-
quendum esse iudicant.

c) Officium Confessionum audiendarum et munus tenendi recol-
lectiones omnis generis imprimis etiam pro clero dioecesano, magna ex
parte a religiosis sustinentur. Ut haec officia capitalis momenti autem
rite praeparari et expleri possint, omnino necessarium est religiosos non
tam facile avocari posse ad quaedam opera apostolatus quae hic et nunc
maioris momenti videntur quae vero cum muneribus antea nominatis
nullatenus comparari nequeunt.

Ex his rationibus schema in forma praesenti non placet.

5) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Tis serant: Placet iuxta modum: ratione habita animadver-
sionum Rev.morum Primatis Ordinis S. Benedicti, Ministri Generalis
O.F.M. et Praepositi Generalis Societatis Iesu.

Card. Micara: Placet iuxta modum. Bene asseruntur et enuclean-
tur principia fundamentalia, totam hanc materiam, profecto magni pon-
deris, moderantia.

Principiorum autem, cum per normas practicas sit definienda appli-
catio, difficultas impetitur exinde promanans quod Religiosi tales de-
beant semper manere, Superioribus suis subiecti, iidemque ex altera
parte enixe rogentur et fere iubeantur extra domus suas ministeria sa-
cerdotalia explere sub Episcopi auctoritate.

Hanc vero difficultatem quam maxime experiuntur Religiosi Parochi,
quibus scilicet officium incumbit amplioris cooperationis ad pastoralia
munera.

Decretum aegre patitur Religiosos munia suscipere, etiam sacerdo-
talia, quae illos e vita communi habitualiter segregent, salva speciali ne-
cessitate et adhibitis cautelis pro tuenda vita religiosa (n. 17, pp. 14-15 1 ).

Officium vero Parochi, hodie praesertim, sat difficulter componitur
cum legibus regularis vitae communis. Ex altera vero parte Parochi Reli-

32 Cf. p. 225.
1 Cf. p. 225.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS 271

giosi, aliqui saltem, ab ipso decreto exoptantur (n. 21, pag. 17 2 ), et
magis in dies, necessitatibus impellentibus, numero crescunt, ut in hac
Urbe videre est.

Positio Parochi Religiosi revera implexa est ipsique melius aptan-
dae, quousque fieri possit, decretum non satis consuluisse videtur.

Adiiciendum esse iuvatur minime oportere ut Religiosi et praeser-
tim Religiosae, externis sive apostolatus sive caritatis operibus nimis
onerentur et ita priventur tempore necessario pro pietatis exercitiis et
etiam, pro illa recreatione, quae dicitur, reficientibus viribus apta.

Hoc vero extenuare tandem aliquando vim etiam et efficaciam apo-'
stolatus satis superque constat.

Card. Pizzardo: Placet iuxta modum: nempe ratione habita ani-
madversionum Em.morum Patrum Ruffini et Leger. Ad pag. 26: 3 de
Conferentia Superiorum Maiorum mihi videtur non sufficere dicere: « ra-
tione habita » eorum quae ab Episcopis circa apostolatum statuta fue-
rint sed: servatis iis quae etc.

Card. Aloisi Masella: Placet iuxta modum: Episcopi, qui in
propria dioecesi religiosos habent, gratias plurimas Deo omnipotenti age-
re debent et omnia peragere ad componendas cum iisdem difficultates.
Quaestio iterum funditus pertractanda est.

Card. Cicognani: Placet iuxta modum: vita « dioecesana » religio-
sorum multum aucta est, et proinde conceptus exemptionis accurate et
proprio modo aptetur. Frequentior sit mutua consultatio Episcoporum
cum Superioribus religiosis. In schemate plura sunt bona, sed sedulo
consideranda sunt vota Card. Browne et Superiorum Generalium (Fran-
ciscalium, Societatis Iesu et Ord. S. Benedicti), prae oculis tenendo haec
duo: 1) dioecesis Episcopis commissa est; 2) disciplina et vita religiosa
servanda est.

Romae instituatur Commissio quaedam ad dirimendas quaestiones
inter Episcopos et Religiosos.

Card. Ferretto: Placet iuxta modum: scilicet ut ratio habeatur
animadversionum Em.morum Ruffini, Leger, Godfrey, Confalonieri et
Archiepiscoporum Beogradensis et Durbaniani.

Tamen observationes Cardinalis Browne, Ministri Generalis Ordi-
nis Fratrum Minorum, Praepositi Generalis Societatis Iesu et Abbatis
Primatis Gut magni immo maximi momenti esse censeo et admittendas.

2 Cf. p. 226.

3 Cf. p, 231.

272

SESSIO VII - ACTA

Adhaereo propositioni Em. mi Cardinalis Relatoris Marella de in-
stituenda Commissione Pontificia in Romana Curia, vel melius de resti-
tuenda Sacra Congregatione de Episcopis et Regularibus.

Ceterum, meo humili iudicio, suggererem formam Decreti brevio-
rem et expolitiorem et principia generaliora tantum complectentem, in-
ter quae clare statuatur quid veniat sub voce « externa » quae tantum
in capitibus I et II adiicitur verbis « opera apostolatus » (v. g. c. I,
n. 2, linea 25 et c. II in ipso Titulo), dum c. III loquitur simpliciter
de « operibus apostolatus ».

Card. Lienart: Placet schema ad mentem Em .morum Cardd. Va-
leri et Marella Relatorum, ratione tamen habita de animadversionibus
a Patribus factis ad textum perficiendum, non ad repellendum.

Card. Tappouni: Placet. 4

Card. Copello: Placet iuxta modum: ad mentem Em. morum
Cardd. Marella et Valeri, sed concordentur cum iis quae dicta sunt.

Card. McGuigan: Placet iuxta modum: mea opinio, humiliter data,
est quod concordia et caritas possunt solvere plures difficultates. Ratio
habenda est tamen eorum, quae dicta sunt a Card. Leger et Godfrey,
observationum Card. Browne et Superiorum Generalium Religiosorum.

Card. Frings: Placet iuxta modum: valde laudanda est concordia
inter duas commissiones; optandum ut etiam singuli episcopi et supe-
riores religiosi eodem spiritu ducantur, secus iura episcoporum hic sta-
bilita essent illusoria. De cetero exercitium huius concordantiae erit
quaestio personarum et pecuniarum.

Quoad restrictionem exemptionis assentior Card. Browne.

Card. Ruffini: Placet iuxta modum. 5

Card. Valeri: Placet iuxta modum: seu teneantur in debita consi-
deratione omnia ea quae ab Em.mo Card. Browne et a Rev.mis Patri-
bus Sepinsld, Janssens et Gut dicta sunt.

Card. Ciriaci: Placet iuxta modum: id est iuxta observationes fa-
ctas ab Em.mo Card. Ruffini.

Card. Siri: Placet iuxta modum: scilicet ratione iustitiae et fu-
turae pacis censeo rationem habendam esse, in apparando textu defini-
tivo, eorum quae dixerunt Em, mus Browne et Supremi Moderatores Re-

4 Tertiae Congregationi non interfuit.

Cf. pp. 237-238.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

273

ligionum. Censeo esse in Curia restituendam Congregationem de Episco-
pis et Regularibus.

Card. McIntyre: Placet iuxta modum: haec est quaestio sollicita,
sed in paginis septem, octo et novem 6 cum prudentia et iudicio inter-
pretatur. Pag. 17, 7 n. 23: Supplementum recommendetur. Saepenu-
mero communitatibus religiosis necessitas urget pecuniae ad aedifican-
dos novitiatus, domus studiorum et cetera. In quibus casibus religiosi
laicos peritos cum stipendiis adhibent ad colligendas pecunias necessa-
rias. Haec collectio pecuniarum exigitur non tantum in dioecesi in qua
aedificatio proponitur, sed etiam in aliis dioecesibus in quibus hi reli-
giosi serviunt. Commendatum est ut hae collectiones pecuniarum non
exigantur sine consilio et consensu Ordinarii loci,

Card. Quiroga y Palacios: Placet iuxta modum: quaedam ta-
men in schemate corrigenda sunt secundum dicta ab Em.mis Patribus;
manendo tamen intacta tam subiectio religiosorum Ordinariis in apo-
stolatu externo — quod quidem est quod desideratur — , tam submis-
sio suis Superioribus ut vere religiosi maneant in sua vocatione et proprio
genere vitae.

Instituatur, ut innuit Em. mus Marella, Dicasterium mixtum in Cu-
ria, quod de istis agat et difficultates oritur as solvat.

Card. Leger: Placet iuxta modum: 8 i. e. ad mentem Em.morum
Relatorum et Em.mi Ruffini, i. e. religioni honorem praesto, et precor
illos imitari. Sed post discussiones Rev. morum Superiorum maiorum
doleo quod multa ad rem non pertinent. Non agitur de exemptione, quae
est necessaria ad vitam religiosam, sed de exemptione quinque vel sex
ordinum mendicantium, qui saepe non bene interpretantur exemptio-
nem aliarum Congregationum quae v. g. in mea dioecesi sunt centum et
quinquaginta; et specialiter de exemptione quam sibi tribuit unus religio-
sus qui acceptat v. g. praesidentiam Commissionis gubernii civilis sine
consensu Episcopi; et si ille apud Provincialem informationes petat, nihil
invenit. Proh! dolor dixi, omnia privilegia, historia probante, fuerunt tu-
mulus classium socialium. Et pro bono Ecclesiae et ad praxim exopto
quod desiderium Em.mi Marella ad lucem perveniat et quod quam
primum sit commissio cardinalitia de his rebus tractatura.

Card. Montini: Placet quoad substantiam ad mentem Em.morum
Cardinalium Marella et Valeri tam perspicue prolatam, habita tamen ra-

6 Cf. pp. 221-222.

7 Cf, p. 226.

8 Cf. pp. 239-241.

274

SESSIO VII - ACTA

tione praesertim de animadversionibus a Cardd. Ruffini, Ferretto, Leger,
Confalonieri relatis. Nec impossibile erit rationem quoque habere de his
quae a Supremis Superioribus Religiosis hic dicta sunt ad veram con-
cordiam fovendam et ad ipsorum Institutorum prosperitatem promo-
vendam in bonum Ecclesiae.

Card. Giobbe: Placet iuxta modum: scilicet ratione habita ani-
madversionum Eminentissimorum Patrum Ruffini, Godfrey, Confalo-
nieri, attamen schema opportune subiiciatur revisioni ut inducantur
quae melius convenirent iuxta rationes prolatas a Reverendissimis Su-
perioribus Generalibus Ordinis Fratrum Minorum ac Societatis Iesu
necnon ab Abbate Primate Ordinis Sancti Benedicti.

Card. Cento: Placet iuxta modum schema, et laudandus est labor
coniunctus duarum Commissionum qui ad illud conficiendum pervenit.
Certe, debita ratio habenda est animadversionum a Sodalibus prolata-
rum. Problemata aliqua gravia ac salebrosa, ab Em.mis Leger et God-
frey, ex una parte, et, ex alia, ab Em.mo Browne ac Rev.mis Sepinski,
Janssens atque Gut perspecta, reor opportunum esset submittere vel ei-
dem Commissioni mixtae, vel novae aliae Commissioni, sive a nostra
Centrali, sive a Sancta Sede efformatae. Procul dubio ad concordiam
obtinendam sic provideretur, in re pro vita Ecclesiae tanti momenti.

Card. Garibi y Rivera: Placet.

Card. Godfrey: Placet iuxta modum: in votis Em.rni Cardd. Ruf-
fini et Leger, habita ratione eorum quae dixerunt Em.rni et Exc.mi
Patres.

Non videtur necessitas specialis Dicasterii pro solvendis litibus in-
ter Episcopos et Religiosos. Nonne sufficiunt dicasteria competentia
iam existentia?

Placet multum propositio de revisione privilegiorum Religiosorum.
Elenchus fiat et cum relativis rescriptis pateat omnibus Episcopis.

Alia quae dixi sunt consignata in folio adnexo . 9

Card. Confalonieri: Placet iuxta modum . 10 Ceterae venerabilium
Patrum animadversiones aestimentur ad perficiendum schema, optimum
quidem in se spectatum.

Card. Richaud: Placet iuxta modum in eo sensu quod istud sche-
ma valde laudandum est, ad mentem observationum, in earum substan-

0 Cf. pp. 241-242,
10 Cf. p. 242.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS 275

tia, Em. morum Cardd. Ruffini et Leger. Hic textus, in suis dispositio-
nibus generalibus inspiratur ab authentico animo apostolico cum digna
caritate.

Nam magis exacta exemptionis comprehensio non est periculosa
ad pacem. E contrario, quia forsan difficultates saepe devenerunt e con-
ceptu paulatim nimis extenso exemptionis, quae tamen remanet omnino
necessaria.

Quando dicimus quod respicit potissimum ordinem internum, non
volumus attingere gubernationem superiorum religiosorum, qui possunt
semper distribuere religiosos suos in omnibus partibus universi, sed ista
distributione superiores deberent contractus facere cum Episcopis de du-
ratione officiorum ministerii in dioecesibus.

Sed utile est instare quod in executione omnium pastoralium reli-
giosi sint plane sub ductu Episcoporum.

Notandum est quod extensio geographica alicuius ordinis non potest
venire in comparationem erga potestatem apostolicam Episcoporum,
quam habent sacramentaliter cum gratia ad regendum, cum Summo Pon-
tifice et sub eius auctoritate, universam Ecclesiam.

Insuper adhaereo observationi factae a Rev.mo Abbate Generali
Ordinis S. Benedicti quoad monachos intra clausuram vitam stricte con-
templativam agentes.

Deinde puto cum Em.mo Card. Ruffini, quoad pag. 18, 11 n. 24, lin. 9,
quod potest haberi aliquod detrimentum, tam pro superiore religioso
quam pro Ordinario, si uter que non tenetur communicare rationes suae
sententiae de amotione alicuius religiosi.

Tandem aliquas explanationes postulat linea 13, in pag. 18, quando,
sese referendo ceterum ad can. 481, dicitur absolute quod in ecclesiis
religiosorum, etiam domibus religiosis adnexis et exemptis. Nam expresse
pag. 17, 12 in nn. 21 et 22 et in eodem n. 3 eiusdem paginae 18 sub 2
paragrapho agitur de functionibus paroecialibus quae possunt assumi a
religiosis etiam in ecclesiis religiosis (speciatim pag. 17, lin. 15).

Card. Konig: Placet, ad mentem Relatorum Em. morum, attamen
difficultates prolatae suadent ut, nova redactione peracta, et audita altera
parte, Concilio proponatur, si necesse est et alio modo provideri nequit.

Card. Dopfner: Placet iuxta modum: intentio schematis retinea-
tur, sed ratio habeatur de eis, quae a religiosis huius almi coetus dicta sunt.

Cf. p. 227,
Cf. p. 226.

276

SESSIO VII - ACTA

Exemptio ne nimis restringatur, quia sic omnia possent clare esse dispo-
sita et ordinata, sed iure quaeri potest, utrum sic vitae et verae initia-
tivae foveatur. Res post Concilium, fruendo his praeparationibus, ma-
ture retractetur et proficiatur.

Card. Santos: Placet, in voto Em. morum Cardd. Valeri et Ma-
rella. Prae oculis habeantur tamen observationes ab Em.mis ac Exc.mis
Patribus necnon et Religionum Superioribus, ita ut formulatio magis ac-
ceptabilis fiat, ad mentem Em. mi Card. Ruffini. Valde desideratur Con-
cilium statuere aliquod coordinativum vel potius commissionem mixtam
ex utroque Clero.

Card. Ritter: Placet ad mentem Eminentissimorum Relatorum.

Card. Coussa: Placet iuxta modum, immo valde placet. At Con-
cilium Oecumenicum deberet quaedam constabilire, cetera recognitioni
C.I.C. relinquens. Et quidem: videat Concilium ut cesset a) absona
Episcoporum condicio et b) quaedam absona quoque rerum.

Can. 615 de exemptione religiosorum (regularium) fortem valde
efficit regularium condicionem prae Episcopis fundans pro illis in iure
intentionem. Quod attinet ad exemptos in dioecesi domus habentes
Episcopis agnoscendum — ni fallor — plenum ius vigilandi et quidem
efficaciter in omne opus apostolatus externi. Vigilantia haec efficax, ne-
cessaria cum prudentia coniuncta, vix turbare potest internum regimen
regularium aliorumque exemptorum. Eo quod Ordinarius consensum
dederit ad erigendam domum exemptam alicuius Familiae religiosae,
cuius specialis finis est sacrum ministerium et apostolatus externus in
fidelium bonum, non idcirco sequitur eundem abrenuntiavisse naturali
iuri efficaciter invigilandi et procurandi spirituale fidelium bonum.

Haec maiorem vim sortiuntur si de Orientalibus fiat sermo, apud
quos exemptio a potestate Episcoporum est potius rara exceptio (cf. ius
stauropegiae patriarchalis).

Absona rerum condicio conspicitur quoties iuxta vel prope domus
religiosorum exemptorum choro vel meditationi rerum divinarum addi-
ctorum fidelis populus Dominum ignorat ne dicam peius quid!

Plura tetigerunt hac in re canones pro Ecclesiis Orientalibus a s. m.
Pio XII promulgati meliorem efficientes Episcoporum condicionem, sed
hi canones sunt adhuc in via exsecutionis.

Imo, bono Missionum inter baptizatos acatholicos ritus orientalis
providens, nova legislatio viros missionales in auxilium orientalium in
provincias Orientis missos aliquando subiecit ipsis Ordinariis ritus
orientalis (v. can 5 M. P. Cleri sanctitati, 2 iunii 1957).

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS 277

Norma de clero missionali latini ritus in auxilium et levamen Orien-
talium Ecclesiarum iterum inculcet oecumenica synodus, idque in bo-
num ipsius cleri latini ritus: tempora mutantur et vix ferunt hodie cle-
rici orientalis ritus nimiam independentiam cleri latini ritus in Orientis
provinciis, qui ceteroquin optime meruit de iisdem Ecclesiis Orienta-
libus.

Card. Silva Henriquez: Placet iuxta modum: secundum animad-
versiones quas propono et iuxta animadversiones ab Em.mis Ruffini et
Cicognani factas,

1) Pag. 7, 13 lin. 7: Addendum proponitur: « Ex divina etenim insti-
tutione unusquisque episcopus in propria dioecesi omnibus iuribus, qui-
bus uti oportet ad animarum salutem procurandam, gaudet, salvis prae-
rogativis Romani Pontificis propriis nec non exceptionibus ab eodem
vel ab ecclesiasticis Conciliis ob commune bonum statutis ».

2) Pag. 8, 14 lin. 18: Pro verbo « potissimum » ponatur « tantum ».
Difficultates fere omnes inde provenire videntur quia nonnunquam
exemptiones quodam modo apostolatum respicientes allegantur.

3) Pag. 17, 15 lin. 7: Post verbum « sint » addatur « modo tamen sibi
proprio ». Omnibus fatentibus, plerique religiosi non eodem ac saecula-
res sacerdotes modo ad dioecesim pertinent, quoad stabilitatem prae-
sertim.

4) Pag. 21, 10 lin. 7: Addendum: «Omnes religiosae domus etiam
exemptorum subsunt visitationi Ordinarii loci quoad observantiam ci-
vilium statutorum iuris laboralis ». Possunt esse religiosae domus in
quibus opera de quibus in n. 28, § 2 schematis non floreant et nihilo-
minus opificibus indigeant, quorum iura sub episcoporum tutela esse
oportet utpote membra populi christiani ipsis commissa.

5) Pag. 27 , 17 lin. 6: Exemptionis ambitu satis definito, distinctio ni-
mis odiosa inter clericales religiones exemptas et non exemptas sup-
primi posse videtur, ita ut, definitiva approbatione impetrata, omnes pa-
riter exemptae evadant.

Card. Suenens: Placet iuxta modum, ratione habita eorum quae
dicta sunt a Cardd. Ruffini, Leger, Godfrey. Praesertim placet idea
Commissionis Pontificiae « de episcopis et religiosis » post Concilium
instaurandae. Rogo ut statuta de « Unione Superiorum Maiorum » de
novo elaborentur ita ut dignitas episcopi melius servetur iuxta notam ad-

13 Cf. p. 221. 18 Cf. p. 228.

14 Cf. p. 221. 17 Cf. p. 2.31.

Cf, p. 226.

278

SESSIO VII - ACTA

nexam. Perficiatur schema ita ut accuratius res tractetur in eadem linea
generali ita ut episcopus possit revera ordinare apostolatum, salva vita
interiore religiosorum.

De exemptione individuali actum est in schemate. De exemptione
collectiva nihil dicitur et res attente consideranda esset. Hodie enim
existunt fere ubique « Uniones Superiorum Maiorum », Atqui statuta
de Unionibus Superiorum ansam praebent difficultatibus nonnullis. Unio
ista, ut sic, est iuris pontificii. Unio vero, loquor nunc de sororibus, ma-
xima ex parte componitur sororibus iuris dioecesani. Nunc vero « assi-
stens religiosus » huius unionis se gerit ut delegatus Congregationis, ergo
Summi Pontificis, assistens vero ecclesiasticus ab episcopis designatus,
de facto in nonnullis subiicitur tali assistenti religioso etiam quoad reli-
giosos iuris dioecesani. Status ille iuridicus est permanens humiliatio
pro episcopis eorumque delegato et non videtur admittendus non tan-
tummodo quia offendit dignitatem et officium episcoporum, sed quia
creat dualitatem in auctoritate erga sorores iuris dioecesani. Rogo ut
Commissio Postconciliaris, de qua optime locutus est Card. Ruffini, to-
tam rem de novo examinet saltem quoad sorores iuris dioecesani.

Card. Di Jorio: Placet iuxta modum, ratione habita de iis prae-
sertim quae ab Em.mis Cardd. Ruffini et Godfrey sunt exposita.

Card. Jullien: Placet iuxta modum: nempe de spiritu caritatis,
unitatis, pacis, inter Episcopos et Regulares, maxime hodiernis diebus
valde perturbatis fovendae. Attamen putarem ut proponantur Con-
cilio generali nonnisi principia generalia, declarata quidem, immo pru-
denter correcta iuxta dicta ab Em.mo Browne et a tribus Rev.mis Gene-
ralibus Patribus, qui de servanda natura indoleque vitae monasticae
et vitae regularis locuti sunt. Deinde quemadmodum pro multis aliis
propositis a Commissione de Religiosis, item hac de re hodierna provi-
deatur per instructiones, ratione habita de observationibus factis in
Centrali nostra Commissione, inter quas magni momenti esset institutio
in Curia Romana Commissionis mixtae, quae competens esset de rebus
deque quaestionibus componendis inter Episcopos et Religiosos.

Card. Larraona: Placet iuxta modum: hoc sensu a) plura in de-
creto placent et progressum retinendum continent, sed decretum re-
tractandum censeo; b) magis accurate ponderatis sive status iuris et
status facti conditionibus sive natura exemptionis, sive ratione univer-
sali Religionum, componenda cum ministeriis in dioecesibus; c ) relicta
animositate et polemico spiritu res tractetur, quoad principia generalia
tantum. Ceterum adhaereo observationibus factis ab Em.mis Cicognani,

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

279

Ferretto, Siri, Browne, Godfrey, Richaud, a Rev.mo Abbate Primate,
et a Superioribus Supremis O.F.M. et S.I. Scriptum de re tradam.

Card. Heard: Placet iuxta modum: i. e. voto Em. mi Browne adhae-
reo ita ut res ad ulteriorem considerationem remittatur.

Card. Bea: Non placet schema, quamquam cum multa cura prae-
paratum est. Tamen disceptatio hodierna manifeste ostendit quaestionem
nondum esse adeo maturam ut in Concilio tractari possit. Fiat potius
Commissio mixta Romana quae praeparet normas pro reformando Co-
dice I. Can. In hac Commissione aeque repraesententur tam Episcopi
quam Supremi Moderatores Institutorum religiosorum exemptorum. In
Concilio tantum laudetur opus cleri saecularis et opus Religionum et
commendetur fraterna collabor atio. Ante oculos habendae sunt neces-
sitates universalis Ecclesiae cuius opus fieri nequit sine « exercitu mo-
bili » qui est ad dispositionem Summi Pontificis. Hoc obtinetur insti-
tuto exemptionis, ut historia Ecclesiae luculenter ostendit. Multa gran-
dia opera facta non essent, nisi per exemptionem hic « exercitus mobi-
lis » adfuisset. Ex altera parte providendum erit exigentiis apostolicis
Episcoporum.

Card. Browne: Placet iuxta modum: 18 i. e. quoad finem quem pro-
ponit, sed plura debent iterum considerari secundum ea quae scripto
trado et attente perpensis iis quae dicta sunt a Patribus Superioribus
Generalibus hic praesentibus. Problemata hic tacta resolvenda essent
a Sancta Sede.

Card. Albareda: Placet iuxta modum: adhaereo votis ab Emi-
nentissimis Cardinalibus Siri, Jullien, Browne et a Reverendissimis Pa-
tribus Ministro Generali Ordinis Fratrum Minorum, Abbate Primate
et Praeposito Generali Societatis Iesu prolatis. Instauretur Commissio
mixta.

Beat. Gori: Placet iuxta modum: scilicet ratione habita ad emen-
dationes praepositas ab Em.mis Patribus Ruffini, Leger, Browne et ab
Exc.mis Archiep. Beogradensi et Durbaniano necnon ad observationes
Superiorum Generalium Religiosorum Sepinski, Janssens, Gut.

Beat. Cheikho: Placet iuxta modum: ad mentem Em. morum et
Rev.morum Membrorum huius Commissionis Centralis. Discrepantia
vel discordia inter utrumque clerum invenitur: neque episcopus neque
superior religiosus potest hunc defectum emendare.

Cf. p. 242.

280

SESSIO VII - ACTA

Secundum meum humile iudicium, visitatio canonica seu aposto-
lica saepe facienda, similis illae de qua actum est praecedentibus diebus,
poterit remedium offerre.

Exc. 0’Connor: Placet iuxta modum: certus sum quod opus, a
Commissione Mixta in tam complexa et disputata materia perfectum,
valde proderit ad religiosae disciplinae tutamen et ad unitatem aposto-
latus provehendam.

Commendo tamen ut schema, antequam Concilio praesentetur, a
quaestionibus nimis particularibus expurgetur.

Quod ad Consilium attinet, Sacerdotibus ex utroque Clero delectis,
cui Episcopus praeesse deberet, timendum est ne eiusmodi consilium
Episcopis auctoritatem ac potestatem minuat magis quam adiuvet.

Exc. Ujcic: Secundum alligatum, schema placet. 1 ' 1 Instituatur Com-
missio mixta.

Exc. Antezana y Rojas: Placet iuxta modum: adhaereo senten-
tiis Em. morum Leger, Browne, Archiep. Beogradensis, Magistri Ge-
neralis Ordinis Minorum, Superioris Iesuitarum, ad maius bonum
animarum, sed semper iuxta normas Sanctae Matris Ecclesiae in omni-
bus cum sale caritatis.

Exc. Campbell: Placet iuxta modum: schema multa optima habet,
attamen renovari debet in alteram formam, ratione habita de iis dictis
praesertim a Cardinali Browne.

In relationibus inter Episcopos et Religiosos requiritur non solum
iustitia et caritas, sed etiam sensus communis.

Exc. Beras: Placet iuxta modum: id est, ut textus perficiatur ad
mentem voti Em.mi Card. Browne et Superiorum Moderatorum Reli-
giosorum.

Exc. Cooray: Placet iuxta modum: i. e. omnino ad mentem
Em.morum Relatorum et etiam secundum observationes Em. morum
Cardd. Ruffini, Leger et Frings.

Velim etiam ad sequentia animadverti:

Pag. 7, 20 lin. 8 loco « auctoritate » melius est verbum « regimine ».

Pag. 18, 21 n. 25: Propono ut verba sequentia vel aequivalentia ad-
dantur huic paragrapho: « Religiosi ita remoti ad proprium institutum
sub immediato regimine suorum superiorum regredi debent ».

10 Cf. pp. 259-262.

20 Cf. p. 221,

Cf. p. 227.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS

281

Exc. McKeefry: Placet, et ad mentem Em.morum Relatorum.

Exc. Lefebvre: Placet iuxta modum: attentis dictis Abbatis Pri-
matis Ordinis S. Benedicti quoad religiones contemplativas et ad mentem
Eminentissimorum Relatorum.

Si contractus fiunt inter Superiores religiosos et Episcopos multae
difficultates vitabuntur. Sed est magnum scandalum pro cleris et fide-
libus alicuius dioeceseos videre religiosos non oboedire neque decretis
synodalibus neque decisionibus Episcopi, non solum in apostolatu, i. e.
in actibus, seu in re disciplinari, sed in scriptis. Unde videtur maxime
opportuna Commissio mixta in Curia Romana.

Exc. Alter: Placet iuxta modum: i. e. in quantum propria et
debita auctoritas episcopi ordinarii multo clarior evadit in schemate.
Difficultates, quae adhuc evadebant respectu coordinationis actuositatis
inter episcopos et religiosos, oriebantur imprimis, mea opinione, ex am-
biguitate canonum vel obscuritate eorum relate ad exemptionem reli-
giosorum in actuositate intra dioeceses, minime autem in ecclesia uni-
versali vel intra missiones. Clarificatio igitur in schemate valde est ac-
ceptabilis praesertim iuxta mentem a Cardd. Ruffini, Leger, Godfrey et
Suenens expositam.

Exc. Graner: Placet, i. e. mihi videtur quod in huiusmodi sche-
mate, a Mixta Commissione de Episcopis et Dioeceseon Regimine ac de
Religiosis proposito, in tuto bene ponuntur omnia et singula quae re-
quiruntur tam a iure quam ab ipsis hodiernis necessitatibus, quae tan-
tum momentum in apostolatu habent. Tutantur enim iura Ordinario-
rum, quibus, ex ipso iure divino, incumbit onus providendi apostolatui
sub omnibus eius aspectibus, dum etiam in schemate non laeduntur
iura Religiosorum Institutorum, a quibus tantopere, in exercitio aposto-
latus, etiam ipsi Ordinarii pendent.

Exc. Hurley: Placet , 22 ratione habita voti eorum qui Commissio-
nem vel Congregationem specialem postulant ad invigilandum circa se-
quelas concretas et practicas novae dispositionis. Argumenta contra sche-
ma prolata nimis generalia remanent. Solum experientia poterit omnes
consequentias manifestare. Exinde necessitas alicuius Commissionis vel
Congregationis Romanae.

Exc. Perrin: Placet, ad mentem Em.morum Valeri et Marella rela-
torum.

In hoc schemate memorentur apostolatus et opera Ordinum et So-

Cf. pp. 262-263.

282

SESSIO VII -■ ACTA

cietatum Religiosorum in bonum universale Ecclesiae. Doceatur aucto-
ritas Superiorum in re interna Societatum. Sed responsabilitas et po-
testas Episcoporum super religiosos ad apostolatum in rebus externis
in tuto ponantur.

Ad n. 20: Res in numero vigesimo late extendantur ad aliquas re-
giones quae non sunt loca missionis, sed difficultates et necessitates
Missionum cognoscunt.

Adhaereo voto insitutionis Commissionis Mixtae ad concordiam in-
ter Episcopos et Religiosos obtinendam.

Exc. Seper: Placet et plene adhaereo dictis ab Em.mis Patribus
Ruffini, Leger, Richaud, Coussa et Exc.mo Archiep. Ujcic,

Exc. Bazin: Placet, ratione tamen habita observationum factarum
ab Em.mis Cardd. Ruffini et Leger, necnon a Superioribus Generalibus
Ordinum Religiosorum. Si Commissio mixta componitur, puto quod
saltem quidam Superiores Generales Ordinum adhiberi deberent in re
tanti momenti, ob eorum scientiam et experientiam.

Exc. Bernard: Placet iuxta modum: i. e. in quantum submittit
auctoritati Episcopi, pro laboribus apostolicis, religiosos omnes de facto
degentes in sua dioecesi.

De cetero necessarium est ut Instituta religiosa, exempta aut non
exempta, libere possint suos subditos educare et eos committere omni-
bus operibus propriis pro utilitate generali Ecclesiae universalis.

Commissio mixta valde utilis esset ad tollendas difficultates.

Exc. Yago: Placet iuxta modum: iuxta votum Eminentissimi Car-
dinalis Ruffini. Difficultates non invenientur quas timent Episcopi et
Superiores religiosi, si in caritate et in fraterna collaboratione agunt
Episcopi et Superiores religiosi.

Exc. Rakotomalala: Placet iuxta modum: in voto Em.nii Card.
Lienart.

Exc. Ngo-dinh-Thuc : Placet schema. Notandum est hoc schema
confectum esse a Commissione mixta et ita audita fuit vox religiosorum.
Quoad exemptionis utilitatem aut necessitatem, praeter paucissimos Or-
dines et Congregationes, quae illa gaudent, ceterae Congregationes et
Societates videntur posse activitatem multimodam efficacissime exercere
non minorem quam religiones exemptae, etiam in universo mundo, quin
fruantur illa exemptione. Non potest dici quod non exemptae Congrega-
tiones constituant exercitus non mobiles.

DISCEPTATIO - DE RATIONIBUS INTER EPISCOPOS ET RELIGIOSOS 283

Exc. Verwimp: Placet iuxta modum: ratione habita de eis quae
dixerunt Em.mus Card. Browne et Rev.mi Superiores Generales Fra-
trum Minorum, Benedictinorum et Societatis Iesu. Insuper instituatur
Commissio stabilis et vere mixta ad difficultates actuales solvendas et
futuras praecavendas.

Exc. Suhr: Placet iuxta modum: aestimo quod schema adhuc in-
diget consideratione, ratione habita de eis quae dixerunt supremi mo-
deratores religionum hic praesentes.

Exc. Scharmach: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Card.
Browne et Rev. morum Patrum Generalium.

Exc. Jelmini: Placet.

Rev. GuT: Non placet uti iacet. Vide folia adnexa . 2,1

Rev. Sepinski: Non placet schema uti nunc iacet . 2 ' 1 Adhaereo voto
Em.morum Cardinalium Cicognani, Browne, Jullien, Bea et Rev.morum
Patrum Gut et Janssens. Valde laudatur finis quem Commissio sibi pro-
posuit. Elaborentur novae normae, paucae et clarae. Particularia vero
ad Commissionem pro novo Codice redigendo remittantur.

Organum mixtum in Urbe instituatur quod omnia dissidia oriunda
solvat.

Rev. Janssens: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Card.
Browne et Superiorum Generalium: cf. folia adiecta . 25 Ad Concilium
deferantur tantum principia generalia; reliqua ad Commissionem post-
conciliarem.

23 Cf. pp. 268-270.

24 Cf. pp. 263-265.
Cf. pp. 265-268.

284

SESSIO VII - ACTA

DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS

DE MISSARUM STIPENDIIS
DE MISSARUM ONERUM REDUCTIONE
DE PIIS ULTIMIS VOLUNTATIBUS

DE PROMOVENDIS AD ORDINES SACROS
IIS QUI FUERUNT PASTORES SEU MINISTRI ACATHOLICI

(Tertia et Quarta Congregatio: 14-15 iunii 1962)

1) SCHEMATA PROPOSITA

A COMMISSIONE DE DISCIPLINA CLERI ET POPULI CHRISTIANI

DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS

Proprium est hominis, ac verum ius natura inditum ei competit, ut pecu-
liares associationes cum aliis hominibus ineat ad determinatos fines in com-
mune sociorum vel aliarum personarum bonum persequendos. Ecclesia quoque,
inde a prioribus suae institutionis saeculis, plures fidelium associationes fovit,
quae constituuntur ad perfectiorem vitam christianam promovendam, vel ad
aliqua pietatis aut caritatis opera exercenda, aut ad incrementum publici cul-
tus, quin tamen socii vitam communem agant nec evangelica consilia servanda
per vota oboedientiae, castitatis et paupertatis suscipiant. In Codice luris Cano-
nici duplex sepedes associationum fidelium expresse distinguitur: associatio-
nes ab Ecclesia erectae et associationes ab Ecclesia commendatae (cf. can. 684);
dicitur etiam quod associationibus erectis ab Ecclesia accensentur associatio-
nes ab ipsa saltem approbatae (cf. can. 686, § 1), sed nulla statuuntur prae-
scripta de associationibus simpliciter commendatis ab Ecclesia. Expedit proin-
de ut opportunae normae de eiusmodi associationibus statuantur, quae laicales
vocari solent. 1 Insuper vero plura innovanda esse videntur in legislatione nunc
vigente de fidelium associationibus, quae ab Ecclesia sunt erectae vel appro-
batae et ideo ecclesiasticae vocantur, sive ut accuratius quaedam Codicis I. C.
praescripta exponantur, quae implicata sunt et incerta, sive ut nonnulla hodier-
nis rerum adiunctis aptius accommodentur.

Haec igitur decernenda proponuntur, quae sequuntur:

I. Ab omnibus in honore habendae sunt consociationes quibus fideles,
etiam laici, communi opera contendunt ad perfectiorem vitam christianam

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 285

fovendam, aut ad cultum publicum vel doctrinam christianam promovendam,
aut ad apostolatus vel pietatis aut caritatis opera exercenda; quibus laici pos-
sunt praeterea clericis auxilium afferre in variis ministerii pastoralis muneribus
explendis.

II. Iis praesertim sua nomina dent fideles associationibus, quae pro tem-
pore et pro re maiorem praebeant utilitatem, ad veram et firmam pietatem
informent, ad apostolatum aut ad caritatem christianam exercendam inducant,
quaeque ab auctoritate ecclesiastica erectae sint aut laudatae seu commen-
datae.

III. Caveant fideles ab associationibus damnatis, seditiosis, secretis, suspe-
ctis aut quae studeant sese a legitima Ecclesiae vigilantia subducere, quamvis
inserviant ad bonum vitae temporalis promovendum.

IV. Salvo exclusivo Ecclesiae iure eas erigendi, et moderandi consociatio-
nes, quarum finis, et idcirco etiam activitas, ad solam pertinet competentiam
auctoritatis ecclesiasticae, integrum est fidelibus, sive clericis sive laicis, alias
consociationes ad pietatem excolendam, ad opera christianae caritatis exer-
cenda, ad varia opera socialia fovenda constituere atque iuxta statuta libere
condita moderari. Attamen, huiusmodi quoque consociationes subsunt vigi-
lantiae Ordinarii loci, cum fidei et morum Ecclesia sit tutatrix; clerici autem
easdem consociationes participare valent solummodo quantum ob activitatem
in illis exercendam, nullimode praepediantur in proprii status obligationibus
et muneribus rite sub Ordinarii auctoritate implendis.

V. Associationes, quae a fidelibus libere constituuntur, privatae potius
quam laicales appellentur, nunc enim appellatio societas laica seu laicalis pra-
vum sensum passim habere solet, Eaedem autem semper sint secundum Ec-
clesiae spiritum, nec omittat loci Ordinarius ius suum, et officium, exercere
illis invigilandi in iis quae ad fidem catholicam et ad praxim verae vitae chri-
stianae spectant, atque praecavendi ne abusus irrepant,

VI. Associationes privatae, quae ab Ecclesia laudantur vel commendantur,
possunt quoque certis sub conditionibus, per formale decretum, personalitate
morali donari turis privati coram Ecclesia . 2 Huius personalitatis moralis iuris
privati ratione, praedictae associationes non fierent verae et propriae personae
morales ecclesiasticae, quales communiter intelliguntur, nec proinde earum
bona temporalia fierent bona ecclesiastica, administranda secundum peculiares
leges pro bonis ecclesiasticis praestitutas: remanerent bona privata in patri-
monio associationis, quae ab Ecclesia agnosceretur tamquam legitimum subie-
ctum iurium et officiorum, quae personis moralibus competunt.

VII. Associationes privatae constitui nequeunt ad fines prosequendos
quoad res, quarum ordinatio uni dumtaxat hierarchiae ecclesiasticae reser-
vatur, cuiusmodi sunt cultum publicum promovere, doctrinam christianam
aliis tradere vel exponere, et alia eiusdem generis.

VIII. Associationes ecclesiasticae sunt quae ab Ecclesia pro fidelibus con-
stituuntur, qui non sunt in statu canonico perfectionis, ad publici cultus in-
crementum, aut ad doctrinam christianam fovendam, aut ad vitam christianam

286

SESSIO VII - ACTA

inter socios promovendam, aut ad apostolatum exercendum, aut ad pietatis
vel caritatis opera peragenda, aut ad opera socialia explenda.

IX. Omnes associationes ecclesiasticae per legitimum erectionis decretum
constituantur, nec proinde distinctio iam fieri debet inter associationes quae
ab ecclesiastica auctoritate sunt erectae et associationes quae ab eadem aucto-
ritate sunt simpliciter approbatae. Facultate erigendi associationes, praeter
Romanum Pontificem, gaudent Ordinarii locorum, necnon conferentiae Epi-
scoporum provinciae vel nationis, exceptis associationibus quarum instituen-
darum ius, apostolico ex privilegio, aliis reservatum est (can. 686, § 2).

X. Personalitate morali ipso iure gaudent omnes associationes a legitima
ecclesiastica auctoritate erectae, et eandem personalitatem habeant quoque
ipso facto associationes quae hucusque erant ab ecclesiastica auctoritate sim-
pliciter approbatae. Pariter, personalitatem moralem ipso iure obtineant con-
foederationes plurium associationum eiusdem generis seu speciei, quae per
decretum competentis auctoritatis ecclesiasticae erigantur.

XI. Associationes ecclesiasticae reguntur a moderatoribus, iuxta Statuto-
rum praescripta, Iurisdictioni et vigilantiae Sanctae Sedis subsunt associatio-
nes internationales; iurisdictioni et vigilantiae omnium Ordinariorum locorum,
in quorum dioecesibus sunt, associationes interdioecesanae; iurisdictioni et
vigilantiae proprii Ordinarii loci, associationes dioecesanae. Praeterea, iuris-
dictioni et vigilantiae Ordinarii loci subsunt, servatis propriis earum statutis,
sectiones dioecesanae associationum interdioecesanarum vel internationalium.

XII. Peculiaris legislatio condatur de associationibus ecclesiasticis clerico-
rum dioecesanorum, qua tamen indoles propria cleri dioecesani integra ser-
vetur et apte caveatur ne oppositae aut diversae sacerdotum classes oriantur,
sed intacta permaneat, immo perfectior reddatur unio omnium sacerdotum in
dioecesi inter se et cum Episcopo, cui singuli sacerdotes dioecesani semper
plane subsint oportet.

XIII. Fideles laici etiam in associationibus ecclesiasticis munus exercere
possunt moderatoris, iuxta propria cuiusque associationis statuta; cum enim
et ipsi membra sint corporis Christi mystici et participes divinae Ecclesiae
missionis sanctificatricis, partem activam in vita Ecclesiae habere possunt ac
debent.

XIV. Ordinarius loci normas statuat, quibus apte praecaveatur ne sacra-
rum functionum et divinorum officiorum celebratio in propriis ecclesiis vel
oratoriis associationum ecclesiasticarum, nocumentum afferat vitae paroeciali
fidelium. Item, normas statuat ut associationes ecclesiasticae adiutorio sint
sibi invicem atque variis operibus paroecialibus, et praecipue ut libenter fa-
cultatem concedant ut suis aedibus congruenter uti valeant etiam associationes
actionis catholicae aliave opera paroecialia.

XV. Duae dumtaxat sint species associationum ecclesiasticarum: tertii Or-
dines saeculares et sodalitates catholicae. De tertiis Ordinibus saecularibus,
quibus adscribuntur fideles ut sub moderamine alicuius Ordinis, secundum
eiusdem spiritum, ad christianam perfectionem contendere nitantur, modo sae-

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 287

culari vitae consentaneo, leges serventur quae in cann. 702-706 statuuntur; de
sodalitatibus catholicis autem, quae omnes associationes complectuntur hucus-
que distinctas in confraternitates et pias uniones (can. 700), leges tantummodo
serventur quae in Codice luris Canonici statuuntur de piis unionibus.

XVI. Sodalitates catholicae, illae praesertim quae in posterum constituan-
tur, titulum seu nomen eligant hodierni temporis usibus accommodatum, et
vel maxime a fine seu obiecto sociali selectum activitatis propriae cuiusque
sodalitatis. Sedes vero sodalitatum catholicarum non est obligatorio modo con-
stituenda in ecclesia vel oratorio, sed etiam, in loco non sacro haberi potest.

XVII, Ordinarii locorum accurate satagant ut fideles iis praecipue asso-
ciationibus nomen dent, quae doctrinam christianam promovere intendunt,
aut ad veram et firmam pietatem informare, vel ad apostolatum excitare et
ad christianam caritatem exercendam. Curent praeterea ut etiam, quae per-
maneant, antiquae confraternitates et piae uniones, quocumque titulo seu
nomine hucusque vocarentur, spiritu apostolico magis imbuantur et earundem
statuta ad hodierni temporis necessitates et utilitates accommodentur.

Textus definitive probatus in Commissionis Sessione Generali Romae habita
diebus 2-6 aprilis 1962.

NOTAE

1 S. C. Concilii, Corrienten., 13 novembris 1920 (A.A.S., XIII [a. 1921],
p. 139).

2 In iure etiam civili distinguuntur personae iuridicae publicae et personae
iuridicae privatae.

DE MISSARUM STIPENDIIS
DE MISSARUM ONERUM REDUCTIONE
DE PIIS ULTIMIS VOLUNTATIBUS

I. De Missarum stipendiis

Verba Christi « dignus est enim operarius mercede sua » {Luc., X, 7)
Apostolus explicavit dicens: « Nescitis quoniam qui in sacrario operantur,
quae de sacrario sunt edunt, et qui altari deserviunt, cum altari participant.
Ita et Dominus ordinavit iis, qui evangelium annuntiant, de evangelio vivere »
(I Cor., IX, 13-14). Hinc Ecclesia usum comprobavit, qui certe a saeculo vm
invaluit, ut sacerdotes eleemosynam seu stipendium pro Missae celebratione
acciperent, immo et requirerent. Re quidem vera aequum est ut Ecclesiae mi-
nistri, qui bono fidelium spirituali fovendo se penitus totosque tradunt, ab
iisdem in vita sustententur, utque ab iis maxime sustineantur quibus ministerii
sacri exercitio praesertim se devovent. Sacerdos namque « non accipit pecu-
niam quasi pretium consecrationis Eucharistiae, aut missae decantandae, hoc
esset simoniacum, sed quasi stipendium suae sustentationis » (A Th., II-II,
q. 100, a, 2, ad 2); quae sustentatio est conditio ut minister celebrare et bo-
num spirituale conferre possit.

288

SESSIO VII - ACTA

Non pauci sacerdotes utique, praesertim saeculis praeteritis, humanae fra-
gilitatis causa, abusi sunt hac facultate ab Ecclesia ipsis concessa; quare iam
Alexander II (1061-1073), abutentes graviter increpans, monere non dubi-
tavit: « qui vero pro pecuniis aut adulationibus saecularium una die praesu-
munt plures facere Missas, non aestimo evadere damnationem » (c. 53, D. I
de cons.).

Nonnullis optandum videri potest ut Ecclesia proventibus occasione huius
praestantissimi Sacrificii receptis renuntiet. Cum tamen in non paucis regio-
nibus Missarum stipendia unicam saepe praebuerint, immo ac hodie praestent
viam qua sacerdotes, digni quidem ut a fidelibus sustententur, «a dura pauper-
tate et vel etiam egestate salventur, non potuit nec hodie potest Ecclesia quin
usum stipendiorum Missarum servet, quem ceterum populus christianus, de
eiusdem ratione edoctus, optime intelligit ac libenter recipit.

Ordinatio, quam de Missarum stipendiis, ad eorundem definitionem et
moderationem atque ad vitandos abusus, Ecclesia statuit, prouti hodie in eius-
dem legislatione, in Codice nempe luris Canonici, habetur, iuxta communio-
rem sententiam, sapienter est elaborata, ita ut profundioribus non egeat mu-
tationibus. Attamen, ut eadem novis rerum adiunctis, tempore postbellico
praesertim ortis, melius accommodetur, haec decernenda proponuntur, quae
sequuntur:

I. Curent Ordinarii ut fideles rite edoceantur non tantum de magno spi-
rituali profectu quem pro vivis atque defunctis praestat sacrosanctum Missae
sacrificium, sed etiam de ratione oblationis seu stipendii, quod occasione huius
sacri ministerii fideles persolvunt Ecclesiae ministris, quippe qui digni sint ut
a fidelibus, quibus ministerium impendunt, sustententur.

II. Secundum receptum et probatum Ecclesae morem atque institutum,
sacerdoti cuilibet Missam celebranti et applicanti licet oblationem seu sti-
pendium recipere. Enixe vero sacerdotibus commendatur ut Missas etiam
gratis applicent, praesertim cum ob petentis paupertatem vel alia adiuncta
id suadeat christiana caritas.

III. Concedatur a iure ut sacerdotes, qui pluries in die Missam legitime
celebrant, etiam pro altem et vel pro tertia oblationem seu stipendium acci-
pere valeant. Attamen, hoc alterum et vel tertium stipendium Ordinario loci
tradendum est pro seminario aliove pio opere dioecesano, si agitur de Missis
celebratis a sacerdotibus cleri saecularis, itemque de Missis celebratis a sacer-
dotibus religiosis, etiam exemptis, in ecclesiis paroecialibus vel succursalibus
ecclesiae paroecialis. Si vero agitur de Missis quae pluries in die celebrantur
in ecclesiis propriis religiosorum, quae non sint paroeciales neque succur sales
ecclesiae paroecialis, alterum et vel tertium stipendium tradendum est eorum
Superiori maiori pro alendis et educandis novitiis et fratribus studentibus
aut etiam pro Missionibus quae sint eorum religioni commissis.

Cuilibet autem sacerdoti, qui pluries in die Missam celebrat, certa quae-
dam pars stipendii, ab Ordinario determinata, tribuatur tanquam retributio
pro celebratione. Et praeterea, Ordinarius loci sacerdotibus, qui pluries in

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 289

die celebrant, libenter concedat ut quandoque alteram vel tertiam Missam
applicent, sine stipendio, ad liberam suam intentionem.

IV. 1) Ordinarii loci est manualem Missarum stipem in sua dioecesi defi-
nire, qui tamen curare debet ut, quantum id sinant locorum et personarum
adiuncta, illa definiatur secundum rationem cum aliis provinciae ecclesiasticae
aut eiusdem nationis Episcopis compositam.

2) Ordinarii loci pariter est definire stipendia maiora, quae ratione
tituli extrinseci exigi possunt. Qui tituli sunt locus celebrationis ideaque et
iter peragendum, hora celebrationis, dies certa, cantus in celebratione, aliave
adiuncta, non vero altare privilegia tum.

3) Ubi desit Ordinarii decretum, servetur dioecesis aut loci consue-
tudo.

4) Etiam religiosi, licet exempti, circa stipem manualem stare debent
decreto Ordinarii loci aut dioecesis vel loci consuetudini.

V. In ecclesiis paroecialibus semel aut bis in hebdomada Missa applicari
potest pro omnibus paroeciae defunctis, pro iis praesertim quorum anniver-
sarium in eadem hebdomada recurrit. Integrae autem oblationes, quae a fide-
libus libere fiant pro eiusmodi Missae celebratione, tanquam eiusdem sti-
pendium retineri possunt.

VI. Missae sic dictae gregorianae, quae per triginta dies continuos cele-
brandae sunt, in casu inculpabilis interruptionis compleri possunt per cele-
brationem Missarum, quae ad numerum trigesimum habendum desunt. 1

VII. Qui habent numerum Missarum de quibus sibi liceat libere disponere,
possunt eas distribuere sacerdotibus sibi bene 'acceptis, etiam extradioecesanis
vel religiosis, dummodo ipsis constet eos esse omni exceptione maiores vel
testimonio proprii Ordinarii commendatos. Suadetur tamen ut Missae sacer-
dotibus extradioecesanis vel religiosis transmittantur per proprium Ordina-
rium. Nunquam autem licet alicui sacerdoti privato tot Missas celebrandas
transmittere, cui oneri ipse intra annum satisfacere nequeat.

VIII. Ne unquam omittatur sedula vigilantia exercenda, ut onera Missa-
rum fideliter et integre adimpleantur; cuius vigilantiae ius et officium spectat
ad loci Ordinarium in ecclesiis saecularium, in ecclesiis autem religiosorum
ad eorum Superiores (can. 842).

Quocirca, diligenter quoque obligatio observetur, qua etiam Ordinarii lo-
corum et Superiores religiosi adstringuntur, qui propriis subditis aliisve Mis-
sas celebrandas committunt, quas acceperint Missas cum suis stipendiis cito
in librum per ordinem referendi et curandi pro viribus ut quamprimum cele-
brentur,

Item, omnes sacerdotes sive saeculares sive religiosi debent accurate ad-
notare quas quisque Missarum intentiones receperit, quibusve satisfecerit
(can. 841, §§ 1 et 2).

IX. A stipe Missarum quaelibet etiam species negotiationis vel mercatu-
rae omnino arceatur (can. 827), nec unquam oblivioni detur nefas esse atque

290

SESSIO VII - ACTA

omnino prohiberi res vendere aut emere, et associationes (uti vocant) cum
diariis et ephemeridibus inire ope Missarum celebrandarum. 2

X. Ordinariis nullum tributum imponere licet super stipendiis Missarum
sive manualium sive fundatarum (can. 1506), utpote quod contrarium sit
stipendiorum instituto et fidelium voluntati. Optandum est ut indulta huic
regulae contraria nonnisi rarissime concedantur, et quidem ob gravem et ur-
gentem necessitatem atque dumtaxat ad tempus determinatum.

XI. Nullae in posterum piae fundationes acceptentur cum onere ut in
perpetuum vel ultra triginta annos una aut plures Missae celebrentur; sae-
pissime enim difficultates oriuntur ad onera longioris temporis adimplenda
ob constantem nummorum valoris fluctuationem. Piis fundatoribus suadeatur
ut statuere velint ut dos assignata pro Missarum celebratione, post elapsos
triginta annos ad alia pia opera explenda destinetur.

II. De Missarum onerum reductione

XII. Cumulatio et reductio Missarum manualium uni reservatur Sedi
Apostolicae, et vehementer optatur ut in specialibus tantummodo adiunctis
concedatur, et quidem ob solam nummorum valoris gravem imminutionem.

XIII. Quoties adiuncta id sinant, nec obstet lex civilis, onera Missarum,
quae piis fundationibus aut ultimis voluntatibus constituta fuerint in per-
petuum aut ad tempus longius triginta annis, reducantur ad terminum triginta
annorum. Quod si fiat, pro residuo dotis fundationis tot Missae manuales
celebrentur quot supputantur secundum taxam dioecesanam tempore celebra-
tionis vigentem.

XIV. Propter imminutos reditus dotis piarum fundationum et ultimarum
voluntatum, non eo ipso reducendus est numerus Missarum quae pias funda-
tiones gravant; si tamen tota dos inculpabiliter pereat, totum onus cessat,
quod deinde rursum urget, si postea dos restituatur: si vero dos fructus non
ferat, aut hi percipi nequeant, interea onerum exsecutio suspenditur.

XV. Cum ob constantem imminutionem valoris pecuniae, saepe saepius
necessariae sint reductiones onerum Missarum fundatarum, ipso iure Ordina-
riis facultas concedatur reducendi onera Missarum quae pias fundationes vel
ultimas voluntates gravant, quoties rerum adiuncta id postulent. Quae
tamen facultas ita intelligenda est, ut, nisi constet de contraria pii fundatoris
mente aut haec legitime praesumatur, alia onera potius quam Missae redu-
cantur.

Iisdem autem Ordinariis facultas quoque concedatur, qua, iustarn et gra-
vem ob causam, circumstantias, in celebratione Missarum fundatarum servan-
das, valeant moderari, vel commutare, aut etiam super iis dispensare.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 291

III. De piis ultimis voluntatibus

XVI. Piae voluntates seu voluntates ad causas pias iure Ecclesiae regun-
tur. In ultimis autem piis voluntatibus serventur, si fieri potest, sollemnitates
iuris civilis; sed, si hae omissae fuerint, heredibus monitio fieri debet de
obligatione qua adstringuntur ut testatoris voluntatem adimpleant (can. 1513,
§ 2 et Pont. Comm. Interpr. Codicis, 17 febr. 1930).

XVII. Piae voluntates definiuntur:

1) Ratione finis obiectivi, si nempe bona temporalia expresse desti-
nantur ad promovendum cultum divinum, aut institutionem seu educationem
christianam; ad vitam christianam fovendam; ad apostolatus opera exercenda.
In casu bona temporalia committi possunt sive personae morali ecclesiasticae,
sive fidelium associationi privatae, sive personae morali civili, sive etiam
personis privatis.

2) Ratione instituti, cui bona temporalia committuntur ad pietatis vel
caritatis opera exercenda, si nempe bona personae morali ecclesiasticae aut
associationi privatae fidelium committuntur, quae sit erecta ad opera pietatis
vel caritatis christianae exercenda.

3) Ratione intentionis supernaturalis , qua bona temporalia destinantur
ad opera caritatis indeterminata exercenda, sed de voluntate constat — aut
eadem legitime praesumitur — qua fundator revera intendit ut bona desti-
nentur ad opera christianae caritatis exercenda.

XVIII. Fideles, qui libere de bonis suis disponere valent, hortandi sunt
ut bona ad causas pias relinquant, eademque determinate committant asso-
ciationibus quae Ecclesiae auctoritati subduntur.

XIX. Ordinarii omnium piarum voluntatum exsecutionem procurare de-
bent, per se vel per delegatum, quae proprium exsecutorem a fundatore aut
a iure designatum non habeant, aut quarum exsecutio a proprio exsecutore
perfecta non sit tempore vel modo praestituto (cf. can. 1515, § 1). Ordinarii
igitur diligenter vigilare ne omittant, etiam per visitationem, ut piae volun-
tates fideliter et integre impleantur, et singuli exsecutores legitime constituti
proprii perfuncti 'muneris quo quisque Ordinario rationem reddant (cf.
can. 1515, § 2).

XX. Sedulo satagant Ordinarii ut accurate praescripta serventur: 1) de
conficienda in qualibet ecclesia, et apud rectorem in loco tuto conservanda,
tabella onerum ex piis fundationibus incumbentium; 2) de libro retinendo
et apud rectorem servando, in quo singula onera piarum fundationum eorum-
que implementum accurate adnotentur (can. 1549, §§ 1 et 2).

XXI. Cum, ob continuo decrescentem valorem nummorum, saepius ne-
cessariae sint reductiones onerum Missarum, quibus gravantur piae funda-
tiones, ipso iure Ordinarii facultate gaudeant praefata onera reducendi,
quando eorundem exsecutio impossibilis evaserit, nulla administratorum cui-

292

SESSIO VII - ACTA

pa, ob imminutos reditus aliamve gmvem causam. Semper autem, meliore
quo fieri potest modo, servetur fundatorum voluntas.

Textus definitive probatus in Commissionis Sessione Generali Romae habita
diebus 2-6 aprilis 1962.

NOTAE

1 Commissio in dubio est utrum necne servari debeat praxis Missarum gre-
gorianarum\ dum enim decem Commissionis Membra eam servandam tenent, alia
decem eandem supprimendam censent, septem aliis dubitantibus.

2 Cf. S. C. Concilii Decretum, 25 iul, 1874, nn. 1-5; et Decr. Ut debita,
11 maii 1904, nn. 8-10.

DE PROMOVENDIS AD ORDINES SACROS
IIS QUI FUERUNT PASTORES SEU MINISTRI ACATHOLICI

Plures sunt pastores seu ministri acatholici qui ad veram Christi Eccle-
siam converterentur, si ad sacros ordines suscipiendos admitterentur et ad
curam animarum exercendam. Peculiare autem impedimentum obstat quo-
minus in Ecclesia Latina ad sacros ordines promoveantur viri uxorem haben-
tes (can. 987, n. 2) et quaedam benignae concessiones a Pio XII postremis
hisce temporibus factae ut in Germania aliquot paucissimi, qui ministri aca-
tholici fuerant, sacro presbyteratus ordine augerentur eorum vita coniugali
integra manente, non ab omnibus libenter acceptae sunt, praesertim in Bri-
tannia Maiore et in Statibus Foederatis Americae Septemtrionalis. Hinc, an-
tequam aliae eiusmodi concessiones a Sancta Sede fiant, quaestio examinanda
ponitur utrum expediat ut pastores seu ministri uxorati in Ecclesiam reci-
piantur qui ad sacros ordines promoveri cupiunt, et quaenam normae in
casu servari debeant.

Propositiones

I. Ut ad sacros ordines ii promoveantur qui pastores seu ministri acatho-
lici fuerunt, divina eorum vocatio comprobari debet a loci Ordinario, quem
eorum quisque adeat intuitu sacrae ordinationis recipiendae.

II. Certo etiam constet oportet de eorum recto charactere psychico et
morali, de eorum plena mentis tranquillitate, de eorum firma animi con-
stantia.

III. Antequam ad emittendam catholicae fidei professionem admittantur,
secundum formulam praescriptam, pastores seu ministri acatholici, per con-
gruum tempus diligenter praeparentur, ut de veritatibus rite edoceantur a
quibus hucusque dissentiebant.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 293

IV. Quantum potest Ordinarius praesto sit his, qui munere pastoris seu
ministri dimisso, honestae suae sustentationi apte et idonee consulere de-
bent: vel maxime si uxorem habeant et filios adhuc minores.

V. Servatis normis quae in superioribus articulis exponuntur, nulla pe-
culiaris difficultas obstat quominus ii qui pastores seu ministri acatholici
fuerunt ad sacros ordines promoveantur, si uxorem non habent nec filios
aetate minores, postquam studiis incubuerint et opportunam formationem
spiritualem et pastoralem receperint, de quibus in articulis subsequentibus.

VI. Si vero agitur de uxoratis, qui ad sacros ordines promoveri cupiant
integra manente vita coniugali:

1) Nullimode unquam expedire videtur ut sacra ordinatione iidem
augeantur, si uxorem habeant acatholicam, quae ad Ecclesiam Catholicam
sincere converti nolit.

2) Si filios acatholicos habeant, qui ad Ecclesiam Catholicam sincere
converti nolint, opportune curandum est ut apte iis consulatur, sed habitua-
lem commorationem in domo paterna habere nequeunt.

3) Facultati renuntient oportet secundas nuptias contrahendi.

4) In singulis casibus ad unum spectat Ordinarium loci prudenter
iudicare, omnibus peculiaribus adiunctis attente perpensis, utrum vera adsit
ratio boni communis Ecclesiae ut ab Apostolica Sede dispensatio impetretur
super impedimento de quo in oan. 987, n. 2.

VII. Ad studia quod attinet, hae normae serventur, antequam ad sacros
ordines promoveantur, ab omnibus qui pastores seu ministri acatholici
fuerunt:

1) Si casus ferat, eorum institutio in studiis mediis classicis conve-
nienter suppleatur.

2) In studium philosophiae perennis saltem per integrum annum
diligenter incumbant.

3) In studium disciplinarum theologicarum saltem per integrum trien-
nium diligenter incumbant, ut veram doctrinam catholicam plene addiscant,
quoad ea praesertim quae ab acatholicis negantur, vel aliter intelliguntur,
aut 'aliter explicantur.

4) Praefata studia philosophica et theologica peragantur in domo seu
collegio ad id peculiariter destinato, ut promovendi ad sacros ordines toto
tempore quo iisdem incumbunt rite etiam perdiscant quae sive ad virtutes
et sanctimoniam vitae sacerdotalis sive ad exercitium sacri ministerii per-
tinent.

5) Praestitutum tempus studiorum Ordinarius loci in casibus tantum
extraordinariis, pro sua conscientia et prudentia, contrahere potest quando
peculiaria adiuncta id suadeant.

Idem Ordinarius, iusta de causa, permittere potest ut promovendi, qui
uxorem habent, non per integrum tempus studiorum diu noctuque in prae-
fato collegio commorentur.

VIII. Si ad ordines recipiendos admittantur ii qui pastores seu mini-

294

SESSIO VII - ACTA

stri acatholici fuerunt, ipso iure dispensantur ab impedimento, de quo
in can. 987, n, 1, si eorundem parentes in suo errore permanent.

IX. In promovendis ad ordines his, qui pastores seu ministri acatholici
fuerunt, interstitia serventur, de quibus in can. 978, §§ 2 et 3, sed diaconus
ad presbyteratum ne antea ex regula ordinaria promoveatur, quam per in-
tegrum annum in suo ordine fuerit versatus, nisi peculiaria adiuncta, iudicio
Episcopi, aliud exposcant.

X. Ad ordines promoti, hi qui pastores seu ministri acatholici fuerunt,
iisdem privilegiis fruuntur et iisdem obligationibus adstringuntur ac ceteri
clerici eiusdem gradus, salva dispensatione a lege caelibatus pro uxoratis, qui
ad ordines sacros promoti fuerint cum expressa concessione eiusmodi dispen-
sationis.

XI. Unius Ordinarii est decernere utrum, omnibus peculiaribus adiunctis
prudenter perpensis, magis expediat ut qui pastores seu ministri acatholici
fuerunt et ad sacros ordines promoti sint in aliquo ministerio administrativo,
vel sociali, vel scholastico occupentur, potius quam in exercenda cura ani-
marum. Item, eiusdem tantum Ordinarii est prudenter statuere utrum ex-
pediat, necne, ut iidem remaneant in loco ubi ministerium pastoris acatholici
antea exercebant, praesertim si in cura animarum exercenda versarentur.

XII. De pastoribus seu ministris acatholicis, qui ad sacros ordines in
haeresi vel schismate promoti fuerint et ad Ecclesiam Catholicam conver-
tuntur, eadem intelliguntur, congrua congruis referendo, quae in articulis
praecedentibus statuuntur, iis exceptis quae de interstitiis in ordinationibus
praecipiuntur, si certo valide eos ordinatos esse comprobetur.

XIII. Ne forte ansa detur ad exquirendam abrogationem legis caelibatus
ecclesiastici, quae in Ecclesia Latina sarta tecta omnino servari debet, pro
nunc nullimode expedire videtur ut publice nuntietur pastores seu ministros
acatholicos uxoratos, qui ad Ecclesiam Catholicam convertantur, ad sacros
ordines promoveri posse integra manente eorum vita coniugali. In singulis
autem casibus eiusmodi concessio a Sede Apostolica prudenter fieri possit,
iuxta normas apte praefinitas.

Textus definitive probatus in Commissionis Sessione Generali Romae habita
diebus 2-6 aprilis 1962.

2) RELATIO EM.MI P. D. PETRI CARD. CIRIACI
PRAESIDIS COMMISSIONIS
DE DISCIPLINA CLERI ET POPULI CHRISTIANI

Iuxta desiderium mihi expressum, cui libenter adhaereo, unica rela-
tione nunc refero circa haec tria schemata: de fidelium associationibus;
de Missarum stipendiis, de Missarum onerum reductione, de piis

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 295

ultimis voluntatibus; de promovendis ad ordines sacros iis qui fuerunt
pastores seu ministri acatholici.

Cum hisce argumentis terminent argumenta commissa meae Com-
missioni, debitas tribuo laudes et gratias omnibus membris meae Com-
missionis et praecipue Rev.mo Secretario hic praesenti.

Quoad primum punctum: de fidelium associationibus. Associatio-
nes fidelium possunt dividi in associationes private erectas, destinatas
praesertim ad caritativam ac socialem operam explendam, et in associa-
tiones auctoritate ecclesiastica erectas, destinatas praeterquam ad carita-
tivam ac socialem operam explendam, ad pietatem colendam, ad publi-
cum cultum colendum, ad doctrinam cbristianam fovendam, ad aposto-
latus opera peragenda. Ad secundam categoriam pertinent confraterni-
tates et piae uniones, quae aliquam merent explicationem. Conque-
runtur aliquando laici ipsos non admitti in Ecclesia, quod confutatur
elemento confraternitatum, nam per confraternitates committitur con-
fratribus administratio ecclesiarum, deinde committuntur etiam caeri-
moniae in ipsis ecclesiis, ita ut confratres possint considerari uti cano-
nici laici cum omnibus virtutibus et defectibus eorum collegarum eccle-
siasticorum. Certe non solum, sed confraternitates habent laudem, valde
momentosam, nam temporibus transactis repraesentabant progressum so-
cialem, nam ipsis referuntur famosa artes et officia. Ecclesia catholica
non indiget ab aliis doceri in quaestione sociali, nam Ecclesia semper
fuit magistra et fuerunt praecise confraternitates initia hodiernorum
sindacatuum; tamen, certe, nunc debent magis accommodari praesentibus
circumstantiis etiam piae uniones. Sed piae uniones hodie praesertim
multum adlaborant; est curiosum videre quanta phantasia utantur ad
novas initiativas colligendas. Omnes sciunt quantum musica levis (vul-
go: musica leggera) nunc praevalet in mundo et sunt piae associationes
quae curant de iis qui sunt addicti istis operibus; non solum, sed sunt
piae associationes, piae uniones, quae curant de operariis in fabricis et
etiam de iis qui curant agriculturam. Ego ipse legi in aliquo organo
officiali unius ex piis unionibus articulum in quo docetur quomodo pos-
sint curari nonnulli et delicati morbi in suibus utriusque sexus. Ideo
non possumus ab iis quaerere ut magis modernizentur. Quod tamen est
essentiale fidelium associationibus, est fidelium praeparatio ad exer-
cendam activitatem propriam Ecclesiae et etiam illam in quam non
praestat ut Ecclesia directe intret ut est politica.

Certe Ecclesia non potest non curare politicam, exceptis nonnul-
lis nationibus in quibus habetur plena libertas, quia haec radicitus est
in animo populi, et sunt valde paucae; in eis multum dependet a Guber-
niis et a classibus dirigentibus. Igitur Ecclesia debet curare ut bona

296

SESSIO VII - ACTA

habeatur politica. Ad hoc habet primum medium, scilicet formationem
individualem, scilicet formare bonos catholicos, nam boni catholici sunt
boni cives et etiam in politica laborant pro patria sua et pro Ecclesia,
sed hoc non sufficit. Est enim lex psychologica curiosissima, quae est
contradictoria legi aritmeticae. In aritmetica, in operatione addictionis,
totale est eiusdem qualitatis ac addenda, e contra, quando homo non
agit solus, sed agit collective cum aliis hominibus, agit alio modo quo
non ageret, si individualiter ageret. Hoc non solum fit inter laicos, sed
etiam inter presbyteros. Est notum dictum: canonici, boni viri; capi-
tulum, mala bestia; quod certe non potest dici de nostra Commissione,
nam nos omnes sumus boni viri et separati et coniuncti. Igitur Ecclesia
debet curare non solum formationem individualem, sed evitare devia-
tiones, et si deviationes habeantur, eas corrigere. Et in hoc utile valde
esse possunt associationes fidelium,

Alia quaestio, quae est nunc consideranda, respicit associationes in
quas fideles prohibentur intrare. Quaenam sunt illae quae prohibentur?
Sunt certe illae associationes in quibus habetur periculum fidei. Nam
illud fidei est pretiosissimum donum, quod nullum humanum donum su-
perare potest: sed dico grave, nam pericula levia fidei in mundo moderno
continue inveniuntur; sed, exceptis iis, debemus esse non solum tole-
rantes, sed tolerantissimi. Nos debemus esse praesentes in omnibus
locis, in omnibus associationibus in quibus non habeatur grave pericu-
lum fidei: absentes numquam habent rationem. Praesentia catholicorum
facit ad minus ut istae associationes non fiant contra Ecclesiam, etiamsi
non possit obtineri aliquid in eius favorem. Debemus imitari adver-
sarios. Labor adversariorum est penetratio, et nos debemus penetrare,
continua penetratio haberi debet et hoc modo habetur apostolatus
laicorum. At quia circa apostolatum laicorum est specialis sectio in Con-
cilio, de hac materia silebo et ad secundum punctum transibo.

De Missarum onerum reductione, de piis ultimis voluntatibus. Bene
hoc conceptum est, tamen ob rationes, quas nunc exponam, ego melius
dicerem: de Missarum applicatione, de donationibus inter vivos, de
piis ultimis voluntatibus. Fortasse esset hoc modo melius redigere titu-
lum. Est quaestio maximi momenti sub aspectu spirituali et sub aspectu
oeconomico. Sub aspectu spirituali: nonne praesertim in Ecclesia veri-
ficatur principium, quod sublime esset iuxta vulgare: quid sublimius
quam celebratio Missae, quae est renovatio sacrificii crucis, quo huma-
nitas redempta est a Christo Domino? Et tamen cum hac coniungitur
vulgaris quaestio de stipendiis Missarum. Ergo non utar verbo « sti-
pendium », sed « eleemosyna », et quaestio de illa est: de eleemosyna.
Nam sunt multi presbyteri qui vivunt simpliciter eleemosynis Missa-

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 297

mm et intelligitur quod fideles contribuunt ad eorum vitam: ex om-
nibus partibus pervenit perquisitio Missarum. Loca, in quibus habentur
bonae Missae (non petuntur SS. Missae, sed bonae Missae: bonae Missae
significant Missas cum alta eleemosyna) vera obsidione percutiuntur.
Currunt omnes tamquam industriosae apes ad faciendum mei; sed, quod
est curiosum, quando accipiunt stipendium Missarum et accipiuntur do-
nationes, vel legata, facile acceptantur: non sunt difficultates, omnia
possunt adimpleri. Postquam acceperunt stipendium et acceperunt dona-
tiones, omnes exurgunt difficultates: stipendium non est altum, Missae
non possunt celebrari, non potest conservari voluntas fundatoris quoad
Missas. Missae bonae non sufficiunt, debent esse meliores; meliores non
sufficiunt, debent esse optimae: culmen perfectionis. Sed in hac re de-
bemus esse prudentes, cauti. Sunt casus in quibus reductiones sunt ne-
cessariae, in quibus commutationes voluntatum haberi possunt, sed haec
debent ignorari a fidelibus, sunt res quae caute debent fieri in curiis dioe-
cesanis, in S. Sede, inter curias dioecesanas et S. Sedem, ita ut fideles
habeant fiduciam in suos presbyteros. Non rideant de iis quia non sunt
miseria, nam est ante omnia punitio! Nam in rebus oeconomicis est
poena taglionis; res oeconomicae habent punitionem in seipsis: dimi-
nuunt redditus, et hinc, etiam hac ratione, prudenter debemus agere,
sed etiam ratione meliore, scii, ad habendam aestimationem populi. Po-
pulus dat Missas generatim pro anima defunctorum suae familiae, dat
dona, vita durante, vel etiam postea, ad recolendam suam personam vel
suam familiam; habet fiduciam in nos, et haec debet esse satisfactio
nostra, ita ut et nos formemus unam familiam cum populo, eiusque fidu-
ciam mereamus.

Tertium punctum: de promovendis ad ordines iis qui fuerunt mini-
stri acatholici. Per se non impeditur quominus ii, qui fuerunt ministri aca-
tholici, sacro etiam presbyteratu augeantur, si uxorem non habeant vel
si legitime ab eadem separentur. Sed saepius quando non convertuntur,
ipsi possent ad ordines promoveri et cum muliere vivere? Est tragaedia
individualis; imaginemus de aliquo qui coram lege ecclesiastica, nam
caelibatus est lex ecclesiastica, debet sacrificium tam magnum agere:
debet, attamen est lex principii; quot matrimonia deberent solvi in bo-
num coniugum: vita infernalis: et tamen Ecclesia est rigida ad servan-
dum principium indissolubilitatis matrimonii, et hic etiam Ecclesia est
rigida ad conservandum principium caelibatus. Attamen potestne con-
siderari canon 987 n. 2, qui expresse prohibet viros uxorem habentes
elevari ad ordines sacros. Haec consideranda est quaestio; videndum est
utrum concedere dispensationem, provocet scandalum vel admirationem
fidelium, et etiam quaenam impressio possit haberi quoad caelibatum in

298

SESSIO VII - ACTA

ceteris presbyteris. Haec sunt duo puncta examinanda, attamen haec
duo puncta sunt quaestiones facti. Et nos in Curia quaestiones facti non
possumus bene iudicare: tantummodo illi, qui vivunt mixti cum acatho-
licis, possunt iudicare utrum haec duo facta habeantur, scilicet ut possit
evitari scandalum et nulla habeatur impressio in ceteris. Igitur quia
est quaestio facti, ego me remitto iudicio illorum qui cum acatholicis
mixte vivunt. Ex hoc apparet quantum sit utile, immo necessarium con-
tactus continuus inter Curiam Romanam, quae est organum officiale
Beatissimi Patris in informatione et in exsecutione: sit hic contactus cum
Ecclesia dispersa. Et si Concilium resolvet hanc quaestionem, ut ha-
beatur internationalizatio Curiae Romanae, saltem hoc sensu, quod
continuus habeatur contactus inter Curiam Romanam et Ecclesiam, quae
cognoscit realitatem internam, hic esset maximus fructus et cum hoc au-
gurio termino meam discussionem. 1

3) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Ruffini: De fidelium associationibus'. Pag. 3/ lin, 12 ss. :
Censeo, secundum Codicis I. C. veram interpretationem, associationes
ab Ecclesia commendatas, prorsus quia commendatae sunt, esse appro-
batas. Repugnat enim rectae rationi a legitima auctoritate commendari
associationes quas ipsa, saltem implicite, non approbaverit.

Pag. 4, 2 3 ad IV, lin. 24 s.: « ...integrum est fidelibus, sive clericis
sive laicis... ». Num pietas excolenda et opera christianae caritatis exer-
cenda... non pertinent ad competentiam auctoritatis ecclesiasticae? Etenim
pag. 5 3 s., ad VIII, inter associationes, quae ab Ecclesia pro fidelibus con-
stituuntur, recensentur etiam associationes « ad pietatis vel caritatis ope-
ra peragenda ».

Pag. 5: Mihi non placet distinctio bipartita associationum « privatae
et ecclesiasticae »; non placet vocari associationes ecclesiasticas etiam
quae tantum ex laicis componuntur, modo ab Ecclesia constituantur;
non placet aboleri nomina tam apta tamque laudata: « confraternitates »
et « piae uniones », ut tum confraternitates et piae uniones in posterum
novis appellationibus, ineptis sane, significentur, nimirum: « associatio-
nes privatae » vel « associationes ecclesiasticae »!

1 Textus transcriptus est ex taeniola magnetica,

1 Cf. p, 284.

2 Cf. p. 285.

3 Cf. p. 286.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 299

De Missarum stipendiis; De Missarum onerum reductione; De piis
ultimis voluntatibus : Pag. 5, 4 lin. 28 s.: « Ordinarii loci pariter est defi-
nire stipendia maiora etc. ». Dixerim potius: Ordinarii loci pariter est
definire quid ratione tituli extrinseci exigi possit (ultra manualem Missa-
rum eleemosynam in dioecesi statutam).

Pag. 6, 5 ad VII: Velim adici exceptionem hanc: nisi Episcopus loci
aliud statuent. Etenim in singulis dioecesibus saepe Missarum eleemo-
synae desunt pro sacerdotibus pauperibus et, praesertim, pro Seminario
et operibus dioecesanis.

Pag. 7, 6 ad XI, et pag. 8, 7 ad XII: Non videtur mihi opportunum
prohiberi quominus acceptentur « piae fundationes cum onere ut in
perpetuum vel ultra triginta annos 'una vel plures Missae celebrentur ».
Profecto nummorum valoris fluctuatio evenire potest etiam intra spa-
tium triginta annorum! Nonne huiusmodi nummorum valoris fluctua-
tioni efficax remedium semper afferri potest per legitimam reductionem
onerum?

Pag. 8, ad XV (cf. pag. 10, 8 ad XXI), lin. 25 s.: « facultas concedatur
reducendi onera Missarum... ». Addatur: ad stipem (vel eleemosynam)
in Dioecesi statutam.

Pag. 8, lin. 32 s.: « ... circumstantias... ». Vocabulum istud forsan
nimis patet, vel, saltem, incertum manet: e. g. interdum Missae cele-
brandae (cum peculiari eleemosyna) dantur cum onere illas cantandi.
Ab hac circumstantia possetne Ordinarius dispensare?

Adnotatio : Adhaereo libentissime explicationi historicae-liturgicae-
theologicae quam scite Em. mus Dopfner praebuit de Missae eleemo-
syna; haec enim locum tenet oblationis materiae sacrificii et rerum neces-
sariarum pro pauperibus quae in divini Sacrificii Offertorio olim, maxime,
fieri solebat.

De promovendis ad Ordines Sacros iis qui fuerunt Pastores seu Mi-
nistri acatholicv. Non mihi placet in Concilio Oecumenico statui quod
in schemate proponitur.

Augustus Pontifex, Iesu Christi Vicarius, summo iure suo semper
uti potest, etiam admittendi ad presbyteratum ministros protestantes
uxoratos, post eorum plenam conversionem ad fidem catholicam. At
cum ipse Summus Pontifex consilium nostrum petere dignetur, fateor
me valde incertum esse utrum, si id concederetur, plus utilitatis an plus
damni obtineatur. Equidem intellego interdum ex huiusmodi gratia spe-

4 Cf. p. 289.

5 Cf. p. 289.

6 Cf. p. 290.

7 Cf. p. 290.

8 Cf. p. 291.

300

SESSIO VII - ACTA

rari posse fructus aliquot in ministerio pastorali; sed — - quaero — cur
eadem gratia, ex eadem ratione, non concederetur aliquando bonis laicis,
constanter catholicis, pariter uxoratis, qui Sacerdotium sibi exoptent?
Isti certe non minores fructus in sacro ministerio afferrent! Itaque res,
de qua in schemate agitur, ne tractetur in Concilio, sed ad Summum
Pontificem plene remittatur.

Card. Siri: De fidelium associationibus-. N. IV, pag. 4,° sermo est
de iure erigendi associationes fidelium. Textus potest accipi, quia de his
quae finem habent qui est in competentia Ecclesiae. Affirmantur erectio-
nes esse in iure exclusivo Ecclesiae. Quod est certum. Sermo non est
de associationibus quorum finis vel obiectum sunt extra competentiam
Ecclesiae. Tamen in sequentibus aliquid affirmatur quod non bene con-
gruit cum his quae superius dicuntur. Etenim: « integrum est sive cle-
ricis sive laicis alias consociationes » constituere et per statuta libere con-
dita moderari. Expresse sermo fit de associationibus ad pietatem exco-
lendam, quae est sine dubio competentia Ecclesiae.

Necesse est, si agitur de obiectis quae sunt in competentia Ecclesiae,
ut explicatur illud « integrum est (linea 24) ... ». Si « integrum est »
ex concessione Ecclesiae, nihil dicendum est sub aspectu theologico.
Sed, si « integrum est... » iure nativo, antecedenti respectu Ecclesiae,
hoc verum non est et ideo textus fit aequivocus. Censeo ergo substi-
tuenda esse haec verba ne minuatur auctoritas Episcoporum, « facultas
fit » et deleatur « integrum est ». Hoc de veritate. Sed quid de oppor-
tunitate? Censeo rem. posse male intelligi. Ideo melius esset dicere:
« integrum est Ordinariis concedere etc. ». Hic decernenda sunt univer-
salia et Ecclesia alicubi patitur ex insurgentia quorundam laicorum.

Card. Leger: De fidelium associationibus-. Paucas observationes
faciam de hoc bono schemate.

Numerus II: Commendari posset in textu ut a dispersione virium
in multiplices associationes praecaveatur.

Numerus V: Pagina 5, 10 linea prima, simpliciter dicatur «privatae
appellentur ». Non enim videtur opportunum in ipso textu dicere ra-
tionem,

Numerus XVII: Ipsae antiquae confraternitates invitentur ut suam
pietatem renovent: membros suos erudiant de modo colendi imprimis
vitam liturgicam et auferant a mente eorum quidquid sapere posset
superstitionem in particularibus devotionibus.

0 Cf. p. 285.
10 Cf. p. 285.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 301

De Missarum stipendiis'. Istae sunt observationes meae quae exclu-
sive de stipendiis Missarum sunt.

Quoad numerum III: Pagina 5, 11 linea 17. Loco « tribuatur » dicatur
« tribui potest ». Etenim libertas relinqui debet Ordinario loci pro
retributione, si opportuna iudicatur, illorum qui bis vel ter celebrant.
Sunt enim regiones ubi oeconomia generalis qua sacerdotes remuneran-
tur diversa est ab illa alibi vigente. Illis in regionibus sacerdotes sala-
rium ab Ordinario loci determinatum recipiunt a paroecia vel institu-
tione apud quam ministerium exercent. Principium est quod institutio,
apud quam sacerdos ministerium suum exercet, domum, alimenta et se-
curitatem socialem praebere debet. Sacerdos salarium fixum recipit po-
tiusquam remunerationem ad actum. Utique sacerdos percipit aliquod
stipendium pro Missa; sed saepe non videtur opportunum, maxime pro
secunda celebratione in hebdomada, retributionem additionalem dare.
Praeterea illa supplementaris retributio allicere potest ad inutilem mul-
tiplicationem Missarum in eadem die ab eodem sacerdote.

Quoad numerum V: Non mihi videtur opportuna nec prudens, sicut
nunc formulatur, norma huius numeri. Dicitur enim quod « integrae »
oblationes a fidelibus datae pro Missa de qua agitur retineri possunt tan-
quam eiusdem stipendium. Haec norma ansam dare potest multis abu-
sibus sicut cumulatio exaggerata oblationum, appetitus lucrum magnum
efficiendi, intempestiva sollicitatio apud fideles ut multiplicentur et au-
geantur oblationes pro illa Missa hebdomadaria. Et haberi potest, inter
sacerdotes eiusdem paroeciae, competitio pro celebratione illarum Mis-
sarum valde fructuosarum. Credo quod norma, sicuti hic proponitur,
contra oeconomiam traditionalem de Missarum stipendiis vadit, quia
speciei negotiationis vel mercaturae favet et principio de iure Ordi-
narii loci stipem definiendi et limitandi contradicit. In regione mea,
spontanee fideles oblationes communes dant pro Missa celebratura pro
paroeciae defunctis. Ex illarum oblationum summa tot Missae celebran-
tur, quot inveniuntur secundum normas dioecesanas communes pro omni
Missa manuale.

Quoad numerum VI: Mea opinione, servari non debent Missae gre-
gorianae. Habent enim fundamentum tradi tionale minoris momenti.
Praeterea fideles rudiores, qui numerosi sunt, alliciunt ad quantitatem
Missarum potiusquam ad valorem intrinsecum Missae. Pro aliis apparent
mere ut medium maiorandi stipendia et, etiamsi bene intelligitur quod
multae Missae, aliquo sub aspectu, plus valent quam una Missa, non

Cf. p. 288.

302

SESSIO VII - ACTA

tamen intelligitur quid addere potest factum quod per dies continuos
celebrantur.

Quoad numerum IX: Linn. 13-14 dicatur: «... associationes ( uti
vocant ) cum diariis, ephemeridibus aliisque mediis inire ope Missarum
celebrandarum ». Alia enim sunt media (v. g. per epistolas) quibus sic
dicta « opera » propagantur ad oblationes colligendas pro Missis cele-
brandis, quibusque aliqua « pars » illarum Missarum fidelibus pro-
ponitur.

De promovendis ad Ordines Sacros iis qui fuerunt Pastores seu Mi-
nistri acatholici : Conforme videtur prudentiae aliquas normas proponere
de ordinatione eorum qui fuerunt pastores acatholici. Quaedam tamen
notabo.

Quoad prooemium: Formulatio primae sententiae prooemii aliquo
modo sapit opportunismum et est expressio popularis, non conciliaris,
problematis de quo agitur. Potius dicatur quod aliquando sunt acatho-
lici qui intrare volunt in Ecclesiam catholicam, quique, iam ante suam
conversionem addicti ad curam pastoralem, persequi desiderant mini-
sterium sacerdotale in Ecclesia catholica. Quod desiderium, etiamsi cum
gaudio ab Ecclesia accipitur, tamen secumfert aliquas difficultates quoad
studia a clericis peragenda et saepe quoad disciplinam de ecclesiastico
caelibatu.

Quoad numerum VI, paragr. 2: Mihi videtur quod regula haec de
filiis acatholicis nimis dura sit. Timetur, suppono, scandalum eventurum
ex facto filiorum acatholicorum conviventium cum suo patre sacerdote.
Sed aliquando fit quod sacerdos habet consanguineos non catholicos
quin hoc scandalum habetur. Et meo humili iudicio, credo quod in casu
de quo hic agitur fideles melius intelligunt quod conversio patris non
est necessarie conversio filiorum eius.

Quoad numerum VII: Credo quod ultima sententia huius numeri
aliter formulari debet. Loquatur de « accommodatione disciplinae de
commoratione in collegio cum exigentiis status coniugalis » potiusquam
de « diu noctuque commoratione ».

Quoad numerum XIII: Non mihi placet norma numeri decimi ter-
tii. Ordinatio pastoris acatholici, integra manente vita coniugali, est
factum publicum quod celari non potest quodque cito ab omnibus no-
scitur. Saepe peius est falsa mysteria fovere quam veritatem dicere.

Card. Dopfner: De Missarum stipendiis. De Missarum onerum re-
ductione. De piis ultimis voluntatibus. Schema nostrum novam ordina-
tionem legislationis de Missarum stipendiis a Concilio decernendam
proponit. Propter hodiernorum temporum adiuncta, imprimis propter

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 303

res oeconomicas post bellum valde mutatas, hoc inceptum omnino pla-
cet. Schema normas statuendas in declaratione theologica naturae sti-
pendii fundare intendit. In quo faciendo ultra Codicem luris Canonici
progreditur, qui sine ulterioribus determinationibus solummodo a « re-
cepto et probato Ecclesiae more atque instituto » procedit (cf. can. 824,
§ 1). Certe profundior argumentatio theologica in hac materia deside-
ratur, ut obiectiones contra stipendium facilius refellantur et habeatur
principium fundamentale et dirigens in ordinanda legislatione respe-
ctiva. Explanatio autem, quae in Schemate datur, graves difficultates
creare mihi videtur.

Uti compertum est, mens theologorum de stipendii Missarum na-
tura non est una (cf. v. gr. articulum cl. professoris Mbrsdorf, membri
Commissionis de Disciplina Sacramentorum, inscriptum: « Erwagun-
gen zum Begriff und zur Rechtfertigung des Mehstipendiums », publi-
catum in: Theologie in Geschichte und Gegenwart, Monachii, 1957).
Duae sunt theoriae generales, quae hac in materia considerandae sunt.
Iuxta primam notio stipendii sensu stricto sumitur et intelligitur stips,
quae a fidelibus occasione sacri ministerii sacerdoti ad eius sustentatio-
nem solvitur. Secunda vero sententia, quae progredientibus investigatio-
nibus historiae Liturgiae a pluribus in dies cooptatur et defenditur pe-
ritis, ita sonat: stipendium habet rationem offertorii pro Missa dati seu
oblationis, quae constituit et repraesentat (saltem sub certo quodam
respectu) participationem ipsius fidelis in ipso Missae Sacrificio.

C.I.C., uti dictum est, quaestionem non dirimit, quod patet v. gr.
etiam ex promiscua applicatione verborum « eleemosyna », « stipen-
dium », « offerre », « oblator ». Etiam in nostro Schemate terminolo-
gia est aliquomodo ambigua, cum verba « stipendium » et « oblatio »
convertantur. Quoad rem autem Schema nostrum sine ulla haesitatione,
nulla facta mentione alterius sententiae, priorem facit suam.

Haec autem gravibus difficultatibus laborare mihi videtur propter
rationes sequentes:

a) Historice constare videtur, usum dandi stipendium sese evol-
visse ex offertorio Missae, in quo fideles Missam participantes et S. Com-
munionem recepturi dona naturalia, imprimis panem et vinum pro Mis-
sa, sed et in genere dona naturalia pro sacerdotum sustentatione (et pro
cibo pauperum) obtulerunt. Ita stipendium habet, uti patet, internam
relationem ad Sacrificium Missae.

b) Solummodo in hac theoria historice longe probabiliore etiam
theoretice sufficienter explicari posse videtur efficientia applicationis
fructus specialis seu medii Missae. Quae etenim applicatio ab illa, quae
fructui generali competit, et ab applicatione pro quovis homine per mo-

304

SESSIO VII - ACTA

dum suffragii facta distinguitur; fit quidem ex opere operato neque ab
ipsa Ecclesia suspendi potest. Nam non inveniri posse videtur alia causa
huius specialis gratiarum receptionis in dante stipendium nisi (saltem
quodammodo) ipsum stipendium; talis enim causa repeti potest neque
ex participatione seu adstantia Missae per ipsum dantem, quia hic
abesse potest, neque ex devotione vel suffragio sacerdotis, quia gratia
datur ex opere operato. (Suffragium intercedere debet in applicatione
pro defunctis, fortasse etiam in applicatione pro excommunicari vitandi
conversione vel pro non-baptizato),

c) luxta theoriam in Schemate receptam iusta ratio accipiendi
stipendium amplius inveniri non posse videtur, ubi sustentationi sacer-
dotis aliunde provisum est.

Nota-, Si obiiciatur, theoriam oblationis stricte dictae implicare si-
moniam iuris divini, respondeatur: donum offertur, ut ipsa Missa pos-
sibilis fiat; ad hoc praeter panem et vinum pertinet etiam, quod sacer-
dos sustentatur, qui eam celebret. Indirecte tantum (si lubet, vi legisla-
tionis ecclesiasticae) ordinatur ad sacerdotis sustentationem.

Unde censeo, I am partem Schematis, praesertim introductionem et
Numerum I, ex integro reformanda esse; alterius theoriae rationem ha-
beri vel saltem liberam eam relinqui debere.

Quoad particularia quaedam haec adnotare velim:

Ad n. II (pag. 4 12 ): Applicatio Missae gratis facta quoad suam natu-
ram adhuc ulteriore investigatione indigere videtur. Nam non videtur
a priori constare, quod applicatio danti stipendio facta univoce conve-
niat cum applicatione facta alicui, qui nullum stipendium dederit.

Ad n. III (pag. 5, 13 linn. 15-18); Sensui theologico stipendii Missae
(quocumque modo intellecti) minus convenire videtur, si sacerdotibus
pluries in die celebrantibus partes quaedam secundi vel tertii stipendii
« tanquam retributio pro celebratione » tribuatur (salvo tamen iure su-
mendi retributionem pro expensis extrinsecis, v. gr. pro itinere in curru
automobili ad Ecclesiam succursalem longe distantem).

Ad eundem numerum (pag. 5, linn. 7-21): Non videtur necessarium
commendare permissionem celebrandi secundam vel tertiam Missam
sine stipendii acceptatione, cum Ordinarius non habet ius praescribendi,
ut Missa secunda vel tertia non celebretur nisi stipendio accepto.

Ad. n. V (pag. 6 14 ): Hic numerus cum ratione theologica stipendii,
quam nos censemus probabiliorem, optime cohaeret. Notandum quod in
ipso Schemate locutio fit de « oblationibus ». Quaeri autem potest, si

12 Cf. p. 288.
Cf. p. 288.

14 Cf. p. 289.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 305

forte convenientius pars oblationis illa, quae stipem dioecesanam exce-
dit, reservetur Ordinario v. gr. pro seminario vel pro missionibus.

Ad n. VI (pag. 6 15 ): Enixe petitur, ut Missae sic dictae Gregorianae
penitus aboleantur. Nam nimis faciliter superstitioni ansam dare pos-
sunt.

Ad n. XI (pag. 7 10 ): Res iam in pluribus dioecesibus Germaniae in
praxim deducta est, optimo cum successu.

De promovendis ad Ordines Sacros iis qui fuerunt Pastores seu Mi-
nistri acatholicv. Schema praeiacens quoad substantiam omnino placet.
Res de qua agitur, maximi est momenti pro nostris temporibus in regio-
nibus illis, ubi fratres separati unitatem quaerunt. Quoad normas in
Schemate propositas differentia fere est nulla a praxi, quam Pius XII
fel. recordationis inauguravit: nempe in unoquoque casu petenda est
dispensatio a S. Sede. Sed praeter ipsam rem forma seu modus loquendi
Schematis maxime attendi debet, ne quando false intelligatur a Prote-
stantibus et — contra omnium nostrum intentionem — loco exspectatae
approximationis maiores reddat difficultates existentes. Qua de causa
quasdam adhuc immutationes faciendas commendo.

Ad pag. .5, 17 i. e. ad introductionem ibi positam, praesertim linn. 1-4:
Locus intelligi posset ac si susceptio sacrorum ordinum matrimonio
perdurante a nobis offeretur ut praemium conversionis. Hoc ab ipsis
ministris quondam acatholicis omnino reiiceretur. Potius res ita se
habet (saltem quoad essentiam); Multi sunt ministri acatholici, qui op-
tima fide et toto animo se a Deo ad sacrum ministerium vel animarum
curam vocatos esse persuasi sunt et simul saepe saepius matrimonio iun-
cti, ita ut non videant, quomodo post conversionem et vocationi et ma-
trimonio satisfacere poterunt, Praeterea Schema nostrum in suo tenore
unice casum conversionis singulorum ministrorum acatholicorum con-
siderare videtur. Speramus autem aliquando Deo dante gratiam fore
— saltem non est excludenda haec possibilitas — ut pastores cum suis
communitatibus unionem cum vera Christi Ecclesia quaerant. Insuper
minus placet, quod diversa commentatio, quam illae exceptiones a
Pio XII factae invenerunt, expresse panditur in decreto conciliari cum
nationum nominatione. Nec convenire videtur, ut res in documento
conciliari proponeretur tanquam quaestio examinanda.

Card. Bea: De ordinandis sic dictis pastoribus acatholicis. Quaestio
de qua in hoc Schemate agitur, etiam pluribus in sessionibus tractata

15 Cf. p. 289.
1G Cf. p. 290.
17 Cf. p. 292.

306

SESSIO VII - ACTA

est in nostro Secretariatu pro unione Christianorum promovenda. Proh
dolor, nescivimus etiam hanc Commissionem agere de hac re; secus cum
ea collaborare studuissemus. Conclusio nostra fuit, ut quaestio non pro-
poneretur ipsi Concilio, sed decisio in singulis casibus relinqueretur
Sanctae Sedi, prout hucusque factum fuit. Suprema S. Congregatio S. Of-
ficii iam statuerat anno 1949 quae sequuntur: « Omnis casus spectans
ordinationem sacerdotalem pastorum necnon theologorum conversorum
ex protestantismo matrimonio mixto uxores tenentium singulariter ab
Ordinario competenti Sanctae Sedis arbitrio permittendus est, quae
prompta et parata videtur casum examinare ».

Noster Secretariatus censuit hanc rem remittendam esse auctoritati
ipsius Summi Pontificis cui etiam iam communicavimus hoc esse nostrum
Votum. Ratio autem huius Voti ea fuit, quod non agitur de re quae
totam Ecclesiam tangit ideoque in Concilio tractari possit, sed potius
de specialibus aliquibus quaestionibus quae non generali Decreto, sed
in singulis casibus decidendae videbantur.

Fortasse utile erit scire, quaenam fuerit ratio procedendi in casibus
qui hucusque decisi sunt. Hi casus non sunt frequentes. Ordinati sunt
in Germania: e dioecesi Moguntina tres, ex archidioecesi Paderbornensi
unus, ex archidioecesi Coloniensi unus. Praeterea cum permissione Supr.
Congr. S. Officii studiis thologicis interim se dederunt, ut studiis effica-
citer peractis res proponeretur Sanctae Sedi, sequentes: unus e dioecesi
Wichita (Kansas, U.S.A.), unus e dioecesi Fuldensi et unus e dioecesi
Hildensi (qui ultimus interim nuper recepit facultatem ut ad ordines
admitteretur). Praeterea adhuc aliqui exspectant et petunt ut studia
incipere possint, scilicet ex archidioecesi Paderbornensi duo, ex dioecesi
Groningensi unus et ex dioecesi Buscoducensi item unus; alius quidam
ex Britannia oriundus nondum invenit episcopum receptorem. Hic est
status qui actu viget.

Criterium quod secutus est Summus Pontifex Pius PP. XII in hac
quaestione erat hoc: admittendi sunt non simpliciter illi omnes qui antea
« Pastores » non catholici fuerunt, sed tantum ii, qui se intime sentiunt
vocatos ad apostolatum sacerdotalem in Ecclesia catholica exercendum
et ad sancta sacramenta administranda. Primum ergo de hac re serio exa-
minandi sunt. Si hoc examen exitum positivum habet, Ordinarius ulte-
rius cum Sancta Sede de candidato agere potest. Secretariatus hanc quae-
stionem deferre noluit ad Concilium, quia condiciones in variis regioni-
bus adeo diversae sunt, ut aliqua norma generalis proponi vix possit.
Bes de facto non pendet tantum a candidato qui sacros ordines petit,
sed etiam a mente Christifidelium apud quos post ordinationem degere
et munus sacerdotale exercere debebit. Haec mens fidelium in diversis

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 307

terrae partibus omnino diversa est. Ratio habenda est maxime quae-
stionis caelibatus. In ipsa Germania non pauci timuerunt ne lex caeli-
batus aliquomodo damnum patiatur aut saltem imminui videretur. Ea-
dem ratio habetur, quantum mihi constat, in regionibus v. g. Britan-
niae et etiam in multis regionibus Americae Septemtrionalis. Propterea
igitur valde difficile est dare aliquod iudicium generale de opportuni-
tate concessionis, de qua iudicare poterunt tantum Ordinarii locorum
vel Conferentiae episcopales respectivae regionis.

2. Quantum nunc ad quaestionem in Schemate propositam et solu-
tiones dandas attinet, haec, salvo meliori iudicio, mihi videntur dicenda.

De numeris I-V nihil animadvertendum censeo. Quantum ad num. VI,
scilicet de iis qui uxorati sunt et habent coniugem adhuc in vita perma-
nentem, haec notare liceat: Quantum ad comma 1): si uxor est acatholica
quae converti nequeat, principium ni fallor teneri potest; sed posset
etiam casus esse quod uxor se a viro suo separari consentiat, ei plenam
libertatem relinquat et vivat separata ab eo ita, ut nullum periculum
scandali vel admirationis esset. In hoc casu, qui revera accidere potest,
non videtur esse difficultas, ne maritus admittatur ad ordines sacros.
Ad 2); si filios acatholicos habeat qui converti nolint: videtur distinguen-
dum utrum agatur de filiis iam independentibus extra domum paternam
commorantibus, an de filiis qui sunt adhuc sub cura paterna. In priori
casu iterum nullam viderem difficultatem; in secundo potest esse vera
aliqua difficultas. Ad 4): de bono communi Ecclesiae certe unice Ordi-
narius loci, fortasse simul cum aliis Ordinariis illius regionis etiam in
conferentia episcoporum nationali congregatis, iudicare potest. De hac
re iterum solus Ordinarius iudicare potest qui condiciones studii theo-
logici non catholici in sua regione vigentes accuratius cognoscat.

Quantum ad num. 7, difficultas adhuc multo maior est, quia studia
praecedentia, quae fecerunt theologiae evangelicae protestanticae, pos-
sunt esse valde diversa, et propterea quaeri potest, num per integrum
triennium an longius vel brevius theologiae catholicae incumbere debeant.

Ad num. 4: ubi inter studia theologica commorentur, Supr. S. Congr.
S. Officii iam valde prudenter statuit eos non debere commorari in Se-
minario cum aliis seminaristis catholicis ad ordines sacros promovendis,
sed potius in aliqua domo religiosa vel etiam in apta aliqua commora-
tione privata, ita ut nullum scandalum oriri possit.

De reliquis numeris (VIII-XIII) vix quidquam dicendum est. Ex
omnibus quae dicuntur apparet, rem maxima ex parte dependere a iudi-
cio Ordinarii competentis, qui solus cum aliis Ordinariis eiusdem regio-
nis rationes quae favent et rationes contrarias cognoscere et diiudicare
potest.

308

SESSIO VII - ACTA

Quae cum ita sint, etiam nunc censuerim hanc rem, quae adhuc in
periodo experientiae et experimenti est, non proponendam esse Con-
cilio, sed relinquendam arbitrio et iudicio Summi Pontificis et compe-
tentis Sup. S. Congr. S. Officii. Pro universa Ecclesia haec quaestio in-
terim non magni momenti est, praesertim quia agitur de casibus valde
raris, qui accidunt in regionibus ubi habentur particulares rationes et
condiciones. Si vero huic illustri Coetui visum fuerit eam proponere
ipsi Concilio, tunc id fieri posset servatis iis quae secundum meum mo-
destum iudicium antea observanda putavi.

Ultimam considerationem liceat addere. Totum negotium harum
ordinationum est res satis « delicata ». Non-catholici ex eo hauriunt
obiectionem nos catholicos hoc medio uti, ut inter pastores protestantes
« propagandam » faciamus, eosque cum suis gregibus hoc modo attra-
here velle ad Ecclesiam. Obiectio certe est falsissima. Sed si de hoc nego-
tio in publico Concilio agetur, illi denuo confirmabuntur in suis praeiu-
diciis. Et etsi in secreta Sessione tractaretur, semper periculum est ne
res nota fiat, ut in tot aliis casibus iam experti sumus. Opportunius
igitur videretur totam rem relinqui Summo Pontifici.

Card. Frings: De promovendis ad Ordines Sacros iis qui fuerunt
Pastores seu Ministri acatholici. Puncta VI, 1 et VI, 2 deleantur, quia
involvunt coactionem mulieris vel puerorum ad fidem catholicam; quod
esset horrendum.

Item deleatur punctum XIII, quia decretum Concilii non potest esse
secretum nec esset bonum voluntatem Ecclesiae in hac re dissimulare.

Ceterum censeo, si haec tria puncta non deleantur, melius esse ut
Concilium nihil dicat de hac re et relinquat eam sapientiae et benignitati
Sedis Apostolicae.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus . Ad rem: N. V placet.

Ad N. VI: Praxis Missarum gregorianarum supprimatur, quia vide-
tur minus correspondere dignitati Missae et fundata in aliqua pia le-
genda.

Ad N. XIII: Excipiantur fundationes in praediis factae.

Ad N. XV et XXI: Salutatur quod Ordinariis datur facultas redu-
cendi Missarum onera.

Quaeritur, an bonum sit in documento conciliari tam aperte loqui
de continuo decrescente valore nummorum tamquam de re naturali et
inevitabili. Secundum doctrinam socialem Pii Papae XII primum offi-
cium rei publicae in re oeconomica est curare, ut valor nummorum con-
stans maneat.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 309

Card. Godfrey: De fidelium associationibus. In pagina 4, 18 nume-
ro 4, ubi de constitutione consociationum a laicis « ad pietatem excolen-
dam » desiderabile omnino est ut Episcopus praevie consulatur. De Mis-
sis gregorianis convenio quod aboleantur Missae gregorianae.

De promovendis ad Ordines 'Sacros iis qui fuerunt Pastores seu Mi-
nistri acatholici. 1. In pagina 5 et 6 13 linea prima, dicitur quod pastores
per congruum tempus diligenter debent praeparari ut de veritatibus rite
edoceantur a quibus hucusque dissentiebant. Optime dicitur uti ex-
perientia docet. Habuimus casus reditus ad fidem non catholicam.

2. Pagina 6, in fine paginae, quaestio est de studiis. Schema loquitur
de studiis mediis. Certum est quod aliqui ministri iam bene educati sunt
sed non debemus indulgere nimio optimismo. Deinde sub numero se-
cundo, dicitur quod in studium philosophiae perennis saltem per inte-
grum annum deligenter incumbant. Equidem non intelligo quomodo hoc
dici potest dato quod in alio schemate sermo est de biennio philosophico.
Et curnam triennium theologicum deberet sufficere. Pro his conversis,
et quidem pro omnibus vocationibus tardivis, magis necesse est ut ple-
num cursum theologicum compleant.

3. Sub numero 5, pagina 7, 20 dicitur Ordinarius posse in casibus
tantum extraordinariis pro sua conscientia et prudentia contrahere prae-
stitutum tempus studiorum. Miror valde de hac concessione. Expe-
rientiam habuimus. Non loquimur de re metaphysica. Sine dubio nume-
rus quintus meo humili iudicio deberet omitti.

In. fine dico: Salva plena potestate Summi Pontificis, ordinatio ad
sacerdotium virorum uxoratorum magnam fecit admirationem apud no-
stros fideles, ne dicam scandalum, quia idea sacerdotis non caelibis eis
repugnat. Rogo enixe ut haec materia nullum habeat locum in Concilio
Vaticano II. Secus infligetur vulnus grave caelibatui gloriae et decori
sacerdotii occidentalis.

Exc. Seper: De fidelium associationibus. N. IV, pag. 4 larga fa-
cultas tribuitur tum clericis tum laicis ad associationes privatas insti-
tuendas. Quoad clericos, ex ipso textu, mihi non satis patet num ipsi
solum uti fundatores et moderatores fungantur, an etiam uti sodales
seu membra. Aliis verbis: possintne clerici associationes inter sese inire,
quae non sint formaliter ab Episcopo approbatae, sed tantum Episcopo
competat ius vigilantiae. Postea, N. XII, pag, 6-7, 21 sermo est de asso-

18 Cf. p, 285.
Cf. p. 292,

20 Cf. p. 293.

21 Cf. p. 286.

310

SESSIO VII - ACTA

ciationibus ecclesiasticis clericorum dioecesanorum, i. e. ab Episcopo
approbatarum.

Mihi videtur permitti non posse sacerdotibus ut associationes priva-
tas inter sese ineant sine praevia licentia Ordinarii.

Rationem iam in bac aula alia occasione exposui: uti notum est omni-
bus, in omnibus statibus socialisticis et communisticis potestas civilis
urget ut sacerdotes, variis sub titulis, consocientur cum fine « collabo-
rationis cum potestate civili », ad securitatem socialem vel pensionem
obtinendam etc. Verus autem scopus est ingerentia et vigilantia pote-
statis civilis in sacerdotes et vitam ecclesiasticam, vel etiam — uti finis
remotus — fundatio alicuius ecclesiae nationalis. Et hoc ita fit, ut « ini-
tiativa » quasi ab ipsis sacerdotibus procedere videatur, dum reapse
ipsi, maiori ex parte, non faciunt motu proprio. In Statutis talium asso-
ciationum nihil est contra Ecclesiam, imo subordinatio et reverentia
erga Romanum Pontificem et erga Episcopos exprimitur. Revera autem
res omnino aliter se habet.

Nec dicatur hoc solum paucarum nationum interesse. Plus quam
50.000.000 catholicorum in talibus conditionibus versantur et nemo scit
quaenam aliae nationes adhuc similem sortem passurae sint.

Ideo nulla prorsus associatio « privata » inter clericos permitti de-
beret, sine praevia licentia ab Ordinario obtenta, et quidem sine ullo
respectu ad finem quem talis associatio sibi proponit.

De Missarum eleemosynis. N. XII, pag. 8 22 sermo est de reductione
Missarum manualium, et adiungitur hoc fieri posse ob solam nummo-
rum valoris gravem imminutionem. Sed reductio concedi posset etiam
ob aliam causam, v. g, si sacerdos pecuniam pro Missis celebrandis furto
raptam amiserit et sacerdos insuper pauper sit, et similia.

Sed hic indigitare velim aliquem usum seu potius abusum qui ho-
diernis temporibus fit. Aliquando enim sacerdotes, sive saeculares sive
regulares, vel etiam Episcopi pro suis sacerdotibus, ratione paupertatis,
petunt et accipiunt a respectivis SS. Congregationibus per indultum ali-
quam antecedentem reductionem Missarum, ita ut duobus vel tribus
stipendiis acceptis per unius Missae celebrationem satisfaciant.

Non loquimur hic de fundamento dogmatico eiusmodi praxis seu de
doctrina de thesauro Ecclesiae, sed solummodo moralem aspectum talis
praxis consideramus. Quid dicerent fideles, si hoc scirent? Esset scan-
dalum maximum et talem praxim uti defraudationem considerarent.
Habemusne audaciam hoc aperte fidelibus dicere?

Ideo ab eiusmodi praxi omnino abstinendum esse puto.

22 Cf. p. 290.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 311

Beat. Saigh: 33 De Missarum stipendiis. Le N° 1 (page 4 24 ) de ce Sche-
ma nous parait incomplet et tant que l ! on n’y presente pas aux fideles
une base doctrinale suffisante qui justifie la pratique des honoraires
de Messe en tant que tels. On y parle seulement de la necessite de sub-
venit' aux besoins des pretres. Pour notre part, nous nous en conten-
terions. Si nous en parlons, c’est pour mettre en garde les theologiens
contre 1’echafaudage de theories qu’ils ont imagine, en distinguant entre
les differents « fruits » de la Messe, pour en reserver certains a celui
qui offre Thonoraire de Messe. Cet echafaudage n’a aucun fondement
dans la tradition de 1’Eglise, et il sent les abus du Moyen-Age. En rea-
lite, le saint sacrifice de 1’Eucharistie est toujours offert a la Sainte
Trinite pour toute 1’humanite, rachetee par le sang du Redempteur. Ceci
n’empeche pas qu’un fidele demande au pretre d’avoir de lui une com-
memoraison speciale a 1’autel du Seigneur. A cette occasion, s’il le veut,
il peut offrir au pretre, a 1’eglise, au diacre aussi, une aumone. Mais
une telle aumone peut etre egalement offerte a 1’occasion des funerail-
les, des vepres, de tout autre office. Le rite sacre est seulement 1’occa-
sion d’une aumone. Il ne faut mettre aucun lien de cause a effet entre
Paumdne et un fruit quelconque de la Messe, sans quoi les pauvres
qui ne peuvent offrir autant d’aumones que les riches, recevraient moins
de graces du saint sacrifice de la Messe. Il faut revenir, sur ce point,
comme sur tant d’autres, a la tradition antique de l’Eglise et eviter
d’abonder dans le sens, un peu interesse et venal, des theologiens du
Moyen-Age.

Le N° IV (page 5. 25 ) parle d’autel « privilegie ». Il vaut mieux, nous
semble-t-il, supprimer ce privilege, pour eviter dans 1’esprit des simples
des confusions superstitieuses,

Nous demanderions aussi que soit supprime 1’usage des Messes dites
« gregoriennes » (N° VI, page 6 20 ), afin d’enlever une occasion de su-
perstition aux fideles d’aujourd’hui. Ces deux institutions de 1’autel pri-
vilegie et des Messes gregoriennes, outre qu’elles sont entierement in-
connues de 1’Orient, sont rarement bien comprises, occasionnent des
superstitions et font accuser 1’Eglise de venalite. Le Concile ferait bien,
semble-t-il, de les supprimer purement et simplement. Cependant, si
l’on estime que leur usage est tellement entre dans 1’esprit des fideles

23 Animadversiones Beat. Saigh lectae sunt, lingua latina, ab Exc.mo Edelby,
Archiep. Edesseno.

24 Cf. p. 288.

23 Cf. p. 289.

20 Cf. p. 289,

312

SESSIO VII - ACTA

latins qu’il est difficile de le supprimet purement et simplement par
une decision du Concile, nous proposerions seulement de ne pas en
parier dans les decrets du Concile, et de les maintenir dans les recueils
d’indulgences, comme les autres indulgences.

De promovendis ad Ordines Sacros iis qui fuerunt Pastores seu Mi-
nistri acatholici. Les conditions posees par le N° VI pour recevoir dans
les ordres sacres les ministres protestants maries nous paraissent trop
durs. En particulier, nous ne voyons pas pourquoi il faut les ecarter
des ordres si leur epouse ne veut pas embrasser le catholicisme. En ellet,
si elle respecte la religion de son mari et n’empeche pas 1’education catho-
lique de ses enfants, pourquoi faut-il priver son mari de la grace de l’or-
dination? Le texte peut sembler vouloir faire pression sur la conscience
de 1’epouse, afin qu’elle suive son mari dans sa conversion, sous peine de
refuser a son mari les ordres sacres. De meme, il n’est pas humain d’exi-
ger que les enfants qui n’auraient pas suivi leur pere dans sa conversion
vivent loin du foyer familial. De telles mesures font accuser VEglise
catholique d’ intransigeance en matiere de vie sociale , ce qu’il faut eviter
a tout prix. On dirait que le fait, pour ces ministres, d’etre maries effraie
a tel point le legislateur catholique qu’il ne sait plus quelle severite pren-
dre pour faire oublier cette exception a Ia regie du celibat. Il est bon
d, 'honorer le celibat ecclesiastique, mais pas au point de ravaler les
pretres que Dieu. n’aura pas appeles au celibat. Dans ce Schema comme
dans d.’autres, toutes les fois qu’il s’agit du celibat des pretres, on utilise
des expressions excessives, qui se ressentent trop de la crainte de voir un
jour dans 1’Eglise latine des pretres maries. Le Concile doit affirmer
simplement les choses, en particulier la dignite du celibat pour le Christ,
mais sans sembler mepriser les pretres maries, car ce mepris rejaillirait
— on ne doit pas l’oublier — sur le premier des Papes, Saint Pierre
lui-meme, qui etait marie.

Le Schema traite dans son paragraphe XII (page 8 27 ), non plus des
ministres acatholiques qui voudraient recevoir les saints ordres, mais
des pretres ordonnes en dehors de 1’Eglise catholique et qui voudraient
maintenant revenir a 1’Eglise catholique. D’abord ce paragraphe ne peut
entrer logiquement sous le titre du Schema ou il s’agit d’ordonner des
ministres non encore ordonnes, alors qu’il s’agit ici de reconnaitre 1’or-
dination faite en dehors de 1’Eglise catholique. Ensuite, en faveur de ces
pretres il faut prevoir une legislation particuliere. Il ne suffit pas de dire:
« eadem intelliguntur, congrua congruis referendo ». Il faut prevoir

Cf. p. 294,

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 313

autre chose. En particulier, leur cas ne devrait pas etre reserve au Saint-
Office, comme aujourcPhui, mais laisse au prudent arbitre de 1’Ordi-
naire du lieu ou, tout au plus, du Patriarche, qui est plus a meme de
juger de chaque cas en particulier.

4) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Tis serant: De fidelium associationibus-. Placet.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mini-
stri acatholici-. Placet iuxta modum: adhaereo animadversionibus Em. mi
Frings. Melius erit causam relinquere Summo Pontifici.

Card. Micara: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum.
Principia et normae pro regendis fidelium associationibus opportune
reformantur iuxta hodiernorum temporum adiuncta et necessitates.

Attamen, quoad confraternitates, quae plus minusve ubique lan-
guescunt longeque remotae existunt a primaeva vita, non satis consuli
videtur remittendo ad vigentes canonicas leges de piis unionibus (n. XV,
pag. 7, 1 lin. 33 ss.).

De Missarum stipendiis efc.: Placet iuxta modum. Vox « stipendii »
male sonat; praestat ergo ut substituatur sive in latino sive in vulgari
sermone cum voce melius apta ad arcendam a re tam sancta quamlibet
mercaturae suspicionem.

Cessio alicuius partis oblationis, ab Ordinario statuendae, sacerdoti
qui Missam bis vel ter iterat, rectam intentionem pervertere potest in
petenda et exercenda tali facultate. Sed cum eiusdem concessio pendeat
ab Ordinarii voluntate, ipse iudicat utrum necessitas revera adsit an
intentionis malae suspicio. Norma igitur probari posse videtur.

Missae sic dictae Gregorianae proponantur oportet tamquam pia et
vetusta praxis triginta Missas per integrum mensem pro anima cuiusdam
defuncti offerendi, remoto quolibet sermone doctrinae theologicae pa-
rum consentaneo.

Ad. n. XII, pag. 8, 2 linea 4, vox « concedatur », Sedi Apostolicae re-
lata, opportunius substitui potest cum voce quae aliud habeat subiectum,
verbi gratia « rogetur ».

1 Cf. p. 287.

2 Cf. p. 290,

314

SESSIO VII - ACTA

Valde probatur dispositio de Missarum oneribus non ultra triginta
annos duraturis (n. XIII).

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici : Probe intelligitur pastores seu ministros acatholicos ad
fidem catholicam amplectendam maiores impetere difficultates, quas mi-
nui vel leniri, quoadusque fieri possit, omnino decet.

At singularis benignitas in indulgenda eorum quoque promotione ad
ordines sacros integra manente vita coniugali, nimia videtur et aliquid
periculi inducens.

Bonum enim ex hac concessione speratum fortasse non aequat malum
inde profluens, seu vulnus illius sacri caelibatus legis quam firmam esse
debere pluries declaratur.

Haec vero firmitas ecclesiastici caelibatus revera est bonum commu-
ne, quod super quodlibet privatum bonum praevaleat oportet.

Calculum adiicio voto pro promovendis ad ordines ministris uxo-
ratis his tantum adimpletis conditionibus:

1) Si consentiente uxore, ab ea, cohabitatione sublata, se in
perpetuum separaverint.

2) Si cum uxore solum sicut frater cum sorore vivere promi-
serint.

Igitur, pag. 6, 8 lineas 17-35 delendas esse censeam, et ad pag. 6,
lineam 16, addendum esse:

Praeterea, speciali obtenta facultate a Sancta Sede, ad sacros ordines
promoveri possunt ii ministri uxorati qui vel ab uxore, sublata cohabi-
tatione, in perpetuum se separaverint vel serio promiserint se cum ea
tamquam cum sorore vivere velle.

Attamen, si plerisque placeant quae per decretum statuuntur, roga-
mus, ad mentem n. XIII, pag. 8, 3 4 ne saltem haec per legem sanciantur
neve publici iuris fiant sed beneplacito Sanctae Sedis relinquantur tam-
quam praxis singulos casus expendendi.

Card. Pizzardo: De fidelium associationibus : Placet iuxta mo-
dum: nempe iuxta observationes ab Em.mo Card. Siri prolatas.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus : Placet iuxta modum: nempe cum observationibus
a Patribus prolatis.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici'. Non placet, propter observationes ab Em.mo Card. Bea
prolatas.

3 Cf. p. 293.

4 Cf. p. 294.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 315

Card, Aloisi Masella: De fidelium associationibus-. Placet iuxta
modum: id est materia huius schematis magis videtur propria Codicis
luris Canonici. Introductio personalitatis moralis iuris privati coram Ec-
clesia p. 5, 5 6 n. VI, quae sit diversa a personis moralibus ecclesiasticis
locum dare potest difficultatibus. Ideo egere videtur maiore elaboratione.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: id est secundum ea quae ex-
posita fuerunt ab Em.mis Patribus.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Non placet cum agatur de re omnino extraordinaria
quae legem caelibatus sacerdotalis vulneret et exceptiones, si fieri possint,
ab una Sede Apostolica examinandae sunt.

Card. Lienart: Placent duo prima schemata, ratione tamen habita
de animadversionibus factis ab Em.mis Cardd. Ruffini, Siri, Leger, a
Rev. Archiepiscopo Zagrabiensi et a Rev. Procuratore Patriarchae Mel-
chitarum.

Placet iuxta modum schema tertium, ad mentem Em. morum Cardi-
nalium Frings et Bea, ratione etiam habita de animadversionibus Em.mi
Card. Godfrey, et Voto assentio de materia ista a Concilio secludenda.

Card. Tappouni: Placet. 0

Card. Copello: Placet iuxta modum: i. e. in voto Em.mi Card.

Bea.

Card. McGuigan: De fidelium associationibus-. Placet iuxta mo-
dum: iuxta mentem Em.mi Relatoris, Card. Ruffini, Card. Leger et
aliorum.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: sequor opinionem Card. Le-
ger. Est periculum abusus et competitionis inter sacerdotes eiusdem pa-
roeciae.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici : Placet iuxta modum: sequor quod dixit Card. Bea,
quia in hac re est expertus.

Card. Frings: De fidelium associationibus. De promovendis ad
Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu ministri acatholici-. Placet
iuxta modum: 7 iuxta ea, quae dixit Archiepiscopus Seper, Zagrabiensis.

5 Cf. p. 28.5.

6 Quartae Congregationi non interfuit,

7 Cf. p. 308.

316

SESSIO VII - ACTA

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus : Non placet, quia non pertinet ad Concilium, sed
ad adaptationem Codicis luris Canonici.

Card. Ruffini: De fidelium associationibus : Non placet . 8

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum . 9

Card. Valeri: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum:
attentis iis quae ab Em.mo Card. Ruffini et ab Exc.mo Arch. Zagrabiensi
dicta sunt.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: submisse adhaereo aboli-
tioni Missarum Gregorianarum.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: in consideratione teneantur quae
ab Em.mo Card. Bea et ab Em.mo Card. Frings dicta sunt.

Card. Siri: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum: iuxta
adnexum folium 10 et attentis observationibus Archiep. Zagrabiensis. Non
placet n. XV quatenus videtur excludere Confraternitates. Harum uti-
litas nondum finita est, saltem aliquibus in locis.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: ratione habita abservatio-
num factarum a Patribus.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: in voto Em, mi Card. Bea. Schema
non videtur Concilio proponendum.

Card. McIntyre: De fidelium associationibus-. Non placet. Mihi
videtur ut haec materia in annalibus Concilii non narretur. Ergo non
placet.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: tametsi praecepta proposita
de Missarum stipendiis, de Missis sic dictis « Gregorianis » et de ceteris,
sunt laudabilia, sed videtur melius ut haec praecepta seu instructiones
in iudicio Sacrae Congregationis Concilii interdum promulgentur.

8 Cf. p. 298.

9 Cf. pp. 299-300.

10 Cf. p. 300.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 317

Ratio sententiae meae est: circumstantiae, conditiones et aestima-
tiones pecuniarum continenter commutant, et vocabulum Concilii in
incertum permaneret.

Recommendatur! Hae instructiones Sacrae Congregationis Conci-
lii possunt contemplari immoderationes manifestas in Missarum onerum
« cumulatione », id est consuetudinem dubiam personarum multarum
participantium in Missis paucis et donationes quaesitas per commen-
taria diurna catholica et epistolas.

Card. Quiroga y Palacios: Placet iuxta modum primum schema,
ratione habita animadversionum Em.morum Ruffini, Siri et Leger, et
Exc.mi Archiepiscopi Zagrabiensis.

II schema: Placet.

III schema: materia huius schematis non tractetur in Concilio, sed
Summo Pontifici relinquatur.

Card. Leger: De fidelium associationibus : Placet iuxta modum,
iuxta adnexa 11 et praesertim iuxta ea quae ab Exc.mo Seper relata sunt.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus : Placet iuxta modum: i. e. iuxta adnexa et mihi
placet positio Exc.mi delegati Beat. Patriarchae Maximi IV. Sacrificium
Missae et denarium excluduntur, sed eleemosynae acceptentur.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: sed res tota ad Sanctam Sedem
remittenda est.

Card. Montini: De fidelium associationibus : Placet iuxta modum:
scilicet nimia videtur indulgentia, qua privata et arbitraria origo asso-
ciationum permittitur, iuxta quod iam Card. Ruffini paragrapho IV,
pag. 4, 12 notavit; et nimis facilis videtur concessio personalitatis iuridicae
privatis associationibus, quae saepe saepius sese a communitate fidelium
secedunt, ac coenacula particularia efformant, in quibus, ex quadam
rerum et animorum lege, devotiones speciales praevalent cultui liturgico,
et iura propria facile anteponuntur officiis erga Ecclesiam. Cum perso-
nalitas iuridica alicui solidalitati datur, eidem quaedam canonisatio
tribuitur et perennitas confertur, quas Auctoritas ecclesiastica potius
tueri debet, quam ad utilitatem convertere potest.

Insuper nil dicitur in schemate de associationibus quae Actionem
Catholicam efformant: suntne istae associationes privatae, an ecclesia-
sticae? Si, ut videtur, ecclesiasticae, cur sic dicuntur cum a laicis com-

11 Cf. pp. 300-302,
Cf. p. 285.

318

SESSIO VII - ACTA

ponantur et dirigantur? Habentne hae associationes personalitatem ca-
nonicam, annon? Si tali personalitate carent, minore dignitate ac virtute
ditantur illae associationes quae ad servitium dioeceseos se vovent,
tanta saepe fidelitate ac utilitate, quam aliae quae quodammodo a directa
subiectione et cooperatione ab Episcopo se subtrahunt.

Videtur mihi humillime schema esse recognoscendum. Nec puto
omnia, quae in schemate proponuntur, posse Concilio submitti; sed
potius Codici reformando remittenda dixerim esse.

De Missarum, stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus : Placet iuxta modum, scilicet iuxta ea quae a Cardi-
nali Dopfner optime dicta sunt.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholich Placet iuxta modum: ad mentem scilicet Cardinalium
Frings et Bea.

Card. Giobbe: De fidelium associationibus : Placet iuxta modum:
attentis animadversionibus Em. morum Patrum Ruffini, Siri, Leger:
obiectum schematis potius pertinet revisioni C.I.C, quam Concilio Oe-
cumenico. Hac in re etiam haberi debet prae oculis principium « nihil
sine Episcopo ».

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus : Placet iuxta modum: obiectum schematis respicit
quaestionem iustitiae in re quam maxime sacra, proinde quaestio redu-
ctionis onerum Missarum cum rigore tractanda est, sed tantum in praxi
a Sancta Sede. Missae sic dictae Gregorianae iam possent aboleri.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholicv. Placet iuxta modum: quaestio maximi momenti in
quibusdam Nationibus, proinde serio tractari debet, sed non in Concilio.
Remittatur benignitati Summi Pontificis in casibus particularibus. Quod
dixit Procurator Patriarchae Melchitarum de presbyteris schismaticis
qui convertuntur ad Ecclesiam Catholicam videtur adprobandum.

Card. Cento: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum:
quoad n. 4, nulla consociatio constituatur a laicis in dioecesi, praeser-
tim ad pietatem fovendam, sine praevia Ordinarii licentia.

Hoc suadent multiplices ingratae experientiae.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum. In titulo dicatur « De Mis-
sarum eleemosyna » et non « de stipendiis ». Quoad eleemosynam ipsam,
insuper, merito consideranda est doctrina cui Em. mus Dopfner in sua
expositione allusionem fecit, nempe de ea aestimanda sunt oblatio in
sacrificii Missae participatione.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 319

Nullimode concedatur facultas de qua in numero quinto, quae male
prorsus sapit.

De promovendis aci Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholicv. Placet iuxta modum: nullimode in documentis pu-
blicis de hac delicata quaestione sermo sit. Summus Pontifex, de pleni-
tudine suae potestatis, sibi reservet eius solutionem in singulis casibus,
exemplum sequens, si ibi placuerit, Pii Papae XII, in locis ubi dispensa-
tio ab eo concessa scandalum non excitabit. Ipse Pontifex insuper con-
ditiones indicabit, criteriis benevolentiae, certe, et discretionis inspira-
tas, sub quibus dispensatio ipsa conceditur.

Card. Garibi y RiverA: De fidelium associationibus : Placet iuxta
modum: scilicet adhaereo observationibus ab Eminentissimis Cardina-
libus Ruffini, Siri et Leger factis.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus : Placet iuxta modum: in pag. 8, 18 in fine n. XII ad-
datur « vel per mortem gravati qui stipendia non reliquit ». Non semel
inveni sacerdotes qui in articulo mortis aliquas intentiones Missarum
habebant sine applicatione, et eleemosynam non servabant.

In n. IV: Non videtur cur propter imminutos reditus dotis pia-
rum fundationum et ultimarum voluntatum non eo ipso reducendus sit
numerus Missarum quae pias fundationes gravant, tamen si dos incul-
pabiliter pereat, totum onus cessat. Credo quod in utroque casu onus
cessare debet vel minui secundum proportionem imminutionis redituum.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholicv. Non placet dispensatio legis caelibatus pro iis qui
fuerunt pastores acatholici. Talis concessio, a Sancta Sede facta, esset
occasio ut alii sacerdotes similem concessionem peterent iudicando di-
sciplinam ecclesiasticam de hac re relaxatam fuisse, vel, negata conces-
sione, contra auctoritatem Ecclesiae murmurabunt,

Card. Godfrey: De fidelium associationibus-. Placet iuxta mo-
dum: excepto eo quod iam dixi et quod scripsi in folio adnexo 14 de con-
sociationibus a laicis factis, scilicet (pag. 4, 15 n. 4) desiderabile omnino
est ut Episcopus praevie consulatur.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet: convenio quod Missae Gregorianae remo-
veantur.

13 Cf. p. 290.

14 Cf. p. 309.
Cf. p. 285.

320

SESSIO VII - ACTA

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholicr. Non placet. Rationes dedi in folio adnexo.

Card. Confalonieri: Placet iuxta modum: id est, ratione habita
animadversionum Patrum, quae evidentiores patent. Missas gregoria-
nas aboleri convenit.

Card. Richaud: De fidelium associationibus : Placet, ratione habita
observationum Exc.mi Archiepiscopi Seper, Zagrabiensis, et Em. mi Card.
Montini.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis ul-
timis voluntatibus : Placet iuxta modum: in eo sensu quod placet schema
in universusm, sed non placet in pag, 6 16 par. VII. Nam libera distributio
Missarum cum stipendiis sacerdotibus extradioecesanis vel religiosis potest
esse periculosa, etiam iniusta. Non desunt etenim dioeceses ubi multi
sacerdotes non habent numerum sufficientem Missarum cum stipendiis
pro unaquaque die ut sustententur. In hoc casu Episcopus videtur ex
aequitate posse prohibere quod Missae distribuantur extra suam dioe-
cesim. Proinde ista paragraphus mutetur et explicite determinetur quod
ista distributio a sacerdotibus dioecesanis ad alios sacerdotes extra fines
dioecesis nunquam fiat sine expressa concessione Ordinarii. Insuper opi-
nor quod praxis Missarum gregorianarum deleatur et assentior observa-
tionibus Em. mi Card. Dopfner et Exc.mi Patriarchae Melchitarum de
stipendiis Missarum.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Non placet pro rationibus ab Em.mo Card. Bea allatis
et praeterea quia, in mea dioecesi, adest parvula Ecclesia quae se dicit
« Gallicana Catholica », cuius fere omnia membra ecclesiastica episco-
patu vel alia dignitate pollent, sed non raro sacerdotes lapsos admittit.
Atqui si, per aliquod decretum vel per aliquam periculosam informatio-
nem alicuius diarii, isti schismatici scirent quod possint in Ecclesia Ro-
mana Catholica forsan functiones ecclesiasticas exercere, omnes, credo,
postularent talem reditum in gremium verae Matris Ecclesiae. Nam sen-
tiant reapse ambiguitatem atque insufficientiam proprii status. Atqui,
proh! dolor, nullus praeberet nunc minimam securitatem ingenii, mo-
ralitatis et scientiae.

Card. Konig: De fidelium associationibus-. Placet. Sed quoad pagi-
nam 4, 17 24 ss., in voto Cardd. Ruffini, Siri et Seper quoad interpreta-
tionem « integrum est fidelibus... ».

10 Cf. p. 289.
17 Cf. p. 285.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 321

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus : Placet. Quoad, naturam stipendii Missae in voto
Card. Dopfner, i. e. praeferendus videtur ob rationes historicas et theolo-
gicas nexus stipendii cum offertorio Missae (ratione simul habita eorum
quae communicavit Patriarcha Maximus). Quoad Missas sic dictas Gre-
gorianas in voto Card. Leger, i. e. facile adest periculum superstitionis.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholicv. Non placet. In voto Card. Bea, i. e. haec quaestio non
respicit totam Ecclesiam, sed agitur de casibus omnino particularibus
quibus Summus Pontifex providebit. Schema non esse Concilio propo-
nendum censeo.

Card. Dopfner: De fidelium associationibus : Placet. Attendatur
ad ea, quae dixit Archiepiscopus Zagrabiensis. Res videtur non esse
obiectum Concilii.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus : Placet iuxta modum: fundamentum theologicum
stipendiorum ulterius examinetur secundum ea, quae dixi . 18 Attendatur
ad dicta Archiepiscopi Zagrabiensis.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholicv. Placet iuxta modum: res in se omnino placet ratione
habita eorum, quae a Cardd. Frings et Bea dicta sunt. Res opportunius
non in Concilio tractatur. Quae a Procuratore Patriarchae Melchitarum
de sacerdotibus conversis dicta sunt, approbantur.

Card. Marella: De fidelium associationibus’. Placet iuxta modum:
habeatur ratio animadversionum Em. morum RufEni, Siri, Leger, atque
Exc.mi Seper,

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: attentis animadversionibus
Em.morum RufEni, Leger et Dopfner.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici’. Placet iuxta modum: in votis scilicet Em.morum Frings
et Bea eo sensu ut tantum casus particulares referantur ab Ordinariis
Summo Pontifici et quaestio in Concilio non tractentur.

Card. Alfrink: De fidelium associationibus’. Placet.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus’. Placet.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholicv. Placet. Res ipsa placet, utique cum quibusdam modi-

18 Cf. pp. 302-305.

322

SESSIO VII - ACTA

ficationibus, quas scripto tradam, materia autem non Concilio propo-
natur, sed Summo Pontifici relinquatur.

Optarem ut mutentur quaedam verba quae in auribus acatholicorum
male sonant: nempe in pag. 5 19 proponere vellem ut prima phrasis in
linea 1-4 mutetur in v. g. haec verba: « Plures sunt pastores seu ministri
acatholici qui ad unitatem Ecclesiae catholicae facilius transirent, si etc. ».

In pag. 6, 20 linea 22 et 23, verba « quae ad Ecclesiam Catholicam
sincere converti nolit », dicatur v. g. « quae ad Ecclesiam Catholicam
sincere transire nolit ». Idem in eadem pagina, in linea 23.

In pag. 7, 21 linea 30, loco verborum: « In suo errore permanent »,
legatur v. g. «in sua religione acatholica permanent ».

In pag. 7, sub 4, sermo est de domo seu collegio ad id peculiariter
destinato sci. ad pastores acatholicos qui ad sacerdotium se praeparant
recipiendos. In diversis nationibus sicut apud nos ubi numerus talium
candidatorum semper erit parvus, difficile erit pro hoc numero parvo
speciale institutum erigere. Insuper — si candidati sunt uxorati —
semper difficile erit eos pro longiore tempore a familia separare, sicut iam
dictum est sub num. 5 in secunda alinea huius numeri.

Rogare vellem ut num. 4 et secunda alinea num. 5 omittantur et ut
haec materia Ordinario relinquatur, qui in singulis casibus provideat
quid sit faciendum, utique non sine approbatione Sanctae Sedis.

In pag. 6, linea 26 et 27, sermo est de filiis acatholicis qui habitua-
lem commorationem in domo paterna habere nequeunt. Hoc non semper
videtur necessarium et in quibusdam casibus potest esse valde durum.

Ideoque rogare vellem ut hic etiam quaedam libertas relinquatur
Ordinario qui in singulis casibus pro suo prudenti arbitrio iudicare po-
test, utique non sine approbatione Sanctae Sedis.

Card. Santos: De fidelium associationibus-. Placet. Adhaereo prae-
terea observationi factae in pag, 4, 22 ad n. IV, ab Em.mo Card. Siri.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet: in voto observationum ab Em.mo Card.
Ruffini factarum de aspectu theologico.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Non placet: non tractetur in Concilio. Maneat pro-
cessus prouti usque nunc actum sit in hac re.

Card. Ritter: De fidelium associationibus-. Placet, attentis obser-
vationibus a Card. Montini factis.

Cf. p. 292.
Cf. p. 293.

21 Cf. p. 294.

22 Cf. p. 285.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 323

Attamen velim ut haec Synodus recognitionem specialem det Le-
gioni Mariae — iam a pluribus Ordinariis totius orbis laudatae — ■
tamquam instrumento Sancti Spiritus in Ecclesia valde potenti ad ani-
mas in sanctitate et in actione apostolica formandas. Ad quem finem, meo
voto affixum offero etiam elenchum rationum pro mea propositione.

De Missarum stipendiis , etc.: Placet iuxta modum: attentis obser-
vationibus ab Em.mis Leger et Dopfner factis, praecipue circa Missas
Gregorianas et proposita in numero 5. Ex bac relaxatione facile orietur
abusus ut dico in folio adnexo. Relaxatio proposita in numero quinto,
secundum quam integrae oblationes a fidelibus libere factae pro celebra-
tione in ecclesiis paroecialibus semel aut bis in hebdomada Missae pro
omnibus paroeciae defunctis, praesertim pro iis quorum anniversarium
in eadem hebdomada recurrit, retineri possunt tamquam stipendium
eiusdem Missae, facile ad abusum viam patefacit. Proinde, secundum
meum iudicium, talis ordinatio omitti debet.

Missae sic dictae gregorianae , quarum mentionem facit numerus
sextus eiusdem schematis, multos fideles implicant in superstitionis pe-
riculo et ducunt in minimizationem efficaciae ipsius sanctissimi Sacrificii.
Ergo etiam haec devotio, mihi videtur, aboleri debet.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores et mi-
nistri acatholici: Non placet: in hac re assentio iis quae dixerunt Cardd.
Godfrey et Mclntyre. Ut schema pro decreto Concilii Oecumenici mihi
non placet propter rationes iam ab Eminentissimo Card. Bea allatas. Ca-
sus huiusmodi tractandi erunt in individuo et solummodo a Sancta Sede.
Ceterum provisiones, in hoc schemate propositae, videri debent nostris
fratribus separatis ut merces pro illorum conversione. Proinde tale Con-
cilii decretum esset non solum inopportunum sed etiam nocivum.

Card. Coussa: 23 De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum:
quae nova proponuntur (pag. 6, 24 art. IX; pag. 7, 2 ' 1 art. XV) non sunt Con-
cilii Oecumenici, sed bene remittentur ad recognitionem C.I.C. Ideo,
nihil de fidelium consociationibus ad Concilium mitterem.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: res definitiores omittantur
(v. g. pag. 5, 20 linea 19), cetera Concilio subiici possunt.

23 Quartae Congregationi non interfuit.

24 Cf. p. 286.

25 Cf. pp. 286-287.

26 Cf. pp. 288-289.

324

SESSIO VII - ACTA

Pag. 8, 27 XV, requiratur, nisi consensus, saltem consilium Capituli
vel Consultorum dioecesanorum.

De praxi Missarum gregorianarum, nihil in Concilio.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholich Placet.

Card. Silva Henriquez: De fidelium associationibus-. Placet iuxta
modum: secundum animadversiones quas propono et iuxta animadver-
siones Archiepiscopi Zagrabiensis.

Pag. 5, 28 lin. 1: Oratio sic mutetur: « ... appellentur, vel laicorum,
in iis ditionibus ubi appellatio haec pravum sensum praesertim habere
solet ». Videtur enim maxime opportunum verbum « laicale » et simi-
lia a pravo usu vel significatione vindicare.

Pag. 6, 29 lin. 35: Videtur verbum « dioecesanorum » mutare: « saecu-
larium » plus convenit cum terminologia tum Summi Pontificis, tum sche-
matis de rationibus inter episcopos et religiosos (e. gr. pag. 9, 30 lin. 4).

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: secundum animadversiones
quas propono et iuxta animadversiones Em.mi Card. J. Dopfner.

Pag. 6, 31 lin. 8: Optatur suppressio Missarum sic dictarum « grego-
rianarum »; fundantur in traditione cuius valor in dubium vocari potest,
superstitioso modo saepe intelliguntur et facile lucrum sapiunt,

Pag. 7, 3 2 lin. 14: Proponitur inserendum: « Cum vero nonnullis
in locis, ob populi ignorantiam praesertim, multi aut aegre ferant pra-
xim accipiendi stipendia Missarum aut eam fere invincibiliter perperam
intelligant, Sacrosanctum Concilium monet animarum Pastores haec re-
rum adiuncta parvipendere non posse statuitque, iisdem manentibus,
uniuscuiusque Episcopi vel coetus Episcoporum integrum esse rem aliis
normis ordinare secundum illud Apostoli: « Nocte ac die operantes, ne
quem vestrum gravaremus, praedicavimus in vobis Evangelium Dei »
(I Thess., 2, 9; cf. II Thess. 3, 8; Act. 20, 34).

Pag. IO, 33 lin. 8: Proponitur inserendum: « Invariato manente
principio fideliter adimplendi ultimam testatoris voluntatem, conceditur
tamen Ordinariis aliqua libertas circa modos concretos administrandi
et impendendi bona illa commissa, iuxta prudens eiusdem Ordinarii iu-
diciurn de mutata civili conditione populorum et ad normam legum ci-
vilium ».

27 Cf. p. 290. 31 Cf. p. 289.

28 Cf. p. 285. 32 Cf. p. 290.

20 Cf. p. 286 . 33 Cf. p. 291.

Cf. p. 222,

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 325

Saepe enim accidit ut testator, nimio amore proprii indicii de re
oeconomica, exigat ut bona quaedam temporalia (v. gr. immobilia) ser-
ventur quod, plerumque, decursu temporis, grave damnum evadit ipsius
Ecclesiae necnon scandalum fidelium.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici'. Placet iuxta modum: secundum animadversiones quas
propono et iuxta animadversiones Em.mi Card. Bea.

Pag. 6, 34 lin. 27: Exclusio filiorum etiam acatholicorum a commora-
tione in paterna domo non videtur satis consona iuri naturali.

Pag. 8, 38 lin. 27: Si normae supralaudatae ut leges conciliares assu-
muntur, fere impossibile videtur eas secreto posse remanere.

Card. Di Jorio: De fidelium associationibus : Placet.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: de limitatione temporis one-
rum Missarum non placet; male sonat apud fideles. Ceterum onera saepis-
sime cessant per se, mutatis conditionibus temporum et praecipue ra-
tione rei oeconomicae.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Non placet. Adhaereo iis quae ab Em.mo Card. God-
frey sunt proposita: ratio habeatur de singulis casibus, attentis conditio-
nibus singularum regionum et remittatur ad S. Sedem; non proponatur
Concilio.

Card. Jullien: 30 De fidelium associationibus. De Missarum stipen-
diis...-. Non placet. Res, de qua iam egit Codex, remittatur, novis adiun-
ctis aptanda, ad Commissionem de Codice corrigendo.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Non placet. Res publice quidem discutienda ne pro-
ponatur Generali Concilio. Ad Summum Pontificem, si placuerit, in
singulis casibus.

Card. Bea: Placent iuxta modum schemata I et II, attentis obser-
vationibus maxime Em.morum Frings, Dopfner, Ruffini, Montini et
Exc.mi Archiep. Seper. Schema III ne proponatur Concilio ob rationes
quas fusius exposui in folio adiecto, 37 et quae exposuerunt maxime
Em.mus Cento et Exc. Deputatus Patr. Melchitarum.

Missae Gregorianae prohibeantur.

34 Cf. p. 293.

35 Cf. p. 294.

36 Quartae Congregationi non interfuit,

37 Cf. pp. 305-308.

326

SESSIO VII - ACTA

Card. Browne: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum:
attentis observationibus factis et schema remittendum esset Commissioni
pro Codice I. Canonicis.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: attentis observationibus fa-
ctis; item pro particularibus remittendum ad Commissionem pro Codice.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: i, e. ut haec quaestio potius re-
mittatur prudenti iudicio Sanctae Sedis attento quoque iudicio Episco-
patus pro singulis casibus et regionibus.

Beat. Gori: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum: id
est secundum observationes Em. morum Patrum Siri, Ruffini, Leger et
Arch. Zagrabiensis.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: scilicet secundum explica-
tiones Em.mi Card. Dopfner.

Quoad Missas sic dictas Gregorianas puto melius esse eas abolere.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: id est, mea humili opinione, haec
non est materia submittenda Concilio, sed linquenda est auctoritati
Summi Pontificis.

Beat. Cheikho: De fidelium associationibus-. Placet.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Non placet. Melius videtur quod non sit materia
Concilii Oecumenici.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Non placet. Melius videtur quod non sit materia Conci-
lii Oecumenici.

Exc. 0’Connor: De fidelium associationibus-. Placet iuxta mo-
dum: argumentum magis mihi videtur ad Commissionem de Codicis
luris Canonici emendatione pertinere quam ad Concilium Oecumenicum.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: ‘1) Norma sub numero quin-
to in pagina sexta 38 data, de applicatione pro omnibus paroeciae defunctis,
cautiore indiget redactione, ut a Sacerdotibus pecuniae cupiditas arceatur.

2) Norma sub sequenti numero sexto lata, de Missis « gregorianis »,
omittatur quia res non satis fidei innititur ut in Concilio tractetur.

Cf. p, 289.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 327

3) In numero nono, pagina septima, 38 proscribatur quaevis pretii
vel debiti solutio, stipendiis Missarum prolatis.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholicv. Non placet: res, uti norma generalis proposita, non
convenire videtur.

Exc. Ujcic: De fidelium associationibus : Placet iuxta modum: se-
cundum ea, quae exposuit Arcbiep. Seper, Zagrabiensis.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: secundum ea quae dixit
Archiep. Seper, Zagrabiensis.

« Missae Gregorianae » non videntur habere validum fundamentum
theologicum.

In terminologia praeferendus est terminus « eleemosyna ». Adhae-
reo ceterum Cardinali Dopfner.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: valde libenter audivi, quae dixe-
runt Cardinales Bea et Frings.

Pro me « in theoria » nulla prorsus difficultas; in praxi quaeren-
dum erit, num ordinatio sit opportuna, quod in singulis casibus diiudi-
candum a Sancta Sede.

Concilium abstineatur ab hac quaestione.

Exc. Antezana y Rojas: Ad primum et secundum schema, pla-
cet iuxta modum, secundum animadversiones prolatas. Verumtamen li-
ceat mihi exprimere sententiam meam humiliter adversus propositum
ordinationis sacerdotalis ministrorum acatholicorum, qui fuerunt pasto-
res uxorati, dum uxor et filii adhuc viventes sint in praesenti; quia
caelibatus in Ecclesia usque nunc fuit heri, est hodie et semper, coniun-
ctim cum sacra virginitate, eximia et inexuperabilis gloria sarta tecta;
quia tale propositum significare potest quidem imminens periculum et
letalem portam ad relaxationem legis in Sacerdotio Christi; quia, re-
peto, dum esset, commode, finis huius privilegii in favorem nonnullarum
conversionum, potest revera etiam esse occasio vel causa lapsus innu-
merabilium fratrum nostrorum propter scandalum, cum fiducia falsa
condonationis similiter quoque ut pastores uxorati.

Exc. Beras: De fidelium associationibus-. Placet. Sed attentis ver-
bis Em.mi Card. Montini.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: secundum animadversiones

Cf. pp. 289-290.

328

SESSIO VII - ACTA

ab Exc.mis Patribus factis praesertim secundum votum Arcbiep. Zagra-
biensis.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Non placet, Adhaereo votis Em.mi Card. Bea et aliorum
Patrum ita ut quaestio haec non ad Concilium sed ad sapientiam Romani
Pontificis relinquatur,

Exc. Cooray: De fidelium associationibus : Placet iuxta modum:
i. e. ad mentem Relatoris; sed pro Associationibus praesertim sacerdo-
tum habenda est licentia praevia Ordinarii loci.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: i. e. ad mentem Relatoris;
sed res non referenda Concilio Oecumenico nisi quoad principia pauca
generalia, v. g. sufficeret dicere quod « quaestio de Missarum renumera-
tionibus est recognoscenda et onera fundationum allevianda ».

Quaedam notanda:

1.) Pag. 4, 40 ad n. II, lin 28 et seq.: istae oblationes debent esse ad
sustentationem sacerdotum non ut pecunia personalis.

2) Pag. 6, 41 ad n. VII, lin. 16: post verbum disponere, addatur:
« nisi Episcopus diverse statuerit ».

3) Pag. 8, 42 ad n. XIII: secunda sententia non est satis clara.

4) Pag. 8, ad n. XIV: ultima sententia: si ita accidit culpabiliter,
nulla mutatio facienda sine recursu ad Sanctam Sedem.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: i. e. placet quoad substantiam.
Res tamen relinquenda beneplacito Sanctae Sedis, et non referenda Con-
cilio Oecumenico.

Exc. McKeefry: De fidelium associationibus-. Placet iuxta mo-
dum: i. e. observationes Em.mi Ruffini et Archiep. Zagrabiensis atten-
dendae sunt.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: scilicet voto Em.mi Card.
Ruffini assentio.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: sc. in votis Em.morum Card. Bea
et Montini.

40 Cf. p. 288.

41 Cf. p. 289.

42 Cf. p. 290.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 329

Exc. Lefebvre: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum:
ad mentem Em.mi Card. Ruffini et Exc. mi Archiep. Zagrabiensis. Ne
fiant associationes clericorum sine consensu Episcopi.

De Missarum stipendiis. De missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: ad mentem Em. morum Car-
dinalium Ruffini et Dopfner et Exc. mi D.ni Seper, Archiep. Zagrabiensis.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Card. Bea.
De hoc schemate ne loquatur Concilium, sed relinquatur haec quaestio
consilio Sanctae Sedis.

Exc. Alter: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum:
vide paginam 5, 43 VI: quoad « associationes privatas potius quam laica-
les », difficile mihi videtur concipere associationem catholicam omnino
« privatam ». Cur non dicantur « Associationes non-ecclesiasticae ». For-
san daretur terminologia magis apta; verbum autem « privatam » non
videtur esse bonum: nova confusio facile orietur. Si associatio « Catho-
lica » appellatur, se debet gerere sub iurisdictione et approbatione Or-
dinarii loci. Associationes illae (privatae, sic dictae) in rebus oeconomi-
cis, e. g. in assecuratione providenda, oportent esse sui iuris. Sententia
mea etiam correspondet sententiae Archiep. Zagrabiensis in hac re.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placent iuxta modum: i. e. iuxta scripta in foliis
adnexa et iuxta mentem Em.mi Card. Leger et Em.mi Relatoris. Missas
Gregorianas prohiberi oportet.

Ad pag. 5, 44 linn. 1.5-20: Non placet.

Quivis tentamen dividendi stipendium in partem debitam « pro cele-
bratione » patenter invitat abusus. Servetur norma fundamentalis, sc.
stipendium pro tantummodo una Missa per diem. Ceterae Missae,
praeter illam unam, celebrandae sunt sine stipendio, vel mittatur stipen-
dium, ut notatur in prima parte huius sectionis (III), ad Ordinarium
loci, etc.

Ad pag. 6, 40 n. V: Non placet.

Hoc loco sermo debet esse de abusu sic dictarum Societatum Purga-
torianarum, etc., quas diligentissime conati sumus supprimere, in qui-
bus collectio totalis est centies forsan vel maior sumptus ac stipendium
ordinarium, et pro huiusmodi collectione dicuntur duo vel tres tantum

43 Cf. p. 285.

44 Cf. pp. 288-289,
46 Cf. p. 289.

330

SESSIO VII - ACTA

Missae. Primae quinque lineae bene sonant, sed deinde a linea 5, « in-
tegrae autem oblationes, quae a fidelibus libere fiant pro eiusmodi Mis-
sae celebratione, tamquam eiusdem stipendium retineri possunt », haec
omnino reicienda sunt,

Ad pag. 6, 40 n. VII, lin. 18: « Suadetur tamen ut Missae, etc. »,
suadetur vehementissime.

In hanc sectionem posset inseri hanc distributionem stipendiorum
superfluorum faciendam esse a sacerdotibus qui curam celebrationis ta-
lium Missarum habeant saltem semel in anno. Numquam oportet permit-
tere retinere plura quam satisfacere possent intra unum annum.

Ad pag. 7, 47 lin. 6 sq.: « ... debent accurate adnotare quas quisque
satisfecerit ».

Magis specifice dicatur: Debet statim ac receperit intentionem illam
adnotare in libro particulari, exclusive destinato ad illum finem, accu-
rate indicans intentionem et diem receptionis. Deinde, cum intentio sa-
tisfacta fuerit, cito adnotetur cum data in eodem libro.

Ad pag. 7, IX, lin. 12 sq.: « ... associationes (uti vocant) cum dia-
riis et ephemeridibus inire ope Missarum celebrandarum ».

In hac materia, bene sonat Synodus Cincinnatensis Quinta, Par. 269

(pag. 75):

Publica et notoria sollicitatio stipendiorum Missae in ephemeridi-
bus periodicis prohibetur. Nec mitti licet tales petitiones ad familiares
defuncti in occasione mortis. Associationes Missarum, Foedera Missa-
rum et alia huiusmodi, quarum finis primaria est celebratio Missarum pro
membris, similiter prohibentur.

Ad pag. 8, 48 n. XIII: Quisnam debet instituere hanc reductionem?
Opportune interponeretur hic quod videtur esse mens numeri XV:

Linea 9 sq. « triginta annis, ab Ordinario loci reducantur ad termi-
num triginta annorum ».

Ad pag. 9, 49 n. XIX: « Ordinarii omnium piarum voluntatum ».

Quinam Ordinarii in casu religiosorum? Estne officium Ordinarii
loci invigilare executionem piarum voluntatum, etc,, religiosorum in sua
dioecesi? Agitur de canone 1515 qui videtur complectere religiosos
exemptos maiorum ordinum sub Ordinario, et ita fit officium eorum
Ordinarii curare pias fundationes, etc., religiosorum in propria dioecesi.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholicv. Placet iuxta modum :i. e. iuxta scripta annexa. Ma-
teria mihi videtur tractanda sit potius modo administrativo a Sancta

4e Cf. p. 2 89 . 48 Cf. p. 290.

47 Cf. p. 289 . 40 Cf. p. 291.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 331

Sede quam in Concilio Oecumenico. Bene considerandae sunt etiam, mea
humili opinione, animadversiones Patriarchae orientalis (Melchitae).

Opinor hanc materiam non esse aptam ad legislationem generalem,
sed potius ad administrationem generalem pertinet. Res videtur diiudi-
canda in singulis casibus. Ordinarius loci deberet investigare casum et
vota Sanctae Sedi praesentare. Nemo melius iudicium facit ac Ordinarius
de circumstantiis propriae dioeceseos, de possibilitate scandali, etc.

Ad n. XIII, pag. 8: 50 Haec non correspondent realitati. Notorietas
internationalis oritura est sive illam volumus sive non, sicuti iam orta
est de casibus usque nunc concessis. Sacerdos est persona publica. Quae-
dam ex his instructionibus generalibus bonae sunt, e. g., uxor sit catho-
lica, fiat cursus philosophiae ac theologiae, etc. Sed adhuc melius videtur
ut singulus casus secundum propria merita iudicetur ac decidatur. Pra-
xis Curiae Romanae instituatur in lineis generalibus, sed non fiat ma-
teria decisionis conciliaris.

Exc. Graner: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum:
i. e. iuxta observationes Em. morum Cardd. Ruffini, Leger et Godfrey.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: i. e. iuxta observationes
Em.mi Card. Dbpfner, speciatim pro Missis Gregorianis et aliis.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Non placet: i. e, secundum observationes Em.morum
Cardd. Bea et Godfrey; et hoc schema in Concilio non tractetur.

Exc. Hurley: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum:
iuxta mentem Em.morum Cardinalium Frings et Leger et Exc.mi Do-
mini Seper. Coordinetur illud schema cum aliis quae de laicis agunt.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: ratione habita observatio-
num Em.mi Cardinalis Dbpfner et Exc.mi Domini Seper.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: i. e. ad mentem Em.morum Car-
dinalium Bea et Frings.

Exc. Perrin: De jidelum associationibus-. Placet iuxta modum:
ad mentem Eminentissimi Cardinalis Ruffini et Excellentissimi Seper.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: clara detur iustificatio de
stipendio Missarum. Prohibeantur Missae Gregorianae. Nullae piae fun-

Cf. p. 294.

332

SESSIO VII - ACTA

dationes acceptentur cum onere ut in perpetuum vel ultra triginta annos
Missae celebrentur.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholicv Non placet. Res non est tractanda in Concilio Oecu-
menico sed omnis casus particularis relinquatur sapienti et paterno iu-
dicio Sancti Patris.

Exc. Seper: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum: i. e.
cum animadversionibus Em.mi Card. Leger et meis, quas adiungo. 61

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: i. e. in votis Em.mi Card.
Dopfner, praesertim quoad dogmaticam explanationem fundamenti Mis-
sarum eleemosynarum. Attendatur etiam ad ea quae animadverti quoad
reductionem Missarum.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholicv. Placet iuxta modum: in votis Em.mi Card. Frings et
Exc.mi Delegati Beat.mi Patriarchae Maximi IV.

Exc. Bazin; De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum:
sc. iuxta observationes ab Exc.mo Arcbiep. Seper (Zagrab.) factas.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: sc. secundum animadversio-
nes Em.mi Card. Dopfner circa stipendia Missarum. Aboleantur et ve-
tantur Missae Gregorianae. (Si paragr. VI, pag. 6, 52 ut proponitur, serva-
retur, ansam praeberet ad multos abusus. Non enim deerunt sacerdotes
qui accipient vel et quaerent tales Missas gregorianas ob maius stipen-
dium, et facile inveniant falsas rationes interrumpendi cursum harum
Missarum sine scrupulo).

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholicv. Placet. Attamen assentio animadversionibus Em. morum
Cardd. Bea et Frings. Ne proponatur haec quaestio Concilio.

Exc. Bernard: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum:
i. e. attentis observationibus Em. morum Cardinalium Ruffini, Montini
et Exc.mi Seper,

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: attentis observationibus fa-
ctis. Missae dictae gregorianae iam supprimi possent.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-

51 Cf. pp. 309-310.

52 Cf. p. 289.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 333

nistri acatholici-. Non placet. De hac quaestione ne loquatur in Concilio
sed tota res relinquatur sapientiae Sanctae Sedis.

Exc. Yago: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum: at-
tentis animadversionibus Archiepiscopi Zagrabiensis.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: attentis animadversionibus
Archiepiscopi Zagrabiensis.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet, ad mentem Em. mi Card. Frings.

Exc. Rakotomalala: De fidelium associationibus-. Placet iuxta
modum: scilicet iuxta observationes ab Excellentissimo Seper factas.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: attentis observationibus Emi-
nentissimi Dopfner.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: i. e. iuxta ea quae dixit Em.mus
Card. Bea, Concilium taceat de hac quaestione, sed singuli casus Sanctae
Sedi subiiciantur.

Exc. Ngo-dinh-Thuc: Placent duo priora schemata; quoad tertium
schema, placet iuxta modum: res relinquatur exclusive iudicio Summi
Pontificis.

Exc. Verwimp: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum:
attenta animadversione facta ab Excellentissimo Archiepiscopo Zagrab.
de associatione sacerdotum non facienda sine praevia approbatione Or-
dinarii loci.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: attentis eis quae dixerunt
Eminentissimi Patres Dopfner et Cento.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: attentis eis quae dixerunt Emi-
nentissimi Patres Frings et Bea,

Exc. Jelmini: Placet . 0,1

Exc. Suhr: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum: iuxta
observationes Em.mi Card. Ruffini et Exc.mi Archiep. Seper.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis

Quartae Congregationi non interfuit.

334

SESSIO VII - ACTA

ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: adhaereo eis quae dixit Beat.
Patriarcha Melchitarum. Missae gregorianae prohibeantur.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: ad mentem Em.morum Cardd.
Frings et Bea, res Concilio non proponatur.

Est in Dania unus sacerdos uxoratus, olim minister lutheranus, ab
omnibus fidelibus etiam a sororibus valde aestimatus.

Exc. Scharmach: De fidelium associationibus-. Placet iuxta mo-
dum: secundum observationes Patrum.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: iudicium de opportunitate re-
linquendum est Summo Pontifici.

Rev. Gut: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum: ad
mentem Em. mi Cardinalis Montini et Exc. mi Archiep. Seper.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet. Sed nullam video necessitatem tractandi
hac de re in Concilio. Missae Gregorianae aboleantur.

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: tota haec res uni Summo Ponti-
fici relinquatur.

Rev. Sepinsici: De fidelium associationibus-. Placet iuxta modum:
i. e. secundum ea quae scripto trado.

Pro n. VI, pag. 5, 54 proponerem hanc redactionem:

« Associationes privatae, quae ab Ecclesia laudantur vel commen-
dantur, possunt quoque certis sub conditionibus, per formale decretum,
personalitate collectiva donari coram Ecclesia. Huius personalitatis col-
lectivae ab Ecclesia agnitae ratione, praedictae associationes non fiunt
verae et propriae personae morales ecclesiasticae, nec proinde earum bona
temporalia fiunt bona ecclesiastica, administranda secundum peculiares
leges pro bonis ecclesiasticis praestitutas: remanent bona in patrimonio
associationis, cui per recognitionem publicam auctoritatis legitimae ec-
clesiasticae agnita est determinata capacitas iuridica, non distincta ab illa
singulorum membrorum, sed ex summa iurium singulorum membrorum
coalescens ».

(Associatio privata ante concessum formale decretum summa iurium

Cf. p. 285.

DISCEPTATIO - DE FIDELIUM ASSOCIATIONIBUS - DE MISSARUM STIPENDIIS 335

eius membrorum gaudet. Post concessum decretum, fit subiectum quo-
rumdam iurium et obligationum in Ecclesia. Nihilominus nulla entitas
distincta a singulis membris constituitur. Ideoque personae moralis cha-
racterem associatio privata non habet).

Noluissem quidem de Associatione vulgo « Dobri Pastir » (Bonus
Pastor) nuncupata sermonem facere, nisi ad aliqua dicenda adactus es-
sem ex eo quod semel et iterum, istius associationis causa, in sessionibus
Commissionis Centralis prolatae sunt accusationes contra religiosos, quasi
ipsi in universum defecerint a debita subiectione erga Episcopatum
Jugoslaviae.

Concedo nonnullos religiosos — nunc de religiosis Ordinis mei lo-
quor — interdum non ea qua par erat prudentia egisse et nonnumquam
debitum Episcopis obsequium neglexisse: quod sane improbandum est.
At, iuxta notitias quas non ex uno tantum fonte haurire potui, negotium
quod querelis ansam praebuit, magis complexum est quam quis primo
obtutu diudicare posset.

Anno 1950 adiuncta religiosa Jugoslaviae haud multum dissimilia
erant a condicionibus in Germania vigentibus tempore « nazismi ». Tunc
temporis originem habuit associatio « Dobri Pastir » (Bonus Pastor) et
initio, Episcopatus (aut saltem pars Episcopatus) declaravit « nihil ob-
stare » quominus clerici nomen darent associationi; postea « non expe-
dire » edixit et deinde « non licere » affirmavit.

Omnino abest a mea intentione ut qualemcumque recriminationem
movere praesumam quod pluries mutata sit cogitandi et agendi ratio
circa huiusmodi associationem, cum optime noverim quantis in angu-
stiis versaretur sacra Hier archia: mea tantummodo interest in lucem
ponere quam difficilis esset, talibus in adiunctis, et religiosorum condi-
cio, quae annorum decursu magis ac magis implexa facta est. Postquam
enim associatio creata est, et plures religiosi, putantes id licite fieri
posse, ei nomen dederunt, non facile nec sine periculis ab ea recedere
poterant. Addendum quoque est quod, ni fallor, etiam hodie non omnes
Episcopi eadem sentiunt de associatione.

Velim praeterea animadvertere quod, si in cotidiana vitae consue-
tudine religiosorum quaedam reprehensionem merentur, sunt etiam
quae in laudem cedant. In Provinciis Franciscanis Hercegovinae et Bo-
snae Argentinae occisi fuerunt a communistis plus quam 60 religiosi;
anno 1952 in carcere detinebantur 40 Patres, ad easdem Provincias
pertinentes, qui omnes subierunt vexationes, quas communistae infligere
consuescunt sacerdotibus. Nec silentio praeterire possum factum hor-
rendum, quod accidit ante nonnullos annos in loco Siroki Bryeg (Her-
cegovina): ibi communistae in quodam perfugio, prope conventum sito,

336

SESSIO VII - ACTA

occluserunt plures Patres, clericos et alumnos gymnasii eosdemque, pe-
troleo conspersos, vivos igni tradiderunt.

Haec omnia, ut facile intelligi potest, timorem immo terrorem in
omnium animos iniecerunt; inde factum est ut qui peiora atque graviora
continuo horrebant, ad salvanda quae salvari poterant, associationi fa-
verint eique nomen dederint.

Affirmare autem possum a Supremo Ordinis regimine, consultis sem-
per competentibus Sanctae Sedis Dicasteriis, multa peracta esse ut res,
prout necessaria prudentia exigebat, in melius mutarentur.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus : Placet iuxta modum.: i. e. melius erit quod hoc
schema in Concilio non tractetur; adhaereo voto Em.mi Card. Dopfner
quoad fundamentum eleemosynae Missarum.

Ad pag. 3, 55 lin. 29: ponatur signum » quod indicat finem citationis.

Ad pag. 6, 56 not. 1: secundum meum submissum iudicium melius es-
set non conservare praxim Missarum gregorianarum, salvo meliore iu-
dicio.

• Ad pag. 9, 57 n. XIX: proponerem hanc redactionem: « Ordinarii, per
se vel per delegatum, exsecutionem procurare debent omnium piarum
voluntatum, quae proprium exsecutorem... ».

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholicv. Placet iuxta modum: i. e. ratione habita eorum quae
dixerunt praesertim Em.mi Cardinales Frings et Bea etiamque eorum
quae hodie dixit Em. mus Card. Godfrey et componantur omnia, in
quantum fieri possit, in formula communi.

Res non tractetur in Concilio; sed unusquisque casus ad ipsum
S. Pontificem deferatur.

Rev. Janssens: De fidelium associationibus-. Placet. Ratio habea-
tur animadversionum Exc.mi Archiepiscopi Zagrabiensis. Potius perti-
net ad Commissionem de Codice quam ad Concilium.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis
ultimis voluntatibus-. Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Card.
Dopfner. De medio tollantur Missae « Gregorianae »,

De promovendis ad Ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici-. Placet iuxta modum: ad mentem Em. morum Cardd.
Frings et Bea. Res quod ad substantiam placet; ne deferatur ad Con-
cilium.

5fi Cf. p. 288.
M Cf. p. 292.
67 Cf. p. 291.

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS' ADQUIRENDAE

337

DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE
Pars prima

DOCTRINA DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

Sectio prima

CONSTITUTIO DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE
(Quarta Congregatio: 15 iunii 1962)

1) SCHEMA PROPOSITUM A COMMISSIONE DE RELIGIOSIS

Prooemium

1. Omnis sanctitatis Divinus Magister et Exemplar Christus Dominus
perfectionem vitae quam super terram attulerat omnibus asseclis suis sectan-
dam proposuit dicens: « Estote ergo vos perfecti, sicut et Pater vester caele-
stis perfectus est ». 1 Quomodo autem hanc perfectionem quisquis securius
prosequi possit haud minore verborum perspicuitate edocuit. Interroganti
enim cuidam quid faciendum sit ad vitam aeternam possidendam, respondit:
« Si autem vis ad vitam ingredi, serva mandata »; 2 et cum ille asseruisset
omnia ista a iuventute custodisse, ait Iesus: « Si vis perfectus esse vade,
vende quae habes et da pauperibus, et habebis thesaurum in caelo; et veni,
sequere me ». 3

Hisce verbis aliisque plane consonantibus 4 bonus Magister, « datis spi-
ritualis vitae praeceptis, quibus homines ad finem sibi praestitutum regeren-
tur universi », indubie « docuit praeterea, qui ipsius vestigiis propius in-
sistere vellent, eos evangelica consilia amplecti ac sequi oportere ». 6

2. Consilia Christi manere irrita non potuerunt. Unde ab initio et om-
nibus Ecclesiae statibus, operante divina gratia, plurimi fideles utriusque
sexus doctrinam Divini Magistri de Consiliis evangelicis mente et opere
prompto animo secuti sunt. 6 « Quanto studio maternoque affectu (Provida
Mater Ecclesia) contenderit, ut suae praedilectionis filios, 7 qui totam vitam
Christo Domino mancipantes, Ipsum per viam consiliorum libere et ardue
sequuntur, tam caelesti proposito et angelica vocatione dignos iugiter red-
deret ac eorum vivendi rationem sapienter ordinaret, frequentissima Ponti-
ficum, Conciliorum, Patrum documenta et monumenta testantur, atque in-
teger historiae ecclesiasticae cursus omnisque canonicae disciplinae ratio, ad
nostra usque tempora luculenter demonstrant. 8

338

SESSIO VII - ACTA

3. Profecto, illa mirabilis Institutorum perfectionis inde a Concilio Tri-
dentino renovata efflorescentia actuosaque operositas, ingens ubique prae-
valens vitae et laboris conditionum mutatio necnon ineluctabiles apostolatus
moderni multiplices exigentiae, enixe postulant ut ecclesiastica ordinatio sta-
tuum perfectionis accurate iterum recognoscatur atque in pluribus, sive salu-
tifera pristinorum restauratione, sive congruenti ac prudenti praesentibus
adiunctis accommodatione, apte renovetur, quo vita institutorum sodalium
sanctitate iugiter fulgeat eorumque labores in dies fecundiores abundent.

4. Quapropter, haec Sacrosancta Synodus, de universo Ecclesiae bono
tam sollicita, munus suum merito aestimavit esse ad varios status perfectio-
nis christianae prosequendae mentem suam convertere ut eorumdem necessi-
tatibus prout tempora nostra suadent aptiore modo salubriter provideatur. 9

NOTAE

1 Matth. V, 48. « Ita omnes tam religiosi quam saeculares tenentur aliqualiter
facere quidquid boni possunt... secundum quod requirit conditio sui status », S. Th.
II* II ae , q. 186, a. 2 ad 2.

2 Matth. XIX, 17.

3 Matth. XIX, 21; cf. etiam: Mc. X, 17; Lc. XVIII, 18.

4 Cf. Matth. XIX, 12, 16 ss.; Lc. IX, 57; XIV, 26; I Cor. VII, 25.

6 Pius XI, Epist. Apost, Unigenitus Dei Filius, d. 19 martii 1924: A.A.S.,
Vol. XVI (1924), p. 133.

« Les Ordres Religieux tirent, chacun le sait, leur origine et leur raison
d’etre de ces sublimes Conseils Evangeliques, que notre divin Redempteur adressa,
pour tout le cours des siecles, a ceux qui veulent conquerir la perfection chre-
tienne... ». Leo XIII, Litt. Au milieu , d. 23 dec. 1900 ad Card. Archiep. Parisien-
sem; cf. Acta Leonis XIII, Vol, XX, p. 340.

« Verum benignissimus Dominus qui absque personarum acceptione (II Par.
XIX, 7; Rom. II, 11; Eph. VI, 9; Coi. III, 25), omnes fideles semel iterumque
ad perfectionem ubique sequendam et exercendam invitavit [Matth. V, 48; XIX,
12; Coi. IV, 12; lac. I, 4), mirabili Divinae suae Providentiae consilio disposuit
ut etiam in saeculo... » (Pius XII, Const. Apost. Provida Mater Ecclesia, d. 2 febr.
1947: A.A.S., Vol. XXXIX [1947], p. 117).

Cf. etiam Pius XII, Alloc. ad 2 um Congr. de Statibus Perfectionis, d. 9 dec.
1957: A.A.S., Vol. L (1958), p, 36.

0 Cf. Wernz, Ius Decretalium, t. II, Tit. XXIV, De Ordinibus Religiosis,
n. 601, p. 630.

7 Cf. Pius XI, Nuncium radioph. 12 febr. 1931: A.A.S., Vol. XXIII (1931),
p. 67.

8 Pius XII, Const. Apost. Provida Mater Ecclesia, d. 2 febr. 1947: A.A.S.,
Vol. XXXIX (1947), p. 114.

9 Cf. Votum Episcopi Berolinen, « Optatur redactio totius capitis De Reli-
giosis » (Apud: Acta et Documenta-, Appendix Vol. II, Pars I: p. 673, n. 5).

DISCEPTATIO - DE. STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

339

Sectio Prima

CONSTITUTIO DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

Caput I

DE STATU PERFECTIONIS ADQUIRENDAE IN GENERE

5. [ Opportunitas constitutionis de statibus perfectionis adquirendaej.
Quod prima Oecumenica Vaticana Synodus in mente habuit, 1 Constitutio-
nem nempe de Regularibus edere qua et genuinam status perfectionis adqui-
rendae — qui tunc temporis fere in unis Regularibus exstabat — notionem
traderet, et simul ipsum a teterrimis insectantibus defenderet inimicis; 2
hoc idem ab illa, ob adversa adiuncta infectum relictum, Sacrosanctum Con-
cilium Vaticanum II perficere, haud dissimilibus rationibus, necessarium
duxit.

Etenim neque hodie desunt pertinaces quibus impetitur status perfe-
ctionis oppositiones et detrectationes, quam refellere oportet; 3 pmetera ex-
tensio status perfectionis ad plures personarum coetus atque consequens non-
nullorum requisitorum ad statum perfectionis constituendum mutatio osten-
dunt convenientiam maximam eum clare et inaequivoce iterum definiendi, ut
confusiones, falsae opiniones et errores in huiusmodi negotio perniciosissima
devitentur.

6. [ Cura Ecclesiae in doctrina de statu perfectionis illustranda-, ab initio ].
Et quidem, inter praecipuas Ecclesiae curas iam ab eius primordiis semper
fuit, et erit, Christi 4 et Apostolorum doctrinam atque exempla ad perfectio-
nem allicientia suo magisterio illustrare, secure docendo qua ratione ducenda
atque componenda esset Christianorum vita eidem perfectioni dicata. 3 Ita
factum est ut eius opera, nedum primis temporibus, nonnulli christiani con-
siliis evangelicis ultro oboedirent “ verum etiam, ut ex testimonio patrum
Apostolicorum et ecclesiasticorum scriptorum constat, paulo post, diversis
locis perfectionis evangelicae sectatores specialem ordinem seu coetum in
societate clare recognitum et probatum constituerent variis nominibus ap-
pellatum ascetarum, continentium, virginum. 7 Hos perfectionis asseclas Ec-
clesia, temporum progressione, numquam fovere intermisit, sed, sibi con-
stans, atque Magistri consiliis fidelissima, perfectionis evangelicae profes-
sionis disciplinam continuo perfecit, sive respectu eorum qui sdngillatim per-
fectioni sese tradebant: ut patet in benedictione et consecratione virginum, 8
sive, specialiter post Constantinianam pacem adeptam, pro his qui plenam
et publicam perfectionem in societatibus collegiisque eiusdem venia erectis
profitebantur. 0

7. [ Elementa constitutiva status perfectionis-, pedetentim definita ]. Ve-
rum elementa status perfectionis nondum accurate iuridice definita, tempo-
ris progressione, sive ipsa praxi vitae perfectionis, primum in monachismo

340

SESSIO VII - ACTA

Orientali et Occidentali late diffuso, deinde in novis diversarum formarum
religionibus, sive directo Ecclesiae interventu, pedetentim perficiuntur et
definiuntur ita ut, medio aevo progrediente, tum disciplina canonica, tum
doctrina theologorum et canonistarum ea fixa ac perfecte definita referant.
Exinde uti status iuridicus perfectionis non recognoscitur, qui susceptio-
nem trium consiliorum evangelicorum oboedientiae, castitatis perfectae et pau-
pertatis, coram Ecclesia factam non praeseferat, per vota sollemnia, perpe-
tua, et ut plurimum, in aliqua religione vel monasterio ab eadem Ecclesia
approbatis vel recognitis, emissa. 10 Haec status perfectionis ecclesiastica ordi-
natio, quae in Religionibus plenam actuationem seu applicationem habet,
immutata ad nostra fere tempora permansit, 'aliqua tamen exceptione ad-
missa circa necessitatem votorum sollemnium. 11

8. [Ultimae innovationes iuridicae circa statum perfectionis ]. Funda-
mentalem innovationem huic plurisaeculari disciplinae indixit Leo XIII, ce-
lebri Const. Conditae a Christo 12 per quam inter familias religiosas, iure eis
constituto, adnumerantur Congregationes votorum simplicium quas, proin-
de, in statum iuridicum perfectionis adquirendae immittit, ita huius ambitum
ad innumeros extendens utriusque sexus christifideles et, consequenter, per-
fectionis evangelicae sectatores in Ecclesia mirum in modum multiplicans.
Post aliquos vero annos, Codex luris Canonici Leonis XIII incepta com-
plet 13 atque ulterius adhuc progreditur, Congregationes veras Religiones
ad omnes effectus iuridicos declarans et novam speciem status perfectionis
evangelicae agnoscens in Societatibus vitae communis sine votis. 14 Novis-
sima denique evolutionis status perfectionis phasis, non ita pridem, habetur
cum Pii XII Constitutione Provida Mater Ecclesia, 16 qua nova status perfe-
ctionis forma inducitur, nempe Instituta saecularia, quorum sodales in
saeculo manentes et operantes sineque votis publicis, valent nihilominus
evangelica consilia publice profiteri, et in statu perfectionis iuridico 1 in Ec-
clesia constitui, iuxta legem peculiarem pro illis in eadem Constitutione
latam. 16 His innovationibus allatis status perfectionis adquirendae nedum
ambitus ampliatur, verum etiam nonnulla ex traditionalibus elementis con-
stitutivis valde mutata sunt.

9. [Definitio status perfectionis adquirendae eius que prima enucleatio~\.
Quando ergo de statu perfectionis evangelicae adquirendae nunc loquimur,
nihil aliud significare intendimus nisi stabilem in aliqua societate vivendi
modum ab ecclesiastica auctoritate christianae perfectionis adquirendae causa
constitutum, quo fideles, praeter communia praecepta, evangelica quoque con-
silia oboedientiae castitatis et peupertatis profitentur. 17

Ut pressius status perfectionis evangelicae adquirendae natura dignosca-
tur, praeprimis meminisse iuvabit, Christum Dominum status perfectionis
fundamenta posuisse, finem eius ultimum indicando, nempe, perfectam cari-
tatem 18 atque media docendo et proponendo ad ipsam assequendam; 19
sed iuridicam atque socialem eiusdem ordinationem suae Ecclesiae reliquisse
perficiendam; quae, profecto, firmis utique fundamentis a Christo Domino

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

341

iactis, illam ordinationem diligenter complet perpetuoque excolit ac per saecula
perficit, novas et audaciores formas, prout adiuncta temporum et fidelium
maturitas exigere videntur, inveniens. Duplex ergo elementorum species
cosideranda est in statu perfectionis adquirendae, nempe: elementa theolo-
gica, quae velut eiusdem substantiam constituunt, et iuridica quae ad illa
facilius obtinenda destinantur, et simul status socialis rationem conferunt
modo vivendi eorum qui perfectionem adquirere in Ecclesia contendunt.

10. [ Elementa theologica status perfectionis ]. Ad obtinendam perfectam
caritatem, quae est finis ultimus status perfectionis, absolute requiritur per-
fecta cordis mundities et liberatio a maioribus impedimentis exercitii cari-
tatis, scilicet: a libidine, avaritia et superbia, alias ab Apostolo loanne voca-
tis « concupiscentia carnis, concupiscentia oculorum, superbia vitae ». 20 De
his concupiscentiis interna victoria, quae ab omnibus qui caritatis perfectio-
nem assequi contendunt exigitur, per se in quacumque vitae conditione at-
tingi valet, ideoque in qualibet vitae conditione possibilis est sanctitatis
perfectae consecutio.

At Dominus Noster Iesus Christus, his qui alacriore gressu progredi
generoso animo cupiunt, breviorem securioremque, licet magis arduam, in-
dicavit viam, nempe professionem evangelicorum consiliorum oboedientiae,
castitatis et paupertatis, quae si publice ab Ecclesia agnoscatur statum per-
fectionis adquirendae constituit. Haec autem consiliorum evangelicorum
voluntaria susceptio hominem totum, omniaque eiusdem interna et externa,
Dei servitio mancipat, et holocaustum Eidem gratissimum offert. 21

11. [ Elementa iuridica status perfectionis ]. At vero status perfectionis
evangelicae alia praesefert elementa scilicet iuridica, quae ipsi veram natu-
ram status socialis ecclesiastici conferunt: professionem seu susceptionem
consiliorum evangelicorum in aliqua societate ab auctoritate ecclesiastica ap-
probata, adeo, ut nunc vita anachoretica individualis inter status perfectionis
minime recenseatur; 22 vinculum vere iuridicum, externum, mutuum, ab Ec-
clesia recognitum, quo sodalis propriae societati devincitur eique plene tra-
ditur ac in ea, iuxta finem proprium et ad Constitutionum vel Regulae nor-
mam, susceptam professionem prosequitur, 23 et societas, sua vice, sodali sup-
peditare tenetur, quidquid sive ordinis materialis sive praesertim ordinis
spiritualis necessarium aut opportunum ad finem proprii status assequendum
videatur; 24 denique, hoc vinculum, quod est natura sua perpetuum, 26 pro-
fessioni perfectionis evangelicae illam stabilitatem confert ad verum statum
hominis constituendum necessariam, 26 Probe tamen notandum hoc vinculum
diversa ratione contrahi iuxta tres species in quas status perfectionis adqui-
rendae vigente iure distinguitur, ut pressius infra describitur. 2 ' Haec status
perfectionis assumptio, quolibet modo facta, obligationem inducit adim-
plendi ea quae suscepta sunt causa contendendi ad perfectionem evan-
gelicam. 28

12. [ Differentia status perfectionis adquirendae a statu episcoporum ].
Ex hucusque dictis liquido patet quantum differat status perfectionis adqui-

342

SESSIO VII - ACTA

rendae tum a statu Episcoporum, tum a statu Sacerdotali qua tali. Primi,
suscepto pastorali officio, in altissimo statu perfectionis constituuntur, quae
exercenda dicitur, vi cuius, ubi opus fuerit, vitam pro ovibus ponere vereri
non debent, 29 quod est maximus caritatis actus. 30 Hinc Episcopi, etiam
respectu sodalium statuum perfectionis, considerantur ut perfectores et mo-
ventes, a quibus vel ipsi religiosi recipiunt. 31

13. [ Differentia status perfectionis adquirendae a statu cleri saecularis ].
Sacerdotes autem, vi ordinationis, et quidem indelebili charactere, ad altis-
sima mysteria tractanda destinantur, quae absque dubio eximia decet sancti-
tudo, 32 maior equidem ea simplices religiosos vel aliorum institutorum per-
fectionis sodales non sacerdotes decente. Nihilosecius haud licet « asseverare
clericalem statum, utpote talem et prout ex divino iure procedit, ob naturam
suam vel saltem ob eiusdem naturae postulatum quoddam exposcere, ut ab
eisdem sodalibus evangelica consilia serventur et hac de causa debere aut
posse statum evangelicae perfectionis (adquirendae) appellari, Clericus igitur
non vi divini iuris evangelicis consiliis paupertatis, castitatis, oboedientiae de-
vincitur; ac praesertim non eodem modo devincitur eademque ratione, qua ex
votis publice nuncupatis in religioso statu capessendo huiusmodi obligatio
exoritur. Id autem non prohibet, quominus privatim suaque sponte clericus
haec vincula suscipiat. Itidem quod Latini ritus sacerdotes sacrum caelibatum
servare tenentur, inter clericalem et religiosum statum discrimen non aufert
vel attenuat. Clericus vero regularis, non prout est clericus, sed prout est
religiosus, evangelicae perfectionis condicionem et statum profitetur ». 33

14. [ Terminologia : terminus « religiosus » stricto et lato sensu\. Iuva-
bit notasse verbum « religiosus » specificam habere significationem, diuturno
et vigenti usu probatam, vi cuius illos tantum status perfectionis sodales desi-
gnat qui vota publica in aliqua Religione nuncupaverunt, 34 Verumtamen, at-
tento elemento fundamentali tribus speciebus status perfectionis adquirendae
communi, nempe, christianae perfectionis professione evangelicis consiliis so-
lide fundata, 33 nihil impedit quominus quandoque, agendo etiam de aliis sta-
tibus perfectionis, idem verbum, praesertim sensu adiectivo latiore modo
adhiberi valeat. Attamen, nisi aliud expresse vel aequipollenter dicatur, ver-
bum « religiosus » tantum primi status perfectionis seu religionis alumnos
connotare praesumitur,

NOTAE

1 Cf. Schem, Const. De Regularibus , Collectio Lacensis, t. VII, coi. 671, Fri-
burgi Brisgoviae, 1890.

2 Cf. ibid.

3 Cf. infra, clausulas: 24, 25, 30, 31, 32, 33.

4 Cf. Matth. XVI, 24; XIX, 10-12; 16, 21; Mc. X, 17-21; 23-30; Lc. XVIII,
18-22; 24-29; XX, 34-36.

5 Cf. 1 Cor. VII, 25-35; 37-38; 40; Matth. XIX, 27; Mc. X, 28; Lc. XVIII,
28; Act. XXI, 8-9.

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

343

8 Cf. Act. IV, 32, 34-35; Lc. VIII, 15; I Cor. VII, 25-35, 37, 38, 40.

7 Cf. Ignatius, Ad Polycarp. V ( MG 5, 724). Polycarp., Ad Philippen.,
V, 3 (MG 5, 1009); Iustinus Philos., Apologia 1 pro Christ. (MG 6, 349) etc.

8 Cf. Pontificale Romanum II: De benedictione et consecratione Virginum;
Optatus, De schismate donatistarum , VI (ML 11, 1071 ss.).

0 Pius XII, Const. Provida Mater, d. 2 febr. 1947: A.A.S., Vol. XXXIX
(1947), p. 115.

10 Cf. S. C. Ep. et Regul. d. 15 sept. 1864; Collectanea, p. 746. Romae 1885,
27 apr. 1864, ib., p. 745.

11 Cf. Gregorius XIII, Const. Ascendente Domino, d. 25 maii 1584, § 21,
C.I.C.F., I n. 153, p. 269.

12 Cf. 8 dec. 1900; Leonis XIII, Acta, Vol. XX, p. 317 ss,

13 Cf. Pius XII, Const. Provida Mater, ib., p. 116 ss.

14 Cf. can. 488, 1°; 673-681.

15 Cf. 2 febr. 1947, A.A.S., Vol. XXXIX (1947), pp. 114-124

18 Cf. ib., pp. 120-124.

17 Cf. can. 487, 488, 1°, 593 C.I.C.

18 Matth., XXII, 40; X Th. IP IP°, q. 186, a. 5.

19 Cf. supra, prooemium, nota 3.

20 Cf. I loan. II, 16; D. Th., IP-IP 6 q. 186, a. 7.

21 Cf. D. Th., ibid.

22 Cf. can. 487.

23 Pius XII, Const. Provida Mater, 2 febr. 1947: A.A.S., Vol. XXXIX
(1947), art, III, § 3, p. 121 ss.

24 Ib. n. 2°; Sacra Congregatio De Religiosis, « Instructio »: A.A.S., XL
(1948), p. 295, n. 7, b.

ze Const. Provida Mater, ib. n. 10; can. 488, P,

20 Ib. D. Th., IP-IP 6 , q. 183, a. 1.

27 Cf. infra Caput II.

28 Can. 487; 488, 1°; 593; 679; Const. Provida Mater, a. III, § 2, n. 10;

cf. D. Th., IP-IP 6 , q. 186, a. 2; S. Alf., Theol. Mor. (ed. Gaude), T. II, 1,

IV, n, 9 ss., p. 499 ss.

29 Cf. loan. X, 11; D. Th., IP-IP 6 , q. 185, a. 5.

30 Cf. loan. XV, 13.

31 Cf. D. Th., IP-IP 6 , q. 184, a. 7.

32 Cf. ibid. a. 8; Pius XI, Litt. Encycl. Ad Catholici Sacerdotii, d. 20 dec.

1935: A.A.S., Vol. XXVIII (1936), p. 9, 19 ss.; cf. can. 124.

33 Pius XII, Alloc. d. 8 dec. 1950: A.A.S., Vol. XLIII (1951), p. 20, II;

cf. Motu Proprio Cleri Sanctitati, d, 11 iun. 1957. De personis pro Ecclesia Orien-
tali: A.A.S., Vol. XLIX (1957), p, 29; can. 71. D. Th., IP-IP 6 , q. 184, a. 8.

34 Cf. can. 488, 7°.

33 Cf. Pius XII, Motu Proprio Primo feliciter, d, 12 mart. 1948, II: A.A.S.,
Vol. XL (1948), p. 284.

344

SESSIO VII - ACTA

Caput II

TRES SPECIES STATUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

15. [ Prima species status perfectionis : Religiones ]. Prout nunc, iure
vigente, perfectionis adquirendae status ordinatus exstat, tres tantum recen-
sentur species quae totidem singulares status perfectionis constituunt. 1

Sunt imprimis Religiones seu societates a legitima auctoritate ecclesia-
stica approbatae in quibus sodales, secundum proprias ipsius societatis leges,
vota publica perpetua vel temporaria, elapso tamen tempore renovanda, nun-
cupant, atque ita ad evangelicam perfectionem tendunt. 2 Religiones exi-
mie referunt omnia illa elementa quae ad statum perfectionis iuridicum
completum necessaria reputantur. 3

Nulla ergo, ad conceptum Religionis quod attinet, differentia inter vota
simplicia et sollemnia, nulla inter vota perpetua et temporaria, dummodo 1 haec
sint elapso tempore ad quod emittuntur ex Religionis instituto renovanda,
nulla tandem quoad conditiones membrorum inter religiosos clericos et laicos.
E contra, ad Religionem constituendam non sufficiunt vota privata, etsi ab
Ecclesia recognita, neque vota simpliciter temporaria. 4

16. [ Secunda species status perfectionis'. Societates sine votis]. Religio-
nibus accedunt Societates vitae communis, scilicet, illae societates ab ecclesia-
stica auctoritate erectae, quorum sodales in communi viventes, christianae
perfectionis adquirendae causa, tria consilia evangelica, quamvis publica
vota non emittant, stabiliter profitentur secundum proprias cuiusque socie-
tatis constitutiones. Licet enim aliquibus iuridicis sollemnitatibus status reli-
giosi dareant, tamen substantiam status perfectionis servant et Religionibus
arcta similitudine coniunguntur. 5 Iure igitur meritoque his Societatibus ma-
gna ex parte ius religiosorum applicatur, non tamen absolute sed congrua
congruis referendo. 6

17. [ Tertia species status perfectionis-. Instituta saecularia ]. Tertiam
et novissimam status perfectionis evangelicae speciem constituunt Instituta
sic dicta saecularia, quorum sodales consilia evangelica exercenda suscipiunt
plene et perpetuo; sed in saeculo, quin ulla ratione vitae communis canonicae
sint obnoxii.

18. [ Tres specie status perfectionis comparantur: in genere']. Satis clare
inde conspici potest in quo hae tres species status perfectionis adquirendae
conveniant, in quo autem inter sese differant. Conveniunt in eo quod est
substantia status perfectionis, seu in oboedientiae, castitatis perfectae et pau-
pertatis professione, perpetua de se et obligatoria in aliqua societate ab aucto-
ritate ecclesiastica approbata; 7 differunt autem ex diverso modo profitendi,
vivendi, operandi qui unicuique earum propriam physionomiam et veluti spe-
cificum characterem conferunt.

19. [ Differentia inter tres status: quoad modum suscipiendi perfectio-
nem]. Profecto, unaquaeque ex his speciebus proprium habet perfectionem

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

345

evangelicam profitendi modum: Religiones, per emissionem votorum publico-
rum; 8 Societas vitae communis, per traditionem aliqua ratione expressam
vel vota privata, iuxta cuiusque Societatis Constitutiones; 1 ’ Instituta saecu-
laria, citra vota publica, per vota, iuramentum vel promissionem in saeculo
facta, pariter iuxta cuiusque instituti statuta. 10

20. [ Differentia inter tres status : quoad modum vivendi ]. Diversus
quoque est modus vivendi horum perfectionis statuum. Etenim, Religiosi
in propriis domibus degunt vitamque communem perfectam observare te-
nentur et, praeter Constitutiones et Regulas pro singulis Religionibus appro-
batas, etiam disciplina canonica pro ipsis in Iure communi sancita devin-
ciuntur. 11 Societates vitae communis vitam valde similem Religionum fe-
runt; cum tamen verae Religiones non sint, legislatio canonica religiosorum
propria, neque tota, neque plene eis applicatur, sed prout convenire eis vi-
deatur vel minus. 12 E contra, sodales Institutorum saecularium in saeculo
degunt, conditionem saecularem retinentes; ideoque vitam communem cano-
nicam non habent 13 nec Religionum aut Societatum vitae communis proprio
peculiarique iure utuntur 14 nisi « aliquid huiusmodi iuris praescriptum, per
exceptionem accommodatum fuerit ». 15

21. - [ Differentia inter tres status-, quoad modum exercendi activitatem ].
Denique status perfectionis adquirendae non parum inter se differunt, ex
modo propriam activitatem exercendi, Religiosi, et sodales Societatum vitae
communis, suam ad finem specificum Instituti prosequendum actionem
exercent iuxta proprias cuiusque Constitutiones vel Regulas, intra vel extra
septa; hoc tamen semper faciunt ex auctoritate Religionis, vel Societatis
quae universam alumnorum actuositatem iubet et moderatur. Membra autem
Institutorum saecularium non tantum in saeculo operantur; sed, servata
oboedientia quam professi sunt, « veluti ex saeculo ac proinde professionibus,
exercitiis, formis, locis, rerum adiunctis saeculari huic conditioni responden-
tibus », 16 in quibus sese sanctificare et multiformem apostolatum quaqua-
versus irradiare tenentur. 17

22. [De tertiis ordinibus saecularibus ]. Statibus perfectionis evangeli-
cae ab Ecclesia recognitis peculiari modo et intime coniunguntur Tertiarii
saeculares qui, in saeculo degentes propriasque conditiones vitae retinentes,
unam familiam spiritualem cum Ordinibus a quibus procedunt constituunt.
Sub eorumdem enim moderatione et secundum eorum spiritum, ad Christia-
nam perfectionem, citra tamen evangelicorum consiliorum professionem, con-
tendere nituntur, modo saeculari vitae, etiam coniugali, consentaneo, secun-
dum regulas ab Apostolica Sede pro ipsis approbatas. 18

In laudem Tertiariorum saecularium est quod, dum ipsi propriae sancti-
ficationi incumbunt atque cum sincera pietate exempla fidelis praeceptorum
Dei et Ecclesiae adimpletionis assidue praebent, ad ipsum Corpus Mysticum
Christi aedificandum absque dubio pro parte sua valide quoque conferunt.
Id vero ut efficaciter et perseveranter assequi valeant, spiritum sui Ordinis
sub propriis regulis sedulo servent oportet, primo Ordine solerter moderante

346

SESSIO VII - ACTA

et fovente. Qua ratione, hoc providentiale institutum « mirifice societati hu-
manae his quoque temporibus idoneum » semper se exhibet. 10

NOTAE

1 « Cet ideal (de perfection chrdtienne) chaque chretien est invite a y tendre
de toutes ses forces; mais il se realise d’une maniere complete et plus sure dans
les trois etats de perfection selon le mode deerit dans le Droit Canon et les Consti-
tutions Apostoliques deja citees » (Pius XII, Alloc. ad 2 um Congr. de Statibus
perfectionis, d, 9 dec. 1957: A.A.S., Vol. L (1958), p. 36.

2 Cf. can. 488, 1°.

3 Cf, can. 487; Const. Apost, Provida Mater, ib., p. 117.

4 Can. 488, 1°.

5 Const. Provida Mater, ib., p. 117.

6 Cf. Tit. XVII, L, II, C.I.C.

7 Cf. supra dicta nn, 9, 10, 11,

8 Cf. can. 488, 1°; 574; 575 C.I.C.

9 Cf. can. 677 C.I.C.

10 Cf. Const. Apost. Provida Mater, d. 2 febr. 1947: A.A.S., Vol. XXXIX
(1947), p. 121.

11 Cf. supra dicta nn. 9, 10, 11,

12 Cf. ib,

13 Cf. ib.

14 Cf. ib.

15 Cf. ib.

16 Pius XII, Motu Proprio Primo feliciter. A.A.S., XL (1948) II, p. 284 s.

17 Cf. ib.

18 Cf. can. 702 § 1.

« Quae igitur a Christo Domino tributa laus est discipulis, ei praecipuum in
modum adhaerentibus, cum dixit: “ de mundo non sunt, sicut et ego non sum
de mundo ”, eadem merito tribuenda his Francisci alumnis qui evangelica consi-
lia, mente et animo, quantum in saeculo licet, observantes, vere de se affirmare
idem possunt quod Apostolus: “ nos autem non spiritum huius mundi accepi-
mus, sed Spiritum, qui ex Deo est ” » (Bened. XV, Litt. Encycl. Sacra propediem
celebrari, d. 6 ian. 1921: A.A.S., Vol. XIII [1921], p. 38),

19 Cf. Encycl. citata: A.A.S., p. 34.

Caput III

DE DIVERSIS FORMIS STATUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE
ET DE ERRORIBUS REFELLENDIS

23. [ Diversae formae status perfectionis adquirendae']. Hac amplissima
et sapientissima statuum perfectionis ordinatione, Mater Ecclesia, innumeris
Christifidelibus, viris ac mulieribus, copiosam praebet opportunitatem evan-
gelica consilia amplectendi et per ea perfectionem caritatis appetendi, habita

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

347

praesertim ratione infinitae paene varietatis formarum quas unaquaque spe-
cies status perfectionis induere valet, et de facto, decursu saeculorum, in-
duit. Unde, ex una parte asseri potest, nullam fere humano generi obve-
nisse necessitatem spiritualem vel corporalem ad cuius levamen aliqua religio
divinitus suscitata non fuerit; 1 ex alia autem, taliter instructas esse has di-
versas formas statuum perfectionis ut, praeterea, peculiari indoli, proclivitati,
vocationi cuiusque animae egregie respondeant, prout illi « qui evangelica
consilia amplexi sunt, vel operosam inter homines, vel umbratilem in si-
lentio vitam agant, vel utrumque pro peculiari instituto suo efficere con-
tendant ». 2

24. [ Errores refellendi', activismus']. Ad omnem hac in re perniciosam
aequivocationem dissipandam, omnino retinendum est quod etiam in insti-
tutis quae operibus externis specialiter dedicantur, vita interior et orationis
studium minime excluduntur; immo praesupponuntur ad finem generalem in-
stituti status perfectionis assequendum. Quare refellendus est periculosus er-
ror penes nonnullos, etiam perfectionis evangelicae sectatores nostris tem-
poribus invalens, dictus « activismus », qui vitam interiorem negligens, et
orationis efficaciam parvipendens inficiuntur « febri illa inquieta et non raro
sterili « actionis » quam vocant, speciosae magis quam efficacis ». 3

Ex sancto nempe precationis studio vis illa solummodo hauriri potest,
quae a caelestibus sedibus descendit, et quae una valet religiosam alere vitam
et fructus etiam in apostolatus edere in sempiternum aevum salutares. 4

25. [ Errores refellendi : naturalismus]. Nec praetereundum est aliud
grave discrimen quod insidiatur illis statibus perfectionis quorum proprium
est varia externa opera apostolatus necnon misericordiae corporalis in pro-
ximo exercere propter amorem lesu Christi, qui omnes voluit ad se trahere
et in pauperibus et infirmis repraesentari praedilexit. 5 Nunc autem periculum
instat caritatem proximis praestitam paulatim religiosam naturam amittere.
Quod evenit quia in proximis iuvandis saepe naturalia rnotiva miscentur adeo
ut non raro rationibus supernaturalibus praevaleant. Hoc pacto operum mi-
sericordiae supernaturalis ratio valde periclitatur eorumque vis sanctificatrix
et apostolica enervatur. Profecto, « beneficentia quae nullum a fide princi-
pium ducit sed aliunde scaturit caritas non est neque catholica appellari potest.
Habet caritas dignitatem, habet afflatum, habet vires quae simplici philan-
thropiae, etiam opibus et praesidiis praeditae, desunt ». 6 Sodales igitur sta-
tuum perfectionis, cum externis incumbunt operibus, prae oculis semper fe-
rant et assidue colant ea omnia ordinis supernaturalis, cum ceteris ordinis
materialis, quae actionis beneficae adaugeant efficaciam. Verum, imprimis,
lesu Christi amorem in cordibus suis intensissime foveant cuius ductu, pro
miseris et egenis vel propriam vitam ponere ne formident. 7

NOTAE

1 Pius XI, Epist, Apost. Unigenitus Dei Filius , d. 19 mart, 1924: A.A.S.,
Vol. XVI (1924), p. 134 s.

348

SESSIO VII - ACTA

2 Pius XII, Encycl. Mystici Corporis Christi , d. 29 iulii '1943: A.A.S.,
Vol. XXXV (1943), p. 201.

3 Pius XII, Alloc. Moderatoribus Gen., d. 11 febr. 1958: A.A.S., Vol. L
(1958), p. 158; Ioannes XXIII, Alloc. in Collegio S. Anselmi, d. 25 sept. 1959:
A.A.S., Vol. LI (1959), p. 707 s.

4 Pius XII, Alloc. 8 dec. 1950: A.A.S., Vol. XL (1951), 1. c.

5 Matth. X, 42; XXV, 40.

0 Pius XII, Alloc. cit., ibid., p. 32.

7 Cf. Pius XII, Alloc. d. 8 dec. 1950: A.A.S., Vol. XL (1951), p. 33.

Caput IV

HABITUDO STATUUM PERFECTIONIS ADQUIRENDAE AD ECCLESIAM

26. [ Positio status perfectionis adquirendae in Ecclesia ]. Nunc si men-
tem vertimus ad relationem statuum perfectionis cum Ecclesia Christi, haec
adeo apparet intima ut ipsam Ecclesiae constitutionem quadantenus afficere
videatur. Etenim ex divina institutione sunt in Ecclesia clerici a laicis distin-
cti, licet non omnes clerici sint divinae institutionis; utrique autem esse pos-
sunt religiosi. 1 Divino, igitur, ipso iure, statutum est ut clerici distinguantur
a laicis. « Inter duos hos gradus, religiosae vitae status interiicitur, qui eccle-
siastica origine defluens, ideo est atque ideo valet, quia arcte proprio Eccle-
siae fini cohaeret, qui eo spectat ut homines ad sanctitatem assequendam per-
ducantur ». 2 Hac ratione, Ecclesia, uti supra dictum est, principia a Christo
iacta reassumens, Statum perfectionis instituit, nedum ad bonum privatum
christianorum verum etiam ad bonum universale totius Corporis Mystici
Christi.

27. [ Hierarchia interna status perfectionis adquirendae']. Ut hunc finem
melius attingeret, Ecclesia quos condidit Status perfectionis specialibus legi-
bus ordinavit eosque instructos voluit peculiari interna hierarchia a Sacra
Hierarchia clericali distincta, quae propriis Superioribus internis constans,
tamquam Supremum Caput habet Romanum Pontificem qui est etiam sin-
gulorum omnium sodalium Supremus Superior. 3

28. [ Duplex officium status perfectionis]. Statibus perfectionis duplex
erga Ecclesiam quae illos induxit tamque sapienter ordinavit incumbit offi-
cium. Primum, veluti illorum naturae necessario inhaerens, est efficere ut
per assiduam ac strenuam evangelicae perfectionis prosecutionem, sanctitas,
quae prima et indeficiens Ecclesiae nota praedicatur, continuo crescat, magis
magisque ubique clarescat. 4 Cum vero a perfecta Dei dilectione defluat ipse
proximi amor, ab illo primo officio sanctitatem sectandi derivatur alterum
cum eo intime connexum, pro viribus scilicet prece actuosaque opera labo-
randi ad Regnum Christi in animis radicandum ac roborandum illudque ad
omnes plagas dilatandum, ut catholicitas Ecclesiae nedum de iure tantum
habeatur, verum etiam de facto ubique luculenter fulgeat. 6

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

349

NOTAE

1 Can. 107.

2 Pius XII, Alloc. cit,, ibid., p, 27 ss.

3 Pius XII, Alloc. cit,, ibid., p. 28; can, 499.

4 Cf. Eph., IV, 12; Pius XII, Const, Apost. Sponsa Christi, 21 nov. 1951:
A.A.S., Vol. XLIII (1951), p. 14 ss.

5 Cf. Mc„ XVI, 15.

Caput V

EXCELLENTIA STATUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE
ET ERRORES REFELLENDI

29. [ Excellentia intrinseca status perfectionis ]. Compertum est quanta
alacritate et heroica fidelitate Status perfectionis membra, adlaboraverint in
Ecclesia aedificanda ac dilatanda, scilicet, perpetua Dei servitio mancipatione,
exemplo virtutum, eximia sanctitate ardentissimoque zelo. 1

Verumtamen Status perfectionis excellentia non solum ex eius fructibus, 2
sed ex ipsa eius natura ipsoque fine maxime elucet. Etenim, prout in Eccle-
sia est ordinatus, aptissimum medium sese praebet ad sanctitatem assequen-
dam; nam Dei servitio hominem plene ac perpetuo mancipat, eumque per
oboedientiae, castitatis perfectae et paupertatis iugem observantiam, liberat
ab iis praecipue quae impediunt exercitium caritatis; 3 praeterea ipsum effi-
caciter excitat ad actus caritatis erga Deum et erga proximum cui opera mi-
sericordiae spiritualis et temporalis omnis generis praestat; exspolians de-
nique illum omnibus quae possidet eumdem expeditum facit ad Christi se-
quelam. 4

30. [ Errores refellendi-, de statu matrimoniali praeferendo ]. Quapropter,
prorsus errare dicendi sunt illi qui iuvenes ad hanc sublimem vocationem
non tantum non incitant, sed etiam ab ea amplectenda arcent, asserentes
Religionis causam melius serviri a laicis coniugatis actionem apostolicam in
saeculo exercentibus quam a religiosis a mundo segregatis. 5 Hic error enim
proxime accedit alteri iam a Concilio Tridentino damnato, scilicet de statu
coniugali statui virginitatis vel caelibatus anteponendo. 6 E contra pro rei ve-
ritate omnino tenendum est vocationem ad virginitatem tamquam excellens
donum a Deo largiter collatum habendum esse, arcanis intimisque vinculis
cum ipsa caritatis perfectione assequenda coniunctum, Iamvero', qui evan-
gelicam perfectionem profitentes, virginitatem sectantur, a gravibus matri-
monii muneribus et officiis sese exonerant, non quidem aliquo egoistico
sensu vel animi pusillanimitate ducti, sed « ut plenius queant Deum servire
et ad proximorum viribus omnibus conferre bonum ». 7 I deoque, sacerdotes
educatoresque ne timeant istam viam evangelicorum consiliorum eis quos
dirigunt prudenter ostendere, nec umquam ita loquantur ac si excellentior

350

SESSIO VII - ACTA

esset conditio christianorum qui in saeculo, sub communi praeceptorum iugo
viventes, apostolatui Ecclesiae ex animo incumbunt. 8

31. [ Errores refellendi', nimia facilitas in statu perfectionis']. Nonob-
stante vero tanta excellentia status perfectionis, non desunt qui leviter asse-
rant illum « natura sua fineque suo nihil aliud esse nisi salutis refugium ti-
mentibus et anxiis datum, qui cum non valeant procellosa vitae obire discri-
mina, et aspera rerum sustinere neque sciant, neque forsitan velint, socordia
ducti valedicunt saeculo et in sereni coenobii portum confugiunt ».°

Haec sane relata opinatio, « si in universum accipiatur, falsa et iniusta
est. Enimvero, quemadmodum sacerdotii ineundi, ita, imo potius, religiosi
status ingrediendi propositum atque in suscepto proposito firma constantia
magnos spiritus et alacre devovendi studium flagitant ». 10 Quod historia ec-
clesiastica amplissime confirmat, luculenter attestans statum perfectionis fon-
tem esse heroicae sanctitatis ab Ecclesia proclamatae, dum omnes conspicere
valent tot praeclarissima virorum et mulierum exempla virtutum, indefessae
actuositatis et generosae immolationis, qui tam in silentio coenobiorum quam
in aperto campo apostolatus et operum caritatis, prima acie dimicant.

32. [ Errores refellendi : nimia difficultas in statu perfectionis]. Alius
serpit funestissimus denuntiandus error eorum qui status perfectionis am-
plecti dissuadere nituntur ob rationem opinatui antea relato penitus contra-
riam, ob nimiam scilicet difficultatem quam « status perfectionis praesefert,
libero suo arbitrio sese exuendi et libertatis potestatem deponendi. Immo
veluti celsa moralis perfectionis forma a quibusdam extollitur: non ob Chri-
sti amorem exuta libertas, sed huiusmodi abnegationis coarctatio ». u

Qui huiusmodi sententiam temere proferunt perspicue ostendunt se evan-
gelicae consiliorum praecellentem naturam minime agnoscere et Dei gratiae
virtutem parvipendere qui generosis et volentibus animis perfecta, non vero
impossibilia, proponit.

Etenim, ille qui in statu perfectionis propriam abdicat libertatem, ma-
ximum quidem in sua persona sacrificium Deo offert cuius servitio sic tota-
liter et radicitus se mancipat ad quod praestandum expeditiorem, immo
expeditissimum se reddit. Cum autem id faciat ad exemplum Christi qui « hu-
miliavit semetipsum factus oboediens usque ad mortem, mortem autem
Crucis », 12 a Divino Redemptore etiam animi fortitudinem necessariam fidu-
cialiter expectare debet ut oboedientiam in omnibus fideliter praestare valeat,
dicens cum Apostolo: « omnia possum in eo qui me confortat ». 13

Fallit igitur et fallitur qui de statu capessendo consilium petenti, absque
alio, libertatem suggerit retinendam, huius animi piam proclivitatem et divi-
nae gratiae motum perperam negligens. Quocirca, si Dei vocis incitamentum,
indicio certo, aliquem ad evangelicae perfectionis culmen arcesserit, qualibet
haesitatione remota, celsi huius propositi proficiendi causa, proponatur liber-
tatis libera immolatio, prout oboedientiae votum exposcit, votum quod Eccle-
sia per tot saeculorum decursum perpendit, experta est, definivit, compro-
bavit. 14

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

351

33. [ Comparatio status perfectionis adquirendae cum statu clericali ].
Doctrina statuum perfectionis adquirendae hactenus tradita vera est et certa,
placitis Theologiae et iuris canonici conformis, atque Ecclesiae traditione pro-
batissima, immo in ipsis Christi verbis contenta ab Evangeliis relatis . 15 Porro,
statuum perfectionis rationes mere iuridicae possunt ab Ecclesia mutari quae
eas produxit, quod scimus decursu temporis saepe fecisse. Non ita pridem
novum Statum perfectionis aliis duobus iam existentibus adiunxit. E contra,
fundamentum a Christo positum, quod, uti dictum est, substantiam statuum
perfectionis constituit mutationi obnoxium non est.

His positis', si perfectionis adquirendae status ad clericalem referatur,
quin quaestio de praelatione unius prae alio ponatur, oportet dicere quod
omnis vocatio a Deo est 16 tum clericorum dioecesanorum tum sodalium
statuum perfectionis, utraque proinde bona est, imo in suo genere optima.
Paulus dicit: « unusquisque in qua vocatione vocatus est in ea permaneat ». 17
Et hoc quia sanctitas personalis, seu exercitium heroicarum virtutum theolo-
galium et moralium, non directe pendet a statu personae, sed ab eius volun-
tate, gratia Dei movente et informante. Unde utique sanctitas, idest, per-
fecta caritas ubique florescere consuevit, in officiis et ministeriis dioecesanis,
in paroeciis, in domibus religiosis, apud Societates vitae communis et Insti-
tuta saecularia, imo in statum simplicium fidelium . 18 Sanctitas tamen obnoxia
est divinae vocationi in qua, quaecumque ea sit, vult apostolatus ut « digne
ambulemus cum omni humilitate et mansuetudine ». 19 Hoc planum est, et
perspicuum. Si tamen rem obiective inspiciamus, indubium est, status per-
fectionis, uti in Ecclesia sunt constituti, specialia et aptissima media de se
praebere ad perfectionem evangelicam sectandam et ad sanctitatem conse-
quendam; quae media specialia status clericalis dioecesanus ratione sui non
secumfert, licet clerici in proprio statu ad apicem sanctitatis contendere eam-
que adipisci valeant.*

NOTAE

1 Pius XI, Epist. Apostolica Unigenitus Dei Filius, d. 19 martii 1924: A.A.S.,
Vol. XVI (1924), p. 133 s.; Pius XII, Const. Apost. Provida Mater Ecclesia, ib.,
p. 117; Io annes XXIII, Alloc. in Collegio Sancti Anselmi, die 25 sept. 1959:
A.A.S., Vol. LI (1958), p. 707.

2 Matth., VII, 16.

3 Cf. supra dicta in clausulis 9, 10, 11.

4 Matth. XIX, 27-29.

5 Cf. Pius XII, Litt. Encycl. Sacra Virginitas, d. 25 mart. 1954: A.A.S.,
Vol. XLVI (1954), pp. 177-178.

6 Cf. Cone. Trid, de Matrim., can. 10,

7 Pius XII, Litt. Encycl. Sacra Virginitas cit., ib., p. 168.

8 Cf. Pius XII, Litt. Encycl. cit., ib., pp. 170-174.

9 Pius XII, Alloc. cit., d. 8 dec, 1950, p. 30.

10 Ib.

352

SESSIO VII - ACTA

11 Pius XII, Alloc. d, 8 dec. 1950 ad I um Congr, de Stat. Perfect.: A.A.S.,
Vol. XLII (1951), p. 31.

12 Philipp. II, 8.

13 Philipp. IV, 2.

14 Cf. Pius XII, Alloc. cit., ibid., p. 32.

15 Cf. supra, prooemium, not. 3-4.

16 II Thess. I, 11; II Tim. I, 9 etc.

17 II Cor., V, 48.

18 Matth., V, 48; II Cor. XIII, 11; D. Th., II a -II ae , q. 184, aa. 1, 54.

19 Eph. IV, 12.

* N. B. : Caput VI in indice generali signatum hic supprimitur quia materia
de « Exemptione » tractatur in schemate ab utraque Commissione de Episcopis
et de Religiosis concordato.

Sectio Quarta

DE QUIBUSDAM QUAESTIONIBUS PARTICULARIBUS
STATUS PERFECTIONIS

Caput XXXII *

DE APOSTOLATU RELIGIOSORUM IN LOCIS MISSIONUM

128. [Opera religiosorum in locis Missionum : in genere']. In locis Mis-
sionum ubi tot tantisque variis necessitatibus spiritualibus populorum in pe-
culiaribus et quandoque valde arduis conditionibus vitae et laboris est occur-
rendum, normae de immissione religiosorum in opera apostolatus oppor-
tune aptandae sunt iuxta speciales Instructiones S. Sedis. Nihilominus, etiam
in his locis, principia fundamentalia ad eorum immissionem in opera aposto-
latus servanda sunt ita ut religiosa vita et disciplina, peculiaribus exigentiis
accommodata, sarta tecta maneant et Superiorum religiosorum auctoritas in
suos subditos cum potestate Ordinarii loci rite coordinetur ut effective exer-
ceri valeat.

129. [De Missione a Sancta Sede alicui instituto committenda]. In di-
vino mandato exsequendo praedicandi Evangelium omni creaturae in mun-
dum universum, Ecclesia, imprimis in partibus infidelium, quandoque alicui
Instituto committit regionem quamdam evangelizandam. Institutum autem
hoc munus acceptans, ipsam Ecclesiae missionem in hoc territorio arcte com-

* Hoc caput ad sectionem V « De apostolatu Religiosorum sub moderamine
Episcoporum » pertinebat, quae hic sublata est, quia in schemate ab utraque Com-
missione de Episcopis et Religiosis concordato aequivalenter inserta. Hic tamen
servatum est capitulum de Missionibus de quibus in praefato schemate concordato
parum habetur.

•DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

353

plectitur atque veluti suam facit ita ut operarios evangelieos e gremio suo
mittat atque etiam media ad opus exsequendum pro posse suppeditet. 1

130. [De Superiore Ecclesiastico Missionis']. Ecclesia 'autem, non inten-
dit illum tractum terrae evangelizandum instituti curis plane ac omnino re-
linquere. Quamobrem, verum Superiorem Ecclesiasticum Missionis, inter
sodales instituti selectum, ipsa Sancta Sedes nominat qui sub eius directo
regimine missionis curam gerit, perfecta tamen coordinatione servata cum
Superioribus religiosis, quibus competit 'missionarios mittere atque, post
sufficientem in ipsis locis missionum praeparationem, operibus missionali-
bus sub auctoritate Superioris ecclesiastici explendis addicere.

131. [De duplici auctoritate cui Missionarii subduntur]. Unde apparet
duas esse in missionibus alicui instituto commissis potestates quibus missio-
narii subduntur, alteram ecclesiasticam, alteram religiosam. Et licet utrique
proprius atque omnino distinctus campus sit actionis: una missionariis qua
missionariis imperante, altera religiosis qua religiosis praecipiente; cum
tamen circa easdem personas exerceantur, nemo profecto non videt, quanti
momenti sit, ut concorditer agant. Quoad particularia definienda specialis
conventio iniri poterit inter Superiorem Ecclesiasticum et Superiorem Reli-
giosum competentem, probante Sancta Sede.

132. [De destinatione missionariorum intra territorium missionis]. In-
tra territorium missionis, in Superioribus stationum missionalium nominan-
dis aut transferendis et in missionariis ad varia munera et officia eligendis
et destinandis, Superior Ecclesiasticus missionis collata utatur semper opera
Superioris religiosi, scilicet: hic diversarum stationum rectores et officiis
aptos viros proponat; Superior vero Ecclesiasticus missionis eos nominat
prout in Domino iudicaverit.

Si vero in territorio missionis adsint sacerdotes saeculares, missionarii
religiosi nequeunt in eorum domibus cum ipsis cohabitare, ne impediantur a
regulari observantia ad tramitem Constitutionum, nisi id ad tempus neces-
sarium fuerit ob peculiaria adiuncta.

Superior religiosus autem si quandoque persuasum sibi habeat, alicuius
subditi spirituale vel etiam temporale bonum postulare ut ab uno in alium
locum transferatur, vel ab officio aliquo aut munere amoveatur, reverenter
et fiducialiter rem Superiori missionis exponat. In casu tamen dissensus, Su-
perioris missionis sententia praevalere debet, firmo iure competentis Supe-
rioris religiosi ad normam Constitutionum, sodalem, praemonito Superiore
missionis, >a missione definitive revocandi.

Superior vero missionis nequit missionarios extra territorium missio-
nis mittere, etsi in bonum missionis vel ad negotium eiusdem gerendum,
sine assensu proprii Superioris religiosi competentis.

133. [De domibus religiosis canonice erigendis in locis Missionum].
Licet stationes vel residentiae in quibus missionarii degunt sola auctoritate
Superioris missionis canstitutae sint, non prohibetur quominus praeterea
domus religiosae, etiam exemptae, quinimmo etiam religiosae provinciae vel

354

SESSIO VII - ACTA

aliae circumscriptiones ad instar provinciarum, servatis de iure servandis,
canonice erigantur. In hisce et similibus casibus Superiori missionis ea tantum
competunt, quae a iure communi, congrua congruis referendo, Ordinariis
locorum conferuntur,

134. [De re oeconomica rite definienda']. Nisi aliter provisum fuerit,
Superiori Ecclesiastico missionis onus incumbit providendi ad missionario-
rum congruam sustentationem.

Nihilominus, honoraria SS. Missarum et iura stolae non missioni sed
secundum Constitutiones missionario vel instituto cedunt, quibus eiusdem
instituti communibus necessitatibus subveniri possit, praesertim ad missio-
nariorum institutionem quod attinet.

Insuper, fructus personalis industriae non missionalis sodalium, ut
scriptio libri, confectio operae artis, necnon proventus ipsis titulo personali
obtingentes uti pensiones ordinis civilis, similiter instituto vel ipsi missio-
nario secundum Constitutiones proprias devolvuntur.

135. [De apostolatu religiosorum in Missionibus non commissis proprio
Instituto]. Valde diversa est conditio sodalium statuum perfectionis qui ope-
ram apostolicam navant in missionibus non commissis proprio instituto, sed
ad easdem ab Ordinario loci vocantur. Pro ipsis leges communes de aposto-
latu religiosorum generatim applicantur. Nihilominus, omnino iuvat ut spe-
cialis ineatur inter Ordinarium loci et Superiorem instituti conventio, quae
mutua officia et iura accurate et aequa ratione definiat.

Idem observandum erit quando missio alicui instituto commissa ab eo
aufertur, ut missionarii qui in eadem permanent, certam habeant normam
quomodo sese gerere debeant.

NOTA

1 Cf. Instruet. S. C. de Prop. Fide, d. 8 dec. 1929: A.A.S., Vol. XXII (1930),
pp. 111-115.

2) RELATIO EM.MI P. D. VALERII CARD. VALERI
PRAESIDIS COMMISSIONIS DE RELIGIOSIS

Introductio ad Schema. Constitutio de statibus perfectionis adqui-
rendae, Rev.mae Commissioni Centrali Praeparatoriae Concilii hodie
praesentata, est prima Sectio prioris Partis integri Schematis a Commis-
sione de Religiosis exarati.

Statim animum pulsat quaestio: cur haec Constitutio, cum iam bre-
vis quidem, sed pulchra habeatur expositio in Constitutione de Ecclesia?
Responsum, ni fallor, in comperto est: dum enim ista rationes theolo-
gicas Status Perfectionis exponat, in schemate nostro status perfectionis
sub aspectu iuridico specialiter consideratur, quatenus opera Magisterii
Ecclesiae apte completus, perfectus atque ut publicus status recognitus.

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

355

Huiusmodi Constitutionis doctrinalis necessitas duplici ratione potest
evinci.

Etenim, Status perfectionis adquirendae non tantum inde a priori-
bus saeculis evolutus est, sed etiam inde a Concilio Tridentino instituta
magno numero succreverunt atque, quod maxime refert, ortae sunt novae
formae vitae perfectionis: Ordinibus Monasticis et Mendicantibus adie-
cti sunt Clerici Regulares; deinde venerunt Congregationes votorum sim-
plicium et Societates vitae communis, tandem Instituta Saecularia. Insu-
per, instituta vitae activae novas variasque structuras et figuras praetu-
lerunt ob necessitatem operibus apostolatus et caritativis susceptis sese
aptandi. Nil mirandum, igitur, quod post tot et tantas transformationes,
sentiatur necessitas synthesis doctrinalis de Statibus perfectionis adqui-
rendae in qua diversae formae vitae ordinentur, definiantur et enuclean-
tur, atque non rectae opiniones circa vitam religiosam seponantur.

Alia ratio est illa exoptata renovatio vitae et operae in Institutis
status perfectionis quae in secunda Parte Schematis nostri promovetur.
Ad hanc enim rite perficiendam oportet attendere non tantum ad tem-
pora hodierna quibus est exaequanda; sed, ut tuto procedat, etiam ad
ipsius status perfectionis exigentias quas praelaudata Constitutio invio-
labiliter servandas demonstrat.

Ordinatio materiae Constitutionis satis perspicua videtur; ideo quae-
dam argumenta peculiaris momenti tantum erunt advertenda.

* k k

Ad caput I: De statu perfectionis adquirendae : in genere.

A) Definitio status perfectionis (Art. 9).

Definitio Status perfectionis adquirendae quae in Articulo nono le-
gitur, accurato studio elaborata, proxime adhaeret definitioni status reli-
giosi Canonis 487 Codicis luris Canonici, quam ita complet et aptat ut
tribus speciebus Status perfectionis nunc in Ecclesia iuridice recognitis
convenire valeat.

Quaeri autem posset cur non habeat explicitam mentionem obliga-
tionis tendendi ad perfectionem? Hanc, vero, Commissio consulte omi-
sit. Stante enim inter theologos et canonistas controversia utrum obliga-
tio tendendi ad perfectionem sit distincta ab illa servandi Consilia Evan-
gelica an non, quaestio nondum satis matura apparet ut a Concilio defi-
niatur. Quamobrem, Commissio prudentiam Codicis luris Canonici
(cann. 488, 1°, 593) necnon Constitutionis Apostolicae « Provida Ma-
ter » (Lex Peculiaris, art. 1) imitata, prosecutionem perfectionis Chri-
stianae exhibere praetulit tamquam causam finalem status perfectionis,

356

SESSIO VII - ACTA

dicendo illum esse «... stabilem in aliqua societate vivendi modum ab
ecclesiastica auctoritate christianae perfectionis adquirendae causa con-
stitutum... ».

B) Differentia Status perfectionis adquirendae a statu Cleri saecu-
laris (Art. 13).

Elementis Status perfectionis constitutivis sufficienter enucleatis,
articulus decimus tertius exponit differentiam Status perfectionis adqui-
rendae a statu Cleri saecularis, iuxta notam doctrinam a Papa Pio XII
omni cum perspicuitate enodatam.

Patet comparationem hic fieri in ordine iuridico, ad illos duos status
ab invicem secernendos, Iuxta ordinationem Ecclesiae, enim, neque sta-
tus perfectionis cum statu clericali convertitur, neque status clericalis
cum statu perfectionis adquirendae, licet in illo, sicut in isto, quisque
apicem sanctitatis adipisci valeat.

Elaee iuridica distinctio non est mere theoretica; consectaria practica
maioris momenti habet relate ad plures quaestiones particulares circa
diversos status in Ecclesia recognitos.

* * *

Ad caput II: De speciebus status perfectionis adquirendae.

A) Tres species status perfectionis adquirendae (Artt. 15-21).

Status perfectionis adquirendae ab Ecclesia iuridice recogniti, qui-
bus scilicet habetur formalis et authentica Consiliorum Evangelicorum
Professio, sunt tres tantum specie: Religiones , Societates vitae commu-
nis et Instituta saecularia. In quo hae tres species conveniunt et in quo
discrepant satis ample exponitur in articulis decimo octavo ad vigesi-
mum primum (18-21).

B) Tertii Ordines saeculares (Art. 22).

Ad statum perfectionis adquirendae proxime accedunt Tertii Ordi-
nes saeculares, quin tamen ad eum formaliter pertineant. Hi, enim, licet
tria consilia evangelica non suscipiant, ad perfectionem christianam ta-
men in saeculo contendere nituntur non simpliciter sicut ceteri fideles,
sed « sub moderamine alicuius Ordinis Regularis, secundum eiusdem
spiritum » et « secundum regulas ab Apostolica Sede pro ipsis appro-
batas » (can. 702). Ideoque cum Ordine a quo pendent unam veluti fami-
liam spiritualem constituunt et logice tunc Sacrae Congregationi de Re-
ligiosis subduntur (can. 251, § 1).

Quare, ad complementum huius materiae de Statu perfectionis ad-
quirendae conveniebat de Tertiis quoque Ordinibus Saecularibus ali-

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

357

quid innuere ut temporibus nostris, quibus etiam omnino congruunt,
ab omnibus ad quos pertinet promoveantur (Art. 22).

* * i<

Ad caput III: De diversis formis status perfectionis adquirendae et
de erroribus circa ipsos.

A) Tripartita divisio Institutorum status perfectionis (Art. 23).

Satis communiter, licet rarius in documentis pontificiis, sermo est
de tripartita divisione vitae religiosae in contemplativam, activam et
mixtam. Ipsa Suprema Sacra Congregatio Sancti Officii expostulavit a
Commissione Antepraeparatoria Concilii ut de hac re clarae darentur
notiones (cf. Acta et Documenta'. Series I, III, p. 10, n. 6).

Commissio nostra hanc quaestionem accurato studio investigans, ad
sequentes conclusiones devenit:

1) Illi qui de hac re scribunt vel loquuntur non concordant. Saepe
sub iisdem verbis res diversas intelligunt et sic ulterioribus discussio-
nibus infructuosis ansam praebent.

2) Discrepantia sententiarum provenit praesertim ex eo quod dum
aliqui in elementis theologicis vitae religiosae, duce Doctore Angelico,
insistunt, alii censent attendenda esse etiam elementa iuridica seu cano-
nica, speciatim post doctrinam de vita contemplativa canonica a Con-
stitutione Apostolica « Sponsa Christi » traditam a Pio XII Papa suis
allocutionibus radiophonicis ad Moniales, anno 1937, peculiari vi et
perspicuitate inculcatam.

3) Res cum ita sint, Commissio aestimavit tripartitam divisionem
vitae religiosae in contemplativam, activam et mixtam a Concilio non
posse simpliciter evocari; sed potius quaestionem esse enodandam.

* * *

Ad caput V: Excellentia status perfectionis adquirendae et errores
relativi.

Schema explicit capite quinto de excellentia status perfectionis
adquirendae et de erroribus circa eamdem: quae omnia perspicua vi-
dentur.

Liceat tamen notare quod in ultimo articulo trigesimo tertio, omnis
quaestio de aliqua praelatione excellentiae inter vocationem sacerdota-
lem et religiosam, tamquam non necessaria sedule vitatur. Utraque vo-
catio enim, cum a Deo sit, « bona est, imo in suo genere optima »; etsi
munera diversa status clericalis et status religiosus habeant, sanctitas

358

SESSIO VII - ACTA

tamen personalis « non directe pendet a statu personae, sed ab eius vo-
luntate, gratia Dei movente et informante ». Re tamen obiective specta-
ta, « indubium est statum perfectionis specialia et aptissima media de
se praebere ad perfectionem evangelicam sectandam »; et in boc a quo-
vis alio statu iuridice distinguitur (Art. 33).

* * *

« De apostolatu religiosorum in locis Missionum » (Caput unicum
XXXII).

Praesens Schema « De apostolatu religiosorum in locis Missionum »
ut in calce paginae 5 1 indicatur, ad Sectionem quintam: « De apostolatu
religiosorum sub moderamine Episcoporum pertinebat; cum autem huius
sectionis materia a Commissione mixta de Episcopis et de Religiosis as-
sumpta fuerit tractanda, in nostro schemate remansit solum caput XXXII
de apostolatu in locis Missionum, de quo parum habetur in schemate
concordato.

Schema proxime adhaeret Instructioni Sacrae Congregationis de
Propaganda Fide diei 8 decembris 1929, circa Missiones Institutis con-
creditas; quaedam autem addit quae experientia necessaria vel utilia
ostendit.

Imprimis est retinendum, principia fundamentalia de immissione
religiosorum in apostolatum, etiam in locis Missionum, ita servanda es-
se ut religiosa vita incolumis remaneat et Superiorum religiosorum
auctoritas in proprios subditos effective exerceri queat (Art. 128).

Ideoque, duo sunt principaliter notanda. Religiosi Missionarii a
regulari observantia minime dispensantur. Licet enim eorum disciplina
vitae peculiaribus horum locorum adiunctis accommodanda sit, in es-
sentialibus tamen firma remanere debet ne et ipsa vita religiosa pereat.
Deinde, ad vitam religiosam quoque efficaciter tuendam, necessarium
est omnino ut Superiores religiosi auctoritatem in suos subditos non tan-
tum theoretice retineant sed effective exerceant. Quare, citata Instructio
Sacrae Congregationis de Propaganda Fide statuit ad Superiorem reli-
giosum pertinere vigilantia « ut missionarii Constitutiones proprii In-
stituti, quatenus apostolici labores id sinunt, fideliter observent, ut vir-
tutes et perfectionem christianam colant, et secundum proprias pro-
fessionis spiritum vivant » (n. 19); et insuper, mandavit Superiori Ec-
clesiastico ut « in nominandis aut transferendis Superioribus stationum
et in eligendis ad varia munera et officia missionariis, collata utatur opera

Cf. p. 352.

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE 359

Superioris religiosi. Hic enim pro officio suo subditos plenius cogno-
scere atque eorum ingenia, facultates, animi virtutem, aptitudines quo-
que pro variis officiis melius perspecta habere solet. Unde Superior reli-
giosus diversarum stationum superiores et officiis aptos viros proponat;
Superior missionis vero eos nominat prout in Domino iudicaverit ».
(n. 23). Ubi hic valde consentaneus modus procedendi vero spiritu coope-
rationis non observatur, Superioris Religiosi auctoritas non leviter mi-
nuitur, immo fere penitus evanescere potest etiam quoad ea quae ad vitam
religiosam spectant, quae ab activitate apostolica practice separari nequit.
Memores ergo nos esse debemus quod sicut religiosi partem longe maio-
rem laborum in missionibus promovendis assumpserunt, ita in hoc opere
cum fructu pergere non poterunt nisi veri religiosi animo et opere per-
maneant, propria disciplina religiose servata.

Sicut Superioris ecclesiastici de mediis materialibus est disponere,
ita quoque de missionariis. Haec autem ultima facultas non est abso-
luta. Quia religiosi in missiones missi, aliquo modo praestantur quoad
opera missionalia in territorio missionis exercenda, sed non fiunt prop-
terea neque a proprio Instituto alienati neque a suis Superioribus sub-
ducti, hinc quoad cetera suis Superioribus remanent obnoxii, secundum
normas in articulo centesimo trigesimo secundo. Normae oeconomicae
pro Institutis, quae onera habent sustinenda, praesertim ad domus for-
mationis quod attinet, breviter statuuntur in articulo centesimo trige-
simo quarto.

Caput clauditur articulo centesimo trigesimo quinto, quo in mentem
revocatur status religiosorum in missionibus proprio Instituto non com-
missis.

3) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Ruffini: De Statibus perfectionis adquirendae : Pars I, Se-
ctio I, Cap. I, II, III, IV, V: pag. 12, 1 ad 10: « Elementa theologica
status perfectionis ». Clarius exponenda mihi videntur duo elementa es-
sentialia quibus status perfectionis (seu consecrationis Deo) theologice
constat:

1) Elementum negativum : seiunctio seu separatio a mundo (pro
quo D. N. Iesus Christus orare noluit);

2) Elementum positivum : addictio Dei servitio.

Pag. 17, 2 lin. 20: Lucide explicetur quid intelligendum sit locutione

1 Cf. p, 341.

2 Cf. p. 344.

360

SESSIO VII - ACTA

« vita communis canonica », cf. pag. 18, 3 lin. 25, ut legitime servetur
facultas instituendi vitam communem (saltem quando haec possibilis est)
pro Institutis saecularibus.

Etenim « vita communis vel convictio », quae commendatur etiam
clero saeculari, permitti debet pariter Institutis Saecularibus; vigilan-
tibus verbis utor: permitti debet, non: praecipienda est.

Vita communis, secundum peculiares normas, maxime pro puellis
actuoso apostolatui in mundo constanter addictis, interdum est neces-
saria, semper autem utilis, tum ad sanctam vocationem in eis tuendam,
tum ad vitam spiritualem alendam.

Pag. 27, 4 linn. 15-18: Textum ita mutarem: « ... virginitatem sectan-
tes a matrimonii oneribus liberi sunt, non quidem aliquo egoistico sensu
vel animi pusillanimitate ducti, sed ut plenius etc. ».

Annotationes : I. Exopto ut aperte affirmetur — et illustretur —
maxima utilitas etiam socialis status perfectionis adquirendae.

II. Capta occasione, propono ut schema redigatur de perfectione
acquirenda a Sacerdotibus dioecesanis, quibus frequentes praebentur
occasiones observandi consilia evangelica. Non pauci ex eis observant,
in exemplum, praeter castitatem perfectam, etiam summam paupertatem
et oboedientiam, interdum heroicam.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII: Pag. 6, 5 6 lin. 11. Num necesse est ut
Superior Ecclesiasticus seligatur semper inter Sodales Instituti reli-
giosi?

Pag. 8, 6 lin. 12 s.: In locis Missionum Religiosos operibus artis
conficiendis vacare, mihi non placet.

Card. Leger: Praesens schema quadam ambiguitate laborat: utrum
intenditur schema doctrinale aut schema iuridicum. Omnimode valde
indiget inspiratione theologica et spirituali.

Observationes generales faciam et maxime de prooemio et capite
primo, quae, ut mihi videtur, doctrinam de statibus perfectionis pro-
ponere intendunt, quaeque, meo iudicio, non placent.

Momentum personae Iesu Christi ut fons et exemplar vitae religio-
sae vix recordatur. lesus solummodo proponitur ut Magister et Condi-
tor vitae religiosae. Dicendum est quod Christus est centrum vitae reli-
giosae sicut et vitae christianae et actuosa eius praesentia semper vivi-
ficat et facit vitam religiosam.

Theoria vitae religiosae aedificatur ex notione « perfectionis acqui-

3 Cf. p. 345.

4 Cf. p. 349.

5 Cf. p. 353.

6 Cf. p. 354.

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

361

rendae ». Vita religiosa potius construenda est super ipsam caritatem
in qua perfectio consistit. Praeterea vita religiosa fundata in notione
« perfectionis acquirendae » magis apparet ut opus hominis quam ut
opus gratuitae gratiae Dei. Certum est quod Sacra Scriptura (Evange-
lia et Epistolae) vitam christianam (et consequenter vitam religiosam)
non praesentant sub aspectu « perfectionis acquirendae », sed sub
aspectu imitationis Christi quae convenit omnibus conditionibus socia-
libus humanis.

Consilia evangelica praesentantur sub aspectu negativo et ascetico
(cf. n. 10). Tamen primo habent valorem positivum: sunt signa libertatis
et vitae angelicae. Praeterea nil dicitur in textu de significatione escha-
tologica vitae religiosae et praesertim caelibatus.

Nil dicitur de theologica relatione inter Episcopos et religiosos.

« Errores refellendi » disceptandi sunt forma magis positiva: v. g.
agatur potius de « primatu vitae interioris » (n. 24 de « servitio homi-
num ob Christum eiusque Evangelium » (n. 25).

In summa, dicam quod conceptio maxime iuridica vitae religiosae
proponitur; quae conceptio exprimere nequit id quod divitius habetur
in vita religiosa. Dum nimis negligitur perspectiva biblica et conceptio
patristica; nullus invenitur textus traditionis patristicae quae, maxime
illa orientalis, constituit validiorem elaborationem theologicam ad na-
turam status religiosi exprimendam. Hae sunt rationes cur, meo humili
iu dicio, hoc primum caput non servandum est sicuti nunc est.

De Missionibus : Numerus 130. In hoc schemate, quando quaestio
est de Ordinario loci missionis, melius est eum semper vocare Superio-
rem ecclesiasticum in oppositione cum Superiore religioso.

Numerus 131. In linea 28 dicatur: « Quoad particularia definien-
da, specialis conventio iniri semper debet inter Superiorem Ecclesiasti-
cum et Superiorem Religiosum maiorem Instituti, probante Sancta
Sede ».

Experientia enim probavit sufficienter absolutam necessitatem talis
conventionis, ad vitandas difficultates facile possibiles in cooperatione
inter Superiorem Ecclesiasticum et Institutum cui concredita est Missio.

Numerus 132. In linea 4 dicatur: « Hic diversarum stationum et
quasi-paroeciarum rectores, omnibusque aliis officiis ac muneribus aptos
viros praesentat; Superior... ». Ratio est quia Superior religiosus debet
intervenire in omni nominatione suorum religiosorum, quia dependent
a se ipso. Praeterea, verbum « proponat », quod invenitur in Instru-
ctione 8 dec. 1929, non fuit clarum. Qualis sit differentia canonica inter
praesentationem et propositionem? Inde in praxi melius est dare ius
praesentationis Superiori religioso,

362

SESSIO VII - ACTA

Linea 8, non mihi placet principium de prohibitione co-habitationis
missionariorum saecularium cum missionariis religiosis. Distinctio illa
inter clerum saecularem et religiosum est inutilis et etiam periculosa.
Inde, religiosi debent ius habere cohabitandi cum sacerdotibus saecu-
laribus, praesertim in territoriis missionum, - quia ordinarie saeculares
pauci sunt et de facto optimi effectus possunt oriri ex tali co-residentia.
Missionarii religiosi possunt semper observare Constitutiones proprii
Instituti, ad aedificationem cleri saecularis, cum quo co-habitent.

Numerus 135: Quando in territorio missionis sunt alii religiosi, cle-
ricales vel laki, ac religiosi Instituti cui Missio ipsa concredita est, tunc
semper est absolute necessaria conventio inter Superiorem Ecclesiasti-
cum et Superiorem Maiorem istorum religiosorum. Hoc principium valet
pro sororibus et fratribus. Ex absentia talis conventionis difficultates
facile possunt oriri, specialiter quando Missio ipsa datur clero locali
seu nationali.

In fine schematis quaestio est de statu missionariorum quando Mis-
sio ipsa aufertur ab Instituto cui commissa est. Ordinarie magnae diffi-
cultates possunt haberi in hoc momento. Inde, in ipsa conventione abso-
lute necessaria inter Superiorem Ecclesiasticum et Superiorem Maiorem
Instituti, semper debet esse mentio de statu futuro omnium missiona-
riorum quando Missio ipsa nondum erit commissa Instituto extraneo.

Card. Dopfner: Capita I, II, III, IV, V. Hoc Schema bene exponit
multa quae ad essentiam et naturam Statuum perfectionis pertinent. At
expositio nimis longa videtur. Plura possent magisterio ordinario et le-
gislationi S. Sedis relinqui. Alia autem nec quoad rem sunt matura, ut
solemniter doceantur a S. Synodo. Unde ante omnia commendo, ut totum
Schema de Statibus perfectionis adquirendae, antequam Concilio pro-
ponatur, in formam valde breviorem ac magis concinnam reducatur, ita
ut solummodo principia contineat fundamentalia. Hodie certe non so-
lummodo ex funesta rerum novarum cupiditate, sed solido labore theo-
logico et sensu ecclesiastico multa de vita christiana eiusque statibus
tractantur, quae in nostro schemate non satis considerantur.

Ad textum vero praesentem in specie velim adnotare:

1) Ad pag. 5, 7 linn. 5-20, collatam cum pag. 11, 8 lin. 32 cum nota
19 et pag. 29, 9 lin. 28 cum nota 15, quae invocat notas 3-4: Hic agitur
de Constitutione doctrinali, quae non sine solemnitate exponere vult

7 Cf. p. 337.

8 Cf. p. 340.

0 Cf, p. 351.

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

363

fundamenta Statuum perfectionis, et hic quidem prout in S. Scriptura
invenitur. Attamen explicatio exegetica quoad Matth. XIX, 21; Mc. X,
17; Lc, XVIII, 18 (cum toto contextu) non convincit mentem nec
convenit cum commentariis, quae hac in re dantur a melioribus quibus-
que exegetis nostri temporis (e. gr. Schnackenburg, Mennessier, Schmid).
Dominus enim in suo dialogo cum iuvene divite non loquitur de aliquo
statu particulari constituendo nec de perfectione aliqua accessoria prae-
ter medullam vitae christianae, sed potius de urgenti necessitate pro hoc
homine sese radicaliter solvendi a cupidine possidendi, si particeps esse
vult illius perfectionis, quae tempori messianico omnino convenit. Si
iuvenis hucusque nonnisi praescripta Veteris Testamenti cognovit, nunc
tamen decisionem suam facere debet in facie Christi et invitationis suae.
Christianis omnibus non convenit remanere solummodo sub lege Deca-
logi, sed post adventum Domini, Novam audire debent solemnem pro-
clamationem Legis: « Estote ergo perfecti » (textus pag. 5, 10 lin. 4 sq.
rectissime citatur et explicatur). Verbum Domini apud Matth. XIX, 21
« si vis perfectus esse » agit de ista perfectione, quae in solemni procla-
matione Novae Legis ab omnibus exquiritur, propter divitias gratiae
huius temporis finalis (telos; teleios). Omnibus dicitur, quod sese tota-
liter abnegare debent. Et quidem unusquisque debet abnegationem suam
ibi probare, ubi maxime impeditur a sequendo Christum. Cum hic homo
dives magis divitias suas quam proximum et Deum diligeret, ei a Do-
mino praecise indicatur, ubi et quomodo sese abnegare debet. Pro tali
homine ergo non agitur de mero consilio, sed de realisatione indispensa-
bili abnegationis,

Alio vero modo ex hoc textu pro Statibus perfectionis conclusiones
statui possunt. Status perfectionis non permittunt fidelibus, ut isti sint
solummodo sub lege, cum pauci perfecti sint sub gratia. E contra Status
perfectionis omnibus testificantur particulari modo legem communem
perfectae caritatis et necessitatem abnegationis. Consulantur ergo hac in
re exegetae, ut S. Synodus securius procedere possit et servitium bonum
praestet Statibus Perfectionis.

2) Ad pag. 10, 11 lin. 8: Expressiones « fixa et perfecte definita » for-
sitan non valde felices sunt; videtur esse aliqua exaggeratio.

3) Ad pag. 10, lin. 11 sq.: Quaerendum est, ne fortasse secundum
consilium evangelicum melius « castitas virginalis » quam castitas per-
fecta in posterum nominetur. Nam uti in Schemate de Virginitate a
Commissione Theologica proposito disceptando, ni fallor, iam adnota-

10 Cf. p. 337.

11 Cf. p. 340.

364

SESSIO VII - ACTA

tum est, verbum « perfectus » generatim adhibetur ad designandum
gradum supremum alicuius entitatis, non autem ad distinguendam spe-
ciem. Differentia autem inter castitatem coniugatorum et castitatem
caelibum non est gradualis, sed specifica, et utraque castitas servari de-
bet secundum legem christianam modo perfecto. Si haec terminologiae
efformatio uti videtur magis praecisa placuerit, in revisendo Schemate
ubique substituatur expressioni « castitas perfecta » verbum « castitas
virginalis ».

4) Ad pag. 11, 12 lin. 30: Ne idea oriatur, ac si « perfecta caritas »
sit solummodo finis ultimus Statuum Perfectionis, addatur post « per-
fectam caritatem »: « utique finem omnibus baptizatis communem... »
et in linea 32 inseratur « securius », ut ita sonet: « ... ad ipsam secu-
rius assequendam ». Dominus enim omnes omnino obligat, ut ex toto
corde ament Deum, et proximum sicut ipse nos amat. Et insuper omni-
bus demonstrat « media ad assequendam perfectam caritatem ».

5) Ad pag. 14, 13 linn. 1-13: Differentia inter statum Episcoporum
et Statum perfectionis adquirendae, prouti hic describitur, non ita pla-
cet. Nam status Episcoporum perfectus dicitur ratione perfectionis obie-
ctivae muneris, perfectio vero in Statu Perfectionis adquirendae « ad-
quirenda » dicitur ratione acquisitionis subiectivae perfectionis moralis
tali statui debitae. Hac ratione etiam Episcopus in statu perfectionis
(scii, ei competentis) adquirendae esse dici potest, cum e contra Status
perfectionis adquirendae obiective si spectatur, iam inde ab initio habet
certam quandam perfectionem. (Hoc sensu verbi gratia intelligitur, quod
caelibatus est matrimonio perfectior). Insuper non videtur necessarium
esse Episcopatum et Presbyteratum in eorum distinctione a Statu per-
fectionis seorsim tractare.

6) Ad pag. 14, lin. 26: Textus utique desumptus est ex allocutione
Pii XII; sed ad hunc et aliquos alios textus dicendum est, quod ad so-
lemnem proclamationem a S. Synodo faciendam — praesertim Consti-
tutione — maior exigitur certitudo ac pro simplice allocutione Summi
Pontificis.

Quoad rem autem mihi videtur, quod nulla urget necessitas doctri-
nalis excludendi solemniter statum clericalem posse vocari etiam « sta-
tum evangelicae perfectionis adquirendae ». Clericus enim, et quidem
ex novo titulo suae vocationis, tenetur ad eam quae in Evangelio docetur
perfectionem caritatis, ut non solum ore sed et vita praedicare possit
perfectam legem libertatis et caritatis.

12 Cf. p. 340.

Cf. pp. 341-342.

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE 365

Isto et aliis locis huius Constitutionis non satis apparet Status per-
fectionis modo maxime efficaci inculcare debere omnibus christianis,
quam nobilis et quam urgens vocatio omnium christianorum ad perfe-
ctam caritatem perfectamque sui abnegationem sit. Immo aliquomodo
impressio oritur ac si zelus pro Statibus perfectionis diminuat vocationem
communem christianorum. Tamen haec certe non erat intentio Com-
missionis.

7) Ad pag. 22, 14 lin. 22: « naturalia motiva ». Una ex parte hic natu-
ralia motiva iuxtaponuntur supernaturalibus, alia ex parte talia motiva
naturalia reprobantur. Ergo non clare apparet, quo sensu « naturalia »
proponantur. Loco « naturalia » forsitan hic melius dici potest: «... huius
saeculi... », vel «... huius mundi ».

8) Ad pag. 24, ls linn. 1-18: Relatio Status perfectionis adquirendae
ad Ecclesiam non satis bene et complete proposita esse mihi videtur.
Nam cum in allocutione Romani Pontificis certe sufficiat unum aliumve
punctum ad rem pro particularibus adiunctis proponere, in Decreto
vero Conciliari doctrina omni sub aspectu, in quantum fieri potest, aequi-
librata et completa sit. Quoad divisionem tripartitam status clericalis,
laicalis et perfectionis adquirendae dicendum videtur illam esse ina-
daequatam, quod iam patet ex dictis in lin. 8, i. e. et clericos et laicos
posse esse simul etiam religiosos. Insuper, si dicitur, statum religiosum
esse « ecclesiastica origine defluentem », hoc certo valet de canonica eius
institutione, non autem (saltem non exclusive) de consiliis evangelicis,
quae sunt eius fundamentum. Praeterea ordinatio Status perfectionis ad
bonum universale totius Corporis Christi Mystici non satis complete de-
scribitur. Nam Status perfectionis sicut etiam ipsa Ecclesia non est so-
lum et merum medium ad sanctitatem assequendam, sed insuper testi-
monium visibile seu incarnatio quaedam regni Dei et novae creaturae in
hoc mundo iam inchoative praesentis et continuatio quaedam perma-
nens victoris Christi Resurgentis. Status perfectionis adquirendae est
signum omnibus perceptibile illius notae essentialis eschatologicae Ec-
clesiae.

9) Ad pag. 27, 16 lin. 23: « sub communi praeceptorum iugo viven-
tes »: haec expressio non videtur bona descriptio status christianorum.
Dicente enim Apostolo omnes christiani non sunt sub lege ( Rom . 6, 14),
in quantum constituit iugum ab extrinseco impositum, sed inquantum

14 Cf. p. 347.

15 Cf. p. 348.
Cf. p. 350.

366

SESSIO VII - ACTA

per gratiam moventur, ut libenter impleant omnia tamquam ex Dei ca-
ritate provenientia (cf. Commentarium S. Thomae in Ep. ad Rom. 6).

Exc. Hurley: Capita I, II, III, IV, V. Non possumus non lau-
dare schemata « De statibus perfectionis acquirendae » propter eorum
sedulam et diligentem vitae religiosae tractationem iuridicam. Haec tra-
ctatio iuridica necessaria est, indispensabilis est. Sed, cum Em.mo Cardi-
nali Leger, rogo: est-ne sufficiens? Si Christus Dominus tantum aspectum
iuridicum religionis Christianae praedicaverit et si Sanctus Paulus tan-
tum de eo scripserit nescio qualem Ecclesiam hodie haberemus.

His post-Pentecostalibus diebus constanter in auribus nostris reso-
nant verba « magnalia Dei ». Haec magnalia experti sunt Apostoli, ea
praedicabant. Nunc autem finis Concilii, quod paramus, secundum vo-
luntatem Summi Pontificis, est novam Pentecostem producere, i. e.
annuntiationem magnalium Dei renovare et indigentiis hodierni tem-
poris adaptare. Sed annuntiatio magnalium Dei non fit formulis iuridicis.
Forsitan haec ratio fuit cur Dominus ad apostolatum piscatores vocavit
potiusquam legisperitos! Tendit enim piscator natura sua ad magnalia
narranda!

Formulae iuridicae valde necessariae sunt, quia homines vivere non
possunt in societate sine lege. Sed lex, quamvis conditio vitae sit, non
est ipsa vita. Non mentibus praebet visionem, nec cordibus impulsum.

In omni humilitate ergo credo hanc praesentationem iuridicam vitae
religiosae complemento aliquo indigere, complemento ut ita dicam evan-
gelico et kerygmatico, ad hoc ut vera plenitudine Verbi Dei reluceat,
atque totam veritatem, bonitatem et pulchritudinem vitae religiosae
manifestet.

Audiendo verba Em. mi Cardinalis Dopfner etiam alia propositio
mihi occurrit facienda, sed forsitan valore practico caret et ad effectum
reduci nequit quia traditioni immemorabili adversatur. Propositio est
ut supprimatur ratio loquendi de statibus perfectionis quando de vita
religiosa est quaestio. Omnis enim status in Ecclesia est status perfe-
ctionis adquirendae. Perfectio enim pertinet ad finem ab omnibus con-
sequendum, non media ab aliquibus adhibenda. Ergo loquamur potius
de vita consiliorum.

Beat. Saigh: 17 Pars I, Sectio I, Caput I: De statibus perfectionis ad-
quirendae in genere. Au N° 11 (page 3 18 ), la vie religieuse est definie de

17 Animadversiones Beat. Saigh lectae sunt, lingua latina, ab Exc.mo Edelby,
Archiep. Edesseno.

18 Cf. p. 341.

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE 367

telle fagon « ut nunc vita anachoretica individualis inter status perfe-
ctionis minime recenseatur ». Et pourtant, la vie eremitique individuelle
fut 1’origine meme de la vie religieuse, le premier modele de ce qu’on
est convenu d’appeler « status perfectionis adquirendae ». L’Occident
a construit ses cadres de la vie religieuse en raison de la vie commune.
Et comme 1’eremitisme ne cadrait plus avec ces categories, il 1’a exclu
de la notion de vie religieuse. Ne faut-il pas au contraire elargir la defi-
nition de la vie religieuse de maniere a y comprendre de quelque fagon
ce qui fut la premiere forme de la vie religieuse, a savoir Peremitisme?
D’autant plus que, de nos jours, il y a des hommes qui, dans le monde
catholique, cherchent a mener la vie eremitique, sans compter que dans
le monde orthodoxe cette forme de vie religieuse existe effectivement.
En ce moment, la cause de beatification est pendante a Rome d’un er-
mite maronite recent, le Pere Charbel Makhlouf .

Au N° 12 (page 14 10 ), il est toujours question de la fausse distinction,
chere a la scolastique occidentale, entre « status perfectionis adquiren-
dae » et « status perfectionis adquisitae vel exercendae ». Dans ce der-
nier etat on fait entrer les eveques. Ne pourrait-on pas eviter cette dis-
tinction aussi factice qu’humiliante pour les eveques? Car quel est
1’eveque qui se croit etre arrive a 1’etat de perfection acquise? Y a-t-il
d’ailleurs un etat de perfection acquise, ou bien plutot la perfection
chretienne est-elle toujours a acquerir? non seulement par les eveques,
mais meme par les saints? L’Orient ignore absolument cette distinction.

Card. Browne: In pag. 30: 20 a) sacerdos ad maiorem sanctitatem
obligatur;

b) de se non est, proprie loquendo, in statu perfectionis adqui-
rendae;

c ) hic status constituitur tribus conditionis ex parte subiecti seu
causae materialis, seu causae dispositivae, quae sunt ligamina trium vo-
torum;

d) Sacerdos tamen si vult ad suum gradum sanctitatis pervenire
non obligatur ad tria vota, obligatur tamen ad spiritum eorum;

e ) ita magni sancti ut S. Philippus Neri, Cafasso, pauperiores,
castiores et oboedientiores fuerunt in spiritu seu praepar. animi quam
multi religiosi;

/) imo hoc verum est de Episcopo quoad suum profectum in per-
fectione adquirenda.

19 Cf. pp. 341-342.
Cf. p. 351.

368

SESSIO VII - ACTA

Exc. Salmon: Quae in schemate de Statibus perfectionis adqui-
rendae expressa sunt, perpulchra et opportuna esse nemo negare potest.
Utrum vero necesse sit haec omnia Concilio Oecumenico proponere non
tam evidens est, ut iam a pluribus in hoc Ven. Consessu dictum est. Nul-
la enim quaestio fit hodie neque de vocatione religiosa, neque de neces-
sitate optimae formationis alumnorum, neque de necessitate certis tem-
poribus vitae religiosae renovandae, neque de ferventi spiritu ac de uti-
lissimo labore institutorum laicalium fratrum docentium. Aliunde, inde
ab aliquibus annis, S. Sedes super has quaestiones sapientissimas normas,
decisiones et consilia promulgavit, uti ex textibus citatis et ex notulis ad
calcem pagellarum positis clare patet, ita ut schema propositum sit veluti
ecloga seu merum excerptum documentorum pontificium de religiosis.

1) Interea aliqua nimis succincte forsan tractata sunt. Exempli gra-
tia, quae in capite XIV dicta sunt de Institutis status perfectionis unien-
dis, supprimendis vel de novo condendis. Est res magni momenti, cum
multiplicitas semper crescens Institutorum secum ferat magnam distra-
ctionem et iacturam virium in Ecclesia. Quae dicuntur in hoc capite, sin-
gillatim a n. 29 usque ad 37, non sunt consideranda ut consectaria re-
mota accommodatae renovationis religiosae, sub eodem respectu ac apta-
tiones directoriorum vel consuetudinariorum necnon aptationes habitus
religiosi, de quibus in capitibus praecedenti (XIII) et subsequenti (XV)
tractatur; immo vero, meo humili iudicio, considerari possent eiusdem
accommodatae renovationis veluti principium et cardo. Quantum ad ea
quae in numeris 36-37 eiusdem capituli efferuntur (De institutis langue-
scentibus et de novis institutis numero temperandis), opportunum esset
ut magis in lucem ante oculos Patrum Concilii sub aspectu boni totius
Ecclesiae ponerentur, ita ut mentem suam aperiant super has graves
quaestiones.

2) De anachoretis. In capite I Sect. I (n. 11), dicitur quod «vita
anachoretica individualis inter status perfectionis minime recensetur ».
Sed nulla definitio datur vitae anachoreticae individualis et nihil dicitur
de aliis generibus vitae anachoreticae. Anachoretis deest quidem com-
munis vivendi modus, propterea iuxta ius vigens inter religiosos stricto
sensu non recensentur; vita autem eorum pertinet ad status perfectionis,
secundum traditionem Ecclesiae, a iure canonico Orientali confirmatam.
Et post approbationem Institutorum saecularium, adsunt in Ecclesia
latina Instituta « quorum sodales consilia evangelica exercenda susci-
piunt plene et perpetuo... quin ulla ratione vitae communis canonicae
sint obnoxii » (cap. II, n. 17); talia instituta in hoc ipso schemate dicun-
tur tertiam speciem status perfectionis constituere. Sat inconveniens
ergo videretur anachoretas in Ecclesia latina non ad statum perfectionis

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

369

pertinere, cum de facto non desint vocationes, nec eorum relationes cum
ordinibus vel congregationibus religiosis bene definiantur et pacifice com-
ponantur. Magna tamen cum prudentia, immo maxima cum severitate
conditiones stabiliantur quibus Ecclesia anachoretas agnoscat et ap-
probet. Exigi posset, exempli gratia, ut qui vitam anachoreticam du-
cere cupiunt per aliquot annos vitam religiosam in Ordine aliquo vel
Congregatione experti fuissent, ut, qui ad nullam congregationem perti-
nent, subsint alicui superiori religioso vicino vel Ordinario loci, qui re-
gulam eorum approbet et visitationem canonicam periodice peraget, et
alia huiusmodi.

3) De Religiosarum statu vero nihil in schemate dicitur, nisi quae
in cap. XXIX referuntur « De regimine sacramenti poenitentiae et de as-
sistentia spirituali in institutis status perfectionis », singillatim an. 116
ad 119, et generaliora quae de omnibus religiosis dicuntur. Atqui in Ec-
clesia innumerae religiosae ad Dei gloriam et ad salutem animarum miri-
fice, cum sui abnegatione, adlaborant. Multas autem difficultates habent.
Sequentia tantum notabo: De institutione novitiarum, de formatione
sororum etiam post earum professionem religiosam, de regimine supe-
riorissarum, de visitationibus canonicis, de administratione bonorum
temporalium, quomodo a superioribus ecclesiasticis, a clero saeculari et
regulari adiuvantur, tam in spiritualibus quam in temporalibus. Numquid
aliquando a sororibus labor vel emolumenta expectentur, quin multum
de earum necessitatibus curetur?

Fatendum est moniales ad aliquem Ordinem virorum pertinentes vel
religiosae in magnis et florentibus congregationibus viventes, ubi omnia
bene ordinantur, ordinarie eximuntur ab istis difficultatibus; sed de
multis aliis, speciatim parvis congregationibus idem dici non potest. Si
Concilium de fratribus docentibus agere debet, multo magis de soro-
ribus et de monialibus, de quo magna est expectatio, non tantum apud
religiosas ipsas, sed etiam apud fideles plurimos.

Alia plura dici possent, sed haec sufficiant, saltem ut videatur quo-
modo schema de Religiosis Concilio proponendo retractari posset. Meo
submisso sensu, non tam conspectus generalis, modo speculativo expo-
situs, totius vitae religiosae desideratur, quam explanatio aspectuum
vitae perfectae qui hodie specialem difficultatem secum ferunt, vel eorum
maioris momenti quae incrementum vitae sanctitatis eiusque operositatis
pro bono Ecclesiae afferre possent.

370

SESSIO VII - ACTA

4) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Tis serant: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet
iuxta modum: ratione habita de animadversionibus Em. mi Dopfner,
B.mi Patriarchae Melchitarum, Abbatisque S. Hieronymi de Urbe.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Card. Pizzardo: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: ut dixit Em. mus Card. Decanus et Card. Browne: in quaestio-
nibus incidit de rebus controversis et nondum solutis.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet iuxta modum: schema concor-
dandum cum Commissione de Missionibus.

Card. Aloisi Masella: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V.
Placet iuxta modum: praesens schema videtur aliquantulum prolixum
cum multis distinctionibus et subdistinctionibus et in quaestiones in-
cidit de rebus controversis quarum solutiones non semper pacificae sunt.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet iuxta modum: hoc schema
videretur concordandum cum commissione de Missionibus.

Card. Cicognani: Placent 1 U1 " et 2 um Schema. Attamen, multo bre-
vior sit expositio materiae; clarior principiorum enunciatio; magis pro-
prius usus verborum (praesertim vocis « perfectio » et « status »), iuxta
Documenta Pontificia quae rectam doctrinam tradunt. Ne nimis inste-
tur in comparatione status perfectionis cum statu clericali (et ita delen-
das censeo postremas octo lineas fasciculi « Sectio Prima », pag. 30 x ),

Card. LienarT: Placet iuxta modum: ratione habita de animad-
versionibus factis ab Em.mis Cardd. Ruffini, Leger, Dopfner, Richaud,
a Rev.mo Archiepiscopo Durbaniano et a Rev.mo Procuratore Patriar-
chae Melkitarum, necnon de his quae dixerunt Em.mus Card. Browne
et Rev.mus Abbas S. Hieronymi. Sed exopto quod, de statibus perfe-
ctionis, Concilio proponantur tantum principia fundamentalia, ad do-
ctrinam et vitam religiosam spectantia, non autem capita iuridica.

Card. Tappouni: Placet. 1 2

Card. Copello: Placet: perspectis iis quae dixerunt Em. mi et
Rev.mi Patres.

1 Cf. p. 351,

2 Quartae Congregationi non interfuit.

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

371

Card. Frings: Non placet quia nimis longum et parum dilucidum.

Card. Ruffini: Placet iuxta modum . 3

Card. McGuigan: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet
iuxta modum: i. e. iuxta observationes factas a Cardd. Ruffini, Leger,
Dopfner et Browne.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Card. Siri: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: titulus « De statibus perfectionis » videtur mutandus; ne exclu-
dantur anachoretae; brevius sit: plura remittantur ad reformationem
Codicis.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Card. McIntyre: Placet.

Card. Quiroga y Palacios: Placent ambo schemata. Attentis
observationibus Em. morum Ruffini et Leger. Aliquid clarius ponatur
de statu perfectionis Episcoporum et sacerdotum dioecesanorum, iuxta
indicata a Cardd. Ruffini, Dopfner et Browne.

Card. Leger: Placet iuxta modum: 4 iuxta quae prolata sunt ab
Em.mis Ruffini, Dopfner, Browne, ab Exc.mo Hurley, a Delegato Pa-
triarchae Maximi IV et a Rev.mo Salmon.

Card. Montini: Placet iuxta modum: laudanda est Commissio de
Religiosis quae nobis de perfectione loquens exemplum voluit perfectio-
nis exhibere! Nimis tamen diffusa, ad Concilii utilitatem quod attinet,
expositio 32 capitibus confecta, eo vel magis quia multa quae ab hac
Commissione dicuntur a Commissione theologica quoque proposita sunt.
Adprobo nihilominus duo schemata examini subiecta, ratione habita ani-
madversionum a Card. Leger factarum de conceptu iuridico perfectio-
nis religiosae, qui totum schema informat quique integrandum est cum
consideratione theologica divitiis Sacrae Scripturae ac Patrum suffulta;
nec non a Procuratore Patriarchae Melchitarum de vita eremitica ut
religiosa consideranda.

Adhaereo insuper his quae Em, mus Card. Ruffini sueta subtilitate
notavit. Eiusdem Cardinalis voto adhaereo ut conficiatur quoque schema
de perfectione acquirenda et exercenda a clero dioecesano, praesertim
ab illo qui servitio pastorali animarum addicitur; prae oculis utique ha-
beatur quod Card. Browne nunc animadvertit.

3 Cf. pp. 359-360.

4 Cf. pp. 360-362.

372

SESSIO VII - ACTA

CarcL Cento: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: dummodo, idest, ratio habeatur de observationibus quas pro-
tulere Patres sodales. Generatim non rigida statuenda est distinctio inter
vitam contemplativam et vitam activam cum loquimur de statibus per-
fectionis. Nescio utrum unus status huius generis concipi possit, in quo
contemplatio fons non sit vitalis activitatis externae.

Optimam propositionem fecit Em. mus Ruffini circa perfectionem a
clero saeculari seu dioecesano attingendam. Locus autem non est iste,
sed potius ubi Commissio competens loquitur de disciplina cleri.

Pars II, Sectio IV, Cap, XXXII. Placet iuxta modum: licet rationibus
obviis conveniat generatim ut superior Ecclesiasticus seligatur inter so-
dales Instituti cui Missio credita est, nullimode tamen decet strictam
obligationem Sanctae Sedi de hoc imponere.

Card. Garibi y Rivera: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V.
Placet iuxta modum: secundum dicta ab Eminentissimis Card. Ruffini,
Dopfner et ab aliis Exc.mis Episcopis, praecipue ab Em.mo Card. Browne.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Card, Godfrey; Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet
iuxta modum: ad mentem Em.mi Relatoris, et habita ratione observa-
tionum Em. mi Card. Ruffini et Browne.

Quoad pag. 13 5 adhaereo opinioni Em.mi Cardinalis Richaud, i. e.
Sacerdotium (ad mentem S. Thomae) imponere obligationem sacerdoti-
bus ad maiorem interiorem sanctitatem quam obligatio ex votis, quia
sacerdos tractat de nobilissimis mysteriis.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet iuxta modum: ad mentem
Em.mi Card. Ruffini, Siri, Dopfner et Browne. Schema brevius esse de-
beret, mea humili opinione.

Card. Richaud: Placet iuxta modum: secundum folia adnexa.

Hoc primum schema placet iuxta modum: nam luculenter divisiones
et explanationes praebet pro practica inspectione Statuum perfectionis.

Sed ultimae lineae istius libelli, in pag. 30, 6 appellant complementum
maximi momenti.

Non enim potest dici absolute quod status clericalis dioecesanus
ratione sui non secumferat media specialia perfectionis. Clerici, prae-
sertim in sacris ordinibus constituti, diaconus et sacerdos, recipiunt gra-
tiam particularem sacramentalem, imo characterem unde gratia perma-

5 Cf. p. 341.

0 Cf. p. 351.

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

373

nenter venit, ad functiones ecclesiasticas sacrasque bene exercendas.
Ergo hoc exercitium est profecto medium speciale efficax ad apicem san-
ctitatis adipiscendum. Sacerdos sane non est fons, sed instrumentum san-
ctificationis. Sed in instrumento semper manet influxus vialis ipsius cau-
sae principalis et primae, quando non stat obex ex eius parte.

Gratia sacramentalis Ordinis non est tantum ad validitatem iuridicam
et materialem Sacrificii Missae ac Sacramentorum. Venit in personam vi-
ventem et consciam.

Secus conceptus sacerdotii cadit in quoddam materialismum. Si aliun-
de solum sacramentum Ordinis sane non potest sanctificationem modo
automatico Sacerdotibus tribuere, sed requirit, ut alia sacramenta, quas-
dam dispositiones effectivas in subiecto, quemadmodum mera applicatio
atque observantia materialis cuiuscumque religiosae non ducit infalli-
biliter ad sanctificationem.

In eo sensu haec sunt semper nimis iuridice a pluribus saeculis pro-
positae. Si Concilium posset in facto similitudinem augere inter vitam
religiosam et vitam clericalem, partim ad mentem traditionis orientalis,
Vaticanus II pro regno Evangelii et renovatione Ecclesiae maximum pas-
sum efficeret.

Humillimo meo sensu, aliquando exaggerata est, modo nimis cate-
gorico, distinctio inter consilia et praecepta. Nam praeceptum funda-
mentale et universale caritatis et perfectionis de facto vocat necessario
aliquorum consiliorum praxim, inter quae sunt tria consilia voto accepta
a religiosis.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Card. Konig: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: sit schema brevius ad mentem Card. Cicognani et Patrum qui
in disceptatione locuti sunt.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Card. Dopfner: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: secundum ea, quae in foliis adnexis scripsi . 7 In Concilio so-
lummodo tractentur principia modo succincto.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Card. Marella: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet cum
additamento ab Em.mo Ruffini proposito scilicet de publice asserenda utili-
tate sociali Statuum perfectionis adquirendae. Adhaereo insuper ani-
madversionibus ab Em.mis Cardd. Dopfner, Ruffini et Browne factis.

7 Cf. pp. 362-366.

374

SESSIO VII - ACTA

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet et valde placet praesertim
art. 131. Systema conventionum cum approbatione S. Sedis initum inde
ab anno 1946 post bellum vigere coepit in laponia, ubi adest Hierarchia
indigena, et candide fateor optimos effectus habuisse et habere. Sunt
Episcopi qui inierunt sex vel plures conventiones cum diversis Congre-
gationibus in suis Dioecesibus adlabor antibus, et omnia concorditer usque
nunc procedunt.

Card. Alfrink: Placet iuxta modum: iuxta ea quae dixit Em.mus
Dopfner et Rev.mus Abbas S. Hieronymi de Urbe. Non videtur neces-
sarium ut Constitutio in duplici loco (nn. 13 et 33) loquatur de prae-
stantia status perfectionis adquirendae super statum cleri saecularis.
Insuper adest de ista materia documentum pontificium Pii XII, ut lit-
tera ad Episcopum Namurcensem in Belgio, quod documentum habet
in ista materia magnum valorem, sed quod in Constitutione non videtur
adhibitum.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Card. Santos: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet.
In voto Em.mi Card. Relatoris, habita ratione eorum quae ab Em.mis ac
Exc.mis Patribus observata fuerunt, speciatim in dilucidatione Em.mi
Card. Browne, O. P.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Card. Ritter: Placet iuxta modum: i. e. iuxta observationes factas
ab Eminentissimis Cardinalibus et aliis.

Card. Coussa : 8 Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet
iuxta modum: dimissis enucleationibus scholae more, constitutio refe-
rat tres species statuum perfectionis adquirendae et errores de iisdem
refellat. Integrum fere prooemii textum servarem.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Card. Silva Henriquez: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V.
Placet iuxta modum: secundum animadversiones quas propono.

Pag. 5:° Prooemium indiget profundiore theologica ac biblica de
statibus perfectionis doctrina: neque in eo verbum fit de caritate in qua
perfectio concluditur. Schema totum nimis iuridicum ad errores debel-
landi praeoccupatione imbutum videtur. Status perfectionis non conci-
pitur ut intra Regni Dei fines; non apparet ut anticipatio vitae caelestis.
Deest relatio ad Ecclesiam modo positivo proposita, ad vitam priscorum

Quartae Congregationi non interfuit.
Cf. p. 337.

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

375

Domini discipulorum, B. M. Virginis, ipsius Iesu nec non Apostolorum.
Nullibi loquitur de sensu charismatico vitae statuum perfectionis. Insu-
per vita religiosa in Oriente penitus ignoratur.

Pag. 6, 10 lin. 12: Suadetur inversio ordinis, ita ut « Patrum, Conci-
liorum, Pontificum » legatur; ordo sic statutus melius congruit argu-
mento historico hoc loco usitato.

Pag. 8: 11 Nimis in defensione immoratur; potius opportunitas actua-
lis religiosorum positivis argumentis suadenda videtur.

Pag. 10, 12 lin. 19: Non fit verbum de Christi Domini imitatione.

Pag. 11, 18 lin. 25: Ad verbum « Castitatis » addatur « sacrae » vel
« consecratae ».

Pag. 11, lin. 32: Suadetur inversio verborum ita ut « socialis et
iuridica » legatur; ordo enim sic naturalis exponitur.

Pag. 12, 14 lin. 28: Christus Dominus non ut summum exemplum ap-
paret sed potius ut magister tantum, quod sane incompletum videtur.

Pag. 12, lin. 36: Deest relatio Religiosorum in Ecclesia ad Eccle-
siam, praecipue ope perfectionis testimonium.

Pag. 13, 18 lin. 8: Post verbum « approbata » addendum proponitur
« ab eaque regenda » ut melius appareat vinculum actuale religionem
inter et Ecclesiam,

Pag. 13, lin. 22: Verbum « hominis » omitti posse videtur.

Pag. 14, 16 lin. 20: facillime oratio posset intelligi ita ut sacerdotes
saeculares ad minorem perfectionem quam religiosi sacerdotes tenean-
tur, quod falsum omnino est. Differentia non invenitur in ipsa perfectio-
ne, quae in caritate consistit, sed in mediis ad ipsam assequendam
adhibitis. Secus qui ad magnam perfectionem vocaretur eam consequi
non posset nisi ad religiosam vitam convolaret, quod etiam falsum est.

Omnino tenenda est et aperte docenda doctrina quae in Litteris
Sacrae Congregationis de Negotiis Ecclesiasticis Extraordinariis, d. 13 iu-
lii 1952 ad Episcopum de Namur.

Pag. 21 17 ss.: Oportet partem veritatis aliquo prudenti modo agno-
scere ne idea exoriatur omnia in statibus perfectionis de facto perfecte
inveniri.

Maxime oporteret quosdam defectus declarare qui nonnumquam in
aliquibus religionibus sparguntur ut: spiritus nimis conservativus vel

10 Cf. p. 337.

11 Cf. p. 339.

12 Cf. p. 340.

13 Cf. p. 340,

14 Cf. p. 341.

16 Cf, p. 341.

10 Cf. p. 342.

17 Cf. pp. 346-347.

376

SESSIO VII - ACTA

indigentia sensus adaptationis ad novorum temporum adiuncta; vel ex-
tenuata fidelitas ad finem proprii Instituti.

Pag. 30, 18 lin. 6: Pro « dioecesanorum » ponatur « saecularium ».

Pag. 30, lin. 29: Episcopus etiam religiosas vocationes foveat et in
clericis saecularibus curet rite spiritum evangelicorum consiliorum im-
buendum. Oportet monere religiosos ut revera suis exemplis evange-
lica consilia populo christiano patefaciant.

Caput XXXII. Placet iuxta modum: Pag. 6,"’ lin. 19: Praxis suadet
unitatem regiminis in missionibus. Praeferendum videtur systema ut
Praelatus Missionis simul Superior religiosorum exsistat.

Pag. 7, 20 lin. 8: Paragraphus potest interpretari ut clericis saeculari-
bus iniuriosa. Quia res parvi est momenti, omittatur.

Pag. 8, 21 linn. 1-16: Suadetur omissio. Res non sunt dignitati Con-
cilii consentaneae.

Card. Di Jorio: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet
iuxta modum: attentis iis quae ab Em.mo Card. Dopfner sunt proposita.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet iuxta modum: adhaereo iis
quae ab Em.mo Card. Leger dicta sunt de cohabitatione sacerdotum sae-
cularium cum missionariis religiosis, quae videtur potius fovenda quam
prohibenda.

Card. Bea: Placet iuxta modum schema I, attentis animadversio-
nibus Em. mi Ruffini: de utilitate sociali status perfectionis et de statu
perfectionis cleri saecularis ; et Em. mi Card. Leger: de ambiguitate sche-
matis: iuridicum an doctrinale? Definitio perfectionis non videtur ac-
curata et clara; cf. n. 10, pag. 12, 22 linn. 15-22. Ergo laici uxorati non
possunt « obtinere caritatem ». Neque in Concilio loquendum videtur de
« statu perfectionis adquisitae » et « adquirendae ». Schema videtur ni-
mis curare de distinctionibus iuridicis quam de essentia perfectionis. De
habenda ratione Orientis christiani consentio cum iis quae exposuit
Exc.mus Deputatus Patriarchae Melchitarum.

Schema II placet, attentis iis quae observavit Em. mus Card. Leger.

Card. Browne: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: attentis observationibus factis ab Em.mis et Exc.mis Patribus.
Sed schema bonum est. Adiungo quaedam in scripto. 28

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

18 Cf. p. 351.

19 Cf. p. 353.

20 Cf. p. 353.

21 Cf. p. 354.

22 Cf. p. 341.

23 Cf. p. 367.

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

377

Beat. Gori: Placet schema utrumque de Religiosis, ad mentem
Em.morum Cardd. Browne, Dopfner et Ruffini.

Beat. Cheikho: Placet.

Exc. 0’Connor: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: iuxta animadversiones in folio adnexo.

Cum de theologicis principiis ad statum perfectionis adquirendae
spectantibus, proprio loco, tractatum sit in Constitutione « De Ecclesia »
(Caput quintum) haec quinque capita ad breviorem introductionem re-
duci possent.

De Missionibus : Placet iuxta modum: Non videtur mihi conveniens
ad bonum Ecclesiae in genere et Missionum in specie dualitatem pote-
statis extollere prout in pagina sexta, 24 linea vigesima et sequentibus, ubi
distinctio fit inter « potestatem ecclesiasticam » et « potestatem religio-
sam ». Una enim extat in Ecclesia Sacra Hierarchia et quisquis pote-
statem seu iurisdietionem legitime exercet potestati ecclesiasticae par-
ticipat.

Exc. Ujcic: Ambo schemata placent iuxta modum: iuxta obser-
vationes Card. Bea.

Valde placet in pag. 30 20 non esse quaestionem ponendam de prae-
latione unius cleri prae alio.

Valde placet sanctitatem personalem non dependere a statu per-
sonae, sed a voluntate.

Displicet particula « imo » pag. 30, linea 18; quaeratur blandior.

Exc. Antezana y Rojas: Ambo schemata placent iuxta modum:
ratione habita eorum quae dicta sunt ab Em.mis Cardinalibus Ruffini,
Leger, Dopfner, Bea, ab Arcbiep. Durbaniano, a Card. Browne et ex
parte Patriarchae Melkitarum, atque ab aliis Patribus.

Exc. Beras: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: id est secundum animadversiones ab Em.mis Cardd. Leger et
Dopfner factas.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII, Placet.

Exc. Cooray: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: i. e. iuxta observationes a Patribus factas. Haec etiam velim
addere de n. 33, pag. 29 : 20 ibi ponitur quaedam comparatio inter per-
fectionem religiosorum et sacerdotum; sed non satis in lumen educitur

24 Cf. p. 353.
2fi Cf. p. 351.

26 Cf. p. 351.

378

SESSIO VII - ACTA

sanctitas sacerdotalis quae per se superare debet perfectionem mere reli-
giosam. Hoc est necessarium, credo, ad evitandum errorem qui vult
ponere sanctitatem sacerdotalem in quadam mediocritate.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet iuxta modum: modus est
sequens: debebam aliquid dicere de iis quae tractata sunt in n. 134 de
stipendiis Missarum et iuribus stolae ad patefaciendam mentem et pro-
blemata quaedam Episcoporum nostrae provinciae. Sed iam hac de re
tractatum est quando agebatur de Missionibus et quidem « de Disci-
plina Cleri ». Unde optandum est ut recognoscatur hic numerus et etiam
totum decretum collatis observationibus ibi factis. Claritatis causa quas-
dam adnotationes in scriptis trado.

Pag. 8, 27 lin. 5 et seq.: Si honoraria Missarum ac iura stolae sodalium
cedi debent Superiori religioso, plura exinde incommoda consequentur:

1. Disparitas inter sacerdotes saeculares et religiosos: nam iuxta
ea quae dicta sunt ad QQ. de Missionibus in Schemate « De Disciplina
Cleri », sacerdotes saeculares haec emolumenta cedere debent aerario
communi dioecesano.

2. Gravamen nimis onerosum aerarii dioecesani: absque stipendiis
Missarum et iuribus stolae permultis in Missionum locis redditus sta-
tionum haud, sufficiunt ad sustentationem sacerdotum, multo minus ad
missionis progressum fovendum. Unde nihil supererit Episcopis agen-
dum nisi recurrere ad S. Congregationem de Prop. Fide pro subsidiis
amplioribus.

3. Causa esset admirationis, imo scandali fidelium, si isti scirent re-
ligiosos praeter plenam sustentationem, etiam stipendia Missarum et
iura stolae tamquam emolumenta personalia percipere. Unde stipendia
Missarum et iura stolae cedi debent ut pars redditus ad sustentationem
sacerdotum destinati.

Haec declaro non ex incuria de necessitatibus institutorum religio-
sorum qui tantum fructum in locis missionum afferunt propriis labori-
bus, sed propter veram et sinceram difficultatem Episcoporum missiona-
riorum qui generatim apud gentes pauperrimas in vinea Domini labo-
rant. Ita sentiunt omnes Episcopi provinciae nostrae. Si deest sufficien-
tia pecuniaria pro missione, religiosi missionarii una manu destruunt
quae alia manu aedificant.

Quantum ad necessitates institutorum religiosorum, aliter his de
rebus providendum esset consulto etiam Eminentissimo Praesule Con-
gregationis de Propaganda Fide.

27 Cf. p. 354.

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

379

Exc. McKeefry: Placet iuxta modum: schemata emendanda sunt
secundum sententias Em.morum Cardd. Ruffini, Leger, Dopfner, Browne,
Exc. mi Arch. Hurley, Delegati Patriarchae Melchitarum et Abbatis
Salmon.

Exc. Lefebvre: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet
iuxta modum: attentis dictis a Patribus. Proponatur schema modo magis
generali et coadunetur in Concilio cum schematibus de sanctitate cleri
et de sanctitate laicorum.

Particularia exponantur in Directorio post-conciliari seu in nova
redactione iuris Canonici.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII, Placet iuxta modum: duo notanda
mihi videntur: 1) de cohabita tione cleri religiosi et cleri saecularis textus
posset esse m inus durior « nequeunt... »; 2) de re oeconomica: Instituta
religiosa debent invitari relinquere Missionibus pauperibus quod stricto
iure eis competit.

Exc. Alter: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: quantum ad pag. 29, 28 n. 33: mihi non videtur esse satis clara
et adaequate elaborata comparatio inter statum religiosum et clerum
saecularem. Quaeritur an sit opportunum necne incorporare talem tra-
ctatum theologicum in Oecumenico Concilio? Multo magis abbrevian-
dum est schema, et pars de episcopis denuo redigenda iuxta sententiam
ab Em.mo Cardinali Dopfner expositam.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet iuxta modum: schema com-
ponendum est cum decretis a Commissione de « Missionibus » iam di-
sceptatis in « Commissione Centrali Praeparatoria » et in unitis tracta-
tibus considerandis. Schema placet iuxta sententiam ab Em.mo Cardinali
Marella expositam.

Exc. Hurley; Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: i. e. ad mentem Em.morum Cardinalium Ruffini, Leger et
Dopfner et secundum proprium scriptum. 20

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII, Placet,

Exc. Graner: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: i. e. attentis observationibus Em.morum Cardd. Ruffini et
Browne, et Archiepiscopi Hurley, et Rev.mi Salmon.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet, attentis observationibus
Em. mi Card. Leger,

28 Cf. p. 351.
20 Cf. p. 366.

380

SESSIO VII - ACTA

Exc. Perrin: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: hoc schema in forma valde breviore redigatur, principia tantum
fundamentalia tradantur, ratione habita de animadversionibus Eminen-
tissimorum Cardinalium Dopfner, Leger, Richaud, Excellentissimorum
Hurley et Procuratoris Patriarchae Melchitarum et Reverendissimi Ab-
batis S. Hieronymi de Urbe.

De statu perfectionis adquisitae Episcoporum, ad mentem Cardina-
lis Dopfner.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Exc. Seper: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: attentis dictis ab Em.mis Cardd. Leger, Richaud, Silva Henri-
quez, Dopfner, necnon ab Exc.mo Hurley.

In cap. V, in refellendis falsis opinionibus, forsan modificanda est
terminologia: « serpit funestissimus error », « temere proferunt », « le-
viter asserunt » etc.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Exc. Bazin: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: sc. ratione habita animadversionum Em.mi Card. Ruffini (prae-
sertim de vita communi), Em.morum Cardd. Leger, Dopfner et Exc. mi
Archiep. Hurley.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet iuxta modum: sc. iuxta ob-
servationes Em.mi Card. Leger (praesertim circa cohabitationem in
pag. 7, 30 linn. 7-14). Redactio est offensiva.

Hoc schema videtur codificare Instructionem S. C. de Propaganda
diei 8-12-1929, quae se referebat non solum ad Religiosos missionarios,
sed et ad societates sine votis (ut M.E.P., P.I.M.E., etc.). Sed in hoc
schemate, vix nihil dicitur de Superioribus societatum sine votis, quam-
vis hae societates multae sint et in multis locis laborent. Nolunt dici
« religiosi », sed indigent claris regulis ad magna incommoda et graves
molestias vitandas.

Exc. Bernard: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: i. e. attentis observationibus Exc.mi Hurley, non neglectis
omnibus quae sapienter dixit Reverendissimus Pater Salmon.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet iuxta modum: Prohibitio
cohabitationis missionarii religiosi cum sacerdotibus saecularibus, de
qua in schemate « de missionibus », in pagina 7, 31 linea 8, non placet.

30 Cf. p. 353.

31 Cf. p. 353,

DISCEPTATIO - DE STATIBUS PERFECTIONIS ADQUIRENDAE

381

Exc, Yago: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: attentis observationibus a Patribus factis.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Exc. Rakotomalala: Placet iuxta modum: ad mentem Eminen-
tissimorum Cardd. Ruffini et Silva Henriquez.

Exc. Ngo-dinh-Thuc: Ambo schemata placent iuxta modum: con-
cilientur pro Concilio Oecumenico, in quantum conciliari possunt, opi-
niones Patrum de hac re.

Exc. Verwimp: Placet iuxta modum: schemata placent, attentis
eis quae dixerunt Em. mus Card. Browne et Rev.mus Abbas S. Eliero-
nymi de Urbe.

Exc. Jelmini : 32 Placet.

Exc. Suhr: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: expositio fiat brevior et minus iuridica, ratione habita observa-
tionum Patrum.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet iuxta modum: secundum ob-
servationes a Patribus factas.

Exc. Sci-iarmach: Placet utrumque schema.

Rev. GuT: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet iuxta
modum: ad mentem Em.mi Cardinalis Relatoris et secundum dicta Ab-
batis Salmon.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

Rev. Sepinski: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet.
Adiungo folium animadversiones particulares continens.

Proponantur Concilio tantum normae generales; cetera in docu-
mento S. Congregationis religiosorum exponantur.

Adnotationes minoris momenti ad perficiendum schema:

Ad pag. 8, 33 linn. 12-14: non videtur esse correcta constructio locu-
tionis; eam non intelligo.

Ad pag. 10, 34 linn. 9-15: «Exinde... emissa»: locutio, quae est
nimis longa, clarior reddatur.

Ad pag. 11, 35 linn. 5-13: « Novissima... latam »: locutio nimis lon-
ga; clarior et simplicior reddatur.

32 Quartae Congregationi non interfuit.

33 Cf. p. 339.

34 Cf. p. 340.

35 Cf. p. 340.

382

SESSIO VII - ACTA

Ad pag. 12, 36 lin. 29: melius dicatur « alacriore gressu ».

Ad pag. 12, linn. 32-34: « quae.., constituit ». Haec dialysis (« in-
ciso ») melius hic supprimatur; agitur enim de elementis iuridicis, de
quibus in sequenti numero 11 pag. 13, 37 tractatur.

Ad pag. 13, lin. 19: melius scribatur: « videtur ».

Ad pag. 14, 38 n. 28, lin. 2: melius scribatur: « S. Alf. ».

Ad pag. 19, 39 lin. 6: proponerem « operositatem » loco « actionem ».

Ad pag. 20/° linn. 1-2: interpunctio sic fiat: « est quod, dum ipsi ».

Ad pag. 22, 41 lin. 3: proponerem « invalescens » loco « invalens ».

Ad pag. 22, linn. 30-31: corrigatur « philamAropiae ».

Ad pag. 27, 42 linn. 23-24: sic interpunctio fiat: «conditio Christia-
norum qui in saeculo, sub communi praeceptorum iugo viventes, apo-
stolatui... ».

Ad pag. 28, 43 linn. 22-27: « status perfectionis... coarctatio ». Non
est citatio litteralis; ideo non possunt adhiberi signa citationis « »;

remaneat textus, qui sensum conservat et dicatur in nota 11: cf.
Pius XII etc. p. 31.

Ad pag. 29, 44 lin. 13: dicatur clarius: « incunctanter » loco « absque
alio ».

Ad pag. 29, lin. 33: titulus: «Comparatio... clericali» minus pla-
cet; proponerem hunc titulum: « Unusquisque in sua vocatione per-
maneat » vel « Status perfectionis sublimis schola sanctitatis ».

Pag. 29, lin. 33 - pag. 30, 45 lin, 1: interpunctio sic fiat: « E contra,
fundamentum a Christo positum, quod, uti dictum est, substantiam
statuum perfectionis constituit, mutationi... ».

Pag. 30, lin. 19: melius dicatur: « quaecumque est ».

Pag. 30, linn. 27-28: dicerem « licet clerici in proprio statu reapse
ad apicem... ».

Caput XXXII: De Missionibus. Adnotationes minoris momenti ad
perficiendum schema:

Ad pag. 5, 46 linn. 17-18: dicerem « in mundo universo ».

Ad pag. 7, 47 linn. 18-19: pressius dicatur: « rem Superiori Eccle-
siastico missionis exponat ».

Ad pag. 7, 48 lin. 24: clarius dicatur: « Superior Ecclesiasticus vero ».

33 Cf. p. 341.

37 Cf. p. 341.

38 Cf. p. 343.
30 Cf. p. 345.

40 Cf. p. 345.

41 Cf. p. 347.

42 Cf. p. 350.

43 Cf. p. 350.

44 Cf. p. 350.

45 Cf. p. 351.
43 Cf. p. 352.

47 Cf. p. 353.

48 Cf. p. 353.

DISCEPTATIO - DE PRAEPARATIONE AD MATRIMONIUM

383

Ad pag. 7, linn. 30-31: item « Superioris Ecclesiastici ».

Ad pag. 7, lin. 36: item « Superiori Ecclesiastico ».

Rev. Janssens: Pars I, Sectio I, Cap. I, II, III, IV, V. Placet
iuxta modum: in voto Em. mi Card. Decani. Articuli S. Thomae Aqui-
natis de hac re solvunt obiectiones contra schema prolatas -
Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. Placet.

VII

DE PRAEPARATIONE AD MATRIMONIUM

(Quinta Congregatio: 16 iunii 1962)

1) SCHEMA PROPOSITUM

A COMMISSIONE DE DISCIPLINA SACRAMENTORUM

De necessitate praeparationis ad matrimonium

1. Exposcit dignitas atque excellentia Sacramenti matrimonii, ut eius-
dem administratio atque susceptio debitis praeparetur curis, utque eiusdem
celebratio sit non modo valida et licita, sed etiam fructuosa.

Praeparationis necessitas eo apparet urgentior quod hoc Sacramentum
gratiam conferens iuxta recipientis dispositionem, semel in vita, saltem cum
eadem persona, suscipi potest.

Matrimonium est primordium novi et permanentis status vitae. Status
autem coniugalis, propter vitae communitatem individuam et insolubilem
quam inducit, par quodammodo est statui clericali vel religioso, qui per se
perpetui etiam sunt. Si igitur in ingressu vitae clericalis vel religiosae dili-
gentiam adhibendam, tam ex parte Ecclesiae vel religionis quam ex parte
ipsius subiecti, multitudo cautionum declarat, non minorem sedulitatem
introductio in statum coniugalem exigere videtur, in quo vivere coniugibus
sine discrimine fas sit per omnem vitam.

Accedit quod Christus Dominus ac Redemptor « venerabilium Sacra-
mentorum institutor atque perfector »’ matrimonium esse voluit effecitque
imaginem suae ineffabilis cum Ecclesia coniunctionis. 2

Summi denique valoris ac momenti est, sicut omnes agnoscunt atque
proclamant, coniugiis recte constitutis familias condere, quoniam ex con-
nubio tamquam ex suo fonte oritur familia, quae vicissim est humanae et
civilis societatis fundamentum et principium.

2, Matrimoniorum frequentissima naufragia, quae praesenti aetate luge-
mus, magnam partem ab omissa pendent coniugum tam remota quam pro-
xima ad nuptias praeparatione.

384

SESSIO VII - ACTA

Remotae quidem praeparationis initium ab ipsis fere vitae incunabulis
sumitur. « Illud enim negari non potest, ait Summus Pontifex Pius XI, feli-
cis coniugii firmum fundamentum, et infelicis ruinam, iam pueritiae et iu-
ven tutis tempore in puerorum puellarumque animis instrui ac poni ». 3

Iuvenes igitur annos nostrorum christifidelium ea informari disciplina
in familia et in Ecclesia debent, qua bene dein ‘animati paratique, sponsi
ad statum coniugii ineundum accedant. Etenim sic coniuges ea qua par est ope
se mutuo iuvare valebunt in adversis vitae vicibus subeundis, multoque
magis in aeterna salute procuranda et in interiore homine ad plenitudinem
aetatis Christi 4 conformando.

3. Ad proximam vero boni matrimonii praeparationem maximopere per-
tinet eligendi coniugis studium; nam plurimum inde pendet utrum matrimo-
nium felix futurum sit necne. 8

Quoties inconsulta electio atque compartis incompleta cognitio ruina fuere
coniugibus, quorum animorum inaequalitas tantum contracto matrimonio
patuit!

Sponsi christiani eligant oportet coniugem secundum prudentiam chri-
stianam, minime vero caeco et indomito cupiditatis impetu neque solo lucri
desiderio aliove minus nobili impulsu ducti, sed vero rectoque amore et
sincero erga futurum coniugem affectu; praeterea eos fines in matrimonio
quaerant propter quos illud est a Deo constitutum. 6

Non amor coniugalis plene evolvetur, non virtutes ad onera vitae coniu-
galis sustinenda necessariae eiusdemve difficultates superandas, generatim
habebuntur, nisi futuri coniuges recta intentione ac conveniente matrimonii
praeparatione ad nuptias accedant.

« Neque omittant denique, de eligendo altero coniuge prudens parentum
consilium exquirere, illudque haud parvi faciant, ut, eorum maturiore hu-
manarum rerum cognitione et usu, perniciosum hac in re errorem praeca-
veant et divinam quarti mandati benedictionem, matrimonium inituri, copio-
sius assequantur: « Honora patrem tuum et matrem tuam (quod est man-
datum primum in promissione), ut bene tibi sit, et sis longaevus super
terram ». 7 ' 8

4. Patres huius Sacrosancti Concilii Oecumenici sponsos christianos in-
vitant ad pleniorem praeparationem sibi acquirendam, antequam perpetuo
foedere coram Deo et coram Ecclesia se coniungant. Spem nostram fovet
quoddam conscientiae christianae inter fideles instaurandi desiderium, quod
hac nostra aetate inter eos diffunditur, per quod sanam de matrimonio doctri-
nam melius noscere cupiunt, et pericula ab errorum praeconibus parata ca-
vere sedulius curant.

Quare Sacrosanctum Concilium pastores animarum hortatur ne omittant
tanto huic sponsos adiuvandi ministerio vires apponere validissimas, ut chri-
stiana et casta connubia inter fideles floreant, cum ex eis fructuosum vitae
christianae augmentum iure expectare liceat.

DISCEPTATIO - DE PRAEPARATIONE AD MATRIMONIUM

385

CONIUGUM CHRISTIANORUM PASTORALIS PRAEPARATIO

5. Enixe commendandum ac summopere fovendum est quod futuri coniu-
ges bene et apprime cognoscant christiani matrimonii naturam, dignitatem,
commoda beneficiaque inde in familiam atque humanam ipsam societatem
emanantia, errores gravissimo huic evangelicae doctrinae capiti contrarios,
vitia eidem coniugali vitae adversa, praecipua denique remedia adhibenda. 9

Horum capitum lucidissimas explanationes habent animarum Pastores
in Litteris Encyclicis Leonis XIII, Arcanum , et Pii XI, Casti Connubii,
necnon in memorandis Allocutionibus Pii XII, quibus illa sollemniora mo-
numenta sapientiae suorum Praedecessorum continuantur, complentur con-
firmanturque. 10

Umquam satis assidua eorum documentorum lectio ac consideratio non
commendabitur iis, qui, tam salutari ministerio incumbentes, pro aetatis no-
strae conditionibus ac necessitatibus fideles de tam gravissimo argumento do-
cere debent.

6. Institutio ante matrimonium nupturientibus tradenda, non levis sit
oportet, et quasi perfunctoria, occasione nempe eorum quae matrimonio
praeire debent data, sed solida atque plena, quae vix acquiri a sponsis poterit,
nisi ordine et systemate servato, sicut, iuxta opportunas nostri temporis indu-
strias, hodierna quaevis institutio praeberi solet.

Antiquitus quidem ipse ordo moralis publicus validis munimentis unita-
tem, fidelitatem, indissolubilitatem matrimonii non raro defendere solebat;
hodie e contrario pravi mores publici frequentissime incitant ad separatio-
nes, infidelitates ac divortia, quibus connubii firmitas multiplici ex parte
labefactatur.

7. Sicut ante baptismi susceptionem adultus probe instructus esse debet, 11
et ante administrationem sacramenti Confirmationis, quae est sacramentum
plenitudinis gratiae, 12 confirmandus ut licite et fructuose confirmetur debet
esse in statu gratiae constitutus et, si usu rationis polleat, sufficienter in-
structus, 13 ac sicut a puero, qui primum ad divinam dapem accedit, plenior
cognitio doctrinae christianae et accuratior praeparatio merito exigitur, 14
opus quoque est ut nuptiarum celebrationi praecedat sponsorum debita insti-
tutio catechetica aetati eorum ac novo statui suscipiendo consentanea.

8. Haec catechetica institutio, non nisi gravibus de causis omittenda,
tradi debet iuxta locorum, personarum, nuptiarum quoque adiuncta, prout
in iure particulari statuere ac magis determinare oportebit. 15 Quoad maiora
autem capita haec, quae sequuntur, praescripta generalia observentur:

1) Complectatur doctrinam de matrimonii dignitate, de natura et fine
coniugii, de iuribus et obligationibus coniugum, de effectibus sacramenti
fructuose recepti, de prolis educatione, de vita christiana in sinu familiae
fovenda, ac de muuto coniugum adiutorio, etiam in ordine ad eorum sancti-
ficationem.

386

SESSIO VII - ACTA

2) Sub ductu parochorum peragatur, invocato adiutorio aliorum sacer-
dotum, ac, si opus fuerit, auxiliantibus medicis catholicis, coniugibus optime
in doctrina et moribus christianis informatis et educatis, necnon associatio-
nibus quae eum in finem iam constitutae sunt atque efficaciter laborant.

3) Nupturientium examen de doctrina christiana ne omittatur, nisi
ob personarum qualitatem hoc examen inutile appareat. 16

Praeparatio iuridica et pastoralis matrimonii

9. Parochus cui ius est assistendi matrimonio, opportuno antea tempore,
diligenter investiget num matrimonio contrahendo aliquid obstet. 17

Ad rem Ecclesia onus commisit animarum Praesulibus impertiendi pa-
rochis sibi subiectis idoneas normas pro investigationibus sedulo et oppor-
tuno tempore peragendis; itemque ut, si reapse impedimenta adsint, actuose
studeant ea auferre, aut secus nupturientes infecto confugio dimittant. 18

Ordinarii etiam in parochorum memoriam revocare satagant haud licere
ipsis adstare matrimonio, ne praetextu quidem et intentione avertendi fide-
les a turpi concubinatu, aut praecavendi scandalum coniugii, quod vocant,
civilis, nisi constito sibi legitime de libero statu contrahentium, servatis de
iure servandis. 19

10. Parochi igitur est antequam ad matrimonii assistentiam procedat,
documenta omnia colligere sive ecclesiastica sive etiam civilia quae a iure
praescribuntur, atque acta omnia compilare, servata adamussim Instructione
S. Congregationis de disciplina Sacramentorum d. 29 iunii 1941 atque ser-
vatis normis a Sancta Sede datis vel in posterum edendis. Inter quas praeci-
puum momentum habent examen nupturientium opportuno tempore ante
matrimonium peragendum, 20 et examen testium ad cognoscendam libertatem
status nupturientium. 21

Munus vero inquirendi parocho sub gravi incumbere patet ex gravitate
rei; neque a tali onere ipse eximitur, licet morali ter certus sit nihil obstare
validae et licitae matrimonii celebrationi.

Examen peragendum est personaliter a parocho, nisi iusta causa excuset. 22

11. Obiectum inquisitionis parochi bene determinat Codex luris Ca-
nonici 23 et praesertim Instructio S. Congregationis de disciplina Sacramen-
torum anni 1941: opportune vero parochi actione pastorali compleri con-
venit. Parochus videlicet explicationes seu elucidationes praebere sponsis non
omittet ita ut claram notitiam habeant de impedimentis ad matrimonium
deque consensu matrimoniali, in iis praesertim quae illius libertatem respi-
ciunt.

In locis ubi, Episcopi iudicio, id expedire videatur, utrique nupturienti
innuat, se pro certo habere ambos matrimonium contrahere velle ad trami-
tem doctrinae catholicae, prout universim usu fit a fidelibus, nempe unum,
indissolubile, ad prolem procreandam ordinatum, sine ulla contraria inten-
tione vel conditione. 24

DISCEPTATIO - DE PRAEPARATIONE AD MATRIMONIUM

387

De intentionibus veto et conditionibus quae matrimonii valori quomo-
documque adversentur, parochus recolat nupturientibus doctrinam Ecclesiae:
in sacramentum graviter et sacrilege delinquere si eas habeant vel apponant,
peccatorum illaqueari propemodum infinita congerie, neque coniugem culpa-
biliter posse matrimonium ita contractum nullitatis accusare. Quodsi nuptu-
riens declaraverit intentiones aut conditiones huiusmodi se adiecisse aut
velle adiicere nuptiis ineundis, ad has retrahendas omni studio illum indu-
cat parochus; si autem ille renuat, eum ab ineundo coniugio dimittat. 25

12. Parochi matrimoniis ne assistant, inconsulto loci Ordinario, si ex
universa actorum praematrimonialium consideratione dubium emerserit circa
inquisitionis canonicae conclusionem, circa spiritualis praeparationis sufficien-
tiam, vel circa rectam intentionem coniugum in matrimonio ineundo. Ut
gravia evitentur incommoda quae contra sanctitatem christiani connubii e
neglectis praescriptionibus iuris oriuntur, Sacrum hoc Concilium valde exop-
tat sicuti S. Congregatio de disciplina Sacramentorum significavit, ut, ante-
quam parochus ad matrimonii assistentiam procedat, licentiam suae Curiae,
quam nihil obstat nuncupant, consequatur: id vero praecipit cum nuptu-
rientium parochi sunt diversae dioecesis. 25

Nota: Quoad ritum celebrandi matrimonium, Commissio de disciplina
Sacramentorum calculum suum adiicere desiderat iis quae in Schemate Con-
stitutionis de Sacra Liturgia (caput III, De Sacramentis et Sacramentalibus,
pp. 18-19) scite proponuntur.

Textus definitive approbatus in Sessione Generali Commissionis de disciplina
Sacramentorum, habita diebus 12-17 martii 1962.

NOTAE

1 Cone. Trid., sess. XXIV, prooem,

2 Cf. Pius XI, Litt. Encycl. Casti Connubii, d. 31 decembris 1930, in A.A.S.,
v. 22 (1930), p. 591.

3 Pius XI, Litt. Encycl. Casti Connubii, 1. c., p. 584.

4 Cf. Eph., IV ,13.

5 Pius XI, Litt. Encycl. Casti Connubii, 1. c., p. 586,

0 Pius XI, Litt. Encycl. Casti Connubii, 1. c., p. 586.

7 Ephes., VI, 2-3; cf. Exod., XX, 12.

8 Pius XI, Litt. Encycl. Casti Connubii, 1. c., p. 586.

9 Cf. Pius XI, Litt. Encycl. Casti Connubii, 1, c., p. 540.

10 Pius XII, Allocutio iis qui interfuerunt Conventui Unionis Catholicae Ita-
licae inter Obstetrices, Romae habita, die 29 octobris 1951, in A.A.S., v. 43
(1951), pp. 835-854; Allocutio iis qui interfuerunt Conventui, Romae habito,
Sodalitatis vulgo nuncupatae « Fronte della Famiglia » atque Consociationum inter
Familias copiosae prolis, habita die 26 novembris 1951, in A.A.S., v. 43 (1951),
pp. 855-860. Duarum Allocutionum exstat versio latina in Textus et Documenta,
series theologica, 30 (ed. 2). Pont. Universitas Gregoriana, a. 1955.

388

SESSIO VII - ACTA

11 Cf. C.I.C., can. 752.

12 S. Th,, III, q. 72, a. 1, ad 4.

18 Cf. C.I.C., can. 786.

14 Cf. C.I.C. , can. 854, § 3.

15 Cf. C.I.C. , can. 1020, §§ 2, 3.

10 Cf. C.I.C., can. 1020, § 2.

17 Cf. C.I.C., can. 1020, § 1,

18 Cf. C.I.C., can. 1020, § 3; S. C. de disciplina Sacramentorum, Instructio

cie normis a parocho servandis in peragendis canonicis investigationibus antequam
nupturientes ad matrimonium ineundum admittant, d. 29 iunii 1941 n. 2, in
A.A.S., v. 33 (1941), p. 298.

19 Cf, S. C. de disciplina Sacramentorum, Instructio ad Rev.mos Ordinarios
super probatione status liberi ac denuntiatione initi matrimonii, d. 4 iulii 1921,
n. 1, in A.A.S., v. 13 (1921), p. 348; C.I.C., cc. 1020 et 1097, n. 1.

20 Cf. Instructionem cit., Appendix, Allegatum I.

21 Cf. Instructionem cit., Appendix, Allegatum I.

32 Cf. Instructionem cit., n. 4.

33 Cf. C.I.C., can. 1020, § 2.

24 Cf. S. C. de disciplina Sacramentorum, Instructio a. 1941, 1, c., p. 312.

25 Cf. S. C. de disciplina Sacramentorum, Instructio a. 1941, 1. c., p. 312.

28 Cf. S. C. de disciplina Sacramentorum, Instructio a. 1941, 1. c., p. 299.

2) RELATIO EM.MI P. D. BENEDICTI CARD. ALOISI MASELLA
PRAESIDIS COMMISSIONIS DE DISCIPLINA SACRAMENTORUM

In Actis et Documentis Concilio Oecumenico Vat. II apparando,
plurium Exc. morum Episcoporum leguntur suggestiones et petitiones
ut magis in animis fidelium inculcaretur necessitas praeparationis ad
matrimonium. Unanimi quoque suflragio Membra Commissionis « de
disciplina Sacramentorum » in eandem venerunt persuasionem atque in
hac ipsa Commissione Centrali Em. mi Patres ac Exc. mi Praesules pluries
manifestarunt opportunitatem actuosius efficiendi ut debita cum instru-
ctione atque apta coniugum praeparatione matrimonia inter fideles con-
trahantur. Magnum etenim divortiorum hodie patimur flagellum, neque
ullum pro bono Ecclesiae et societatis civilis superest remedium, nisi
Pastorum operositas animarum. « Antiquitus — legitur in schemate
nostro — ipse ordo moralis publicus validis munimentis unitatem, fide-
litatem, indissolubilitatem matrimonii non raro defendere solebat; hodie
e contrario pravi mores publici frequentissime incitant ad separationes,
infidelitates ac divortia, quibus connubii firmitas multiplici ex parte
labefactatur ». Quare consentaneum visum est ut Sacrum Oecumenicum
Concilium christianos adhortetur ad seriam matrimonii praeparationem
curandam et Pastores animarum advocare ut hanc eorum pastoralis sol-

DISCEPTATIO - DE PRAEPARATIONE AD MATRIMONIUM 389

licitudinis partem, magno cum zelo, assiduitate ac operosissima caritate
adimpleant. Schema, quod coram vobis iacet, triplicem partem habet.
In suo complexu non novas quidem res proponit, verum diligentiam
expostulat sive Pastorum animarum sive fidelium ipsorum ut praepara-
tionem ad matrimonium attentius cogitare velint. Litterae Encyclicae
Pii XI, quae a verbis incipiunt: « Casti connubii », iam diu argumenta-
bantur praeclaras demonstrationes afferentes circa motiva quae illam
instant ac urgent. Prior pars nostri schematis eadem resumit atque ali-
quantulum complet, praesertim invitamentum habet ut omnes, quibus id
pertinet, negligere aut parvipendere opportunitatem atque adeo neces-
sitatem huiusmodi praeparationis non praesumant. Quo enim melius
coniuges praeparati ad nuptias accedant eo magis christiana connubia
felicem successum atque animarum bonum obtinere valebunt.

In altera parte schematis media proponuntur quibus praeparatio
haec agatur oportet. luxta multorum vota institutio matrimonialis in
forma catechetica firmiter et bene praescribitur sub ductu parochorum
atque adhibitis industriis quae instructionem ipsam efficaciorem reddant.

Quare etiam commendatur Patribus auxilium invocari laicorum
Actionis Catholicae, cum Associationes in hunc finem constitutae mul-
tum prodesse facile praevideantur, prout quaedam eximia experien-
tia edocuit. De praeparatione denique iuridica et pastoralis tertia sche-
matis pars normas tradit, collectas praesertim ex instructionibus Sacrae
Congregationis de disciplina Sacramentorum. Sunt enim sapienter da-
tae diversis temporibus ac utinam maiori diligentia ab omnibus, ad quos
pertinet, servarentur. Unde sanctio huius Sacrosancti Concilii duplica-
tam vim eisdem tribuere posse speratur.*

3) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. LienarT: Quamvis hoc schema mihi valde placeat, quasdam
tamen adnotationes proponere vellem.

1) Quoad praeparationem remotam (pagina 4, 1 lineis 11 et subse-
quentibus) aestimo quod commendare oportebat initiationem sexualem
iuvenum sanam, a parentibus factam, et educationem amoris per exercita-
tionem donationis sui erga membra familiae et erga sodales scholae et
laboris.

-2) Quoad praeparationem pastoralem. Institutio catechetica de qua

* Textus transcriptus est ex taeniola magnetica.
1 Cf. p. 384,

390

SESSIO VII - ACTA

agitur in paginis 6 et 7, 2 modo mere intellectuali concipitur et nimis fri-
gida apparet. Occasionem tamen praebet pastoribus maxime propitiam,
non solum ad futuros coniuges instruendos, sed ad eos magis ad amorem
religionis conquirendos. Nam occasio est paternam Ecclesiae sollicitu-
dinem eis manifestare et sensum divinum magni eventus vitae eorum
eis revelare. Verbi gratia occasio est memorandi quod Deus est amor
et quod amor humanus a Deo procedit et a Deo benedicitur. Experientia
constat quod praeparatio ad matrimonium aperire potest corda futuro-
rum coniugum ad revelationem totius mysterii cbristiani.

3) Quoad praeparationem iuridicam, duo mihi videntur nimis stri-
cta et emendanda:

a) quod examen peragendum sit personaliter a parocho (pagina 9, 2 3 4 *
linea 19). Sufficeret ut fiat sub responsabilitate parochi;

b) quod in omnibus casibus dubiis, enumeratis in textu, recur-
rendum sit ad Ordinarium (pagina 10/ numero 12). Timeo ne Curia Epi-
scopalis ad tantum opus implendum sufficere queat.

Card. Ruffini: Pag. 3/ lin. 18: « non minorem sedulitatem ». Est
affirmatio quae veritatem excedit. Dicatur: « congruam sedulitatem
etiam etc. ». Profecto longe accuratior requiritur praeparatio ad statum
clericalem vel religiosum ineundum, quam ad matrimonium, pro quo
multum adiuvat natura ipsa.

Pag. 9, 6 lin. 10 s.: « Examen nupturientium » de quo hic est sermo
differtae ab examine memorato in pag. 8 7 lin. 10? Si alterum examen
versatur circa res quae doctrina christiana non continentur, non pertinet
ad Parochum.

Pag. 10, 8 ad 12, lin. 18 ss.: « Parochi matrimoniis ne assistant, in-
consulto loci Ordinario... ». Si in omnibus dubitationibus, quae recen-
sentur, consulendus esset loci Ordinarius, fere semper id fieri deberet,
et nescio quomodo in magnis Dioecesibus responsum accipi posset ab
omnibus petentibus.

Card. Leger: Mea opinione, valde opportunum est praesens schema.
Istae sunt observationes meae.

Numerus 2: Pro necessitate seriosae praeparationis ad matrimonium
dicantur etiam conditiones nostri temporis particulares. Matrimonium

2 Cf. p. 385.

3 Cf. p. 386.

4 Cf. p. 387.

8 Cf. p. 383.

Cf. p. 386.
Cf. p. 386.
Cf. p. 387,

DISCEPTATIO - DE PRAEPARATIONE AD MATRIMONIUM

391

hodie est magis res coniugorum quam familiarum. V. g. amor mutuus
maiorem partem habet quam olim; electio mutua fit ab ipsis coniugibus
non a parentibus. Sed illa forma coniugalis matrimonii plus exigit a re-
sponsabilitate utriusque coniugorum quam matrimonium ubi familiae
coniugorum pro magna parte sustentabant fidelitatem et stabilitatem ma-
trimonii. Unde necessitas melioris educationis personalis.

Numerus 3: Pagina 5, 9 dicatur quod illud parentum consilium eo ma-
gis pondus habet quo iuniores sunt futuri coniuges. Loquatur etiam de
consilio apud sacerdotem prudentem vel apud peritos; hodie enim ha-
bentur periti, in hac materia vulgariter dicta « marriage counseling ».

Numerus 5: Commendetur etiam laicis, post et ante matrimonium,
lectio librorum, nostris temporibus cum spiritu christiano scriptorum
in hac materia; sunt enim multi qui opportune aptantur captui omnium
categoriarum personarum. Pastores ipsi invitentur ad Sacrae Scriptu-
rae et Traditioni patristicae studendum in hac materia.

Numerus 8: Compleatur enumeratio materiarum quae in institutione
catechetica tractandae sunt. Addatur doctrina de natura et exigentiis
amoris coniugalis; de natura et effectibus sacramenti ut causa et si-
gnum unionis Christi cum Ecclesia; de munere familiae erga societatem
et Ecclesiam; de liturgia matrimonii.

Dicatur etiam quod non sufficit doctrinam tradere, sed quod insti-
tutio debet esse practica, debet tractare de difficultatibus propriis statui
coniugali.

Illa institutio includere deberet tempora pro oratione.

Pagina 8, 10 a linea 4, dicatur necessitas coordinationis dioecesanae as-
sociationum quae ad hanc educationem tradendam vacant. Dicatur re-
sponsabilitas totius communitatis paroecialis ad efformationem illarum
associationum. Non sufficit loqui de medicis: illa educatio pertinet etiam
ad peritos in re oeconomica, iuridica et psychologica. Illorum enim prae-
sentia est conditio educationis quae problemata vitae realiter attingit.
Proponantur etiam methodi paedagogicae pro adultis v. g. per coetus ubi
nupturientes partem activam habent.

Numerus 9: Pars quae ab illo numero incipit, ut melius a prima parte
distinguatur, titulum habeat: « immediata praeparatio iuridica et pasto-
ralis ».

Praeterea desiderarem ut in initio illius partis aliquid dicatur de
modo pastorali et benigno accipiendi nupturientes pro illa verificatione
iuridica. Parocho commendetur ut sit humanus, indulgens (comprehen-

9 Cf. p. 384.

10 Cf. p. 386.

392

SESSIO VII - ACTA

sif) et caritativus. Concedet tempus necessarium ad fructuosum conta-
ctum cum nupturientibus. Utrumque personaliter videat. Habeat curam
particularem in benigne accipiendo nupturientes matrimonii mixti; saepe
enim pro non-catholico primus et decisivus est contactus cum sacerdote.
Saepe est solus contactus cum sacerdote, exceptis duobus sine effectu,
i. e. ad baptismum et pro funeralibus.

Card. Konig: Schema optime confectum et optime exigentiis theo-
logiae pastoralis hodiernae respondet. Sed pag. 3, 11 linn. 6-9 quae sic le-
guntur... difficultates theologicas creare videntur. Nam in omni susceptio-
ne sacramenti adultus debet semper se bene disponere et praeparationis
necessitas semper urget. Et haec ratio et necessitas non maior evadit, si
aliquod sacramentum semel tantum suscipi potest. Videtur potius con-
trarium accidere; sacramentum enim — sive confert characterem sive
non — si semel tantum suscipi potest, est sacramentum quodammodo
perdurans et, meliore dispositione accedente post susceptionem, novas
gratias tali homini confert. Sic Pius XI in Casti connubii explicite in hac
materia loquitur (cf. Denzinger 2238).

Ideo textus supra citatus aut omittendus aut reformandus.

Pag. 4, 12 lin. 11 quid significat « iuvenes igitur annos... »?

Pag. 10, ls lin. 26 exoptatur ut unusquisque parochus antequam ma-
trimonio assistat, licentiam suae Curiae consequatur. Sed hoc in omnibus
dioecesibus, quae non sint valde parvae, magnum creat apparatum « bu-
rocraticum » et sacerdotes laboribus pastoralibus subtrahuntur. Ideo
humiliter propono, ut aliter provideatur, aut parochos saepius convo-
cando aut instructione matrimoniali conficiendo pro unaquaque dioecesi
i. e. cum omnibus quaestionibus a parocho ponendis. Si haec non suffi-
cerent, parochus non esset idoneus.

Exc. Bartoccetti: Quae in schemate decreti de praeparatione ad
matrimonium proponuntur meo humili iudicio valde salubria et laudanda
sunt. Quae ad praeparationem iuridico-pastoralem se referunt magna ex
parte confirmant quae statuta sunt per momentosam Instructionem
« Sacrosanctum » die 29 iunii anni 1941 editam. Cum per plus quam
tria lustra in Sacra Congregatione de disciplina Sacramentorum relatio-
nes perlustraverim de observantia dictae Instructionis, quotannis Ro-
mam missas, detur mihi venia si submisse sequentia notanda reor.

11 Cf. p. 383.

12 Cf. p. 384.
Cf. p. 387.

DISCEPTATIO - DE PRAEPARATIONE AD MATRIMONIUM

393

Ad n. 16 laudatae Instructionis (Alligatum I) legimus: « Nuptu-
rienti (in conficiendo processiculo praematrimoniali) parochus recolat
doctrinam Ecclesiae, nempe sponsos qui ineundo coniugio intentiones
(can. 1086 § 2) vel conditiones (can. 1092) forte apponant quae eius
valori quomodocumque adversentur, in Sacramentum sacrilege delin-
quere, peccatorum illaqueari propemodum infinita congerie, sed neque
posse matrimonium ita contractum nullitatis accusare, demum neque
posse parochum hisce nuptiis assistere. Dicat insuper, apertis verbis, reti-
centiam in hac re nihil prodesse sponsis ». Sequuntur aliae analogae
dispositiones.

Quisquis has normas tam claras et decretorias legat, merito conclu-
det post 21 annos ab Instructione promulgata tales causas nullitatis ma-
trimonii e foro (saltem stricte iudiciali) disparuisse nec amplius tractari,
multoque magis sententias nullitatis in dictis capitibus non amplius
ferri.

Contrarium vero evenit. Nunc equidem tales processus non iam eli-
minati verum econtra multiplicati sunt, cum modo duae fere tertiae
partes causarum in tribunalibus ecclesiasticis agitatae versentur circa
assertas exclusiones vel conditiones contra matrimonii bona, praecipue
contra bonum prolis, post generatim longam voluntariam coniugum
cohabitationem... Et quidem non modo tales agitantur causae, sed non
raro affirmative, scilicet pro nullitate matrimonii deciduntur; sic paro-
chus dicens quae rettuli mendax — sine sua culpa — fuit et inepte
— uti videtur — nupturientes absterruit...

Cur hoc factum est? Cur tam clara voluntas Ecclesiae, tam explicite
expressa, effectu caruit? Cur tales processus, qui fere semper scandalum
gignunt, non iam eliminati, sed multiplicati sunt et crucem maxime pon-
derosam pro Episcopis et iudicibus creant?

Sane quia Instructio non est de facto, in hac parte saltem, exsecu-
tioni mandata, pluribus rationibus independentibus a bona voluntate
S. Congregationis de Sacramentis, quae eam emisit, quaeque de eius
observantia pro posse curavit, sed, in hoc, parvo successu.

Quod, ni fallor, consulit, ut remedia undequaque efficacia tum Con-
cilium tum Codex emendandum provideant.

Una e rationibus, ob quam salutaria praecepta instructionis in ex-
secutioni non sunt mandata, fuit et est, parvum momentum quod non-
nulla Tribunalia istis processiculis praematrimonialibus tribuerunt. Non
pauca cognosco quae nec processicula expetunt antequam processum
nullitatis admittant. Saepe, imo fere semper, sponsi quorum matrimo-
nium male successit et modo novum felicius exoptant, vel iam atten-
tarunt, effutiunt se non bene intendisse vel parvi fecisse quaestiones a

394

SESSIO VII - ACTA

parocho sibi delatas, eisque sine attentione responsum dedisse, licet iura-
mento et sua signatura depositiones firmaverint, et ita porro.

At talibus excusationibus immerito — ni fallor — auditus praebetur
a iudicibus; sicuti nemo debitori credet qui, ut a pecunia solvenda se
liberet, praetendat se in signanda syngrapha (cambiale) nota promissoria
(I owe You) se inadvertenter et sine reflexione egisse. Tenebitur ille sane
ad pecuniam reddendam.

At magis immerito tales audiuntur ingenui coniuges eorumque cal-
lidi patroni, non modo quia sic lex evacuaretur, sed etiam quia contra
eorum assertionem stat factum manifestum, Nam a consummando matri-
monio non iam abstinuerunt (quo in casu eis praesto esset dispensatio
pontificia) sed se consideraverunt et tractaverunt uti veros coniuges, tales-
que passim habiti sunt in communitate, filiosque quoque forsan genue-
runt...

Non liceat illis passim sub palliata nullitate divortium quaerere;
quod periculum maxime extat ubi nostrae sententiae — uti apud nos
post Concordatum accidit — effectus civiles sortiuntur, de quibus fere
exclusive nonnulli coniuges curant.

Ceterum si revera Ecclesiam sponsus decepit mentiendo in proces-
siculo praematrimoniali, num mendacii sui in foro mercedem exigere
valebit? Nonne sibi satis esse debebit poenam suae deceptionis effu-
gere? Quod falsarius audeat a nostris tribunalibus — et quidem non in
gratiam sed ut sibi debitam — mercedem exigere suae deceptionis, pror-
sus absonum et eversivum videtur, maximeque periculosum. Nam sicuti
planum est, peccata et attentata contra sanctitatem matrimonii, contra cer-
titudinem status matrimonialis necessario multiplicabuntur, uti modo lu-
gentes videmus. Hoc vero, quidquid dicatur et praedicetur, vitari non
poterit quoties talia attentata mercedem invitent et lucrosa evadant.

Spero proinde me humiliter interpretari Sacri Concilii mentem, dum
toto corde ominor Deumque adprecor ut tum Schemata proposita, tum
Instructio « Sacrosanctum » in foro et extra, sancte integreque obser-
ventur, hoc exigente tum ipso vero animarum bono, tum tutela ordinis
familiaris et socialis necnon Ecclesiae decore.

Card. Ottaviani: Placet quidem schema Decreti at duo vellem ad-
ditamenta proponere ad eiusdem pleniorem adaequationem necessariis
instructionibus praematrimonialibus :

1) Primum quidem spectat ad matrimonia mixta sive ob impedi-
mentum mixtae religionis sive disparitatis cultus. Opportunum mihi
enim videtur ut S. Sinodus maxime commendet praxim, in nonnullis na-
tionibus iam feliciter introductam, non concedendi, ordinarie loquendo,

DISCEPTATIO - DE PRAEPARATIONE AD MATRIMONIUM

395

dispensationem ab impedimento relativo nisi nupturientes praevie acci-
piant determinatum quemdam numerum instructionum a parocho vel ab
alio sacerdote ad id delegato, circa fundamentalia postulata sive doctri-
nalia sive moralia quae respiciunt matrimonia in Ecclesia contracta. Et
hoc ob duplicem rationem scilicet ex parte nupturientis acatholici ut
cognoscat quaenam sint obligationes religiosae fundamentales compartis
catholicae quacum vivere debet, ita ut apprime cognoscat quasnam obli-
gationes assumit subscribendo cautiones praesertim illam quae respicit
obligationem de amovendo a coniuge catholico perversionis periculum;
quodquidem perversionis periculum respicit tum fidem tum mores in
usu iurium coniugalium.

Item id utile est pro parte catholica tum ad cognoscenda pericula a
quibus cavere debet, tum ad clarius perspicienda officia quae assumit
ad promovendam, pro posse, conversionem coniugis acatholici.

Ex sedula frequentatione harum instructionum deberet etiam de-
pendere mensura largitionum seu concessionum quas Ordinarius im-
pertiri valet ad normam c. 1102 § 2, pro ritu celebrationis matrimonii
mixti. Immo ex hac frequentatione instructionum Ordinarii possent etiam
concedere celebrationem Missae quae nunc semper prohibetur in matri-
moniis mixtis.

Experientia constat hanc methodum quandoque hunc etiam fructum
produxisse, quod pars acatholica leniter sic allecta, Dei adiuvante gra-
tia, post matrimonium continuavit frequentare instructiones et ad con-
versionem pervenit.

2) Alterum additamentum etiam proponere vellem, id est: cum
magis ac magis ingravescant pericula contra sanctitatem et indissolubi-
litatem matrimonii ob propagationem consuetudinis pacta iniendi vel
subscribendi ante nuptias sive contra bonum sacramenti sive contra
bonum prolis, oporteret obligare nupturientes ad firmandam, in die ipsa
matrimonii antequam consensum praestent, chartulam in qua, sub fide
iuramenti, ipsi declarent se reicere pacta quae forte ante nuptias inierint
vel subscripserint contra bona matrimonialia.

Id sane non redderet validum matrimonium de se invalidum ob
defectum consensus (quia consensus suppleri nequit) si ficte subscri-
bant, at redderet difficiliorem probationem iuridicam et igitur instaura-
tionem processus ad quem ceterum non haberent ius vi can. 1971,
excludentis illos qui sunt impedimenti causa.

Bonum sociale id omnino requirere videtur etiamsi in particulari casu
possit deficere recognitio status matrimonialis irregularis: sed sibi im-
putent partes si non possunt habere protectionem iuris quando ipsi ege-
runt in fraudem iuris.

396

SESSIO VII - ACTA

4) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Tis serant: Placet iuxta modum: opportunum schema est,
sed instructio catechetica in paroeciis agri Romani perdifficilis mihi vi-
detur. Saepe enim parochi de matrimonio sciunt tantum cum partes
veniunt ad obtinenda documenta necessaria. Melius foret si manuale
praeparetur in unaquaque natione, quod parochus daret legendum.

Card. Micara: Placet.

Card. Pizzardo: Placet.

Card. Cicognani: Placet: in voto Em.mi Card. Lienart in omni-
bus quae dixit. Omittendam censeo illam quasi aequiparationem inter
statum clericalem vel religiosum et statum matrimonialem, nec dicerem
praeparationem ad statum coniugalem « non minorem » exigere sedu-
litatem (cf. pag. 3, 1 lineas 10-20).

In voto etiam Em.mi Card. Ottaviani praesertim quoad formam
celebrationis matrimoniorum mixtorum.

Relate ad ea quae dicuntur in artt. 7 et 8 (pag. 7 2 ); omnia in actum
deducantur ut habeantur instructiones praematrimoniales uti certo est
in more, maximo cum profectu, apud nonnullas nationes (De matrimo-
nii natura, dignitate, fine, de obligationibus coniugum); occasione autem
nuptiarum, in examine nupturentium, inquiratur an in doctrina christia-
na sufficienter imbuti sint, praesertim quoad ea quae matrimonium re-
spiciunt.

Dicatur etiam in hoc schemate conciliari, quod occasione nuptiarum
et festis « de familia christiana » habeatur magis frequens divulgatio
alicuius opuscoli, iudicio Episcoporum bene selecti, quod naturam ma-
trimonii, iura, munera tractet, uti ex. gr. in Italia habetur « Codice della
Famiglia » (in Belgica natione primum prodiit sub titulo « Code Fami-
lial », 1951, Bruxelles), in quo bene exposita et distributa contineatur
doctrina sive iuris canonici sive iuris civilis, necnon instructiones Sum-
morum Pontificum de matrimonio et de familia, de educatione filio-
rum, etc. ita ut quaelibet domus christiana « Codice familiae » non
careat.

Card. Ferretto: Placet iuxta modum: habita ratione animadver-
sionum Em. morum Patrum Lienart, Ruffini, Konig, Ottaviani et Cardi-

1 Cf. p. 383.

2 Cf. p. 385.

DISCEPTATIO - DE PRAEPARATIONE AD MATRIMONIUM

397

nalis Cicognani. Potissimum adhaereo propositioni Exc.mi V. Bartoc-
cetti ne amplius sanctitas matrimonii tam faciliter labefactetur.

Card. Lienart: Placet iuxta modum: secundum quod exposui et
scriptum tradidi 3 et ratione habita de animadversionibus factis ab Em.mis
Cardd. Tisserant, Cicognani, Leger, Konig et Ottaviani.

Card. Tappouni: Placet iuxta modum: i. e. secundum observatio-
nes Em. mi Cardinalis Lienart.

Card. Copello: Placet iuxta modum: attentis iis quae dixerunt
Em.mi Lienart, Ottaviani, Cicognani et Exc.mus Bartoccetti.

Card. McGuigan: Placet iuxta modum: iuxta observationes factas
a Cardd. Leger, Ottaviani, Ruffini et Tisserant. In maioribus paroeciis,
parochus ipse, ratione maiorum matrimoniorum, debet delegare plura
matrimonia.

Card. Frings: Placet iuxta modum: modus est: ad n. 8: deleantur
verba « non nisi gravibus de causis omittenda ».

Ad n. 11: deleantur verba «peccatorum illaqueari... nullitatis ac-
cusare » (pag. 10, 4 linn. 10-13).

Ad n. 12: loco verborum « id vero praecipit, cum » dicatur « quod
praesertim commendatur, si ».

Card. Valeri: Placet iuxta modum: attentis iis quae ab Em.mo
Card. Decano et ab Em.mis Lienart, Cicognani, Frings, Ruffini, Otta-
viani dicta sunt.

Card. Siri: Placet, in voto Em.mi Decani.

Card. McIntyre: Placet iuxta modum: animadversiones Relatoris
et Em.mi Card. Leger opportunae sunt et approbantur.

Card. Quiroga y Palacios: Placet iuxta modum: instructiones
praematrimoniales dentur pro posse, et, simul, manuale, de quo Em.mus
Card. Tisserant locutus est, extendatur.

Excessivum videtur quod in n. 12 dicitur de consultatione Ordi-
narii facienda.

Card. Ruffini: Placet iuxta modum. 5

Card. Leger: Placet iuxta modum: 11 attentis iis quae dicta sunt ab
Em.mo Ottaviani quoad instructiones et de solemnitatibus etiam si una

3 Cf. pp. 389-390.

4 Cf. p. 387.

5 Cf. p. 390.

" Cf. pp. 390-392.

398

SESSIO VII - ACTA

pars sit acatholica et speciatim quod dixit Exc.mus Secretarius Signa-
turae Apostolicae.

Card. Montini: Placet.

Card. Giobbe: Placet iuxta modum: ratione habita animadversio-
num Eminentissimorum Patrum, praesertim Lienart, Leger, Konig,
et Exc.mi Bartoccetti atque specialiter adprobo quae dixit Em.mus
Card. Ottaviani, etiam circa ritum matrimoniorum mixtorum.

Card. Cento: Placet iuxta modum: nempe debite rationem haben-
do suggestionum quae factae sunt ab Em.mis Patribus et ab Exc.mo
Domino Bartoccetti, ad vitandos scandalosos processus de nullitate ma-
trimonii. Qrganizationes catholicae Parochos adiuvent in praeparatione
sponsorum ad nuptias celebrandas.

Card. Garibi y RiverA: Placet iuxta modum: scilicet adhaereo
animadversioni ab Em.mo Card. Konig factae quoad n. 12, propter ma-
gnas difficultates in praxi tales tramites efficiendi. Adhaereo etiam propo-
sitioni Em.mi Card. Ottaviani circa instructionem nupturientibus prae-
bendam in matrimoniis mixtis.

Card. Godfrey: Placet iuxta modum: ad mentem et in votis Cardd.
Lienart, Cicognani, Ruffini, Konig, Ottaviani, quoad cautiones, et Exc.mi
Domini Bartoccetti.

Aliud scripsi in folio adnexo.

Pag. 8, 7 n. 2, lin. 8, ubi de catechetica institutione: Schema loquitur
de iis quae adiuvare possint parochos et de associationibus constitutis
in eum finem.

Apud nos florent « Concilia Matrimonialia ad consilia danda ».
Membra sunt sacerdotes, medici, laici, coniuges exemplares. Ab initio
maximus labor erat de matrimoniis quae naufragium fecerant; sed iam
progressu temporis, multi desponsati et coniuges ad Concilia recurrunt
ad consilia habenda in difficultatibus. Talia Concilia in variis dioecesibus
instituta sunt Episcopis approbantibus et laudantibus. Maxima cura
habetur in selectione membrorum.

Card. Richaud: Placet iuxta modum: ratione habita animadver-
sionum Em.mi Card. Decani et Em.mi Card. Lienart.

Card. Konig: Placet iuxta modum : 8 in voto Cardd. Decani, Lie-
nart, Cicognani.

7 Cf. p. 386.

8 Cf. p. 392.

DISCEPTATIO - DE PRAEPARATIONE AD MATRIMONIUM

399

Card. Dopfner: Placet iuxta modum: ratione habita de dictis a
Cardd. Lienart, Frings, Leger, Konig et Ottaviani. Schema in tanta exten-
sione non videtur esse obiectum Concilii, sed decreti postconciliaris.

Card. Marella: Placet iuxta modum: pag. 7," linea 5 ss., iam satis
innuitur, sed bonum erit clarius asserere in Concilio quantum matrimo-
nium christianum conferat ad stabilitatem societatis civilis, educationem
et felicitatem iuven tutis.

De visitatione medica, de qua locutus est Em. mus Ruffini, per se
est optimum remedium praeventivum, sed si sit a sacerdote vel parocho
suggerenda tunc attendantur mores et habitudo mentis diversorum po-
pulorum, et caute procedatur.

Adhaereo animadversionibus et suggestionibus ab Em.mis Cardd.
Cicognani, Lienart, Ottaviani et ab Exc.mo Bartoccetti factis.

Card. Santos: Placet. Attentis etiam observationibus factis ab
Em.mis Patribus et Exc.mo Bartoccetti.

Card. Ritter: Placet.

Card. Coussa: Placet, ratione habita animadversionum Em.morum
Relatorum.

Praescripta de instructione sponsorum non semper erunt facilis ex-
secutionis. Videbunt prudentes animarum Pastores iuxta diversa orbis
adiuncta.

Sacri ritus celebratio, haud excepta divina Liturgia, nullam facessit
difficultatem eo quod non constat quidquam vetari ex sacris ceremo-
niis in celebratione matrimoniorum mixtorum inter Orientales.

Card. Silva Henriquez: Placet iuxta modum: secundum animad-
versiones quas propono et a Card. Lienart factas.

Pag. 4, 10 lin. 27 ss.: Textus ita immutandus proponitur: « Sponsi
christiani eligant oportet coniugem fines in matrimonio quaerentes prop-
ter quos illud est a Deo constitutum, secundum christianam prudentiam
rectoque ac supernaturali amore, minime vero caeco et indomito cupidi-
tatis impetu neque lucri desiderio aliove minus nobili impulsu ducti ».
Oportet enim fines matrimonii totam rem ordinare, et insuper vitandum
est ut lucrum motivum honestum appareat si alio coniungatur.

Pag. 9, 11 lin. 6: Pro verbo « adamussim » ponatur « quoad id fieri
potest ». Instructio S. Congregationis de disciplina Sacramentorum diei

B Cf. p. 385.

10 Cf. p. 384.

11 Cf. p. 386.

400

SESSIO VII - ACTA

29 iunii 1941, nonnulla continet quae in praxim difficillime deduci pos-
sunt, ut sunt, e. gr., documentorum petitiones per cancellariam trans-
mittendae.

Pag. 10, 12 lin. 23: Non fiat mentio de « nihil obstat » curiae. Apud
nos neque requiritur neque ob sacerdotum penuriam statui posse videtur.

Card. Suenens: Placet iuxta modum: i; e. in voto Cardinalium
Lienart, Konig et Ottaviani praesertim quoad instructionem obligatoriam
in casu matrimonii mixti et quoad praemium propositum pro iis qui
instructionem revera acceperunt nempe eis concedatur maior solemnitas
in celebratione matrimonii mixti.

Card. Ottaviani: Placet iuxta modum: cum meis animadversio-
nibus. 13

Card. Di Jorio: Placet iuxta modum: attentis quae praesertim ab
Em.rno Card. Ottaviani et ab Exc.mo Bartoccetti sunt exposita. Mihi
videtur opportunum esse instructiones de matrimonio periodice remit-
tendas Episcopis a S. C. de Sacramentis, opportuna data occasione. In
matrimoniis mixtis permittatur Missa.

Card. Bea: Placet iuxta modum: ad mentem Em.morum Cardd.
Decani, Lienart, Konig, Ottaviani, Cicognani. In singulis dioecesibus vel
regionibus habeatur aliquod manuale bene confectum. In Concilio pro-
ponantur tantum puncta fundamentalia, non descendatur ad particu-
laria.

Card. Browne: Placet: habita ratione observationum Em.morum
Patrum et Exc.mi Bartoccetti.

Card. Albareda: Placet.

Beat. Gori: Placet iuxta modum: nempe attentis observationibus
factis ab Em.mis Patribus Cardd. Decano, Lienart, Ottaviani et ab
Exc.mo Bartoccetti.

Beat. Cheikho: Placet.

Exc. 0’Connor: Placet.

Exc. Ujcic: Placet iuxta exposita. « Examen praematrimoniale me-
dici », cuius mentionem fecit Card. Ruffini, valde utile esset, sed in

12 Cf, p. 387.

18 Cf. pp. 394-395.

DISCEPTATIO - DE PRAEPARATIONE AD MATRIMONIUM

401

praxi difficile. Quoad « matrimonia mixta » adhaereo eis, quae dixit
Card. Ottaviani.

Exc. Antezana y Rojas: Placet iuxta modum: assentio opinioni-
bus vel animadversionibus factis ab Em.mo Cardinali Leger, ab Exc.mo
Secretario Signaturae Apostolicae, ab Em.mo Cardinali Ottaviani circa
instructiones nupturientibus, super obligationes speciales, in matrimoniis
mixtis et disparitatis cultus et circa conversionem partis acatholicae.

Exc. Beras: Placet iuxta modum: ratione habita de animadver-
sionibus factis ab Em.mis Cardinalibus Lienart et Ottaviani.

Exc. Cooray: Placet iuxta modum: perpensis observationibus in
hac sessione factis.

Notare etiam volo quod in dies augent causae matrimoniorum non-
consummatorum: remedia ergo decernenda sunt. Ulterius, in instructio-
ne nupturientium non obliviscenda instantia de sanctitate matrimonii
prout est Sacramentum.

Exc. Lefebvre: Placet iuxta modum: attentis dictis a Patribus.

Exc. Alter: Placet iuxta modum: iuxta mentem Em.morum Cardd.
Lienart, Ottaviani et Cicognani, speciali modo quoad instructiones antea
accipiendas de sacramenti matrimonii natura et munere ab omnibus nup-
turientibus, saltem unica vice per sex hebdomadas antea ordinarie.

Ad pag. 8, 14 2), sub ductu parochorum, etc. Hic esset locus tractandi
de cursibus (apud nos in U.S.A.) sic dictis « Pre-Cana ». Auctor loquitur
de obtinendo adiutorio medicorum, aliorum sacerdotum, etc. Proponi-
tur quod instituatur vel saltem commendetur in omni loco, in quo fieri
potest, praxis praesentandi cursus prae-matrimoniales aut paroeciales aut
regionales ad quos omnes fideles mox matrimonium inituros hortentur
assistere. Talis cursus ducendus est et a sacerdotibus peritis in iure ca-
nonico ac theologia morali matrimoniali, et a medicis catholicis peritis
in hac materia, ab advocatis civilibus et, tandem, ab adultis maturioris
aetatis coniugibus catholicis, qui, bene instructi in fide, ducunt vitam fa-
miliarem plane catholicam, quique sint capaces discutiendi oeconomiam
familiarem, relationes personales coniugum, vitam liturgicam in domo,
et cetera necessaria ad prosperum matrimonium catholicum. Hi cursus
stabiliantur et praesententur sub directione Ordinarii loci vel delegati
ipsius. Magno cum fructu hi cursus iam per aliquos annos habiti sunt
in multis regionibus U.S.A.

14 Cf. p. 386.

402

SESSIO VII - ACTA

Exc. Graner: Placet iuxta modum: i. e. secundum observationes
Em.morum Cardd. Lienart, RufEni et Ottaviani.

Exc. Hurley: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Cardina-
lis Lienart et Exc. mi Domini Bartoccetti.

Exc. Perrin: Placet iuxta modum: placent quae dicta sunt de
necessitate praeparationis et de praeparatione pastorali, ratione habita
animadversionum Em.morum Lienart, Leger, Konig et Ottaviani.

Concilium Oecumenicum non tractet de praeparatione iuridica ad
matrimonium, quae relinquatur instructionibus et constitutionibus apo-
stolicis.

Exc. Seper: Placet.

Exc. Bazin: Placet, habita tamen ratione ad animadversiones
Em.morum Cardd. Lienart, Leger, Konig et Ottaviani.

Exc. Bernard: Placet iuxta modum: nempe ratione habita obser-
vationum a Patribus et ab Exc.mo Bartoccetti factarum. De cetero dubito
an omnia haec de matrimonio ad Concilium sint proponenda; mihi vi-
detur principia fundamentalia tantummodo ad Concilium respicere,

Exc. Yago: Placet iuxta modum: iuxta votum Em.morum Cardd.
Decani, Cicognani et Ottaviani.

Exc. Rakotomalala: Placet.

Exc. Ngo-dinh-Thuc: Placet.

Exc. Verwimp: Placet iuxta modum: attentis observationibus fa-
ctis ab Eminentissimis Patribus Decano et Ottaviani.

Exc. Jelmini: Placet iuxta modum: scilicet adhaereo animadver-
sionibus sapienter prolatis ab Eminentissimis Patribus et ab Excellentis-
simo Bartoccetti, Secretario Signaturae Apostolicae.

Exc. Suhr; Placet iuxta modum: ratione habita observationum
quae fecerunt Em.mi Patres et Exc.mus Bartoccetti.

Exc. Scharmach: Placet.

Rev. Gut: Placet. Commendentur cursus praematrimoniales, sicut
apud nos in Helvetia usus valde divulgatus viget.

Rev. Sepinski: Placet, ratione habita eorum quae dixerunt Patres,
praesertim Em.mi Cardinales Decanus, Lienart et Ottaviani. Praesenten-
tur Concilio tantum normae generales.

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

403

Animadversiones minoris momenti ad perficiendum schema:

Ad pag. 3, ls lin, 20: melius dicatur: « per totam vitam ».

Ad pag. 7, 10 lin. 30: clarius dicatur: « Complectatur institutio do-
ctrinam ».

Ad pag. 8, 17 lin. 4: item clarius dicatur: « Sub ductu parochorum
institutio peragatur ».

Animadversio generalis: Divisio huius schematis non est felix: De
necessitate praeparationis ad matrimonium. Coniugum christianorum
pastoralis praeparatio. Praeparatio iuridica et pastoralis matrimonii.

Rev. Janssens: Placet iuxta modum: ad mentem praesertim Emi-
nentissimorum Cardd. Frings, Konig, Ottaviani.

VIII

DE SACERDOTIBUS LAPSIS

(Quinta Congregatio: 16 iunii 1962)

1) SCHEMA PROPOSITUM

A COMMISSIONE DE DISCIPLINA SACRAMENTORUM

Excelsa sacerdotalis dignitas postulat ut gravissimo officio suo, omnes qui
ea aucti sunt, summa fidelitate respondeant.

Sacerdotium enim magnum est donum Divini Redemptoris: qui humani
generis redemptionis operam, quam Ipse e Cruce pendens consummavit, ad
saeculorum usque occasum perpetuari voluit, potestatem suam Ecclesiae com-
mittens. 1 Sacerdos est veluti « alter Christus », qui « pro Christo legatione
fungitur ». 2

Haec catholici sacerdotis excelsitas, eius « incredibilis honor ac digni-
tas » 3 magnam in illo sanctitudinem vitae exposcit ac animi puritatem. Prop-
terea honor sacerdotis summum evincit caelibatus decus, opportunitatemque
legis qua sacris altaris administris castitas perfecta praecipitur, 4 ut magis
magisque pateat sacerdotes esse Dei administros animorumque patres, qui
« nitidi, mundi, puri, casti sicut decet ministros Christi et dispensatores my-
steriorum Dei »,* haec mystici Iesu Christi Corporis membris impertiant.

Ab hac igitur sanctissima lege « quae per saeculorum decursum fuit et
est sacerdotii praeclarum et nitissimum ornamentum »° Ecclesia Catholica
desistere non intendit. 7 « Quodsi eiusmodi lex Orientalis Ecclesiae admini-

15 Cf. p, 383.
10 Cf. p. 385.
17 Cf. p. 386.

404

SESSIO VII - ACTA

stros non omnino tenet, iisdem tamen ecclesiasticus caelibatus (prout fert
unanimis cum Orientalis tum Latinae Ecclesiae traditio) 8 honori ducitur ». 9

Quare Sacra haec Oecumenica Synodus solemniter affirmateque testatur
sanctissimam maximeque salutarem legem ecclesiastici caelibatus, a qua ro-
boris gloriaeque Ecclesiae magna pars profluit, nec antiquari, nec in di-
scussionem venire posse.

NOTAE

1 Pius XII, Adhort. Menti Nostrae , in A.A.S., 1950, p. 659.

2 Cf. II Cor., V, 20.

3 S. Epiph., Adversus haeres., contra Catharos, 59, 4, in PG , 41, 1023.

4 Litt. Encycl. Pii XI, Ad catholici sacerdotii, d. 20 decembris 1935, in A.A.S.,
v. 28 (1936), p. 27.

5 Pontif. Romanum. In ordinatione diaconi.

6 Ioannes XXIII, Prima Synodus Romana, p. 376.

7 Gregorius XVI, Epist. Encycl. Mirari vos, d. 15 augusti 1831, in Actis
Gregorii XVI, v. I, p. 171; Benedictus XV, Epistola ad Ioannem S. R. E. Card.
Csernoch, Archiepiscopum Strigonensem, in A.A.S., v. 11 (1919), p. 123; Bene-
dicti XV, Allocutio Consistorialis diei 16 decembris 1920, in A.A.S., v. 12 (1920),
p. 587.

8 Cf. Pii XII, Litt. Apost. Motu Proprio datas, Cleri sanctitati, de ritibus orien-
talibus, de personis pro Ecclesiis Orientalibus, can. 68, in A.A.S., v. 49 (1957),
p. 456.

9 Pius XI, Litt. Encycl. Ad catholici sacerdotii, in A.A.S., v. 28 (1936), p. 24.

Caput I

DE NORMIS TUTANDAE SACERDOTALIS CASTITATIS

1. [Ante s. Ordinationem ]. Gravissimum officium manus cito nemini
imponendi 1 sacros Antistites monet ut hi qui ad presbyteratus ordinem assu-
muntur, « diligenti examine praecedente idonei comprobentur, atque ita pie-
tate ac castis moribus conspicui, ut praeclarum bonorum operum exemplum
et vitae monita ab eis possint exspectari ». 2

Apostolicae Sedis jrepetita documenta Episcoporum conscientiam hor-
tantur ut cautelas maximopere aptas atque efficaces adhibere non desinant
ad praeparationem futurorum altaris ministrorum. Quae, sive iuris prae-
scripta sint, sive instructiones, haec Sacrosancta Synodus nedum in memoriam
Pastorum sacrorum revocare intendit, sed earum exsecutionem urgere, spe-
rans fore ut eorum accurata observantia fructus comparet salutares « arduo
operi canonicae idoneitatis explorandae candidatorum ad ordines ». 3

2. Singillatim Episcopi attendant oportet, ipsis solis iudicium ultimum
de idoneitate promovendorum pertinere, eorumque conscientiam super hoc
onerari. Propterea eorum est adamussim advigilare candidatorum praepa-

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

405

rationem et scrutinium ut accurate investigent per observantiam Ecclesiae
praescriptionum tum alumnorum institutionem tum indolem ac signa vocatio-
nis divinae, cum « nec quisquam sumat sibi honorem, sed qui vocatur a
Deo ». 4

3. Siquidem peculiari ratione contendendum est « ut spiritualis corporis
animique libertatem sacrorum administri adipiscantur, utque terrenis nego-
tiis ne implicentur, Latina Ecclesia ab iisdem postulat ut volentes libentesque
perfectae castitatis obligationi pareant ». s

Et ideo in alumnorum institutione castitas sacerdotalis diligentissime prae-
paranda est expositione tum doctrinae theologicae et asceticae circa angelicam
hanc virtutem, tum mediorum quibus incolumis servatur. Sed de periculis
etiam moneantur, quae hanc ob rem afferri ipsis possint. 0

4. Sint igitur spiritus Moderatores pro munere suo qui alumnos instruant;
sint quoque alii Seminarii institutores qui congruenter hac de re procedant.
Concionatores, praesertim in exercitiis spiritualibus, de puritate vitae, quo-
modo ea servetur, aptum sermonem teneant. Et « licet valde excellentior
sit virginitas propter regnum caelorum quam matrimonium, non tamen can-
didati ad sacerdotium ignorare debent honestatem vitae coniugalis prout
in matrimonio christiano ex ordinatione divina instituto habetur. Ita ergo
instituantur ut, bonum matrimonii satis agnoscentes, maius bonum castitatis
sacerdotalis et religiosae deliberate et libere amplectantur ». 7

5. Quamvis omni ope vocationes ad sacerdotium promovendae sint, ca-
vendum est tamen ne immodicus conatus augendi earum numerum qualitati
noceat et selectioni. Semper necessarium erit in singulos sacerdotii candidatos
penitius introspicere ac praesertim exquirere qua mente, quibus de causis
eiusmodi inierint consilium. 8

Eorum idoneitas prudenter perpendatur, audita quoque peritorum sen-
tentia, quoties consentaneum fuerit.

Diuturna denique statuatur vocationis exploratio, iuxta praescriptiones
canonicas, atque omnia subsidia diligenter adhibeantur ut, intra temporis
limites a iure praefinitos, selectio candidatorum facta sit, quae non nisi
rarissime prorogari poterit.

6. Demum, specialis exploratio seu scrutinium candidatorum ante su-
sceptionem ordinum, praesertim presbyter alis, accurate, ad normam iuris,
est peragenda. Huic explorationi magna tribuatur vis: nam ex ea pendebit
Episcopi iudicium positivis argumentis innixum, quibus morali ter certus sit
de canonica promovendi idoneitate, Nec desit paternum colloquium sive
ab ipso Episcopo sive ab alio insigni viro cum candidato tenendum, in quo
per internam cordis effusionem suos sensus intimiores filiali modo pandere
possit. Denique postquam ordinandus manu propria declarationem scripserit
atque subscripserit, 9 in qua, iuramento coram Ordinario praestito, fateatur
omnimoda libertate se ad sacros ordines accedere velle, plene eidem esse
cognita cuncta onera ex sacro ordine dimanantia ac praecipue quae caelibatus
lex importet clare percipere ostendat, Episcopus omnium inquisitionum ac de-

406

SESSIO VII - ACTA

clarationum veritatem prudenter satagens, coram Deo et Ecclesia tranquilla
conscientia ac suavi cum gaudio manus imponere non dubitabit.

7. [ Post: s. Ordinationem']. « Initio ministeriorum tum ex passionibus
iuventutem vexantibus, tum ex usu frequentiore cum saeculo, non paucae
nec parvae oriri solent sacerdotibus iuvenibus difficultates et novi generis ten-
tationes; et cum sui iuris se sentiant neo-sacerdotes et sua industria quo-
dammodo procedere debeant in ministeriis sibi commissis, facile ad omne
iugum excutiendum adducuntur et, propter inexperientiam, in plures errores
et defectus incurrere possunt, quam ob rem miserae defectiones timeri merito
possunt ». 10

8. Valde igitur probatur novellos hosce sacerdotes, ubicumque potest,
per aliquot annos in certa collegia recipi, quibus locis, viris gubernantibus
multarum rerum peritis, altius ad pietatem ad sacrasque disciplinas excolan-
tur, ac pro suo cuiusve ingenio ad sacerdotalia munia erudiantur. Iuvenes
sacerdotes gradatim inducantur ad opus apostolicum, sapienti vigilique cura
custodiantur et paterne in suis ministeriis regantur. Idcirco consuetudo cum
saeculo nec repentina sit nec frequens, nec exsecutione difficilis; verum potius
moderata sit, humilis et facilis. 11

9. Praesertim sacerdotes iuvenes paroeciis ubi cum solitudine colluctan-
tes sint, ne praeficiantur, neve eis assignentur loca, vel ab urbe Dioecesis prin-
cipe vel a celebrioribus eius oppidis remota.

In huiusmodi enim vitae statu si versarentur, segreges, imperiti, periculis
oppositi, a magistris prudentibus inopes, incommoda procul dubio ipsi capere
eorumque alacritas posset.

Comprobamus et commendamus vehementer quod in votum iam venerat
Ecclesiae, 12 iniri scilicet vel ab unius curiae vel a plurium vicinarum curiarum
clero communis vitae consuetudinem. Ex ea enim, praeter maximas utilitates
quae inde proficiscuntur, palam fieri omnibus posset quam religiosa cura
sacerdotes castimoniae suae consulant. 13

10. Qua de causa adhuc et paterna verba Sanctissimi Patris Ioannis XXIII
commemorari libet, quibus omnes alloquitur Episcopos: « Quod ad vos
attinet, Venerabiles Fratres, pro viribus contendite atque nullis parcite labo-
ribus, ut concreditus vobis clerus talibus vitae sacrique laboris conditionibus
uti queat, quae ipsorum alacri navitati summopere faveant. Scilicet omni ope
ac studio efficiendum est, ut nimis solitariae vitae pericula removeantur, ut
quidquid inconsiderate vel inconsulte agitur opportunis admonitionibus pro-
hibeatur, ut denique cum desidiae illecebrae, tum immodica externae actionis
discrimina compescantur. Quam ad rem prorsus expedit sapientiae plena
praecepta in memoriam revocare a proximo Decessore Nostro impertita per
Encyclicas Litteras, quae a verbis Sacra Virginitas incipiunt ». 14

NOTAE

1 Cf. I Tim., V, 22.

2 Cone. Trid,, sess. XXIII, cap. 14: De reformatione.

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

407

3 S, C. de Sacramentis. Circulares litterae ad Exc.mos locorum Ordinarios qui-
bus urgetur scrutinium alumnorum peragendum priusquam ad Ordines promovean-
tur. Die 27 decembris 1956 (Reservata).

4 Cf. Hebr., V, 4.

5 Pius XII, Litt, Encycl. Sacra virginitas, d. 25 martii 1954, in A.A.S.,
v. 46 (1954), p. 169.

6 S. C. de Religiosis. Instructio de candidatis ad statum perfectionis et ad
sacros ordines sedulo deligendis et instituendis. Die 2 februarii 1961 data, n. 29
(Reservata).

7 Cf. S. C. de Religiosis, Instructio cit., n. 29,

8 Cf. Pii XII, Adhortatio Menti Nostrae , 1. c., p. 684.

0 S. C. de Sacramentis. Instructio ad Rev.mos locorum Ordinarios de scrutinio
alumnorum peragendo antequam ad ordines promoveantur, § 3, 1, diei 27 decem-
bris 1930, in A.A.S., v. 23 (1931), p, 125; S. C. de Religiosis. Instructio cit,,
n. 42.

10 S. C. de Religiosis, Instructio cit., n. 46.

11 Cf. Pius XII, Adhortatio Menti Nostrae, 1. c., p. 692; S, C. de Religiosis,
Instructio cit., n. 49.

12 Cf. C.I.C., can. 134.

13 Cf. Pius XII, Adhortatio Menti Nostrae, 1. c., p. 693.

14 Ioannes XXIII, Encycl. Litt, Sacerdotii Nostri primordia, d. 1 augusti
1959 datae, in A.A.S., v. 51 (1959), pp. 554-555.

Caput II

DE REMEDIIS QUIBUSDAM IURIDICIS

A multo iam tempore ius canonicum praevidit fore causas in quibus
sacrae ordinationis tum validitas tum obligationes eidem inhaerentes impu-
gnarentur sive ob consensus defectum sive ob libertatis diminutionem in
assumendo statu perpetuo cui gravissima officia insunt . 1 « Perfecta casti-
tas liberam a christianis optionem postulat antequam iidem se omnino Deo
offerant ac dedant »; 2 cooptatio autem in novum statum, qui adeo graves
obligationes imponit, nonnisi re diligenter ac mature considerata, atque
vigili animo simul ac generoso fieri oportet.

Quamvis praecepta iuris atque cautelae in Instructionibus aliisque docu-
mentis Sanctae Sedis imperatae, inexcusabiles fere semper faciant deser-
tores ac transfugas a susceptis per sacram ordinationem officiis misere rece-
dentes, tamen animum tum Summorum Pontificum, tum aliorum Antistitum
valde sollicitum reddit numerus eorum sacerdotum qui de defectibus in eo-
rumdem sacra ordinatione admissis conqueruntur, sive ex eo quod animus
eorum non satis exploratus fuit, sive eorum vocatio non satis probata quoad
qualitates tam corporis quam animae requisitas, sive quia eorum libertas in
capessendo sacerdotio non undequaque patuit.

Accedit quod observatio castitatis post sacram ordinationem, iuxta pro-

408

SESSIO VII - ACTA

borum ac catholicorum medicorum sententiam, superveniente morbo, illis
facta sit quandoque ardua nimis et moraliter impossibilis, vel in adiunctis
prorsus extraordinariis quandoque versentur, ita ut eorum sacerdotum mise-
rabilem conditionem benignissimis oculis Sancta Mater Ecclesia vix consi-
derare non debeat.

Cum itaque in iure canonico iam provideatur clerico « qui metu gravi
coactus ordinem sacrum recepit nec postea, remoto metu, eamdem ordina-
tionem ratam habuit saltem tacite per ordinis exercitium, volens tamen per
talem actum obligationibus clericalibus se subiicere », 3 Sacrum hoc Conci-
lium aliis quoque casibus providere intendit hac sequenti forma:

1) Clericus qui, aut proportionata mentis discretione ex causis con-
genitis vel adquisitis sacrae ordinationis tempore destituebatur, aut propter
morbum physicum vel psychicum sacris ordinibus praeexistentem, impar erat
oneribus illis adnexis sustinendis, ad statum laicalem, servatis canonibus
1993-1998, sententia iudicis redigatur, sine ullis caelibatus ac horarum cano-
nicarum obligationibus.

2) Clerico, qui, sacro ordine iam recepto, morbum contraxerit physi-
cum aut psychicum certum et insanabilem, unde evaserit impar obligationi
caelibatus ferendae, via pateat ad Sedem Apostolicam pro reductione ad sta-
tum laicalem, sine ullis caelibatus ac horarum canonicarum obligationibus.

3) Clericus, in sacro ordine constitutus, qui in extraordinariis prorsus
versetur adiunctis propter quae moraliter impossibile ei sit castitatem ser-
vare, concurrentibus quibusdam adiunctis, ab Apostolica Sede reductionem
ad statum laicalem, sine ullis caelibatus ac horarum canonicarum obligatio-
nibus, implorare poterit.

Quod ad forum internum attinet, Decretum Lex sacri caelibatus a Papa
Pio XI per tramitem Sacrae Poenitentiariae Apostolicae, die 18 aprilis
1936 4 latum, in suo robore manere placet; atque adeo benignitati Sancti-
tatis Suae illius applicationem Sacrum hoc Concilium commendare desiderat.

NOTAE

1 C.I.C. , cc. 214, 1993 s.

2 Pius XII, Litt. Encycl. Sacra Virginitas, d. 25 martii 1954, in A.A.S., v. 46
(1954), p. 179.

a C.I.C. , can. 214 § 1.

4 Cf. A.A.S., v. 28 (1936), p. 242.

Caput III

DE CURA PRAESTANDA SACERDOTIBUS QUI DEFECERUNT

Amor animarum exceptiones non patitur; ideoque omnes et singulos ho-
mines amplecti compellit. Idcirco extendatur summopere oportet ad confra-
tres sacerdotes quorum animae charactere sacerdotali decoratae speciali modo

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

409

Christo configuratae sunt, ut et ipsi iuventur tum ad salutem animae conse-
quendam, tum ad recedendum a misero statu in quo infelices forsitan degunt.

Amoris erga sacerdotes manifestatio sit quotidiana ad Deum pro eis pre-
catio, sit oratio ut vocationes ecclesiasticae intemeratae serventur, atque sa-
cerdotum sanctitas augeatur.

Precemur ergo ut Dominus excitet « in Ecclesia sua spiritum pietatis et
fortitudinis: qui dignos altaribus suis ministros et verbi sui strenuos asser-
tores efficiat » (Oratio collecta novae Missae ad vocationes ecclesiasticas ser-
vandas), oremus ut « quos ministros et mysteriorum suorum dispensatores
elegit, in accepto ministerio adimplendo fideles inveniantur » (Oratio collecta
Missae Iesu Christi Summi et Aeterni Sacerdotis).

Hae preces sacerdotes haud excludant, qui lapsi sint, ut denuo in bonam
frugem reducantur.

Accedat caritas ac misericordia erga fratres qui ab ordinum exercitio de-
fecerunt.

« Sacerdotes censura aliave poena innodati, quamvis forte infeliciter
ab Ecclesia Sancta defecerint, numquam Domini misericordiae et ecclesia-
sticorum Superiorum pietati humanitatique confidere cessent. Ceteri autem
sacerdotes, praesertim vero qui cum iis amicitia coniuncti sunt, superna ca-
ritate moti sedulo enitantur, ut in eorum animis eiusmodi fiduciam foveant.
Erga omnes infelices, qui in defectione perseverant, ea semper norma ser-
vetur, quae Pio XI maxime in usu fuit: “ Quo minus de Deo cum hominibus
loqui possumus, eo magis oportet nos loqui de hominibus cum Deo

In huiusmodi etiam rerum adiunctis, sane miseris, nemini neque amica
alloquia, neque solacia in adversitatibus, neque temporalia, si opus fuerit,
subsidia denegentur »/

Reddatur vacillantibus sacerdotibus iuvamen praeservationis; iam lapsis
reditus procuretur appositis officiis atque institutis, ut et prudentia duce ac
animarum zelo urgente occasio praebeatur eos adiuvandi tam spiritualiter
quam materialiter dum e clericali vita recedunt.

Nec ab iisdem, si vere sincereque resipiscant, servatis servandis debitis-
que cautelis adhibitis, spes auferatur in sacrorum exercitium saltem partia-
liter et gradatim redeundi.

1 Io annes XXIII, Prima Synodus Romana, art. 35, p. 21.

Notae

1. Summus Pontifex Pius XII in Audientia die 3 aprilis 1953 concessa
Em.mo Cardinali Secretario Supremae S. C. S. Officii sollicitum animum pan-
dit ob defectionem sacerdotum qui, absque vocatione vitaeque integritate,
ad sacrum Presbyteratus ordinem ascenderunt, a quo potius, de confessario-
rum moderatorumque conscientia et consilio, averti debuissent.

410

SESSIO VII - ACTA

Miserrimi isti confratres saepissime eo perveniunt ut civiles attentent
nuptias, communitates protestanticas ingrediantur, et factioni adhaereant
communistarum, idque, uti patet, gravi cum praeiudicio suae saluti aeternae
et scandalo fidelium. Consilium proinde Summus Pontifex expresserat ut
quoddam remedium afferretur his infelicibus presbyteris, qui tabe psychopa-
thica affecti, sacrum ordinem susceperint. 1

Hanc exigentiam persentierunt plurimi Exc.mi Episcopi qui, in proposi-
tionibus ad Pontificiam Commissionem Antepraeparatoriam Concilii Vati-
cani II, exoptarunt, ut sacerdotes in impura passione inemendabiles ob tabem
sive physicam sive psychicam, ex causis congenitis vel adquisitis, ad statum
laicalem redigerentur atque ab obligationibus caelibatus liberarentur, prae-
sertim si, ecclesiastica veste abiecta, vitam agant coniugalem prolemque su-
sceperint. 2

2. Canon 214 C.I.C., dum consulit clerico qui metu gravi coactus ordi-
nem sacrum recepit, non prospicit plures casus in quibus, absque metu, cleri-
cus a Deo non vocatus, valide onera sacrae ordinationi inhaerentia non susce-
pit, vel, deinceps, propter supervenientes causas, obligationibus ferendis
factus est impar.

Adiecit equidem S. C. de Sacramentis tertium dubium in processibus
eiusmodi celebrandis: « An exstet grave dubium de validitate Sacrae Ordina-
tionis vel de gravi metu et ratihabitionis defectu aliaeque concurrant causae,
ita ut consilium praestandum sit Sanctissimo pro dispensatione ab oneribus
Sacrae Ordinationis, in casu ». Sub hac postrema dubitandi forma certo
certius rigor pristinae disciplinae mitigatus est et latius remedium suppedi-
tatum est, sed nondum adeo efficax ut omnes casus comprehendi possent,
quibus vel ex iustitia vel ex aequitate subveniri debeat.

Qui censet satis fore recursum ad Sacram Poenitentiariam, firmo onere
vivendi cum uxore civili tanquam frater et soror, vel presbyteros lapsos sem-
per reducendos esse ad statum laicalem cum onere caelibatus, non sufficienter
eorum animarum saluti prospicere videtur.

Namque casus certissimi sunt in quibus adest moralis vel physica impos-
sibilitas servandi onera Sacrae Ordinationi adnexa. Quamvis cautissime ac-
cipienda sint medicorum placita, nimium extendentium hanc impossibilitatem,
nemo profecto negabit causas adesse, Sacrae Ordinationi praeexsistentes,
quae reddunt irritam ipsam Sacram Ordinationem vel saltem onerum suscep-
tionem, uti puta vel psychoses — cyclotimiam seu psychosim maniaco-depres-
sivam, schizophraeniam prius in statu latente atque dein explosam, paranoiam

1 Nuove norme per i processi sulla nullita degli oneri della sacra ordinazione
impartite dal Santo Padre Pio XII, confermate da Sua Santita Giovanni XXIII.

2 Cf. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, vol. II,
pars I: Europa, pp. 563, 579, 673, 719; pars III: Europa, pp. 44, 366, 379,
517, 567 etc.

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

411

aliave id genus capacitatem criticam auferentia — vel morbos physicos, qui-
bus clericus impar sit sustinendis obligationibus.

Eaedem causae, Sacrae Ordinationi supervenientes, insuperabilem diffi-
cultatem facessere queunt onerum servandorum, sive agatur de causis soma-
ticis, v. g. de epilepsia, encephali te, morbis toxicis etc., sive de psychica
tabe, non exclusis impulsionibus obsessivis aut psychopathia gravi, dummodo
consequens hypersexualitas opportunis remediis curari non valeat.

Quoties res sit de praeexsistentibus vel de subsequentibus causis, clericus
liberandus esset ab obligatione caelibatus.

3. Causae, quae afferri solent tamquam adiuncta prorsus extraordinaria
moraliter impossibilem reddentia onerum iam susceptorum observantiam,
sequentes recensentur:

a) qui absque divina vocatione atque sub influxu parentum aliorumve,
citra tamen gravem coactionem, Seminarium ingressus est, ibique inter assi-
duos in vitia solitaria lapsus permansit, confessario et spiritus moderatore
non prohibentibus immo suadentibus ascensum ad ordines, quia impruden-
ter confisi sunt gratiam status mutatam fore naturam;

b) qui egredi Seminario ausus non est, tum quia, idoneo studiorum
titulo destitutus, pertimuit sibi defututa esse media congruae sustentatio-
nis, tum quia veritus est scandalum in populo adsueto eum conspicere indu-
tum cum veste talari;

c) qui infantilismo affectivo crevit usque ad presbyteratum, et postea,
necopinato exploso sexuali impulsu gravissimo, resistere omnino non valuit
et miserrime cecidit;

d) qui alcoolismo hereditario laborat, consectariisve quorundam mor-
borum, praesertim infectivorum, perversionibus sexualibus, hereditaria hy-
persexualitate, gravi neurosi, perturbationibus hormonalibus etc.

Haec omnia elementa quae, disiunctim, obstaculum insuperabile haud
constituunt, coniunctim sumpta secumferre possunt moralem impossibilita-
tem sustinendi obligationem valide susceptam caelibatus sacerdotalis.

Cum autem agatur in casu de clerico, qui non absolute sit impar oneri
ferendo, sed versetur in morali impossibilitate onus, ob exposita adiuncta
omnino extraordinaria, servandi, videtur concedendum ut ipsi via pateat ad
Apostolicam Sedem pro obtinenda reductione ad statum laicalem sine obli-
gatione caelibatus.

Verum quidem est non semper in recensitis casibus matrimonio reme-
dium afferri, ob status quosdam pathologicos; quin immo: « lo stato pato-
logico dei soggetto sarebbe gia per se stesso una controindicazione al matri-
monio ». Sed « Ia sola liberazione da una obbligazione insopportabile per il
soggetto gli riesce benefica sia psicologicamente sia spiritualmente, anche se
non contrae matrimonio. Secondo il parere degli psicologi e degli psichiatri
consultati, bisogna rilevare inoltre che gli stati di angoscia e di depressione,
nei quali si trovano i soggetti di cui e questione, apportatio un grave
pregiudizio alia loro vita cristiana e alia loro eterna salute » (Votum R. P. Ro-

412

SESSIO VII - ACTA

berti Zavalloni, O.F.M., Consultoris Pont. Comm. de Sacramentis prae-
paratoriae Concilii Vaticani II, Quaest. V, p. 23).

4. Supersunt qui, a Deo vocati, presbyteratus ordinem valide et licite
susceperunt, sed postquam digne sacerdotale munus exercuere, vel per annos,
ob neglecta spiritualia subsidia prudentiaeque dictamina, vocationem suam
sanctam prodiderunt, atque matrimonium civile attentare ausi sunt, suscepta
inde prole. Si hos sincere poeniteat peccavisse, qui nequeant neque civilem
uxorem dimittere neque naturales obligationes erga prolem parvipendere, non
aliud remedium consuli posse videtur quam recursus ad Apostolicam Poeni-
tentiariam.

Eapropter expedire videtur miserrimos ministros, quorum inhonesta
conversatio in scandalum et ruinam animarum vergit, ad sinceram poeniten-
tiam hortari.

Si autem ob obiectivam rerum conditionem inemendabiles seu irrecupe-
rabiles deprehendantur, praevio eorum discessu in regionem ubi non cogno-
scantur, normae, quibus Sacra Poenitentiaria Apostolica pro foro interno
utitur, applicari possent maiore clementia in componendo eorum statu, con-
cedendo, ubi necessarium sit, etiam dispensationem ab obligatione caelibatus.

Textus definitive approbatus in Sessione Generali Commissionis de disciplina
Sacramentorum habita diebus 12-17 martii 1.962.

2) RELATIO EM.MI P. D. BENEDICTI CARD. ALOISI MASELLA,

PRAESIDIS COMMISSIONIS DE DISCIPLINA SACRAMENTORUM

Schema Decreti « de Sacerdotibus lapsis » gravissimum continet ne-
gotium de quo Commissio de disciplina Sacramentorum duplici motivo
agere debebat. Imprimis ipse Summus Pontifex explicite quaestionem
nostrae Commissioni posuit his verbis: « Sacerdotum, qui defecerunt,
infelix vita perpendatur et quo fieri potest aeternae ipsorum saluti
consulatur ». In Actis autem et Documentis Concilio Oecumenico Va-
ticano II apparando, permulta consilia et vota ab Episcopis et Praelatis
data idem argumentum proponunt. Commissio igitur nostra, inhaerens
verbis per quae Summus Pontifex quaestionem proposuit, investigatio-
nem instituere decrevit in qua diversus adspectus totius argumenti ap-
parerent. Nam firmo principio immutabilitatis legis castimoniae sacer-
dotalis in Ecclesia Latina, cum nullum vulnus venerabilis antiquitas sa-
cerdotali caelibatui afferre sinit, argumentum sub ratione iuridica et
pastorali in plenitudine caritatis erga infelices confratres nostros per-
tractare necessum erat. Imprimis auditi sunt quattuor consultores in re
tam medica quam pastorali praeclari. Adspectum technicum medicalem
illustrare quaesivimus per rogatas et obtemptas sententias theologorum

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

413

et insignium medicorum ex diversis nationibus qui sunt viri vere periti
et prudentes atque recte de doctrina catholica sentientes.

Hi fuerunt inter doctores theologos argumentum iamdiu scite per-
tractantes et professores scientiae medendi qui Associationi Catholicae
internationali pro studiis medico-psychologicis inscripti sunt.

In sinu Commisssionis nostrae duae factae sunt relationes, quarum
auctores experientia huius generis causarum in S. Congregatione de
disciplina Sacramentorum excellebant, quique omnia vota et consilia
Episcoporum atque Praelatorum accurate perpenderunt atque de om-
nibus actis praeparatoriis informationem completam retulerunt. Quo-
rum omnium per frequentes Congressus discussio et deliberatio ab om-
nibus sodalibus Commissionis effecta est. Illi distinguere voluerunt inter
sacerdotes, qui vere ac pleno sensu defecerunt, quia infideles sanctae
suae vocationi sunt, et eos qui aliquam suae defectionis causam plus
minusve rationabilem habere putant quatenus eorum promotio ad sa-
cerdotium non omni ex parte libera sive externe sive interne fuit. Con-
ditiones denique eorum infelicium sacerdotum examinaverunt, qui post
sacram ordinationem in extraordinariis prorsus versantur adiunctis.
Pius XII mentem suam circa sacerdotes lapsos, quibusdam normis sta-
tutis, Supremae Sacrae Congregationi S. Officii iam diu manifestavit.
At Summus Pontifex Ioannes XXIII easdem normas confirmare digna-
tus est. Quare schema nostrum illas uti fundamentum cuiusdam remedii
indolis iuridicae saltem pro aliquibus casibus posuit. Cum autem prae-
dictae normae aliquali enucleatione indigere viderentur, Commissio tota
fuit in applicando, diversis adiunctis, quae determinata erant. Summus
vero Pontifex Ioannes XXIII indixit nobis supremam normam, qua in-
felicem vitam sacerdotum, qui defecerunt, perpenderemus.

Etenim paterna sua et sollicita caritate admonuit nos ut quod fieri
potest aeternae ipsorum saluti consulatur. Hoc Sanctissimi Domini No-
stri votum indicat Sacram legem caelibatus sacerdotalis in suo robore
et altissima significatione pro bono publico Ecclesiae intactam servari
debere, dari autem conditiones nonnullis casibus horum sacerdotum
vere infelicium, in quibus eorum salus aeterna periclitatur atque idem
sine detrimento sacrae legis consequi posse. Item schema nostrum pri-
mum sollemnem ratihabitionem legis caelibatus continet iuxta sae-
cularem Ecclesiae Catholicae traditionem; tribus dein capitulis expo-
nuntur remedia praeventiva pro castimonia sacerdotali fovenda; reme-
dia iuridica pro casibus bene determinatis, media denique pastoralia pro
possibili recuperatione sacerdotum qui lapsi sunt.

Haec tria iuxta modum, quem Sedes Apostolica hucusque sapien-
ter tenuit, confirmantur atque enucleantur, ostendens maximam carita-

414

SESSIO VII - ACTA

tem et amorem erga sodales nostros in sacerdotio, quos Sancta Mater
Ecclesia peculiari cura prosequi tenetur utpote charactere sacerdotali
signatos, quorum animae speciali modo Christo configuratae sunt. Utrum
schema menti manifestatae Supremi Pastoris Ecclesiae respondeat, nunc
Exc.mi Patres et cetera membra huius Commissionis Centralis dicent ac
eorum sententiam libentissimo animo suscipiemus.*

3) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Frings: In parte dispositiva propono ea, quae sequuntur:

Omnes casus mediante Ordinario supponantur S. Sedi. Rogat autem
haec S. Synodus pro duobus casibus sequentibus:

In statum laicalem non excepto onere caelibatus reduci possunt,
Ordinario postulante, sacerdotes, etiam inviti,

1) qui matrimonium civile attemptaverint, si connubium per-
manet, et unus saltem puer alendus sit, excepto casu, quod mulier ligata
sit matrimonio valido cum alio viro;

2) qui propter delicta, iterum ac iterum commissa contra sextum
decalogi praeceptum cum minoribus vel more sodomi tico, a tribunali
civili aut ecclesiastico poenas ceperunt.

Insuper S. Sedes in casibus, in quibus per morbum physicum vel psy-
chicum sive ante sive post ordinationem contractum ordinatus impar sit
obligationibus ordinationi coniunctis, Ordinario postulante, omni beni-
gnitate procedat et plenam dispensationem concedat. Ne tractetur in
Concilio.

Card. Ruffini: Pag. 9, 1 lin. 7: Ad idoneitatem illorum, qui ad
sacerdotium adspirant, dignoscendam multum conferret etiam eosdem
subiciendos curare visitationi medici periti et — si casus ferat — psy-
chiatrae. Profecto multa vitarentur, quae post sacerdotium causae pos-
sent esse petendae dispensationis a caelibatu vel reductionis ad statum
laicalem; de quibus sermo est pag. 13 2 sub 1).

Pag. 13 ad 2: Quod ibi conceditur non placet.

Cum ubique terrarum plures sint sacerdotes qui graves difficultates
in castitate perfecta servanda experiantur, quis prohibuerit quominus
isti opinentur se laborare morbo psychico et inde reductionem ad sta-
tum laicalem petant; atque — uno vel altero psychiatra favente —
obtineant? Vere timeo ne non multi ex nostris Sacerdotibus, si statuatur
quod in schemate proponitur, Sacerdotium abdicent ut ad vota saecu-

* Textus transcriptus est ex taeniola magnetica.

1 Cf. p. 405.

2 Cf. p. 408.

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

415

laria redeant, eo vel magis quod hodie facile munus vel officium in mun-
do consequi possent.

Eadem pag. 13 3 ad 3): Malum quod timendum dixi ad 2, peius fieret
si in adiunctis ibi memoratis reductio ad statum laicalem permitteretur.

Ingens ac gravissimum infligeretur vulnus caelibatui ecclesiastico,
qui in Ecclesia latina gloria et honor est Sacerdotum!

Adnotatio-. Quocirca libenter adhaereo animadversionibus quas
Em. mus Ottaviani addidit.

Card. Leger: Problema quod in praesente schemate ponitur prima
facie videtur esse illud de optione facienda inter bonum individui et
bonum commune; aliis verbis, inter, ex una parte, salutem facilitandam
sacerdotis lapsi et, ex alia parte, scandalum in communitate christiana
vitandum et caelibatum sacerdotalem praeservandum in Ecclesia latina.
Tamen credo quod hic esset falsus modus ponendi problema. Etenim,
nostris temporibus -Ecclesiae, non tanta oppositio habetur inter utrum-
que. Ita in dies crescit formatio personalis fidelium ut periculum scan-
dali valde minuatur. Quoad ipsam praeservationem caelibatus sacerdo-
talis est quaestio formationis et motivationis efformandae in candidatis
ad sacerdotium. Habitudo magis caritativa erga lapsos non necessario
ducebit alios ad petendam saecularizationem. Pro illis sacerdotibus qui,
intra structuram Ecclesiae manentes, vitam disordinatam ob morbum
physicum vel psychicum ducunt, credo quod occasio erit, pro maiore
bono Ecclesiae, propriam situationem regulandi. Istae sunt rationes voti
mei. Aliquas addo observationes.

Introductio: Introductio recte dicit quod sacerdotium est magnum
donum Divini Redemptoris quodque incredibilis honor est et dignitas
exposcens sanctitatem vitae et animi puritatem. Tamen minus placet
formulatio tertiae paragraphi ubi dicitur catholicum sacerdotium exigere
(« evincit ») summum caelibatus decus; ubi etiam innuitur quod caeliba-
tus necessarius est ad nitorem et munditiam. Etenim iniuria esse potest
sacerdotibus orientalibus nuptis qui et ipsi sunt nitidi, puri, casti, mundi
Dei administri et patres animarum. Opportunius esset, meo iudicio, uti
argumento libertatis ad Dei et hominum amorem et servitium.

Numerus 3 : Linea 1 1 , loco verborum « circa angelicam hanc vir-
tutem », dicatur « circa castitatis virtutem ». Homo non est nec esse
debet angelus, et castitas non est virtus angelorum sed subiectorum Re-
gni, quod violentiam imponit omnibus.

Numerus 7: In illo numero, maxime valet argumentum inexperien-

3 Cf, p. 408,

416

SESSIO VII - ACTA

tiae quod etiam pressius dicendum est. Tamen credo quod difficultates
personales adversus tentationes numerosas non sunt particulares neo-
sacerdotibus; illi enim, in primis sacerdotii annis, saepe generosiores
sunt et in maiore fervore inveniuntur. Problema particulare oritur quan-
do, ob falsam prudentiam, alumni seminariorum, a iuvenili aetate, ni-
mis a mundo secluduntur.

Numerus 8: Opportune dicendum est quod neo-sacerdotes a senio-
ribus paterne et fraterne adiuvandi sunt; tamen non necessarie in col-
legiis.

Caput II: Placet, mea opinione, consideratio data morbis psychicis
et physicis necnon circumstantiis extraordinariis quae observantiam
castitatis reddunt nimis arduam vel et moraliter impossibilem. Progres-
sus scientiae adiuvare potest in iudicio ferendo de nullitate ordinationis
vel de impossibilitate obligationes adimplendi.

Caput III: Enixe commendari oportet, in illo capite, necessitas ve-
ram competentiam alendi in moderatione spirituali et etiam psycholo-
gica animarum, illis in institutis quae ad rehabilitationem sacerdotum
vacant, ita ut sacerdotes lapsi non tantum zelo et amore recipiantur sed
peritia et mediis scientificis adiuventur.

Practice quoad modum procedendi:

a) nil in Concilio de hoc disputandum erit;

b) detur Ordinariis locorum quidquid, et solis Episcopis, sit ne-
cessarium ad procedendum secundum fas et ordinationem datam a com-
petente auctoritate, quare in casu unicus et nullus alius solus potest
esse quam Summus Pontifex.

Card. Godfrey: Duplex est misericordia: misericordia super indivi-
duum et misericordia super turbam. Virtus misericordiae est semper
admirabilis. Attamen, quantum mihi videtur, misericordia, uti dico, super
turbam aliquomodo videtur obscurari in hoc schemate.

Omnes sine dubio habemus misericordiam pro fratribus infelici-
bus et semper in spe sumus ut ad sacramenta redeant. Attamen qui se-
dulo legat documentum « Lex sacri caelibatus », intelliget remedium
quod habent sacerdotes lapsi ut restituantur vitae Ecclesiae certis sub
conditionibus, salva semper lege caelibatus, cum residentia partium sub
eodem tecto. Dicetis: durissima est haec obligatio. Utique, sed quanti
laici habent hanc crucem, v. g. quando una pars infirma est et incapax.
Gratia sufficiens est.

Redeo ad notionem misericordiae super turbam, turbam dico sa-
cerdotum, turbam dico alumnorum in seminariis vel adspirantibus in
domibus Religiosorum. Supponamus, exempli gratia, aliquem alumnum

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

417

qui magnis agitatur difficultatibus in materia castitatis. Si in decretis
Concilii Vaticani Secundi legit concessiones factas sacerdotibus lapsis,
ipse potest sibi consolationem facere et prosequi studia ad sacerdotium
et ordinationem recipere, sibi dicendo: « Si post sacerdotium res non
bene procederet, erit semper recursus ad Sanctam Sedem ». Quis dice-
ret quod difficile esset sibi persuaderi se, occasione subdiaconatus, labo-
rasse morbo psychopathico et non bene intellexisse obligationem caeliba-
tus? Medici psychopathici possent assertionem confirmare. Quid ergo
eveniet? Ad Sanctam Sedem pervenient, ni fallor, multae petitiones pro
dispensatione a caelibatu.

Quapropter si quae dicuntur in schemate, in Concilio tractantur, non
cum misericordia agent Sanctae Synodi Patres super turbam fratrum ne-
que super turbam fidelium qui scandalizati erunt. Ne dicatis mihi quod
concessiones generatim erunt rarissimae et secretae. Quam raro ser-
vantur secreta! Ergo non admittatur haec materia in Concilio Vaticano
Secundo.

Card. Dopfner: Problema sacerdotum, qui a caelibatu defecerunt,
dolore afficit moerentissimo totam Ecclesiam, maxime Pastores. Nam
sacerdotes illi, sive propter personalem gravem culpam, sive propter
causas decisionem personalem liberam auferentes vel saltem restringen-
tes in hunc deplorabilem statum pervenerint, semper misera in vitae
condicione versantur, sanctitati Presbyteratus et ipsius Ecclesiae dede-
cori sunt, missionem Ecclesiae saepe impediunt, et, quod nos maxime
sollicitos de eis reddere debet, in extremo periculo perdendi salutem
aeternam sunt. Schema nostrum bonas et efficaces solutiones proponit,
quas pergrato recipimus animo. Legislatio hucusque vigens solis illis
consulebat, qui vi ac metu coacti ordinationem sacerdotalem suscepe-
runt. Neque hi saepe ex misero suo statu liberari potuerunt propter dif-
ficultates comprobandi factum coactionis. Qua de causa ex iustitia om-
nino necesse est, possibilitates iuridicas extendere ad omnes illos, qui
propter causas non voluntarias sive ordinationem antecedentes sive ei
supervenientes in circumstantiis vivunt, in quibus observatio caelibatus
eis moraliter impossibilis evasit. Necesse est etiam, ex aequitate, pro-
videri illis, qui in rerum adiunctis extraordinariis, licet non sine propria
gravi culpa, versantur, ubi ad dignam vitam sacerdotalem reversio vix
possibilis est. Omnes hi casus in Schemate distincte considerantur et
optime eis providetur.

Nemo obiiciat, tali accommodatione legislationis ipsum caelibatum
in discrimen vocari. Nam quivis homo sanae mentis institutum caeliba-
tus a difficultatibus, quae proveniunt ex parte non- vocatorum deficien-

418

SESSIO VII - ACTA

tium, accurate discernet. Immo si nulla remedia pro lapsis possibilia
essent, multi quaererent sensum talis rigoris et de utilitate instituti
ipsius dubitare inciperent. Si ergo illis providemus, quorum misera con-
ditio a multis ipsius caelibatus in opprobrium vertitur, ideam ac legem
virginitatis sacerdotalis nedum destruimus, potius statuimus.

Quod autem ad formam Schematis attinet, quaedam mihi nondum
satis apte elaborata esse videntur:

1) Totum Caput I De normis tutandae sacerdotalis castitatis inop-
portune insertum esse videtur in Schemate inscripto « De sacerdotibus
lapsis ». Suspicari quis poterit, ac si hae normae tantum ex anxietate de
periculo labendi proponerentur. Melius staret in ampliore connexu, qui
non solum de lapsis, sed imprimis de caelibatu qua tali eiusque sensu
ac valore ageret.

2) Conceptus labendi vel lapsus hic ad solos defectus a caelibatu
restringitur. De se hic conceptus eodem modo valeret de defectu v. gr.
a fide vel ab oboedientia. Unde melius fortasse dicendum erit: « De
sacerdotibus, qui a caelibatu servando lapsi sunt » (vel: « defecerunt »).

3) Certo certius omnes consentimus in laudanda, approbanda, exal-
tanda necessitate caelibatus sacerdotalis. Tamen curandum est, ne res
ita proponatur, ac si ageret de necessitate intrinseca vel iuris divini;
nam semper praecavere debemus, ne status sacerdotum coniugatorum,
qui exstat in Ecclesia Orientali, ubi caelibatus sacerdotalis non lege
imponitur, sed consilio suadetur, quasi status minoris honoris vel secun-
darius existimetur. Tale quid v. gr. suspicari quis poterit legens pag. 5, 4
lin. 14: « ...honor sacerdotis summum evincit caelibatus decus... ».

4) Loco conceptus « castitas perfecta » melius fortasse dicetur « ca-
stitas virginalis »; propter rationes iam in aliis disceptationibus allatas.

5) Institutio specialium collegiorum pro novellis sacerdotibus, in
n. 8 (pag. 10 5 ) commendata, magnas habet difficultates practicas. Unde
ad summum uti consilium proponatur. E contra libenter recipio nor-
mas in sequentibus numeris 8 et 9 positas.

In fine vero mearum adnotationum proponere mihi liceat conside-
rationem quandam, quae opportunitatem huius Decreti et etiam De-
creti de admittendis ad Ordines sacros iis, qui fuerunt ministri acatho-
lici, nuper disceptati, respicit. Mens mea haec est: Multum iuvat et
valde laudandum est, quod haec Schemata a Commissionibus elaborata,
et quidem optime elaborata sunt. Sic nunc habemus claras et praecisas
normas, necessitatibus temporis apte accommodatas, quas Sedi Aposto-

4 Cf. p. 403.

5 Cf. p. 406.

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

419

licae sine dubitatione commendare possumus, si nostrum consilium ex-
quiri et audiri placuerit. Quoad Schema praeiacens censeo rem ita esse
urgentem, ut enixe expetendum sit a S. Sede, quod hae normae quam
primum applicentur et in praxim deducantur. Non autem videtur esse
necessarium nec opportunum, haec Decreta solemniter in Concilio tra-
ctari et publicari.

Si vero his consiliis non obstantibus res tamen Concilio solemniter
tractanda proponeretur, necessarium esset, uti opinor, unicum propo-
nere Schema, ex integro reformatum, forsitan « De sacro sacerdotum
caelibatu » inscriptum, quod totam rem tractaret in ampliore connexu.

Dispositio novi Schematis fere talis esse poterit:

1) De caelibatus sacerdotalis essentia et ratione: biblice, historice,
theologice.

2) Legislatio hodierna:

a) in Ecclesia Latina: lex stricte obligans; rationes summae con-
venientiae et opportunitatis huius legis;

b) in Ecclesia orientali: possibilitas status sacerdotum coniuga-
torum; honor etiam huic statui conveniens; rationes huius exceptionis;
consilium virginitatis sacerdotalis pro sacerdotibus orientalibus;

c) exceptio quaedam particularis: promotio eorum, qui fuerunt
ministri acatholici, ad ordines sacros; ratio cur talis exceptio in certis
quibusdam casibus bene determinatis a S. Sede concessa sit et etiam in
futuro concedi poterit.

3) De normis fovendae et tutandae castitatis sacerdotalis.

4) De cura praestanda sacerdotibus qui defecerunt a caelibatu et
de remediis pro eis instituendis.

Praeterea in componendo novo Schemate prae oculis semper ha-
beri deberet, ut a Concilio dentur solummodo principia generalia, pecu-
liaria autem relinquantur iurisdictioni ordinariae S. Sedis.

Card. Ott Aviani: In hoc schemate, pag. 13 6 n. 1, statuitur quod
Sacerdos qui ad presbiteratum accesserat minoratus aliqua tabe psichica
vel phisiologica quae eum imparem reddebat sustinendis oneribus ad-
nexis presbyteratui, ideoque etiam caelibatui, potest sententia iudicis ad
statum laicalem redigi sine ulla obligatione presbyteratui adnexa.

Hucusque huiusmodi processus celebrantur quidem apud tribunalia
dioecesana ex commissione facta a S. Sede quae acceperat oratoris peti-
tionem, sed, sicut evenit in processu super rato et non consummato,
decisio a competentibus Dicasteriis romanis emittebatur.

Cf. p. 408.

420

SESSIO VII - ACTA

Praetermitto observationes quae fieri possent ob nimiam vagam for-
mulationem istius commatis: non enim specificatur quinam debeat esse
Iudex, an scilicet Episcopus vel etiam simplex Officialis; item an requi-
ratur, sicut in causis maioribus Tribunal quinque Iudicum; et alia
huiusmodi. Iamvero quoad ipsum meritum quaestionis haec noto:

a) in parvis Dioecesibus hi processus scandalo sunt fidelibus,
et etiam ob defectum sufficientis cleri, praeferunt ut processus alibi
fiat;

b) valde timendum est ne diversitas criteriorum hac super re, in
variis Dioecesibus confusionem pariat;

c ) largitas decisionum, quae certe sequetur novae praxi, vulnus
haud dubie inferet soliditati legis caelibatus.

Gravius est autem quod nn, 2 et 3 enunciatur. Etenim n. 2 fit quasi
insinuatio facilem esse viam sacerdotibus ad obtinendam reductionem
ad statum laicalem sine obligatione caelibatus, quando morbum contra-
xerint physicum aut psychicum certum et insanabilem, ut sacerdos eva-
dat impar oneri sustinendo.

Haec sane insinuatio minuet certissime resistentiam sacerdotum con-
tra tentationes et non eos adducet ad praecautiones sumendas ne in
morbum incidant, qui facile contrahi poterit ex repetitis peccatis contra
VI praeceptum.

Peius adhuc est quod 3 commate enunciatur. In hoc enim vago modo
sermo est « de extraordinariis prorsus adiunctis », quibus adiungitur
« concurrentibus quibusdam adiunctis », in quibus via pateat ad recur-
sum pro dispensatione a caelibatu.

Quid sibi vult haec repetita appellatio ad extraordinaria adiuncta,
quibus concurrent alia quaedam adiuncta? In vaga enuntiatione fit lar-
gior porta ad destruendum caelibatum ecclesiasticum. Quilibet sacerdos
vel ex fragilitate vel ex malitia potest sese involvere in illis adiunctis qui-
bus heic fit allusio,

Non amplius vallabitur oratione, prudentia, modestia, fuga occasio-
num castitatis sacerdotalis, quia, si erunt lapsus, aderit remedium di-
spensationis a caelibatu.

Puellae autem facilius circumvenient sacerdotes quia et ipsae scient
post lapsum posse peti matrimonium et sic sibi parare bonam sistema-
tionem, quae pro ipsis erit vera fortuna.

Igitur propono ut haec tria commata prorsus aboleantur — sufficit
iam praxis quae adest processuum instituendorum vel gratiarum conce-
dendarum. Iam est tam largissime cognita haec, ut in dies crescant
petitiones hac super re. Quid si Sacra Sinodus portam magis aperiat?
Rivulus nunc existens, fiet nedum magnum flumen, sed prorsus oceanum!

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

421

Verum remedium est bene curare candidatos ad sacerdotium; eos
eliminare qui castitatem in Seminario non servarunt, et diaconos mit-
tere ad sacrum ministerium probationis causa, antequam fiant sacerdotes.

Exc. Seper: Est quaestio spinosa. In Schemate proposito, primo
intuitu, forsan nimia videntur, sed res sereno modo aggredienda est,
cum ipse Beatissimus Pater eam proposuerit. Vellem etiam salvare ho-
norem Commissionis de Sacramentis, cuius membrum eram, quae mi-
nime leviter hac in re processit.

In Ecclesia catholica caelibatus connexus est cum sacerdotio, et
quidem in Ecclesia latina uti obligatorius, in Ecclesia vero orientali uti
facultativus. Nec de hac re disputandum est.

Sed ex alia parte nos Episcopi non claudimus oculos ante crudam
realitatem: permulti sacerdotes quoad castitatem deficiunt; multi — non
patientes « dualismum » qui ob non servatam castitatem in ipsis ex-
stat — aperte a sacerdotio deficiunt et mulierem ducunt.

Numerus apostatarum in aliquibus regionibus magnus est, et forsan
crescit. Eli in peccato vivunt, odium contra Ecclesiam fovent, aliqui
etiam a fide deficiunt et aliam confessionem amplectuntur.

Can. 214 unicum casum praevidet in quo dispensari potest: qui
metu gravi coactus sacerdotio auctus est. Sed hoc longe non sufficit,
Ideo Pius Pp. XII etiam S. Officio alios casus, in quibus dispensari
possit, innuit.

Nostrum Schema imprimis contemplatur casus pathologicos eorum
qui impares sunt castitati servandae vel qui impares erant ad castitatem
servandam sese obligandi.

Quidam casus e mea praxi:

a) sacerdos plus quam octogenarius. In prima iuventute et in
primis annis sacerdotii magnas quoad castitatem difficultates et ruinas
passus est. Consilio quod, uti dicit, Romae accepit, in longinquam regio-
nem abiit, imo nomen mutavit et civiliter matrimonium attentavit. Ha-
bet duas filias quae nesciunt eum sacerdotem esse. Res composita est
iuxta normas « Lex sacri caelibatus », sed etiam postea defuncto nostro
Cardinali Stepinac et mihi plures litteras scripsit rogando ut ipsi matri-
monium concedatur, nam non potest se continere. Nonne melius esset
in tali casu dispensationem concedere?

b) Iuvenis sacerdos, qui iam in Seminario schizophrenia labora-
bat, sed morbum tam caute abscondere potuit, ut ne psychiatra quidem
eum detegere potuit. Aliquo casu, e litteris mihi scriptis, rem detegi. Cur
talis infelix sacerdos per totam vitam lege caelibatus ligatum manere
debeat? Verum est, eiusmodi viro nec matrimonium suadendum esse,

422

SESSIO VII - ACTA

nam filios abnormales gignet, sed nonne pro ipso et pro Ecclesia melius
esset, si a lege caelibatus dispensatus esset?

In nostris discussionibus saepe timor apparuit ne benignior disci-
plina hac in re in damnum verteret legis caelibatus, ne nimii sint qui
etiam sub praetextu morbi psychici vel somatici dispensationem pete-
rent. Sed in fine semper auctoritas ecclesiastica ultimum verbum dicere
debet. Num sacerdotes solum timore in caelibatu contineri valent? Hoc
valde triste esset, nam caelibatus debet esse expressio amoris exclusivi
erga Christum et Regnum Dei. Suprema lex amor esto, non timor!

In Concilio vocabimus in sinum Ecclesiae orthodoxos, protestantes,
Iudaeos. Cur fratrum nostrorum lapsorum obliviscemur?

Beat. Saigh: 7 Le preambule (p, 6, 7 8 lignes 1-5) exalte le celibat ec-
clesiastique mais en termes tels que les pretres maries d’Orient apparais-
sent comme une exception regrettable, comme une inferiorite injus-
tifiable. On doit eviter cette fa$on de faire, d’autant plus que, selon
la pensee de S. S. le Pape, le Concile a egalement pour but d e presenter
PEglise Catholique a nos freres separes. Nous devons donc avoir le
souci oecumenique de la leur presenter sous un aspect vrai, mais at-
trayant, non contraire a leur mentalite traditionnelle. II ne faut pas
oublier non plus que le celibat ecclesiastique est une oflrande de soi
volontaire: offrande tres belle, tres meritoire et tres feconde, mais non
indispensable au sacerdoce.

Quoi qu’il en soit, nous voulons saisir cette occasion pour declarer
qu’en ce qui concerne notre Eglise byzantine, nous tenons a maintenir
pour les candidats au sacerdoce la liberte du choix entre le saint mariage
et le celibat ecclesiastique, comme Pont fait par le passe, des les pre-
miers siecles, bien de hierarques et de moines, eminents par la purete
de leurs moeurs. Nous avons eu, a propos d’un autre Schema, Poccasion
de developper ce point.

4) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Tis serant: Placet iuxta modum: ratione habita animad-
versionum Em.mi Bea. Disciplina stricte servetur, sed caritas commen-
detur Episcopis erga sacerdotes lapsos suarum dioeceseon.

7 Animadversiones Beat. Saigh lectae sunt, lingua latina, ab Exc.mo Edelby,
Archiep. Edesseno.

8 Cf. pp. 403-404.

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS 423

Card. Pizzardo: Placet iuxta modum: nempe ratione habita ani-
modversionum quae Em. mi Patres, praesertim Em.mus Card. Ottavia-
ni, protulerunt. Liceat mihi humillime recolere quod S. Congregatio Se-
minariorum, postquam obtinuisset a Sacra Congr. Sacramentorum novas
Circulares Litteras, de scrutinio Alumnorum peragendo, nunc instanter
petit ut Scrutinium Alumnorum maxima cura semper peragatur prius-
quam ad Ordines promoveantur onerata conscientia Episcopi.

Card. Ferretto: Placent iuxta modum capp. I et III cum animad-
versionibus Em. morum Patrum potissimum vero Cardinalium Dopfner
et Bea et Cardinalis a Secretis Status.

Non placet caput II. Non placet quod res de reductione clericorum
ad statum laicalem sine ulla caelibatus ac horarum canonicarum obli-
gationibus in Concilio pertractetur iuxta votum Cardinalis Ottaviani.

Unum, parvi momenti, observare vellem quoad n. 6. Si possibile
est aliquid strictius praevideatur seu praescribatur circa explorationem
seu scrutinium candidatorum qui in Seminariis Regionalibus aluntur
seu instituuntur, quum Ordinario proprio non facile sit, ex rerum na-
tura (v. g. attenta distantia inter Episcopum Sabinensem et Mandelen-
sem et Pontificium Seminarium Anagninum) sua propria scientia, tran-
quilla conscientia manus imponere.

Loquor parva tantum experientia edoctus et peto veniam beneme-
rentissimo Cardinali Pizzardo si dicam quod, elapso anno, tantummodo
paucis diebus, forsan duabus hebdomadibus, ante Ordinationem, recepi
petitiones de Litteris Dimissorialibus pro Ordinatione ad Subdiaconatum
et ad Diaconatum concedendis.

Card. Cicognani: Placet iuxta modum, seu relate ad principia quae
continentur in cap. I et ob spiritum caritatis erga lapsos quo imbuitur
cap. II.

Bene quidem de capite II (ad pag. 12 et 13 L ), «de remediis qui-
busdam iuridicis », sed timor exoritur — uti adnotatum est ab Em.mis
Patribus — ne pandatur via ad augendas petitiones pro dispensatione
a caelibatu.

Habeatur ut sacrum boc principium: Caritas, flagrans caritas, erga
sacerdotes quacumque causa lapsos augeatur: in voto Em. mi Card. Bea;
et huiusmodi caritas corde magno exerceatur.

Dum, finis intentus est succurrendi miseris seu medelam afferendi
pro nonnullis casibus, priculum patet ne morbus fiat contagium, et scan-
dalum detur mundo.

Cf. pp. 407-408.

424

SESSIO VII - ACTA

Sine dubio congruit ut Episcopi noverint quod non tantum habe-
tur can. 214 « de vi et metu gravi » ad providendum casibus, sed etiam
illa motiva sapienter indigitata a Pio XII fel. rec. — et confirmata a
Summo Pontifice regnante — ; sed omitterem haec ex Actis Concilii:
hoc enunciare in Concilio, praesertim quae habentur in Notis huius fa-
sciculi, pag. 16-19, 2 obnoxium esset nimis periculis et interdum falsis
interpretationibus, quasi promulgetur nova et noxia disciplina.

Relinquatur res suctae administrationi disciplinari et prudentiae
Sanctae Sedis, seu Romanae Curiae (casus et processus remaneant Apo-
stolicae Sedi reservati), quae — nunc videmus — quibus criteriis et
qua doctrina regatur.

Card. Lienart: Placet iuxta modum: ad mentem Em. mi Card. Re-
latoris, quia mansuetudo erga peccatores de qua Dominus Iesus tan-
tum exemplum praebuit, non restringenda est sub influxu metus abu-
suum probabilium. Absolvens mulierem adulteram Christus Iesus, nec
bonum commune offendit, nec adulterio viam latiorem aperuit. Unde
mihi non apparet quod si Concilium huic schemati annueret legem cae-
libatus ecclesiastici dirueret.

Sed quaestio est an materia ista in Concilio tractanda sit: et ratio
tenenda est de his quae dixerunt Em. mi Cardd. Cicognani, Ferretto,
Frings, Leger, Dopfner, Bea et Exc.mus Archiepiscopus Zagrabiensis.

Card. Tappouni: Placet iuxta modum: i. e. secundum animadver-
siones Eminentissimi Cardinalis Bea.

Card. Copello: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Bea et
problema reservetur Sanctissimo.

Card. McGuigan: Non placet, sed nihil criticum contra ipsum
schema dico. Mea opinio concordat cum observationibus Em. morum
Cardd. Leger, Godfrey, Dopfner, Bea et Ottaviani. Melius est loqui in
Concilio tantum de caelibatu sacerdotali, servata admiratione et plena
caritate pro sacerdotibus orientalibus uxoratis.

De sacerdotibus lapsis nihil dicatur in Concilio.

Card. Frings: Placet iuxta modum. 3

Card. Ruffini: Placet iuxta modum. 4

2 Cf. pp. 409-412,

3 Cf. p. 414.

4 Cf. pp. 414-415.

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

425

Card. Valeri: Placet, excepto tamen n. 2, pag. 13, 5 6 capitis 2, sed
in Concilio de hac re non tractetur, relinquendo ordinationem dispo-
sitionum sub n. 1 et sub n. 3 iudicio Summi Pontificis.

Card. Siri: Placet iuxta modum: schema non est deducendum
ad Concilium, quia cum agatur de tali summo bono in Ecclesia, de hoc
schemate agere publice posset esse nefas sive clericis sive laicis.

Sum in voto Em.mi Cardinalis Ottaviani; quoad necessarium, censeo
iam esse provisum in praxi inducta inde a Pio XII. Consentio cum
Card. Bea de cura lapsorum.

Card. McIntyre: Non placet. Commentarii ab Em.mo Card. God-
frey et Card. Ottaviani approbati sunt. Haec quaestio, ad mentem meam,
est materia sola ad actionem, disciplinam in prudentia et in iudicio
Summi Pontificis et consideratio in hac Commissione omnino non decet.

In pagina 13 dicitur de morbo physico et psychico et indicatur
eorundem effectum habere maiorem influentiam quam religionem et
gratiam Dei.

Card. Quiroga y Palacios: Non placet quaestionem hanc in sche-
mate peculiari tractari. Tractari deberet melius cum tractatu de Ordine
Sacro, in quo extolleretur sublimitas castitatis sacerdotalis et deberent
dari normae pro ea tutanda.

Si in aliquo Sacerdote dantur « obiectivae conditiones speciales »,
res mittatur ad Sanctam Sedem cuius benignitas postulatur.

Card. Leger: Placet iuxta modum: 1 ’ praesertim iuxta ea quae dicta
fuerunt ab Em.mis Frings, Dopfner, Bea, Leger et respectentur declara-
tiones Beat. Maximi IV, sed non in Concilio diudicandum erit.

Card. Montini: Placet iuxta modum: scilicet:

a) quaestio a Concilio non est tractanda, ut ab Em.mo Card. Ot-
taviani probatum est et ab aliis Patribus edictum est;

b) materia de dispensatione a lege caelibatus ad Sanctam Sedem
reservetur, ut ab omnibus ad quos pertinet cautissime tractetur;

c) de cetero, firmissime lege sacri caelibatus semper in tuto
posita, adhaereo his quae ab Em.mis Card. Tisserant, Pizzardo, Lienart,
Cicognani, Dopfner, Bea et ab Exc.mo Archiepiscopo Zagrabiensi dicta
sunt.

5 Cf. p. 408.

6 Cf. pp. 415-416.

426

SESSIO VII - ACTA

Card. Giobbe: Placet iuxta modum: in schemate agitur de re satis
periculosa, tamen aliquod remedium iuridicum erga lapsos inveniri de-
bet. Quaestio non est pertractanda in Concilio. Adhaereo libenter iis
quae dicta sunt ab Eminentissimo Cardinali Bea.

Card. Cento: Placet spiritus caritatis qui hoc schema suggessit. At
plane comprenditur nostra intima angustia inter misericordiam in sin-
gulos et misericordiam in turbam, uti se expressit Cardinalis Godfrey.
Memorari mihi liceat quod sequitur. Anno Iubilaei 1925, cum Episco-
pus residentialis essem, casum quemdam patefeci Summo Pontifici Pio XI
sacerdotis, qui suppliciter dispensationem a caelibatu petebat. Post
momentum silentii, haec verba solemniter pronuntiavit: « Non ci sen-
tiamo di apfire questa breccia. Qualche Papa in casi rari lo ha fatto e se
ne e pentito ». Papa ille fuerat Pius X. Nunc, in phase praeparatoria
Concilii, duae, non una, Commissiones, nempe illa De Disciplina Sacra-
mentorum et De Missionibus — quod gravitatem situationis demon-
strat - — concorditer proponunt ulteriorem indulgentiam erga infelices
fratres nostros, qui aliquando desperanter anguntur, nobisque maxi-
mam pietatem inspirant. Quid ergo? Reor nos hanc decere solutionem,
reservare nempe solutionem spinosi problematis Illi soli cui tradidit
Christus claves regni caelorum. Ductus a Spiritu Sancto in singulis ca-
sibus, Ipse iudicabit. Nulla unquam de hac re notitia publice edatur,
neque de ea in Concilio tractetur.

Card. Garibi y Rivera: Placet schema. Cogitandum est quod mi-
sericordia erga populum scandala vitari exigit, et sacerdos libidinose
vivens magnum scandalum dat populo; sed ad inconvenientia non parva
vitanda, si tale decretum Concilium ederet, res de dispensatione iu-
dicio S. Sedis relinquatur sine ulla mentione in decretis Concilii.

Cum Em.mo Card. Bea de cura sacerdotum lapsorum.

Card. Godfrey: Non placet in sensu a me explicato in folio ad-
nexo . 7

In votis Em.mi Cardinalis Ottaviani et aliorum Em. morum Cardi-
nalium. Imprimis liceat dicere nos nullam criticam facimus contra tradi-
tionem in Ecclesia Orientali. Pro nobis in Occidente quaestio est de de-
fensione pretiosissimae traditionis quae maxime aedificat fideles.

In Concilio lex caelibatus declaretur et nil aliud dicatur de caelibatu
sacerdotum. Relinquatur res Summo Pontifici.

7 Cf. pp. 416-417.

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS 427

Card. Richaud: Placet iuxta modum: ratione habita observatio-
num Em. mi Cardinalis Decani et Eminentissimorum Cicognani, Frings,
Leger, Godfrey, Dopfner, et etiam Em.mi Card. Ruffini de necessitate
alicuius examinis medicalis specialis seminaristarum.

Insuper cum pluribus Patribus puto quod ista quaestio non veniat
in publico ad Concilium, sed exopto quod istud schema cum Discepta-
tione nostra, postquam Summus Pontifex iudicium suum declaraverit,
communicetur modo authentico ad Sacram Congregationem de Sacra-
mentis ut propositiones istius schematis sint pro Sacra Congregatione
regulae ad decisionem, cuius sola S. Congregatio de Sacramentis videtur
competentia pollere in hac materia, ut istae nostrae considerationes et
schema istud ut directivae habeantur coram unica Auctoritate semper
eaedem in his infelicibus casibus.

Card. Konig: Placet iuxta modum: Concilio non proponatur, in
voto Cardd. Montini, Cento, Richaud.

Card. Dopfner: Placet iuxta modum: omnino peto, ut constitutio
perficiatur, sed non in Concilio. Sto in votis Cardd. Leger et Frings.
Cf. folium adnexum . 8

Card. Marella: Placet iuxta modum: ad mentem scilicet Car-
dinalium Godfrey et Ottaviani. De hac quaestione, praesertim vero de
dispensatione a caelibatu, minime in Concilio tractetur, sed singuli ca-
sus Summo Pontifici ut antea confidenter proponantur, qui, ductu Spi-
ritus Sancti, misericordiam tam super individuos quam super turbam
certe habere curabit.

Adhaereo animadversionibus Em.mi Bea circa varias providentias
sive spirituales sive materiales sci. pecuniarias et medicales pro sacer-
dotibus lapsis, sive propter castitatem quam propter abusus alcool vel
alias causas, sicut optime in Gallia fit mediante Institutione sic dicta
« Secours Sacerdotale » sub directione specialis Commissionis Episco-
palis, quae semper agit cum omni prudentia et caritate.

Card. Alfrink: Placet iuxta modum: in voto Card. Bea et Card.
Cicognani. Haec materia autem non Concilio proponatur sed Summo
Pontifici humiliter sed enixe commendetur. Forse praesentia tot Epi-
scoporum, occasione Concilii, Romae degentium, ansam praebere potest
Episcopos Ecclesiae scripto et secreto de hac materia interrogandi.

Card. Santos: Placet iuxta modum: textus et finis valde placent.
Non vero titulus schematis; nec agatur in Concilio de sacerdotibus lapsis,

Cf. pp. 417-419.

428

SESSIO VII - ACTA

ut aliunde iam actum est, sed res relinquatur sapienti iudicio Apostoli-
cae Sedis.

Card, Ritter: Non placet sive ut schema pro Concilii decreto sive
ut petitio Sanctae Sedi offerenda ut in folio adnexo.

Schema in primo et tertio capite mihi placet ut propositum a
Commissione competenti. Certissime, non solum Episcopi et Rectores
Seminariorum, sed etiam spiritus Moderatores Professoresque adamus-
sim advigilent candidatorum praeparationem oportet et scrutinium ut
accurate investigent per observantiam Ecclesiae praescriptionum tum
alumnorum institutionem tum indolem ac signa vocationis divinae.
Caritas christiana urget ut exerceamus omnem curam et sollicitudinem
erga sacerdotes lapsos ut redeant in viam salutis et, si fieri possit, saltem
partialiter et gradatim in sacrorum exercitium.

Attamen caput secundum eiusdem schematis non placet. Dubitan-
dum est utrum casus citati in pagina tertia decima, 0 a linea undecima ad
lineam vigesimam quartam, secundum meliorum medicorum [senten-
tiam] realiter dentur. Casus tertius, in eadem pagina, lineis vigesima quin-
ta et sequentibus, citatus, sine dubio invenitur in fere omnibus dioece-
sibus. Sed impossibilitas resipiscentiae etiam moralis non exaggeranda est.
Sollicitudo erga sacerdotem lapsum etiam in miserrimo statu non debet
ducere in caecitatem et minorem curam erga bonum totius Ecclesiae
commune.

Proinde schema propositum mihi placet in capitibus primo et ter-
tio. In secundo autem capite, non placet sive ut schema pro Concilii
decreto sive ut petitio Sanctae Sedi offerenda.

Card. Coussa: In c. 68 Motu Proprio Cleri sanctitati (2 iunii
1957) affirmatur: « Caelibatus clericorum eorundem statui ac divinorum
ministeriorum exercitio dignius aptius que respondens... ab omnibus in
honore habendus est ».

Quoties isti sacerdotes lapsi lucrari Ecclesiae non amplius possint,
attenderem ad sequentia:

a) Quoties, solidis canonicis argumentis, probatur candidati li-
bertatem imminutam (non demptam) esse ante accessum ad presbitera-
lem ordinationem, peterem pro ipso gratiam dispensationis ab obliga-
tione servandi sacrum caelibatum.

b) Quoties maius malum adveniret Ecclesiae ex denegatione gra-
tiae dispensationis, ob extraordinarias omnino circumstantias in qui-
bus inveniretur Orator, gratiae concessionem commendarem eo quod

0 Cf. p. 408.

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

429

legislator in edenda lege ordinaria adiuncta hominum praevidere et con-
siderare potest, non autem extraordinaria. Id aequitas exspostulare vi-
detur.

De morbis physicis vel psychicis ante sacram ordinationem contra-
ctis, plerumque idem iudicium erit ac de imminuta libertate in iudicando
de propria idoneitate seu vocatione (v. sub litt. a).

De morbis autem post sacram ordinationem contractis, videndum
erit in singulis casibus.

Concilium opportunius sileret de hac dura et tristi quaestione; cri-
teria autem bene est si figerentur a comitiis plurium Dicasteriorum Cu-
riae quorum res interest.

Card. Silva Henriquez-. Placet iuxta modum: secundum animad-
versiones quas propono [et secundum animadversiones propositas] ab
Em.mis Cardd. Dopfner, Bea et Lienart.

Pag. 5, 10 lin. 13: Post punctum inseratur: « ut iamiam Veteris
Testamenti sanctissimae leges apertis verbis demonstrant ( Lev . 15, 16;
22, 3) ».

Pag. 5, lin. 21: Exoptatur ut rationes sacerdotalem caelibatum sua-
dentes fusius exponantur praecipue quae ex doctrina S. Pauli profluunt
(I Cor. 7) et vitae sanctitati connectuntur (ibid. vers. 5). Verba tamen
ita moderanda sunt ut nullo modo Orientalis Ecclesiae praxis despecta
habeatur.

Pag. 10, 11 lin. 2: Inserendum proponitur: « Sacrosancta Synodus
castitatem sacerdotalem altius cupiens honorari et amari, ne quis caeli-
batum ut mere negativam legem habeat, statuit ut deinceps votum so-
lemne castitatis apud Ecclesiam Latinam in susceptione subdiaconatus
implicite hucusque emissum, explicita formula ante Ordinationem coram
Episcopo profiteatur ». Hoc et ad tollendum dubium hucusque existens
propter externam saltem auctorum sententiam et ad psychologice casti-
tatis amorem profundius confirmandum; quamvis etenim iuridice par
sit vis implicitae ac explicitae professionis, res psychologice toto caelo
differt.

Card. Suenens: Placet iuxta modum: i, e. res non tractetur in
Concilio et remaneat competentiae S. Sedis. Sed Sancta Sedes misericors
sit in diiudicandis casibus nullitatis erga ea quae antecedunt ordinatio-
nem, non vero post ordinationem. Ratio habeatur de iis quae dixit sapien-
ter Card. Bea.

10 Cf. p. 403.
Cf. p. 406.

430

SESSIO VII - ACTA

Card. Ott aviani: Placet iuxta modum: cum meis animadversio-
nibus, 12 item Cardd. Godfrey et Bea.

Card. Di Jorio: Placet iuxta modum: schema, prouti iacet, non
videtur opportunum ad mentem Em.mi Card. Ottaviani. Introducatur,
ubi deest, respectio medica — in re specifica — periodica alumnorum
Seminariorum. Singuli casus ad S. Sedem referantur.

Card. Bea: Placet iuxta modum: i. e. non proponatur in Concilio,
nisi forte modo valde generali et in loco opportuno. Cetera ut exposui in
folio adnexo.

Schema ut causam lapsuum fere unice defectum in castitate affert.
At res non ita est. Secundum aliquam recentem statisticam, factam in
Gallia, de 361 sacerdotibus lapsis constat causam lapsus fuisse:

alcoolismum apud

disoboedientiam

defectus in fide

143 = 35%

homosexualitatem

116

fornicationem

concubinatum

218 = 65%

361

Ergo defectus contra castitatem sunt quidem maioris numeri, sed
etiam aliae rationes adsunt. Notatu dignum est maiorem numerum
lapsuum non accidisse statim post Seminarium (13,2 pro centum annis
aetatis 24-28 annorum), sed inter annos aetatis 30-49 (72 pro centum).
Ratio ergo quaerenda est in ipsis periculis vitae sacerdotalis.

Haec omnia ostendunt quaestionem multo profundius examinandam
esse quam in schemate fit, et hoc examine facto remedia quaerenda
esse ad impediendos lapsus. In quaestionem venire videntur defectus
in admissione ad Seminarium et ad Ordines Sacros, in indole et cha-
ractere non satis examinato, in ascesi quae non satis insistit in mortifi-
catione, temperantia et oboedientia, in condicionibus vitae sacerdotum
iam magis aetate provectorum. Remedia « iuridica » de quibus in Cap. II

Cf. pp. 419-421.

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

431

certe problema non satis solvunt. Inter cetera remedia etiam sacerdotum
vita communis enixe commendari poterit.

Quantum ad curam sacerdotum lapsorum (Cap. III, pag. 14 13 ) certe
oratio et caritas ad misericordiam erga lapsos valde utiles sunt. Sed quaeri
potest, nonne plus faciendum sit, i. e. curanda conversio et reditus v. g.
aliqua cura « organizata » tam spirituali quam materiali lapsorum. Lapsi
saepe refugiunt ad protestantes, quia in miseria sunt et ab illis iuvantur.
Nonne hoc impediri posset cura aliqua ex parte nostra? In aliquibus re-
gionibus aliquid ceptum est, sed in aliis interim miseri illi suae sorti
relinquuntur.

Conclusio : res haec non spectat ad Concilium; nimis delicata est,
sed relinqui debet curae Episcoporum et Conferendarum Episcoporum.
Concilium apto aliquo loco, generali modo in memoriam revocare pote-
rit, ut etiam sacerdotum lapsorum cura habeatur cum caritate vere su-
pernaturali, ad exemplum ipsius Christi Domini, providendo etiam op-
portuno modo eorum exigentiis temporalibus, ne forte ob indigentiam
etiam circa fidem naufragium patiantur.

Card. Browne: Placet iuxta modum: a) ut non publice tractetur
in Concilio; b) res adhuc studeatur; c) ut interim serventur normae a
Summo Pontifice traditae; d) valde attendantur dicta ab Em.mo Card.
Bea; e) ut consideretur remedium Diaconatus.

Card. Albareda: Placet iuxta modum: scilicet secundum ea quae
dixerunt Em.mi Cardd. Bea et Ottaviani. Schema nullatenus Concilio
proponatur.

Beat. Cheikho: Non placet, ad mentem Em.morum Patrum et prae-
sertim Em.mi Card. Bea.

Beat. Gori: Placet iuxta modum: nempe habita ratione ad ea quae
a Patribus dicta sunt. Haec autem materia non est tractanda in Concilio,
nostra humili opinione.

Exc. 0’Connor: Placet iuxta modum: nec necessarium nec oppor-
tunum puto ut argumentum in Concilio Oecumenico tractetur. Sufficit
ut in casibus singularibus iudicandis recursus habeatur ad Sanctam
Sedem.

Exc. Ujcic: Placet iuxta modum: iuxta observationes Card. Leger.
Ponderando quae dixit Card. Dopfner, tam item Card. Ottaviani. Consi-
derationi subiciantur ea quae dixit Arch. Seper. Gratias ago Card. Bea
pro statistica. In lapsis fragilitas est status morbosus. Ubi limes inter

13 Cf. pp. 408-409.

432

SESSIO VII - ACTA

« fragilitatem » et « morbum »? Matrimonium non est unicum reme-
dium concupiscentiae: vide regem David. Sacerdotes lapsi poenitentiam
[habent] ex ipso errore; putabant se habituros esse sociam diaconissam
sed nacti sunt draconissam.

Si fieri potest, sanetur occultum matrimonium a S. Poenitentiaria:
mulier manebit ei pro poenitentia.

Exc. Antezana y Rojas: Placet iuxta modum: ratione habita ani-
madversionum Em.morum Cardinalium Leger, Godfrey, Dopfner, Otta-
viani, Bea et aliorum Patrum. Sunt enim, videtur, in omnibus tempori-
bus, fortasse in his magis quam in aliis, iusti et peccatores, fideles et
infideles, sed semper super omnia gratia Dei est cum misericordia ad
salvandum, sanandum et sanctificandum omnes qui quaerunt eas cum la-
crimis etiam recalcitrantes.

Exc. Beras: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Bea. Et in
Concilio nihil dicatur de hac quaestione sed Summo Pontifici reservetur.

Exc. Cooray: Placet iuxta modum: i. e. ad mentem Eminentis-
simi Relatoris et in votis Em.morum Cardd. Frings et Dopfner. Sed:

1) Res ne tractetur in Concilio Oecumenico.

2) Dispensationes a caelibatu reserventur exclusive Sanctae Sedi.

3) Curandum est ab Ecclesia de remediis ad mentem Em.morum
Cardd. Bea et Browne.

Exc. Lefebvre: Placet iuxta modum: ad mentem Em.morum
Cardd. Ruffini, Godfrey, Ottaviani, Bea.

Certe misericordiam debemus habere pro sacerdotibus lapsis. Sed
cur non misericordiam pro his miseris hominibus, viris vel mulieribus,
qui patiuntur divortium sine eorum culpa, qui multo magis digni mi-
sericordia sunt, quia sine culpa, debent castitatem servare et numquam
votum castitatis fecerunt.

Exc. Alter: Non placet iuxta modum: quaestio capite III tractata
mihi videtur non esse tractanda in Concilio Oecumenico; sed modo ad-
ministrativo agenda esse a Sancta Sede. Periculum semper adest quando
sacerdos debilis, in tempore tentationis, videbit portam apertam sub
conditione proposita pag. 13 14 §§ 1, 2, 3, et consequenter magis pro-
nus erit ad lapsum. Tamen si religiosus voto solemni castitatis perpetuae
mancipatus poterit in speciali casu dispensationem obtinere, cur sit con-
ditio sacerdotis lapsi durior quam religiosi? Evidenter debet antea re-
duci ad statum laicalem in perpetuum. Permaneo anceps in casu; et tota

14 Cf. p, 408.

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

433

quaestio igitur mihi videtur esse referenda ad Sanctam Sedem ad diiu-
dicandum an agenda sit in Concilio necne. Sententia mea concordat spe-
cialissime cum sententia exposita ab Em.mo Card. Bea.

Exc. Graner: Placet iuxta modum: nempe secundum animadver-
siones Em. mi Card. Bea.

Exc. Hurley: Placet, et quidem Concilio proponatur. Fateor me
multum profectum habuisse ex disceptatione praesenti in hac Commis-
sione Centrali et vellem ut Episcopi totius mundi aequalem haberent
occasionem de hac materia difficili audiendi. Plura dicta sunt de scan-
dalo, sed nescio utrum in toto mundo occidentali aliquae remaneant
personae adultae quae de aliquo sacerdote, lapso vel indigno non au-
dierint.

Ergo proponatur Concilio, et proponatur etiam ut Commissio creetur
specialis ad quaestionem ulteriore studio subiciendam, quia ut ab Em.mo
Cardinali Bea audivimus multum disci potest a studio ut ita dicam socio-
logicorum.

Multi timent ne consideratio quaestionis a Concilio in damnum Ec-
clesiae vertatur sed tendentia hodierna est laudare plus illum qui quae-
stionem spinosam audacter aggreditur quam omnes sciunt existere po-
tiusquam illum qui eandem quaestionem celare tentat.

Exc. Seper: Placet . 15

Exc. Perrin: Placet iuxta modum: secundum animadversiones
Cardinalium Frings, Leger, Dopfner, Bea, et Exc.mi Seper.

Meo sensu, Patres Concilii praesentent tantum votum scriptum ad
Sanctum Patrem.

Processus de reductione ad statum laicum sine obligatione caeli-
batus semper praesententur in foro Dicasteriorum Romanorum.

Adhaereo voto Eminentissimi Richaud.

Exc. Bazin: Placet iuxta modum: secundum observationes Emi-
nentissimorum Cardd. Leger, Cento, Richaud, Suenens, Bea et Archiep.
Lefebvre. Res ne tractetur in Concilio, sed singuli casus referantur ad
S. Sedem ad solutionem obtinendam secundum spiritum huius sche-
matis.

In Concilio, lex caelibatus iterum solemniter proclametur.

Exc. Bernard: Placet iuxta modum: scilicet in voto Em, mi Card.
Suenens, non omissis iis quae dixerunt Em.mi Cardd. Ruffini, Ottaviani
et praesertim Em. mus Card. Bea,

18 Cf. pp. 421-422.

434

SESSIO VII - ACTA

Res non est tractanda in Concilio, sed omnino relinquenda Sanctae
Sedi, e contra in Concilio lex caelibatus solemniter proclametur.

Exc. Yago: Placet ad mentem Em .mi Card. Relatoris, sed res non
in Concilio tractetur. Sive sacerdos lapsus ad statum laicalem redigatur
sive non, scandalum semper manet. Sed hoc scandalum duplex est;

1) scandalum vere datum a sacerdotibus lapsis;

2) scandalum non datum sed receptum a debilibus. EIoc scanda-
lum venit a suppressione alicuius legis ecclesiasticae. Necesse est, mihi
videtur, verum scandalum vitandum esse, et nos misericordiam habere
super fratres nostros qui vere patiuntur.

Exc. Rakotomalala: Placet iuxta modum: ad mentem Eminen-
tissimorum Cardd. Ruffini, Godfrey et Ottaviani.

Exc. Ngo-dinh-Thuc: Non placet.

Solutio mitior, esset alleviatio maxima pro Episcopis cum cura sa-
cerdotum lapsorum, ut ipsi possint animam suam salvare et non conta-
minare animas aliorum aut aliarum, postulet magnam patientiam et
longanimitatem ex parte Episcoporum.

Noto tamen ex experientia viginti quatuor annorum uti Episcopus
quod cum magna patientia et longanimitate salvari potuerunt quasi om-
nes sacerdotes lapsi qui a me cogniti sunt.

Forse illi sacerdotes qui patiuntur tentationes incoercibiles contra
castitatem, possunt incardinari illis ritibus qui presbyteratum uxora-
tum admittunt, et ubi presbyteri uxorati, uti audivimus, magna ser-
vitia reddunt Ecclesiae, ubi ergo illi muneribus utillimis fungi possent,
ea conditione quod possent uxores invenire, quae ita eis placerent, ut
tentationes ab eis auferrent.

Exc. Verwimp: Placet iuxta modum: casus existentes lapsorum
relinquantur iudicio Sanctae Sedis. Verus conatus adhibeatur, mediis
indicatis ab Eminentissimo Patre Bea, ut lapsi ad rectam viam redeant.

Exc. Jelmini: Placet iuxta modum: scilicet in Concilio de hac ma-
teria quam pauce tractetur quia, uti iam dictum est, res satis est peri-
culosa. Dispensatio a lege caelibatus relinquatur Summo Pontifici. Con-
sentio his quae bene dicta sunt ab Em.mo Card. Bea. Sollicitudo erga sa-
cerdotes lapsos quam maxime polleat caritate.

Exc. Suhr: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Card. Bea.

Exc. Sci-iarmach: Non placet: res non tractanda in Sacro Con-
cilio, sed relinquenda solo Summo Pontifici.

DISCEPTATIO - DE SACERDOTIBUS LAPSIS

435

Rev. Gut; Placet iuxta modum: Retenta caelibatus traditione et
disciplina, semper erga sacerdotes lapsos sequendum est adagium evan-
gelicum « superexaltet misericordia iudicio » sicut S. Benedictus tan-
topere inculcat Abbatibus suis in S. Regula. Magis quam alii sacerdotes
illi indigent sacramentis Ecclesiae.

Rev. Sepinski: Placet iuxta modum: i. e.

1) Schema non videtur maturum esse.

2) Mihi placet votum Em.mi Card. Dopfner, ut elaboretur novum
schema de castitate sacerdotali, in quo quaestio de sacerdotibus lapsis
partem tantum habeat.

3) Proponerem ut novum schema praesentetur S. Pontifici, non
vero Concilio.

4) Omnes similes casus reserventur semper unice S. Pontifici, qui
pro sua prudentia et benignitate decidet.

5) Adhaereo v.oto Em.mi Cardinalis Bea, quod attinet ad curam
sacerdotum lapsorum.

Animadversiones minoris momenti ad perficiendum schema:

Ad pag. 6, 10 lin. 9: dicatur « a qua roboris gloriaeque Ecclesiae ma-
gna pars profluit ».

Ad pag. 10, 17 lin. 3: corrigatur: «Post s. Ordinationem».

Ad pag. 10, lin. 26: corrigatur: « colluctantes ».

Ad pag. 10, lin. 32: melius dicatur « possent ».

Ad pag. 1 1 , 18 lin. 10: corrigatur « Quod ad vos attinet ».

Ad pag. 15, lin. 6: indicetur initium citationis signo « .

Ad pag. 16, 19 lin. 14: corrigatur « psyc&opathica ».

Ad pag. 17, 20 lin. 22: corrigatur « psychoses ».

Ad pag. 17, lin. 30: corrigatur « epilepsia ».

Ad pag. 17, lin. 32: corrigatur « psyc^opathia ».

Ad pag. 18, 21 linn. 3-4: dicerem: « confisi sunt gratiam status mu-
taturam esse naturam ».

Ad pag, 19, 22 lin. 4: corrigatur « prodiderunt ».

Rev. Janssens: Non placet ut res deferatur ad Concilium nec ut
publice de re agatur.

Quod ad rem ipsam: dum omnino assentior Em.mi Card. Bea, in-
clinor in maiorem misericordiam ne quasi vi cogamus miserentos et in-

10 Cf. p. 404.

17 Cf. p. 406.

18 Cf. p. 406.
10 Cf. p. 410.

20 Cf. p. 410.

21 Cf. p. 411.

22 Cf. p. 412.

436

SESSIO VII - ACTA

dignos sacerdotes pergere in ministerio sacerdotali cum gravi periculo
non paucarum animarum. Totum negotium reservetur Summo Pontifici.

Adhaereo sententiae Cardinalis Browne de periodo in diaconatu
transigenda ante ordinationem sacerdotalem,

DE ECCLESIAE UNITATE
« UT OMNES UNUM SINT »

(Quinta et Sexta Congregatio: 16-18 iunii 1962) •

1) SCHEMA PROPOSITUM
A COMMISSIONE DE ECCLESIIS ORIENTALIBUS

[I. Opus redemptionis ] 1. Conditor et restitutor generis humani, Deus
verus et unus, « elegit nos (in Christo) ante mundi constitutionem ut essemus
sancti et immaculati in conspectu eius in charitate » ( Eph ., 1, 4), id est in
communione cum Ipso et inter nos homines, quia « Deus charitas est »
(I Io., 4, 16), « et hoc mandatum habemus a Deo, ut qui diligit Deum dili-
gat et fratrem suum» (I Io., 4, 21). Per peccatum, quod est odium (Io.,
15, 22-25), homines seiuncti sunt a Deo et ab invicem, sicut testatur historia
generis humani, in Libris Sanctis enarrata. Per mortem et resurrectionem
Iesu Christi facta est « nova creatura » (II Cor., 5, 17; Gal., 6, 15), « ubi
non est Gentilis et Iudaeus, circumcisio et praeputium, barbarus et Scytha,
servus et liber, sed omnia et in omnibus Christus » (Coi., 3, 11; cf. I Cor.
12, 13; Gal., 3, 28). Induentes Christum ut Novum Hominem per bapti-
smum (Gal., 3, 27; Eph., 4, 24; Coi., 3, 10), fideles in unitatem cum
Christo et inter se renovantur: omnes enim unum sunt in Christo Iesu (Gal.,
3, 28). Fiunt « corpus Christi et membra de membro » (I Cor., 12, 27).

[II. De Ecclesia terrestri et caele sti\ 2. Hoc Corpus Christi est Ecclesia
(Eph., 1, 22-23; 5, 23. 29-30; Coi, 1, 18, 24; cf. I Cor., 12, 27-28), socie-
tas electorum qui Christo uniuntur et ab eo salutem consequuntur.

3. Salus autem nondum plene consummata est. Christus ipse « sedet ad
dexteram Dei » (Mc., 16, 19, etc.), plenus gloria aeterna et consummata:
« Christus resurgens ex mortuis iam non moritur, mors illi ultra non domi-
nabitur » ( Rom ., 6, 9). Fideles autem Christi peccato et morti adhuc subiiciun-
tur, quia mundus hic nondum per secundum adventum Christi absolutus est.

4. Hinc et duplex Ecclesiae status. Ex una parte, iam cum Christo in
coelis consummatur, tamquam « lerusalem nova » (Apoc., 3, 12), « quae
sursum est, libera » (Gal., 4, 26), « Sponsa Agni » (Apoc., 21, 9 ss.). Ex
altera vero parte, ut adhuc in hoc mundo constricta, est imperfecta et con-
strui debet «in templum sanctum in Domino» (Eph., 2, 21), crescere ut

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

437

corpus « in mensuram aetatis plenitudinis Christi » ( Eph ., 4, 13). Oportet
proinde ut structuris societatis humanae utatur, cum ordine rerum tempora-
lium connectatur, et contra elementa mundi (Gal, 4, 3) certet. Ad hoc autem
eget iuncturis, nexibus et coniunctionibus ad compaginem et subministratio-
nem corporis Christi {Coi., 2, 19; Eph., 4, 16). Hic remanent ad tempus
leges et poenae, auctoritas et iurisdictio, hierarchia, inaequalitas superiores
inter et inferiores.

[III. Ecclesia hierarchica~\ 5. Christus prospiciens et volens hanc aedi-
ficationem visibilem suae Ecclesiae in terris, providit ei ministros qui eam
suo nomine educerent et gubernarent. Inter quos ministros eminent apo-
stoli {Eph., 4, 11; cf. I Cor., 12, 28), super quos Ecclesia aedificatur tam-
quam « super fundamentum » {Eph., 2, 20). Et inter apostolos Christus ele-
git Petrum tamquam principem et caput, super quem aedificaret Ecclesiam
{Mt., 16, 18), per eum alios apostolos in fide confirmans {Lc., 22, 31-32),
illosque una cum universo grege pascens {Io., 21, 15-17). Ille qui promisit
se cum suis « usque ad consummationem saeculi » futurum esse {Mt., 28, 20),
manifeste voluit ut ista auctoritas permaneret quamdiu Ecclesia in terris
versaretur. Unde Traditio catholica tenuit et tenet apostolos suam potesta-
tem a Christo acceptam sucessoribus transmisisse, qui sunt episcopi, sicut
Petrus ipse suum munus successori transmisit, qui est caput collegii episco-
palis et simul cum eo Ecclesiam gubernat.

[IV. Unitas visibilis Ecclesiae sub Petro~\ 6. Graviter autem erraret
qui ex dictis concluderet Petrum vel eius successorem Christum aliquo modo
supplantare. Christus est Caput omni modo, in omni ordine, sub omni re-
spectu: est fons gratiae {Io., 4, 14; 7, 37 ss.; Apoc., 21, 6), « lumen vitae »
{Io., 8, 12), dator Spiritus Sancti {Io., 7, 39), rex {Apoc., 19, 16), legislator
{Mt., 5, 17; lac., 4, 12), iudex {Mt., 25, 31 ss,; Act., 10, 42). Petrus vero,
vel eius successor, non est caput nisi modo vicario, et quidem in ordine
iurisdictionis, seu Ecclesiae terrestris et visibilis; ubi gubernat, leges fert,
iudicat in nomine Christi, In ordine gratiae, ipse Successor Petri eam recipit
sicut omnes fideles Christi, et communicat ut instrumentum sacerdotale sicut
omnes ministri cultus. Ordinat tamen quae ad exercitium temporale pertinent
rerum spiritualium, ut sunt sacramenta et praedicatio verbi, de usu potesta-
tis ordinis disponendo per potestatem iurisdictionis. Item de formulatione
fidei iudicat et decernit, sive solus sive cum collegio episcopali, per magi-
sterium infallibile a Christo concessum. •

[V. Unitas Ecclesiae indivisibilis ] 7. Sic acquisita per sanguinem Christi
{Act., 20 28) et super Petrum et Apostolos fundata, sancta Ecclesia volun-
tati sui divini Fundatoris non respondebit nisi una permaneat. « Rogo... ut
omnes unum sint, sicut tu, Pater, in me, et ego in te, ut et ipsi in nobis
unum sint» {Io., 17, 21). His verbis, Dominus noster Iesus Christus non
intendit tantum unitatem Ecclesiae consummatae in coelis, sed etiam con-
struendae in terris; nam addit: « ut credat mundus quia tu me misisti ».
Unitas vero haec Ecclesiae non perficitur nisi sub aspectu etiam visibili vel

438

SESSIO VII - ACTA

temporali, quem voluit Christus, et quidem per submissionem auctoritati ab
eo institutae in terris, scilicet collegio episcopali et eius capiti, Petri suc-
cessori. Heic autem, proh dolor! lamentatur Mater Ecclesia divisiones et
schismata, quae in sinum suum per iniuriam temporum et fragilitatem ho-
minum irrepserunt. Sicut saepe accidit in rebus humanis, dissensiones men-
tium vel cordium, oppositiones individuales vel regionales, ignorantia vel
alienatio, post se traxerunt separationes in ipso grege Christi, ita ut partes
quaedam Ecclesiae se ab auctoritate Vicarii Christi subtraxerint et in coetus
independentes se constituerint. Haec est calamitas nimis dolenda, qua Eccle-
sia Christi crudeliter laesa est et laeditur. Itaque sollemniter profitemur et
declaramus unam tantum esse Ecclesiam, etiam secundum conditionem eius
terrestrem, et istam veram Ecclesiam eam esse quae a Petri successore gu-
bernatur, Alia proinde non datur Ecclesia quae seipsam veram et unicam
profiteri valeat. Neque etiam dicenda est superflua communio cum sede Petri,
ita ut quaecumque Ecclesia terrestris ab hac Sede separata, eodem modo ad
eamdem Ecclesiam invisibilem et coelestem vere pertineat. Error adhuc per-
niciosior, quando regimini temporali cuiusdam civilis gubernii agnoscitur
indebitum ius sese ingerendi in gubernium Ecclesiae, quasi civitas Christia-
norum mere terrestris esset et non primo coelestis (cf. Vhil., 3, 20).

[VI. Unitas in diversitate ] 8, Erraret tamen qui unitatem in capite cum
nimia uniformitate in corpore confunderet. Corpus unum diversa membra
habet, et non parum, suae fortitudinis et pulchritudinis ex ista diversitate
trahit. Sic Ecclesia Christi, se circumstantiis locorum et temporum aptans,
debet et vult servare traditiones, consuetudines, necessitates proprias unius-
cuiusque regionis terrae ubi filii sui degunt, praesertim illarum ubi venera-
biles Ecclesiae Orientales florescunt. Talis autem opportuna diversitas non
impedit, sed e contra postulat auctoritatem unicam quae omnia coordinet,
coadunet et coniungat.

[VII Damna ex divisione ] 9. De cetero neminem latet multos qui bona
fide in separatis Ecclesiis vivunt et a Vicario Christi materialiter tantum et
quasi per traditionem seiunguntur, ab Ecclesia vera quodam modo alienos
non esse, et suam salutem consequi posse. Privantur tamen multis mediis
salutis quae in vera Ecclesia inveniuntur, praecipue institutionibus et directio-
nibus Magisterii, sine quibus fides et mores christiani non perfecte praeser-
vantur. Et quidquid sit de salute individuorum, certum est divisionem in
sinu societatis christianae nocumentum secum ferre nec non magnum dam-
num, tam in expansione interiore et exteriore familiae Christi quam in eius
contra adversas Portas Inferi certamine. « In hoc cognoscent omnes quia
discipuli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem » (Io., 13, 35).

[VIII. Vestigia unitatis\ 10. Unde cum omni fraterna sollicitudine exop-
tat Sacrosancta Synodus ut fratres christiani dissidentes perfectae unitati gre-
gis Christi consulant et in « unum ovile » conveniant, Certo non ignorat
vincula spiritualia, in praeteritis saeculis connexa, quae calamitas divisionis
totaliter solvere non potuit. Immo cum intimo gaudio de communi cogitat

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

439

patrimonio, cuius fratres Orientis simul ac Occidentis haeredes facti sunt,
necnon de traditionibus peculiaribus, quibus a Sanctis Patribus locupletati
sunt, ut ex eis haurientes se ad invicem exornent. Haec sunt communia bona
vi quorum fratres, etsi separati, remanent fratres.

[IX. Opera Ecclesiae de unitate instauranda ] 11 . Fraternitatis in Christo et
communis historiae luctarum victoriarumque pro Eius Regno in terris in-
staurando memor, Ecclesia catholica veritatem in charitate promovens, nun-
quam ab opere cessavit ut communionem omnium in Christum credentium
ubique instauraret, mediis divinis ac humanis adhibitis; Dei in unitate et
trinitate adiutorium incessantibus adprecavit orationibus, Concilia oecume-
nica sacrorum Dominici gregis pastorum adunavit, dubia declaravit, credenda
proposuit, obnubilata illustravit. Romani vero Pontifices, quibus a Christo
Domino expresso mandato fuit commissum in Beato Petro ut agnos ovesque
Eius pascerent [lo., 21, 16-17) et fratres confirmarent (Lc., 22, 32), nun-
quam ab hoc officio charitatis et veritatis saeculis labentibus cessabant nec
cessant, paternis monitis fraternaque invitatione et hortamentis adhibitis,
confisi voluntatem Domini eiusque testamentum « ut omnes unum sint »
[lo., 17, 20-21) tandem aliquando Deo Domino dante consummari « sicut in
caelis, et in terra », ut credat mundus Verbo incarnato a Patre misso {lo.,
17, 21).

12. Sancta proinde haec Oecumenica Synodus ex toto orbe terrarum adu-
nata, muneris sui esse censuit enixa hortatione mentes et corda omnium qui
christiano gloriantur nomine ad hoc adducere ut iunctis precibus et opere,
instantius Deum exorent de ea unitate, quam Christus Dominus, antequam
transiret ex hoc mundo (Io., 13, 1) a Patre exoravit (Io., 17, 11) et effica-
ciora adhibeant media, quibus omnia quae obsunt auferantur, quaeque pro-
sunt promoveantur.

[X. Media supernaturalia~\ 13, Sursum imprimis habenda sunt corda
mentesque et manus nostras extollamus in Sancta unde veniet adiutorium
nostrum (cf. Ps. 120; 133). Etsi enim hoc coniungendi disiuncta opus non
paucos hucusque attulerit fructus, fatendum tamen est tentaminum exitum
spem omnem non implevisse. Quinimmo, tot et tanta adhuc remanent ob-
stacula unioni verae, sincerae et firmae adversantia, ut de felici successu illis
qui tot viribus in sedanda controversia elaborant, desperandum esset, nisi
Dominum Iesum in Evangeliis dicentem audiamus: « Apud homines hoc
impossibile est; apud Deum autem omnia possibilia sunt » (Mt., 19, 26)
et iterum: « Omnia quaecumque orantes petitis, credite quia accipietis et
evenient vobis... Omnia possibilia sunt credenti » (Mc., 11, 24; 9, 23).

14. Si ergo ad tollendum lamentabile discidium, quod a saeculis inter
Ecclesiam catholicam et Ecclesias orientales invaluit et adhuc perdurat, me-
dia humana sint omnino imparia, orationi tamen, dummodo fidem invictam
habeat sociam, omnipotentia quaedam inest, iuxta ipsius Christi promissum,
ad ea efficienda quae videntur hominibus impossibilia vel ardua. Omnes
igitur qui unitati restituendae operam navant, ad hoc supernaturale medium

440

SESSIO VII - ACTA

recurrere imprimis necesse est. Instauratio enim pacis et concordiae inter
Christianos opus est non humanum, sed gratiae, opus utique supernaturale
in quo exsequendo in vanum desudabunt operarii, si Deus cooperator non
exstiterit ( Ps . 126). Unde iubet haec Sancta Synodus ut preces non solum
privatim, sed et publice fundantur ut Deus Ecclesiam suam in unum con-
gregare dignetur.

15. Ad huiusmodi spiritualem conspirationem omnium obtinendam, com-
mendat haec Sancta Synodus, ut preces pro Ecclesiae unitate concinnatae et
commendatae ubique instituantur terrarum; imprimis vero promantur sup-
plicationes novendiales ante diem Pentecostes, a Leone Pp. XIII decretas
« ad maturandum christianae unitatis bonum » ( Divinum illud, 9-5-1897) et
perdurante « octavario orationum pro unione » mensis lanuarii, prout iam usu
inter christianos venit.

16. Cum autem « permagnum unitatis christianae praesidium divinitus
oblatum est in Maria » (Leo XIII, Adiutricem populi, 5-9-1895), ad hanc
adiutricem populi christiani potentem et clementissimam, Virginem et Dei
et hominum viatorum Matrem maiore cum fiducia oportet ut accurratur. Eam
nempe sanctus Germanus Constantinopolitanus hisce vocibus orabat: « Chri-
stianorum memento, qui servi tui sunt; omnium preces commenda, spem
omnium adiuva, fidem solida, tu Ecclesias in unum coniunge » (Or. in Dorm.
Deiparae). Deigenitrici Mariae igitur fidendum, humani generis Protectrici
supplicandum. Et cum de Orientalibus agatur Ecclesiis, specialis de eius
mediatione et protectione militat titulus: egregia scilicet quae in ipsam fue-
runt earum Ecclesiarum merita. Hisce multum sane debetur de veneratione
eius propagata et aucta; in orientalium Ecclesiarum plagis memorabiles di-
gnitatis eius vixisse assertores et vindices, pietate et scriptis gravissimos,
laudatores ardore et suavitate eloquii insignes, Repleatur Oriens et Occidens
ad Deigenitricem et Matrem et refugium omnium christianorum laudatio-
num et deprecationum vocibus, ut Ipsa fiat felix et diuturnum unitatis Chri-
stifidelium vinculum et columen, cuius firma lenique materna vi eorum
omnium qui sunt Christi quique diligunt Dominum Iesum, unus fiat popu-
lus fratrum.

17. Meminerint tandem omnes christifideles orationes eo efficacius suos
effectus obtinere, quo ex puriore humilioreque procedunt corde. Unde mo-
rum integritas et ardens charitas in deprecantibus Deum eiusque Matrem
eluceant. Sciant insuper omnes qui in catholica vivunt unitate haud parvo
pro fratribus procul degentibus offendiculo esse irreligiositatem illorum qui
hoc excelso catholico nomine decorantur, et econtra, sanctitatem vitae catho-
licorum spem esse et germen futurae omnium christianorum concordiae et
unitatis. Quare haec Sancta Synodus iterum enixe commendat christianae
vitae renovationem.

[XI. Media theologica ] 18. Ad hanc ecclesiasticam unitatem omnium
christianorum instaurandam multum praeterea confert recta de divinis et ec-
clesiasticis cogitatio. Methodo enim diversa Oriens et Occidens ad divina

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

441

cognoscenda et contemplanda protenduntur. Non tamen necessarium est ut
mordicus defendatur externa et temporibus locisque accommodata expressio,
dummodo veritas revelata salva in tuto ponatur.

19. Multum sane ad unionem conferet, si in terminis, in conceptibus,
immo in ipsa methodo res theologicas tractandi genio etiam orientali plus
tribuatur et debitus habeatur respectus. Divinarum rerum studiosi igitur, qui
non causas dissidii et differentiarum arte studioseque quaerunt, sed potius
irenicos prosequuntur fines, caveant ne proprios scribendi loquendique modu-
los aliis imponere velint, sed sacra quadam harmonia in rebus creatis prae
oculis habita, communia imo identica ostendant sacrae de divinis scientiae
lineamenta et dogmata.

20. Ad hanc vero concordiam et harmoniam in re theologica obtinendam
magnopere refert recursus ad fontes communes scientiae sacrae. Quare prae-
ter assiduam diligentiam in Sacris Libris excolendis, studium quoque Patrum
tum orientalium tum occidentalium, quod nostris diebus magno quidem in
honore iam est, magis in dies adhuc promoveatur, ut commune Ecclesiae
occidentalis orientalisque patrimonium clarius pateat communisque osten-
datur origo.

21. Curent etiam sacrae scientiae cultores ut in tractandis quaestionibus
theologicis ab acerbis verbis quae ad discidium augendum animosque alie-
nandos non parum contulerunt abstineant et methodum positivam merae
apologiae anteponant. Quod potissimum valeat in exponenda doctrina de Ec-
clesia. Quapropter exoptat Sacra haec Oecumenica Synodus, ut in univer-
sitatibus, athenaeis, facultatibus et Seminariis sacrorum studiorum argumen-
ta ecclesiologica de Ecclesiae unitate assidue tractentur, verus oecumenismus
clare explicetur, catholica veritas a variis formulis et systematibus accurate
distinguatur.

22. Caveant tamen theologi et qui unioni ecclesiasticae adlaborant, ne
falso irenismo quodam ducti, doctrinam catholicam ita conforment vel quo-
dammodo accommodent doctrinis dissidentium, ut puritas doctrinae catho-
licae eiusque claritas detrimentum patiatur vel eius sensus genuinus et certus
obscuretur.

[XII. Media liturgica ] 23. Omnibus quoque notum est quanto cum amo-
re christiani orientales sacra liturgica peragant, quibus fidem suam roborant,
Deum hominum amatorem filiali prosequuntur devotione, Domino Iesu
debitum exhibent obsequium Eiusque Genitrici amorem pietatemque osten-
dunt, pro necessitatibus suis aliorumque quamplurimis ardentes et incessantes
exhibent supplicationes. Sacramentorum vero usu animarum regenerationem,
refectionem et perseverantiam in vita christiana quaerunt atque inveniunt.
In hisce utuntur peculiari quodam patrimonio liturgico et spirituali, a maio-
ribus tradito, et linguis propriis laudes canunt Deo. Quae omnia Sacra haec
Oecumenica Synodus non solum aestimatione debita et laude iusta ample-
ctitur, sed etiam tamquam patrimonium commune universae Christi Eccle-
siae considerat, commendat et custodiendum iubet. Haec enim rei liturgicae

442

SESSIO VII - ACTA

orientalis iure probata varietas et peculiaritas nec non et « augusta antiqui-
tas et praeclaro est ornamento Ecclesiae omni, et fidei catholicae divinam
unitatem affirmat » (Leo XIII, Orientalium dignitas, 1894). Propterea ea-
dem ratione et modo quo in Concilio Florentino declaratum est, etiam haec
Sancta Synodus declarat ritus et caeremonias Orientalium, quae fidei catho-
licae integritatem et mutuam conjunctionem nequaquam impediunt, esse
retinendas et maxima diligentia colendas.

24. Idque sciant ac secum reputent tum qui in catholicae Ecclesiae gre-
mio sunt nati, tum qui desiderio ac voto eidem assequendae velificantur, se
nunquam coactum iri ad proprios legitimos ritus relinquendos qui quidem
aequali aestimatione aequalique decore habendi communem matrem Eccle-
siam exornant. Maxima igitur religione praeprimis ipsi Orientales suos ritus
liturgicos observent in eisque cognitionem semper maiorem usumque sem-
per perfectiorem capiant et in quibus, si ob temporum vel personarum adiun-
cta aliquomodo defecerint, ad avitas venerandasque memorias redire gau-
deant.

25. « Quo loco illud apte cadit animadvertisse, quod sacri ritus, tametsi
per se instituti non sunt ad dogmatum catholicorum evincendam veritatem,
eadem tamen viva propemodum exprimunt splendideque declarant. Qua-
propter vera Christi Ecclesia, sicut magnopere studet ea custodire inviolata
quae, utpote divina, immutabilia accepit, ita in usurpandis eorumdem formis
nonnunquam concedit novi aliquid vel indulget, in iis praesertim quae cum
venerabili antiquitate conveniant » (Leo XIII, Orientalium dignitas, 1894).

26. Haec tandem S. Synodus verba a Paulo Pp. V prolata sua facit de
omnibus sacris ritibus et caeremoniis, quibus Orientales iuxta SS. Patrum
instituta in divinis officiis et sacrosanctae Missae sacrificio, caeterorumque
Sacramentorum administratione aliisque sacris functionibus utuntur, quae,
« dummodo veritati et doctrinae fidei catholicae non adversentur, et com-
munionem cum Romana Ecclesia non excludant, per Unionem tollere aut
extinguere Ecclesiae Romanae intentio, mens et voluntas non fuit, nec est,
neque id dici vel censeri potest nec potuit » ( Solet circumspecta, 1615).
Nulli proinde criminationi aut timori dari potest locus ne Orientales in Ec-
clesia catholica non propriam sed alienam inventuri sint domum. Ad hanc
enim Ecclesiam ipsis late reserata patet ianua, in qua « orientalium dignitas
Ecclesiarum, pervetustis rerum monumentis eisque insignibus commendata,
magnam habet toto christiano orbe venerationem et gloriam » (Leo XIII,
Orientalium dignitas, 1894).

[XIII, Media canonica seu disciplinaria ] 27. Quod de ritibus dictum est,
idem valet etiam de legitimis populorum moribus et consuetudinibus, SS. Pa-
trum institutionibus et ecclesiastica disciplina sancitis, quas Ecclesia catho-
lica semper retinuit, exceptis illis « quae periculum generant animarum et
ecclesiasticae derogant honestati » (Cone. Lat. IV, cap. 4), vel unitati ob-
stant. « Quippe rei catholicae valde nimirum interest eam omnino tolli ac
dilui opinionem quae quosdam ex Orientalibus antehac tenuit, perinde ac

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

443

si. de ipsorum iure, de privilegiis, de rituali consuetudine vellent Latini de-
tractum quidquam aut deminutum » (Leo XIII, Auspicia rerum , 1896).

28. Sancta liaec Oecumenica Synodus vestigiis hisce inhaerens plane agno-
scit et confirmat ius quo Orientalis Ecclesia pollet se secundum propriam ac
peculiarem disciplinam regendi, utpote moribus suorum fidelium magis con-
gruam, atque bono animarum consulendo aptiorem. Id tamen minime obstare
debet unioni quae inter occidentalem et orientalem Ecclesiam vigere debet,
cuius mutuam cognitionem hoc Concilium promovere intendit, unde et mu-
tuus amor provenit et mutua aestimatio.

[XIV. j M edia psychologica ] 29. Iam necessitas urget ut novis quibusdam
rationibus Oriens et Occidens intueantur ad invicem animosque disponant.
Cum omnes quorum « unus est magister Christus », fratres simus ( Mt .,
23, 8), charitas fraternitatis, monente Apostolo, maneat in nobis ( Hehr .,
13, 1). Veri enim Christi agnoscimur discipuli si dilectionem habuerimus ad
invicem (Io., 13, 35). « Qui enim non diligit fratrem suum quem videt, Deum
quem non videt, quomodo potest diligere? » (I Io., 4, 20). Omnes igitur
Ecclesiae Catholicae filii eadem erga fratres separatos se gerant fraterna et
sincera charitate. Magnam aestimationem ac dilectionem fratribus eodem pre-
tiosissimo Sanguine Christi redemptis mente et corde sincere exhibeant.
Sermo cum fratribus separatis sit simplex et rectus, quo « cogitationes pacis
et non afflictionis » (Ier., 29, 11) manifestentur, corda demulceantur et suavi
vinculo pacis et concordiae adstringantur. Qui modus cogitandi quam dili-
gentissime observetur in libris de fide, de liturgia, de historia ecclesiastica
fratrum dissidentium scribendis, in quibus animus auctoris irenicus et solo
studio veritatis et charitatis ductus luce solis clarior eniteat.

30. A. vera et sincera charitate quam longissime typhus falsi et perniciosi
zeli abest. Quem Dominus in discipulis suis ignem de caelis minitantibus,
verbis non ambiguis reprobavit: « Nescitis cuius spiritus estis » (Lc., 9, 55).
Spiritus enim veritatis est spiritus charitatis et verbis utitur blandis et beni-
gnis. Verba autem dura et acerba animum produnt illum, quem Dominus
duro iudicio damnavit: « Qui autem dixerit fratri suo: Raca, reus erit
concilio. Qui autem dixerit: Fatue, reus erit gehennae ignis » {Mt., 5, 22).
Caveant igitur quam studiosissime omnes Christifideles ne ullo modo et
quovis praetextu animis fratrum dissidentium offensas, quantulaecumque
sint, qua loquendo qua scribendo inferant. Nemini liceat iudicio contendere
cum fratribus, cum omnium nostrum unus iudex sit Deus, « scrutans cor, et
probans renes » {Ier., 17, 10). « LIomo enim videt ea quae parent, Dominus
autem intuetur cor » (I Reg., 16, 7). Abstinendum igitur deinceps erit ab
illis terminis, qui iudicium aliquod malignum exprimunt vel secundum aesti-
mationem fratrum dissidentium exprimere reputantur, quamvis iam diu usu
venerint. Veritas historica obiective et irenice statui potest et debet.

31. In documentis quibus historia scissionis Ecclesiae illustratur, multa
proh dolor! inveniri possunt quae spiritui charitatis fraternae et mutuae com-
prehensionis contraria esse videntur. Qua in re qui intra et extra Ecclesiam

444

SESSIO VII - ACTA

sunt ante omnia verba orationis Dominicae corde compuncto et humiliato
iterum atque iterum repetant: « Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos
dimittimus debitoribus nostris ». Illud etiam Domini nostri Iesu Christi in
memoriam revocare iuvat: « Qui sine peccato est vestrum, primus in illam
lapidem mittat » (Io., 8, 7). Gravissimum etiam illud Apostoli animo trepido
volvamus: « Si dixerimus quoniam non peccavimus, mendacem facimus eum,
et verbum eius non est in nobis » (7 Io., 1, 10). Non tumidum pharisaeum,
sed humilem secuti publicanum, pectora percutiamus, misericordiam divi-
nam supplici voce implorantes: « Parce, Domine, parce populo tuo » (Ioel,
2, 17). Erroribus tempore acto utrimque commissis, unius populi christiani
fratres in varias abierunt partes. Spiritu poenitentiae et expiationis omnium
christianorum tandem fiet, ut in una paterna domo seu Ecclesia iterum adu-
nentur.

32. Unitas in necessariis esse debet, ut docet Apostolus: « Unus Domi-
nus, una fides, unum baptisma. Unus Deus et Pater omnium, qui est super
omnes, et per omnia, et in omnibus nobis » (Eph. 4, 5-6). In caeteris vero
praeluceant verba eiusdem Apostoli: « cum omni humilitate et mansuetu-
dine, cum patientia supportantes invicem in charitate, solliciti servare unita-
tem Spiritus in vinculo pacis » (Eph., 4, 2-3), omni spiritu rivalitatis, aemu-
lationis et amoris proprii reiecto, ut revera « super omnes, et per omnia et
in omnibus » sit Deus et quaerantur quae sua sunt.

33. Quoniam inter causas diuturnae separationis, qua adhuc hodie Ec-
clesia scinditur, magni est momenti mutua ignorantia, plurimum iuvabit, si
viri rerum controversarum periti cum fratribus separatis amica instituant
colloquia, in quibus opiniones diversas animo sereno et christiana charitate
inter se discutiant.

34. Ipsi sacri locorum Praesules et Antistites quibus portio gregis Christi
commissa est, colloquia et conversationes cum fratribus dissidentibus oppor-
tune foveant et promoveant. Pastor enim bonus non solum oves in caulis
cubantes, sed ad instar Pastoris Boni etiam extra ovile vagantes inquirit.
Qua in re si negligens fuerit, meminerit antiqui Prophetae acerbis verbis pa-
stores carpentis: «Vae pastoribus Israel!... Quod infirmum fuit non conso-
lidastis, et quod aegrotum non sanastis; quod confractum est non alligastis,
et quod abiectum est non reduxistis, et quod perierat non quaesivistis » (Ez.,
34, 2 ss.).

35. Potestas tenebrarum et « princeps mundi huius » magnam partem ge-
neris humani iugo suo subegit. Divina et humana iam periclitari videntur.
Commune patrimonium christianae civilitatis nobis defendendum est non
solum in religione, sed etiam in modo et ratione vivendi sociali et civili;
in litteris, in artibus, in oeconomia, in re politica, domestica et familiari.
Libertas et dignitas personae humanae nisi collatis viribus omnium christia-
norum efficaciter vix defendi poterit. Exhortatur proinde haec Oecumenica
Synodus omnes qui Christi nomine gloriantur ut aciem communem contra
gliscentem atheismum et materialismum constituant. Virulentus hostis qui

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

445

commune omnibus christianis et in Deum credentibus machinatur et minatur
exitium et ruinam, viribus unitis sustinendus et repellendus est. Qua in
pugna spiritum, homines civitatesque christianae solo auxilio divino freti,
armis spiritualibus confligere debent, « quoniam non est nobis colluctatio
adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes et potestates, adver-
sus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiae, in cae-
lestibus » ( Eph ., 6, 12).

36. In via hac, qua « peregrinamur a Domino » (II Cor., 5, 6), non
semel fratres, qui tenuitate rerum aguntur, obviam habebimus. Absque ulla
« acceptione personarum » (cf. lac., 2, 1) effuso corde manus porrigamus
adiutrices omnibus in Christo fratribus Apostolo graviter monente: « Qui
habuerit substantiam huius mundi, et viderit fratrem suum necessitatem ha-
bere et clauserit viscera sua ab eo, quomodo charitas Dei manet in eo?
Filioli mei, non diligamus verbo neque lingua, sed opere et veritate » ( I Io.,
3, 17).

37. Sed et antiquorum promeritorum grata memoria multum conferre
solet ad emulcendos animos amaritudinibus discidii exacerbatos omnino con-
stat. Monet proinde haec Sancta Synodus omnes Ecclesiae fideles ut fratribus
orientalibus separatis ea libenter agnoscantur in historia, traditionibus et in-
stitutis propriis, quibus de universa Ecclesia bene meriti fuere, prout clare
testantur documenta. « Apud illas enim, inita benignissimo Dei consilio hu-
manae redemptionis primordia, celeriter ad ea properavere incrementa, ut
laudes apostolatus et martyrii, doctrinae et sanctitatis primo honore florue-
rint, primam saluberrimorum fructuum laetitiam ediderint. Ex illis autem
perampla beneficiorum vis in caeteros late populos mire profluxit » (Leo XIII,
Orientalium dignitas, 1894). In illis etiam plagis primi illi magni floruerunt
fidei et veritatis indefessi propugnatores, quam inviolatam servarunt, quam
ipsam « splendore virtutum, magnitudine ingenii, excellentia doctrinae cer-
tatim illustravere Athanasius, Basilius, Gregorius Nazianzenus, Ioannes Chry-
sostomus, uterque Cyrillus, aliique magni complures, quorum gloria ad Orien-
tem atque Occidentem, tamquam communis haereditas aeque pertinet »
(Leo XIII, Praeclara gratulationis, 1894). De orientalibus etiam Ecclesiis
dictum illud praedicatur ut de Ecclesia « septem Conciliorum », quibus fides
et doctrina cbristiana praeclaras obtinuit de errore victorias. De his omnibus
Ecclesia Christi gratam servat memoriam, cuius testes saeculorum decursu
Romani exstant Pontifices et Sancta haec Oecumenica Vaticana Synodus suam
sociat solemnem vocem.

[XV. Media practica ] 38. Hoc spiritu et hac animorum dispositione Ec-
clesia Catholica nunquam cessavit nec unquam cessabit ea omnia adhibere
media ut tandem Christi Domini testamentum de uno ovili et de uno Pa-
store suam plenam nanciscatur exsecutionem (Io., 17, 23). Deo proinde
agendo debitas gratias pro desiderio ecclesiasticae unitatis in variis orbis
terrarum regionibus excitato in animis fratrum separatorum, Sancta haec

446

SESSIO VII - ACTA

Oecumenica Synodus omnibus enixe commendat ut media efficaciora adhi-
beant ut desiderium hoc sperando coronetur fructu.

39. Sacri imprimis Antistites, quos Spiritus Sanctus « posuit regere ec-
clesiam Dei » [Aci., 20, 28) in propriis dioecesibus non solum oecumenicae
advigilent actioni, sed eam promoveant, dirigant et evolvant, congruis adhi-
bitis mediis et debita duce prudentia, idque sui episcopalis esse muneris
reputent. Venerabilia vero Ecclesiarum orientalium catholicarum Capita, qui
patriarchali condecorantur titulo, meminerint sibi primas in hoc labore spe-
ctare partes, quas explebunt si, propriis communitatibus invigilando earum-
que patrimonium spirituale, theologicum, canonicum et liturgicum conser-
vando et promovendo, fratribus separatis persuadeant in Ecclesia Catholica
non solum nihil detrimenti sibi esse timendum, sed potius incremento spi-
rituali frui se posse (cf. Leo XIII, Praeclara gratulationis, 1894).

40. Sacri dein Ministri, episcoporum in cura animarum cooperatores,
gravitatis et necessitatis huius negotii memores, omne adhibeant studium
ut ad hoc parati accedant. Immo, valde optandum est ut in unaquaque dioe-
cesi vel Religione quidam constituatur coetus virorum in rebus orientalibus
peritorum, qui aliis in sacro ministerio confratribus possint esse consilio
et auxilio. Eidem vero coetui suppeditentur a propriis Superioribus necessaria
media et auxilia.

41. Hunc in finem iam Seminariorum Collegiorumque tum saeculares
tum regulares alumni, futuri in Vinea Domini operarii, debite et sufficienter
instruantur in iis quae ad rectam methodum in actione oecumenica pertinent
eorumque mentes et ingenia rerum orientalium convenienti cognitione im-
buantur.

42. Pro clericis praesertim orientalibus vel iis qui in Oriente iussu Supe-
riorum navabunt operam erigatur quoddam Institutum superiorum theologi-
corum studiorum, praesertim in Urbe et ubi necessitas idem postulaverit, in
quo plenum curriculum materiarum theologicarum ad mentem et secundum
methodum Orientalibus magis respondentem instituatur, In aliis vero theo-
logicis facultatibus et Seminariis maioribus habeantur sufficientes lectiones
de materiis orientalibus, ut mutua cognitio aptius promoveatur. Cuius rei
causa etiam clericis dissidentibus orientalibus, si id petant vel a propriis
mittantur pastoribus, aditus pateat ad athenaea catholicorum.

43. Omnes Christifideles vero ne sese excusatos considerent a debita
sollicitudine ad procurandam ecclesiasticam unionem omnium qui christiano
condecorantur nomine. Meminerint se teneri reditum fratrum separatorum
ad unitatem catholicam verbis, opere et potissimum precibus procurare. Quare
de damnis scissionum et dissidiorum nec non de bonis unitatis et concordiae
rite edoceantur.

44. Hunc in finem, occasione data, per eparchias, paroecias, seminaria
religiosasque vel pias domos habeantur « dies pro Oriente », cum aptis con-
ferendis vel collationibus, ecclesiasticis functionibus et ad Deum supplica-

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

447

tionibus, ut animi melius ad ecclesiasticam exoptandam unitatem disponantur
et gratia Dei operi huic sancto abundantior procuretur.

45. Placet apprime huic Sanctae Oecumenicae Synodo hoc in loco laude
condigna extollere conamina et merita plurimarum in orbe catholico vigen-
tium tum clericorum tum laicorum consociationum ad unitatem ecclesiasticam
restituendam. Quas ut intensiorem adhuc promoveant operam, haec Sancta
Synodus valde hortatur, ut collatis consiliis et viribus quantum fieri potest
unitis, in unionem procurandam una manu adlaborent, exemplo ob oculos
habito eorum qui pro Ecclesiae unione usque ad sanguinis effusionem bonum
certamen certarunt, quorum nomina gloriae sunt Ecclesiae, quae nonnullos
ex iis in catalogum Sanctorum suorum adnumeravit. Sancta haec Oecumenica
Synodus enixe commendat et causa eorum qui pro Unitate Ecclesiae sancte
adlaboraverunt, optimis quibusque mediis promoveatur, pro bono totius
Ecclesiae eiusque unitatis promovendae.

46. Ut in unione instauranda maiore cum efficacia procedatur, apud
Sedem Apostolicam constituatur de unitate Ecclesiae promovenda sacrum
Consilium seu Congregatio virorum peritorum ex orientali et occidentali Ec-
clesia delectorum, cuius erit, sub auctoritate Romani Pontificis, negotium
hoc moderari, et pro necessitatibus locorum et regionum omnibus auxilio
adesse.

47. Nobile in devotione erga Sedem Apostolicam manifestanda certa-
men, quo omnes Ecclesiae Catholicae filii orientales aeque ac occidentales fla-
grant et ardent, Patres huius Oecumenicae Synodi ingenti afficit gaudio. Quae
filialis erga Patrem communem amoris inter fratres aemulatio procul dubio
magnum sortiretur incrementum, si in regimine Ecclesiae etiam ex oriente
fratres maiorem adhuc nanciscerentur portionem. Universalis vero Ecclesiae
indoles ad oculos etiam fratrum separatorum apprime demonstraretur si qui
Apostolicae Sedis in variis nationibus vices gerunt ex omni quae sub caelo
est natione seligantur. Id autem quam maxime exoptat haec Oecumenica Sy-
nodus, ut omnes partes aequales Ecclesiae sub uno coalescant Capite, qui
neque orientalis sit neque occidentalis, sed Pater Communis.

[XVI. Unionis conditiones et modus'] 48. Si tandem gratia Dei omni-
potentis et misericordis movente, hominibus vero bonae voluntatis collabo-
rantibus eveniat ut fratres nostri orientales ad unitatem universalis Ecclesiae
accedere et locum ipsis in paterna domo spectantem occupare exoptent,
Sancta haec Oecumenica Synodus animo pervolvens « quod non ingenti di-
scrimine seiunguntur: immo, si pauca excipias, sic cetera consentimus, ut in
ipsis catholici nominis vindiciis non raro ex doctrina, ex more, ex ritibus,
quibus Orientales utuntur, testimonia atque argumenta promamus » (Leo XIII,
Praeclara gratulationis, 1894), ut communi desiderio occurrat, sequentia
statuere decernit.

49. Imprimis a redeuntibus nihil plus exigatur, quam quod necessarium
revera est, ut membra unius, sanctae, catholicae et apostolicae Ecclesiae
Christi reapse fiant. Quare, iis redeuntibus, qui bona fide extra societatem

448

SESSIO VII - ACTA

Ecclesiae catholicae hucusque versati sunt, satis erit si formula quaedam
simplex professionis fidei eis proponatur, qua potiores ac necessariae fidei
veritates, eae praesertim quae Ecclesiae unitatem respiciunt, contineantur.
Ab illis autem, qui ab ecclesiastica unitate proprio actu defecerint, in eorum
reditu, praeter illam modo dictam fidei professionem, expressa errorum
abiuratio ut exquiratur omnino cuique patet.

50. Communitatibus vero orientalibus, si, Deo illuminante et adiuvan-
te, ad unitatem catholicam, sub auctoritate Romani Pontificis redire volue-
rint, servatis iis quae de professione fidei sunt servanda, ius agnoscitur pro-
priam disciplinam servandi eamque sectandi, iis tantummodo quae, si forsan
adsint, rectae fidei aut bonis moribus adversantur expunctis.

51. Cum sacerdotium apud orientales separatos ab Ecclesia cathohlica
servatum sit, nulla adduci potest ratio, ob quam de validitate Sacramentorum
dubium moveatur, si, quae ad Sacramenta conficienda sunt necessaria, ser-
vatis probatis ritibus, a ministro posita fuerint. Quare Ordines sacri apud
orientales separatos conlati ut validi agnoscuntur, atque clericis orientalibus,
cum ad Ecclesiam catholicam reversi fuerint, in quocumque sint gradu ordi-
nati, ius agnoscitur proprium Ordinem exercendi, nisi in casu peculiari, ob
rationes vere graves, aliter a Sede Apostolica fuerit provisum.

52. Ut tandem omne dubium vel minus recta suspicio e medio tollatur,
nemo existimare praesumat statum rerum orientalium in Ecclesia catholica in
hodiernis adiunctis vigentem esse definitivum vel omnino immutabilem et
melioris ordinationis haud susceptibilem, nec in eo obstaculum, quo reditus
ad Ecclesiam catholicam impediatur, quaerat; siquidem disciplina ecclesia-
stica et ordo hierarchicus, secundum necessitatem a Sede Apostolica proba-
tam, mutationem ac perfectiorem valeant recipere formam, quae novis rerum
adiunctis magis respondeat et Orientalium dignitati et momento melius con-
ferat.

k * k

His declaratis et statutis, nil remanet nisi uno ore, sincero

CORDE, IN GRATIA DOMINI NOSTRI IeSU CHRISTI ET IN CHARITATE Dei
ET IN COMMUNICATIONE SANCTI SPIRITUS ILLA REPETAMUS VERBA LlTUR-

giae S. Basilii Magni: « Fac cessent schismata Ecclesiarum »,
« Congrega dispersos et reduc errantes, et coniunge Sanctae Tuae
Catholicae et Apostolicae Ecclesiae ».

Textus apparatus, excussus et probatus fuit in sess. plenariis XLI-XLV, diebus
19/23-X-1961; successive in formam redactus, repropositus et confirmatus voto
omnium Membrorum et Consultorum Commissionis, adlaborante Subcommissione
speciali ad hoc in sessione plenaria selecta.

\Mens Commissionis ]

1) Unanimis fuit sententia Commissionis ut schema ad solos Orientales
separatos restringatur, ob competentiam sibi propriam et ob impossibilita-

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

449

tem quaestionem hanc recte et efficaciter tractandi relate ad omnes ab Eccle-
sia catholica dissidentes, De eadem quaestione, respectu praesertim habito ad
Protestantes, tractabit, ut videtur, Commissio Theologica in capite « de Oe-
cumenismo ».

2) Ut ex ipso textu patet, decretum alloquitur imprimis et directe omnes
fideles Ecclesiae catholicae, tum orientales tum occidentales, et nonnisi indi-
recte ad Orientales separatos fit allusio. Hoc modo schema Decreti manet
circumscriptum limitibus convenientibus Concilio Oecumenico Ecclesiae ca-
tholicae.

3) Aliis decretis de quibusdam quaestionibus peculiaribus orientalibus
provisis, Commissio alia omnia vota Praelatorum et Universitatum in Ante-
praeparatoria data collegit et excussit, ut media apta pro labore ad reconci-
liandos Orientales proponeret, a Concilio probanda et ab omnibus catholicis
adhibenda.

4) In votis etiam erat plurium Praelatorum ut quaestio de unitate Eccle-
siae terminis Orientalibus magis aptis et acceptis proponeretur in Concilio,
quod desiderium Commissio adimpleri conata est, octo primis articulis me-
thodo biblica concinnatis, aliis ad constitutionem « de Ecclesia » remissis.

5) Quod spectat ipsam formam expositionis in schemate adhibitam, Com-
missio censuit eam melius ipsi naturae rei tractatae et characteri hortatorio
dispositionum propositarum respondere.

6) Praeterea in mente erat ut forma talis adhibeatur, ut textus apparatus
posset etiam ad modum « Litterarum Synodalium de Ecclesiae unitate » pro-
poni, si id magis expedire videatur.

7) Commissio de Ecclesiis Orientalibus censuit praesenti schemate appa-
rato se exsolvisse mandatum a Ss.mo sibi datum, ut in ordine ad Concilium
Oecumenicum tractet « de modo reconciliandi Orientales dissidentes », in-
terpretando dictionem « reconciliandi » sensu latissimo, i. e. eam ad ea omnia
extendendo, quae animos ad unionem disponunt, praeparant, ad eam quae-
rendam ducunt et tandem ipso actu reconciliationis strictae dictae coronant
( Quaestiones , p. 20, n. c).

N. B. : Praesens decretum considerari debet ut secundum, et forsan ultimum decre-
tum generale a Commissione de Ecclesiis Orientalibus in Concilio proponen-
dum.

2) RELATIO EM.MI P. D. HAMLETI IOANNIS CARD. CICOGNANI
PRAESIDIS COMMISSIONIS DE ECCLESIIS ORIENTALIBUS

Pontificia Commissio de Ecclesiis Orientalibus, inde a laborum
suorum initio, certior fieri voluit, quid variae Ecclesiae Orientales se-
paratae sentirent de celebratiSne Concilii Oecumenici Vaticani II.

Hinc amplissima testimoniorum copia collecta est de variis opinio-

450

SESSIO VII - ACTA

nibus fratrum dissidentium, atque rursus vetustissima quaestio agitari
coepta est, utrum unio cum Ecclesia Catholica instaurari posset. Ac pri-
mum, causae spei non modicae haud defuerunt, atque investigationes
historicae, theologicae et patristicae de Conciliis susceptae sunt, una
cum disceptationibus quae unitati instaurandae favebant; at simul etiam
suspiciones, timores, ac repugnantiae interdum vehementes seu oppo-
sitio orta sunt. Praeterea huc illuc, apud Orientales dissidentes, fuerunt
qui unitatem quamdam foederativam proponerent, quae scilicet, prae-
termissis difficultatibus ex doctrina ortis, niteretur vinculis christianae
caritatis et mentis culturae; apud ipsos enim doctrina de primatu atque
infallibilitate Romani Pontificis obstat unitati assequendae.

Cum res ita se haberent, valde opportunum visum est parare ac
sternere viam, qua unitas efficaci ratione promoveretur. Interea autem
Episcopi et catholicae studiorum Universitates vario modo mentem suam
de hac re aperuerunt, etiam opportuna media ad id efficiendum propo-
nendo.

Quod autem statim luce clarius omnibus patuit, hoc fuit, quod nempe
christiani orientales dissidentes studiosa sollicitudine oculos ad Conci-
lium Vaticanum II coniciunt, ut in eo aliquid cernant, quod ad ipsos
pertineat.

Valde igitur expedit, ut proximum Concilium, quamvis directe ac
primum ad unionem restaurandam non spectet, aliquid tamen magni
momenti proferat, quod gratum acceptumque fratribus separatis videa-
tur. Quam ad rem, opportunum videtur, si quoddam documentum pro-
ponatur, ubi orientales dissidentes agnoscant pristinae doctrinae capita,
quae ipsorum Patres atque Doctores necnon antiqua Concilia docuerunt;
et quidem contineat genericam adhortationem christianis omnibus di-
rectam, sive catholicis sive dissidentibus, quae eos ad allaborandum pro
unione excitet, quaeque simul ad eam obtinendam apta media propo-
nat. Animadvertendum probe est, documentum huiusmodi, utpote quod
a Concilio Oecumenico sit edendum, hac de causa plurimum valiturum
esse apud Orientales.

Uti patet, fieri non potuit quin propositum schema ageret de fide
atque Ecclesiae unitate, licet eaedem quaestiones etiam a Commissione
Theologica pertractarentur. Praeterea idem schema suapte natura directe
ad omnes fideles pertinet, ad Orientales autem dissidentes tantum in-
directe. Pars didactica huius schematis ratione Orientalium propria
confectum est; scilicet Sacrae Scripturae loci passim afferuntur. Totum
autem documentum eo potissimum spectat, ut Orientales dissidentes
cum Ecclesia Catholica reconcilientur. Huiusmodi « reconciliatio » sensu
latissimo sumitur;- complectitur enim non solum actum reconciliationis,

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE 451

verum etiam ea quae ad illum actum ponendum praeparant atque dispo-
nunt.

Hoc schema varias partes complectitur, quarum prima de Ecclesiae
unitate agit, nempe de unitate in Christo et in eius Ecclesia. Elaee de-
scribitur uti aedificata « super fundamentum apostolorum » et Petro
capite visibili; uti « aedificatio crescens in templum sanctum in Do-
mino », vivens in unitate, etsi frondet in varietatem. Si dissensus lu-
gendi sunt, adhuc tamen de unitate loquitur magnum illud commune
spirituale patrimonium, quod ad unitatem invitat.

In schemate deinde media indicantur, quae ad unionem efficiendam
conducunt. Scilicet, Oecumenicum Concilium hortatur christifideles ut
supplicationes adhibeant, Maria auspice; rerum divinarum studium
promoveant; profundius investigent veritates oecumenicas methodo theo-
logica et patristica; devitent falsum irenismum. Peculiari modo etiam
suadetur Orientalibus ut ritus suos colant, cum in eis veritates fidei eni-
teant; magno in honore habeant consuetudines suas antiquitate vene-
randas suaque privilegia religiose servent; omnes — ex Oriente et Oc-
cidente — in mutua caritate ac spiritu dulcedinis vivant, invicem sibi
benefacientes, et praeclaras ante acti temporis glorias gratantes reco-
lentes. Valde quoque commendantur media practica, uti sunt consocia-
tiones ad unionem efficiendam spectantes.

Denique in schemate nonnulla innuuntur atque proponuntur, quae
conferre possunt ad mutuam fiduciam fovendam, et ad curam praestan-
dam iis Orientalibus, qui ad unitatem accedere student. Ita v. gr. modus
formulae fidei adhibendae proponitur; clare et palam sciatur quod fra-
tribus separatis ius agnoscitur propriam disciplinam servandi; itemque
agnoscatur validitas Sacrorum Ordinum in separatione receptorum; et
ita porro.

Hoc schema, quod ad omnes fideles pertinet sive Orientales sive
Occidentales, indirecte spectat etiam ad Orientales separatos, et quidem
ad eos tantum, non autem ad ceteros christianos qui a Catholica Ec-
clesia dissident; cuius rei ratio facile patet.

Non desunt quidem in hoc schemate quaedam aliquantulum obscu-
ra, vel etiam minus propria theologice, et declaratione indigent: v. gr.
in pagina 6, 1 linea 10, illud verbum « imperfecta » quod Ecclesiae tri-
buitur, delendum est, cum non bene congruat Ecclesiae, « societati per-
fectae ». In folio adnexo adnotavi emendationes quas censeo faciendas
esse.

Omnibus perpensis, persuasum omnino habeo, hoc schema acceptum

1 Cf. p. 436.

452

SESSIO VII - ACTA

admodum fore Orientalibus universis. Exinde enim manifesto patet,
qua actuosa sollicitudine catholici ad fratres separatos animum cogita-
tionesque suas convertant; ac res magni momenti erit, quod Concilium
Vaticanum II documentum edat ad ipsos nominatim spectans, quod
nunc et in posterum veluti « magna charta » habendum erit, cum de
unione restauranda agetur,

Hoc denique documentum supra et praeter praeterita infaustae me-
moriae, concinnatum est, ac clolendas elapsi temporis vicissitudines si-
lentio prorsus praeterit. Hoc revera documentum vox Ecclesiae est, atque
paternum Successoris Petri invitamentum, qui ingrediendum rectum
iter ostendit; est testimonium fidei Orientis in Concilio oecumenico so-
lemniter affirmatae; pignus illius spei semper fovendae pro Ecclesiae
Catholicae unitate, et ulterior gradus ad mutuam meliorem existimatio-
nem quam iam feliciter produxit ipsa enunciatio Concilii Vaticani II.

* *

Ad pag. 6, 2 lin. 10: deleatur « est imperfecta ».

Ad pag. 6, linn. 19-20: verba « leges et poenae » ponantur in fine,
post verba « inter et inferiores ».

Ad pag. 6, linn. 25-27: deleantur verba: « Inter quos ministros
eminent apostoli, super quos ». Et lin. 27 hoc modo incipiat: « Super
apostolos etc. ».

Ad pag. 6, lin. 37: loco «Unde Traditio... » dicatur: «Unde do-
ctrina catholica tenuit et tenet Christum ipsum voluisse potestatem apo-
stolis datam transmittendam successoribus seu episcopis ». Hoc modo,
deleri possunt primae quatuor lineae pag. 7. 2 3

Ad pag. 7, lin. 15: deleatur verbum « terrestris et ».

Ad pag. 8, 4 linn. 2-3: potius dicatur: « scilicet episcopis eorumque

capiti, Petri successori ».

Ad pag. 8, lin. 20: loco « Neque etiam dicenda est superflua », di-
catur: « Necessaria est »; et post verbum « separata » (lin. 23), scri-

batur: « non certe eodem modo etc. ».

Ad pag. 13, 3 lin. 10: mutetur « in conceptibus » in aliquid aliud,
ex. gr.: «in ratione dicendi ».

Ad pag. 20,“ lin. 24, loco « separatis » dicatur « dissentientibus ».

Demum, ratio habeatur, passim, duorum verborum « unio » et
« unitas »; opus unionis promovere volumus; Ecclesia est « una » in
se ipsa; duo verba non sunt semper promiscue sumenda.

2 Cf. p. 436.

3 Cf. p. 437.

4 Cf. p. 438.

5 Cf. p. 441.
0 Cf. p. 445.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

453

3) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Ruffini: Legi hoc schema maxima cum attentione et cre-
scente per paginas commotione. Paucis emendatis verbis, existimo adhor-
tationem schematis dignam esse quae a christianis omnibus orientalibus,
tum catholicis tum acatholicis, cognoscatur. Ardor caritatis quo tota
perfunditur in pectora orthodoxorum — qui dicuntur — alte descen-
deret.

Nihilominus aliquid animadvertendum censeo:

Pag. 5, 1 lin. 13: « nova creatura » non habetur per mortem et resur-
rectionem Iesu C. nisi radicitus (in radice); ut quis nova fiat creatura,
secundum ipsius Pauli doctrinam, necesse est inseratur per fidem et
baptismum in Christo.

Pag. 6, 2 lin. 6: Ecclesia dicitur cum Christo in caelis consummata.

Verum redemptio consummabitur, seu plena perfectaque pro nobis
erit quando mortui resurgent, in fine mundi.

Pag. 7, 3 lin. 1: Non est rectum dicere: « Apostolos suam potestatem
a Christo acceptam successoribus transmisisse », Successores enim Apo-
stolorum potestatem non acceperunt ab Apostolis, sed ab ipso Christo,
qui talem potestatem voluit esse in sua Ecclesia « usque ad consumma-
tionem saeculi ».

Eadem pag. 7, lin. 14 et ss.: Auctoritas seu potestas Petri, eiusque
successoris, melius et clarius describeretur his verbis: ... eius succes-
sor, nimirum Pontifex Romanus, est verus Christi Vicarius, totius-
que Ecclesiae caput et omnium christianorum pater ac doctor, cui D. N.
Iesus Christus iurisdictionem plenam, immediatam, supremam et uni-
versalem ad regendam gubernandamque Ecclesiam per totum orbem
diffusam contulit.

Pag. 11/ lin. 27: « ...ut preces pro Ecclesiae unitate». Ecclesiae
unitas est nota, ipsius Ecclesiae, indefectibilis; dicatur proinde: «... pro
christianorum unitate ».

Pag. 16, 4 5 lin. 24 s.: « ...confirmat ius quo Orientalis Ecclesia pol-
let... ». Loco vocabuli « ius » ponatur « facultas ».

Pag. 19, 6 lin. 4: « Ecclesia scinditur ». Christiani scinduntur, non
autem Ecclesia.

4 Cf. p. 440.

5 Cf. p. 443.

0 Cf. p. 444.

1 Cf. p. 436.

2 Cf. p. 436.

3 Cf. p. 437.

454

SESSIO VII - ACTA

Pag. 22/ lin. 23 s. : Studia quae desiderantur pro Orientalibus, aptum
locum suum obtinere possunt et obtinent in Pontificio Athenaeo Pro-
pagandae Fidei.

Ad Seminaria autem quod attinet, iuvabit meminisse duo praeclara
documenta edita a S. C. de Seminariis et Studiorum Universitatibus:
1) De opera in Orientalibus studiis ponenda, 28 aug. 1929 ( Enchir .
Clericorum, 1274-1277) et 2) De peculiari die quotannis pro Oriente
christiano celebrando, 27 ian. 1935 ( Enchir . Clericorum, 1345-1346).

Pag. 23/ lin. 35 s.: Id Consilium — si necessarium sit — constitua-
tur apud S. C. pro Ecclesia Orientali.

Card. Leger: Mihi valde placet praesens schema de unitate Ec-
clesiae. Exprimitur enim formulationibus aliquando perpulchris et inge-
niosis, sine tamen ulla concessione doctrinali, mens vere pastoralis et
oecumenica. Propono ut habeatur schema, secundum eandem mentem et
spiritum, redactum pro dissidentibus christianis non orientalibus.

Sequentes modificationes propono:

Numerus 4. Linea 13. Aliquis nexus deest inter secundam et ter-
tiam sententiam. Dicatur: « Oportet proinde, ob condicionem socialem
et temporalem genens humani, ut structuris humanae... etc. ... ».

Linea 20. Loco verbi « inaequalitas » quod iam exprimitur sub
verbo « auctoritas », dicatur « relationes superiores inter et inferiores ».

Numerus 6. Linea 15. Melius diceretur « seu Ecclesiae in statu
terrestri et visibili ».

Numerus 7. Pagina 8/ linea 14. Loco formulae « itaque solemniter
profitemur et declaramus », propono formulam « itaque, ob fidelitatem
erga Christi voluntatem, profiteri et declarare debemus... ».

Numerus 8. Linea 32. Maius explicite dicatur opportunitas diversi-
tatis culturarum in unitate. Pro Ecclesia enim haec diversitas significat
profundiorem et meliorem investigationem Revelationis. Dicatur « ... et
non parum suae fortitudinis et pulchritudinis atque explorationis facul-
tatum ( vel divitiarum) suarum ex ista diversitate trahit ».

Numerus 11. Pagina 9, 10 linea 37. Forsan attenuetur formulatio
adhibita, ob negligentiam non Ecclesiae sed catholicorum pro unitate
instauranda. Dicatur «... nunquam ab opere cessare voluit... » loco
« cessavit ».

Media supernaturalia. Sicut opportune notatur momentum precum
ad Beatam Virginem Mariam, etiam maxime interest ut foveantur pre-

7 Cf. p. 446.

8 Cf. p. 447.

0 Cf. p. 438.
10 Cf. p. 439.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

455

ces ad Sanctum Spiritum, principium amoris et unitatis, quique magnum
locum habet in theologia orientali. Propono ut habeatur paragraphus
specialis de intercessione apud Sanctum Spiritum.

Numerus 18. Pagina 13, 11 linn. 7 et 8. Dicatur «... dummodo ve-
ritas revelata recte atque tute intelligatur et exponatur ». Quae formu-
latio melius significaret quod veritas non est tantum conservanda sed
etiam dicenda.

Numerus 19. Id quod in illo numero dicitur melius enucleetur. Non
enim facile intelligitur sensus illius paragraphi.

Numerus 32. Linea 36. Verbum « aemulatio » non necessario sen-
sum peiorativum habet. Dicatur ergo « falsae aemulationis ».

Numerus 38. Linn. 15-16. Non mihi videtur opportune iudicare
de praeterito, ob negligentiam christianorum. Dicatur simplicius: « Ec-
clesia Catholica nunquam cessabit ea omnia... etc. ».

Numerus 40. Linea 9. Loco loquendi de dioecesi et Religione, quod
non est divisio habitualis, dicatur: « ... in unaquaque dioecesi, quidam
constituatur coetus virorum, tam cleri saecularis quam regularis... etc. ».

Numerus 49. Mihi videtur quod verba diversa opportune adhibenda
sunt ad significandum ingressum illorum qui formaliter exierunt ex
Ecclesia et illorum qui tradi tionaliter tantum exierunt. Linea 35 dicatur
« imprimis ab ingressum in Ecclesiam petentibus nihil plus exigatur... ».
Linea prima, pagina 25, 12 loco « iis redeuntibus », dicatur « ingredien-
tibus ». Item, linea 13 eiusdem paginae, loco « redire », dicatur « ac-
cedere ».

Numerus 51. Timeo quin, pro acceptatione sacerdotum ad mini-
sterium exercendum in Ecclesia catholica, disciplina proposita insuffi-
ciens sit. Melius praeviderentur difficultates sat generales dicendo:
« exercitium ministerii providebitur per normas ab auctoritate compe-
tenti statutas ».

Card. Bea: Schema a Commissione de Ecclesiis Orientalibus pro-
positum valde placet; interim tamen de solis Orientalibus agit. Sed
multa quae dicuntur, etiam ad communitates ex « Reformations » pro-
venientibus pertinent. Tamen haec postea in Schemate nostri Secreta-
riatus « De Oecumenismo Catholico » exponuntur. Haec omnia postea
in unum Schema coniungenda erunt, ita tamen ut proprium Caput « de
Ecclesiis Orientalibus » agat.

Ad Schema propositum pauca notare liceat.

11 Cf. p. 441.

12 Cf. p. 447.

456

SESSIO VII - ACTA

Quae habentur in nn. 1-4, nimis diffusa videntur; id autem com-
modi habent, quod multa ex S. Scriptura afferunt. Quae tamen pag. 7, 18
sub IV dicuntur de primatu, iam nimis theologica sunt neque imme-
diate ex testibus allatis sequuntur; v. g. « de usu potestatis Ordinis
disponendo per potestatem iurisdictionis » (pag. 7, linn. 24-25).

Pag. 8, 14 linn. 11-12: «partes quaedam se ab auctoritate Vicarii
Christi subtraxerint »: dicendum esset potius: « a corpore Ecclesiae ».

Pag. 8, lin. 18 dicitur: « veram Ecclesiam esse quae a Petri succes-
sore gubernatur »: mentio facienda esset etiam Episcoporum.

Pag. 8, lin. 29 s.: « uniformitas » non solum ex « unitate Capi-
tis » deduci posset, sed etiam ex aliis fafctoribus, v. g. ex nimio studio
omnia eodem modo tractandi; ex exaggerato conceptu unionis iuridi-
cae et sim.

In n. VIII (pag. 9 18 ) « vestigia unitatis » paulo fusius explicari pos-
set. Sunt multa talia « vestigia », quae in Schemate diversis locis affe-
runtur, v. g. in n. 23 (pag. 14 16 ), in n. 48 (verbis Leonis XIII), in n. 51
(Ordines sacri). Adiungi possent Sacramenta, veneratio B. M. Virginis,
communitates religiosae etc.

Ex ipso Schemate apparet, quantopere iam Leo XIII haec omnia
inculcaverit. Re quidem vera « reconciliatio earum gentium quae a Ro-
mana Ecclesia matre non uno tempore nec una de causa secesserunt »,
ei summopere cordi erat. Cogitabat imprimis de Orientalibus Ecclesiis,
sed ea quae pro ipsis agit, « aeque unitati aliis in gentibus redintegrandae
posse conducere », sibi manifestum esse dicit. Propterea litteris d. d.
19 martii anni 1895 « peculiare ac stabile Consilium, sive, uti loquuntur,
Commissionem » instituit, quae Commissio, ipso vivente, 22 sessiones
habuit, sed post eius obitum, pro dolor! existere desiit. Videtur igitur
nostri Concilii esse id, quod maximus ille Pontifex feliciter coepit, in no-
vis mundi et Ecclesiae condicionibus ad felicem exitum perducere, quam-
quam ut iam ipse monuit, « diuturni sit laboriosique operis ».

13 Cf. p. 437.

14 Cf. p. 438.
lfi Cf. p. 438.

10 Cf. pp. 441-442.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

457

De Commissione Pontificia ad reconciliationem

DISSIDENTIUM CUM ECCLESIA FOVENDAM

Leo PP. XIII
Motu Proprio

Optatissimae in una fide reconciliationis earum gentium, quae a romana
Ecclesia matre non uno tempore nec una de causa secesserunt, nova quodam-
modo Nos ponere initia et plena caritatis admovere invitamenta, iam inde
ab apostolica epistola Praeclara studiose contendimus. Ad rem quidem eam
sumus aggressi, quae, ut alias monuimus, diuturni sit laboriosique operis,
eademque utilitatis non ita proxime eventurae. At vero, praeter summam
divinae opis fiduciam qua maxime sustentamur, optima quaeque sunt Nobis
adiumenta in id quaesita; in primisque visum est pro gravitate et amplitudine
causae opportunum, aliquot ex Dilectis Filiis Nostris S. R. E. Cardinalibus
in communionem consiliorum adsciscere. Tales reapse institutas apud Nos
congressiones, principio ad rationes ecclesiarum orientalium spectare volui-
mus; placuitque propterea advocare et audire praesentes Venerabiles quoque
Fratres, earumdem nationum vario ritu Patriarchas. Ita factum feliciter, ut
quaedam rerum capita sint a Nobis, edita haud multo ante constitutione
Orientalium dignitas ecclesiarum, definita et decreta: quae, tametsi, per se
ad veterem catholicorum legitimam per Orientem disciplinam conservan-
dam tuendamque propius pertinent, aeque tamen unitati aliis in gentibus
redintegrandae posse conducere manifestum est. Iamvero hunc Nos primum
reputantes initarum congressionum fructum, eisque continuandis probe intel-
ligentes quantum praesidii ad ceteras etiam propositorum partes iure liceat
expectari, idcirco induximus animum illud providere ut huiusmodi institu-
tum certiore quodam pacto certaque constantia, quamdiu ipsa postulaverit
res, permaneat vigeatque secundum vota perutile.

Itaque sententiam Nostram litteris hisce tradentes, peculiare esse ac
Stabile Consilium, sive, uti loquuntur, Commissionem decernimus atque edi-
cimus, proprio munere et cura deditam reconciliationi dissidentium foven-
dae. Ea constabit ex nonnullis S. R. E. Cardinalibus, quos Pontifex liomina-
tim designet, quibus ipse praesit, quique coram eo statos habeant conventus.
Primosque ex instituto nominamus: Miecislaum Ledochowski, Benedi-
ctum Mariam Langenieux, Marianum Rampolla del Tindaro, Vin-
centium Vannutelli, Aloisium Galimberti, Heribertum Vaughan,
Iosephum Mariam Graniello, Camillum Mazzella.

Erunt praeterea, ut sacris in Consiliis urbanis assolet, convenienti nu-
mero Consultores, item a Pontifice designandi: in quibus pari loco ii habe-
buntur quos Patriarchae catholici orientales, tamquam legatos suos in Urbe
consistentes, singuli singulos, destinaverint. Consultorum sit, doctrinam suam,
prudentiam, rerum usum naviter conferre cognoscendis instruendisque cau-

458

SESSIO VII - ACTA

sis quae in deliberationem Pontificis et Cardinalium, quos supra diximus,
deferantur: deferet autem ille ex Consultoribus, cui Pontifex mandaverit
eiusdem Commissionis esse ab actis; cui propterea licebit eis ipsis pontificiis
congressionibus ex officio interesse.

Haec vero consilia et decreta, quorum exitum auspiciis providentissimi
Dei praecipue commendamus, rata firmaque consistere auctoritate Nostra vo-
lumus et iubemus.

Datum Romae apud Sanctum Petrum die xix martii anno mdcccvc, Pon-
tificatus Nostri decimo octavo.

Leo PP. XIII

Card. Browne: Schema bonum et fraternum est. Cum sit naturae
dogmaticae vellem attendere ad ea quae sequuntur.

a) In pag. II, 17 n. 14, ad lineam 15 dicerem «unitati Christiano-
rum ». Item ibi in linn. 23-24 corrigenda est phrasis « ut Deus Ec-
clesiam suam, in unum congregare dignetur ».

b) In pag, 14, 18 n. 21, linn. 4-5, corrigenda esset phrasis « ... catho-
lica veritas a variis formulis... accurate distinguatur ».

c) In pag. 16, 19 n. 28, linn. 24-26, suggererem ut dicatur « ... plane
agnoscit disciplinam etc. » omittendo vocem tus. Omnis enim mera di-
sciplina quamdam mutabilitatem habet adiunctam.

d) In pag. 19, 20 n. 33, lin. 4, puto melius esse aliam phrasim in-
venire distinctam ab illa scii. « qua adhuc hodie Ecclesia scinditur ».

e) In pag. 23, 21 in quibusdam locis revertuntur phrases unitas ec-
clesiastica restituenda, unitas Ecclesiae promovenda et similes. Puto
quod bonum esset in nostro documento exactius loqui dicendo unitas
Christianorum, unitas fraterna et similes.

/) Nescio quid dicendum de pag. 18, 22 par. 31. Noto a) nunquam
esse confitendum Ecclesiam ipsam peccasse; b) sine dubio peccata in
omni controversia posse adesse in hominibus ab utraque parte. Sed ipsum
schisma, vel in casu Reformatorum ipsa haeresis est ab una sola parte.

Beat. Saigh : 23 II nous plait d’abord de louer ce Schema « de Eccle-
siae unitate », qui constitue indubitablement un progres par rapport

17 Cf. p. 439.

18 Cf. p. 441.

10 Cf. p. 443.

20 Cf. p. 444.

21 Cf. pp. 446-447.

22 Cf. pp. 443-444.

23 Animadversiones Beat. Saigh lectae sunt, lingua latina, ab Exc.mo Edelby,
Archiep. Edesseno.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

459

aux documents anterieurs du Saint-Siege, surtout dans la maniere de
s’exprimer. Pour une plus grande perfection, nous nous permettons de
faire les remarques suivantes:

1) Dans ce Schema il est trop souvent question encore du retour
des brebis au bercail de Pierre, de freres dissidentes, etc. II faudrait
revoir soigneusement tout le texte, afin cfien eliminer toute allusion of-
fensante. Ainsi on evitera que le texte ne produise sur les Orthodoxes un
effet contraire a celui qu’on vise. Le Schema parle des moyens psycholo-
giques de preparer Punite. Or c’est la le premier moyen. Que l’on parle
de brebis egarees dans un sermon ou en petit comite, passe... Mais en
parier dans un document conciliaire officiel, dont le but est precisement
de rapprocher les coeurs, c’est pour le moins faire preuve de manque
de psychologie.

2) En pariant des droits, privileges, dignites, honneurs, etc. a sau-
vegarder en faveur de PEglise orientale, le texte use d’expressions gene-
rales, repete certaines declarations du Pape Leon XIII. Mais Pexperience
nous a appris que ce genre de declarations n’aboutit a rien; il sert plu-
tot a montrer que la pratique administrative est contraire aux affirma-
tions theoriques des Papes. Il faudrait plutot que le texte du Decret con-
ciliaire aflirme les droits que les Patriarches des Eglises orientales recla-
ment si fort depuis plusieurs annees: la place des Patriarches dans la
hierarchie de PEglise, leur liberti de gouvernement interieur, la dimi-
nution des recours a la Curie Romaine, la conservation du rite de ceux
qui veulent acceder a la re-union, etc. Cela ne semble pas tres clair
dans le Schema qui nous est propose,

3) Nous preferons que ce Schema soit fait, ou du moins revu, par
le Secretariat pour PUnion des Chretiens. Ce Secretariat a comme com-
petence propre Petude de ces questions, et il dispose du personnel ap-
proprie a ces sortes de sujets.

4) Il faudrait eviter partout le mot « dissident », a plus forte rai-
son les mots « heretiques » ou « schisma tiques ». Dire plutot: « freres
separes », ou simplement « orthodoxes ». La charite exige de nous
que nous appellions chacun du nom dont il desire etre appele. Cela ne
veut pas dire que nous partageons pour cela sa propre conviction inte-
rieure et le sens personnel qu’il attache a son nom.

5) Au n° VII (page 9 24 ), il est dit des freres separes qu’ils sont pri-
ves « multis mediis salutis quae in vera Ecclesia inveniuntur, praecipue
institutionibus et directionibus Magisterii, sine quibus fides et mores
christiani non perfecte praeservantur ». I/expression est exageree et

24 Cf. p. 438.

460

SESSIO VII - ACTA

meme un peu fausse. Le Magistere de PEglise n’est pas seulement celui
du Pape de Rome, et il ne faut pas croire qu’ils sont prives a tel point
des moyens de salut eternel que leur foi et leurs moeurs en sont un peu
corrompus. Revoir toute cette phrase dans un sens plus irenique.

6) Le n° 24 (page 15 25 ) affirme une fois de plus que les Orientaux qui
reviennent a Punite catholique ne seront jamais forces de devenir latins.
C’est vrai theoriquement. Pratiquement on a tout fait et l’on continue a
faire dans certaines regions, comme en Palestine et dans tout le Proche-
Orient, pour que, de fait, les orientaux deviennent latins. Et cela au su
de Pautorite supreme, qui ne semble pas avoir reagi jusqudci autrement
qu’en renouvelant les declarations theoriques de conservation des rites
orientaux. C’est tout le proces de la « latinisation » quMl faudrait ici
ouvrir. Ce que le Concile devrait faire, c’est plutot une action concrete
et energique pour condamner a jamais la « latinisation » de POrient.

7) Le n° 45 (page 2 3 20 ) exprime le voeu que soient introduits les pro-
ces de beatification et de canonisation des « martyrs de Punion ». Tout
en reconnaissant la legitime de ce desir, nous croyons utile de faire sa-
voir que notre patriarcat, dans un souci d’apaisement, evite de pousser
les causes de ces « martyrs de Punion », si les orthodoxes y ont joue un
rble peu flatteur. N’oublions pas non plus que POrthodoxie a egalement
ses martyrs du catholicisme...

8) Avec le Schema, n° 46 (page 23), nous demandons instamment
que le Secretariat pour 1’Union des Chretiens soit transforme, apres le
Concile, en dicastere permanent de la Curie Romaine. De ce Dicastere,
il ne faudrait pas ecarter systematiquement les oecumenistes qui se trou-
veraient parmi les catholiques de rite oriental, dont Paction, bien que
decriee a present, sera de plus en plus efficace pour rapprocher les
coeurs.

9) Nous souhaitons aussi, avec le n° 47 (page 24 27 ) 1’internationali-
sation de la Curie Romaine, afin de donner de Padministration cen-
trale de 1’Eglise une vue vraiment catholique, c’est-a-dire universelle,
internationale. Trop souvent nos freres separes voient dans la Curie
Romaine une affaire nationale d’une peuple determine, comme un pa-
trimoine de famille ou une nation determinee a tous les interets et pousse
a la centralisation, moins par souci du bien de PEglise que par souci de
ses interets. Il faut dementir cette vision des choses.

10) Les nn os 48-52 (pages 24-26 28 ) parient des conditions de Punion
globale des chretiens orthodoxes d’Orient avec la Sainte Eglise Catho-

28 Cf. p. 442.
Cf. p. 447.

Cf. p. 447.

Cf. pp. 447-448.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

461

lique. En envisageant cette hypothese, le Schema les invite a occuper
dans PEglise Catholique la place qui leur revient. Nous ignorons quand
et comment une reunion globale de la sorte pourra etre possible. Mais
ce dont nous sommes surs, c’est qu’il y a deja dans PEglise Catholique
des communautes hierarchisees de rite oriental. A ces communautes il
faut donner la place qui est ainsi reservee et promise a tout POrient.
L’Orthodoxie observe avec soin le comportement du Saint-Siege Romain
a Pegard de ces groupes orientaux unis. De la fagon dont ces groupes
orientaux unis sont traites dans PEglise Catholique, POrthodoxie conclut
au traitement qui lui est reserve si la re-union venait a s’accomplir. Aussi
quand nous reclamons que soient sauvegardes a POrient catholique et
a ses chefs hierarchiques leurs droits, leurs privileges, leur digni te, leur
rang dans Pensemble de la hierarchie catholique, ce n’est pas des avan-
tages personnels que nous reclamons: c’est Pinteret meme de 1’union
des chretiens que nous poursuivons. Si cela etait un jour compris, bien
des difficultes tomberaient.

Au n° 50, le Schema affirme une fois de plus que PEglise catholique
entend respecter la discipline propre des Orientaux, mais repete la
malheureuse reserve: « iis tantummodo quae, si forsan adsint, rectae
fidei aut bonis moribus adversantur expunctis ». Cette reserve est offen-
sante. Il n’y a absolument rien dans la discipline authentiquement orien-
tale qui soit contraire a la foi et aux bonnes moeurs.

Le n° 51 promet aux clercs orthodoxes qui reviendraient a Punite
catholique leur maintien dans Pordre sacre deja regu, « nisi in casu pecu-
liari, ob rationes verae graves, aliter a Sede Apostolica fuerit provisum ».
Cette reserve se justifie. Par contre, la pratique actuelle de reserver au
Saint-Office Padmission de tout clere orthodoxe indistinctement nous
parait susceptible d’amendement. Il vaut mieux, pensons-nous, laisser
cela au prudent arbitre des Ordinaires locaux, sans nier le droit du Saint-
Siege Romain a intervenit, comme le dit le Schema, « ob rationes vere
graves ».

4) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Tis serant: Placet iuxta modum: cum correctione paucorum
verborum a Patribus proposita.

Card. Aloisi Masella: Placet iuxta modum: iuxta ea quae expo-
sita fuerunt ab Em.mis Cardinalibus Ruffini et Browne.

Card. Ferretto: Placet iuxta modum: ad mentem Em. mi Cardi-
nalis Cicognani, Relatoris.

462

SESSIO VII - ACTA

Carcl. Lienart: Placet iuxta modum: ratione habita de his quae
animadverterunt plures Patres praesertim Em. mus Card. Bea et Rev.mus
Procurator Patriarchae Melkitarum.

Card. Tappouni : 1 Placet.

Card. Copello: Placet ad mentem Em.mi Card. Cicognani.

Card. McGuigan: Placet iuxta modum: attentis dictis a Card.
Browne et a Praelato Orientali qui locutus est.

Card. Frings: Placet iuxta modum: iuxta ea, quae dixerunt Em.mus
Browne et Delegatus Patriarchae Maximi IV Saigh Melchitarum.

Card. Ruffini: Placet iuxta modum . 2

Card. Valeri: Placet: ad mentem Em.mi Card. Cicognani.

Card. Siri: Placet iuxta modum: in voto Em.mi Relatoris et Card.
Browne.

Card. McIntyre: Placet iuxta modum: cum commentariis Em.mi
Relatoris in concordia sum.

Card. Quiroga y Palacios: Placet iuxta modum: ad mentem
praecipue Em. morum Relatoris, Ruffini (praesertim ad lineam 13 pagi-
nae 7 3 ) et Browne.

Card. Leger: Placet iuxta modum: ratione habita animadversionum
Em.mi Card. Relatoris et adnexorum. 4

Card. Montini: Placet, ac magis placeret si schema, ad Concilium
quod attinet, in forma breviori redigeretur. Ratio habenda est de ob-
servationibus a Patribus factis.

Card. Giobbe: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Card. Re-
latoris ac debita ratione habita eorumque quae dixit Em.mus Card. Brow-
ne, revisis quibusdam adnotationibus ab Exc.mo Procuratore Patriarchae
Melchitarum factis.

Card. Cento: Placet iuxta modum: attentis observationibus Emi-
nentissimorum Cardinalium nec non Patriarchae Melchitarum, in quan-
tum non offendant veritatem.

1 Sextae Congregationi non interfuit.

2 Cf. pp. 453-454.

3 Cf. p. 437.

4 Cf. pp. 454-455.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

463

Schema cum Secretariatu pro Unione Christianorum completetur et
perficiatur.

Card. Garibi y Rivera: Placet.

Card. Godfrey: Placet iuxta modum: attentis iis quae dixit
Em.mus Card. Ruffini et in voto Em. mi Relatoris et Card. Browne.

Nil dicendum puto nisi quod quando loquimur de precibus pro
unitate Ecclesiae certa aequivocatio est. Unitas Ecclesiae iam existit:
unitas Christianorum non existit: melius esset caute loqui ne videamus
negare vel potius unitatem Ecclesiae iam in facto esse non admittere.

Card. Confalonieri: Placet iuxta modum: scilicet quaedam verba
temperentur, iuxta mentes hinc inde propositas.

Card. Richaud: Placet iuxta modum: attentis observationibus a
Patribus factis.

Card. Konig: Placet, ad mentem Relatoris.

Card. Dopfner: Placet iuxta modum: iuxta animadversiones Card.
Browne et aliquas adnotationes Procuratoris Patriarchae Melchitarum.
Componatur schema cum schematibus Secretariatus pro unione Christia-
norum fovenda.

Card. Marella: Placet ad mentem sci. Em, mi Relatoris, attentis
aliquibus animadversionibus a Patribus factis.

Card. TragliA: Placet iuxta modum: i. e. iuxta vota Em.morum
Card. Browne et Ruffini.

Card. Santos: Placet, in voto Em. mi Cardinalis Relatoris.

Card. Ritter: Placet, ad mentem Relatoris.

Card. CoussA: Placet iuxta modum: secundum Em.mi Relatoris
votum.

Card. Silva Henriquez: Placet iuxta modum: secundum animad-
versiones quas propono.

1) Textus officialis decreti sit graeca lingua exaratus, cuius tamen
latina versio addenda est.

2) Pag. 6, 8 lin. 13: Post verbum « proinde » addere « ex ipsa Chri-
sti institutione ».

3) Pag. 9, 8 lin. 4: Pro verbo « multos » ponatur « omnes ». Om-

ft Cf. p. 437.

0 Cf. p. 438.

464

SESSIO VII - ACTA

nes qui bona fide in separatis Ecclesiis vivunt materialiter tantum a
Romano Pontifice segregati sunt, secus bona eorum fides periisset.

4) Pag. 9, 7 lin. 8: Post verbum « salutem » addatur « certe »; do-
ctrina enim haec gratissima est omnibus Christianis.

5) Pag. 9, lin. 37: Demptis verbis a « nunquam » ad « instauret »,
eorum loco « communionem omnium in Christo credentium semper de-
sideravit eamque procuravit ».

6) Pag. 15, 8 lin. 25: Oratio simpliciter verbo « est » compleatur.
Facta aliqua historica hyperbolicae redactioni adversantur.

7) Pag. 16, 9 lin. 15: Citatio textus Concilii Lateranensis IV omit-
tenda est. Primo quia Concilium ab Orientalibus separatis non agno-
scitur vere oecumenicum, deinde etiam quia si consuetudines et mores
sunt legitimi, a SS. Patribus probati, ullo modo intelligi potest eos
« periculum posse generare animarum vel ecclesiasticam derogare ho-
nestatem ». Facillime textus ut SS. Patribus iniuriosum haberetur.

8) Pag. 25, 10 lin. 4: Professio illa fidei ita concipienda videtur ut pro
diversis casibus variationes admittat, quin etiam cum ipsis redeuntibus
consilia ad hoc conferantur.

9) Generatim expedire videtur ut una vice primatus Summi Ponti-
ficis expressis agnitis verbis, alias decretum locutione « communione
cum eo » utatur, utpote traditionali et fratribus separatis gratiori.

Card. Suenens: Placet iuxta modum: i. e. ratione habita eorum
quae dicta sunt a Patribus et quae simul essent componenda in syn-
thesi quadam ubi iura veritatis et iura caritatis ex aequo essent tra-
ctanda.

Card. Di Jorio: Placet iuxta modum: ad mentem Em. mi Card.
Browne.

Card. Bea: Placet iuxta modum: debite attentis iis quae plures
Em.mi Cardinales et Delegatus Patriarchae Melchitarum, et quae ipse
notavi. 11

Card. Browne: Placet iuxta modum: attentis dictis a pluribus Pa-
tribus, Ruffini, Traglia et ab aliis, et iis quae scripto adiungo. 12 Ea omnia
quae dicta sunt ab Exc.mo Archiepiscopo Melchitarum examini possunt
subiaci.

Card. Albareda: Placet iuxta modum: ad mentem Em. morum
Cardinalium Relatoris et Browne.

10 Cf. p. 448.

11 Cf. pp. 455-456.

12 Cf. p. 458.

7 Cf. p. 438.

8 Cf. p. 442,

9 Cf. p, 442,

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

465

Beat. Gori: Placet iuxta modum: ad mentem Card. Relatoris et
Em. morum Cardd. Browne et Ruffini.

Beat. Cheikho: Placet.

Exc. 0’Connor: Placet ad mentem Em.mi Relatoris et attentis
animadversionibus ab Em.mis Patribus factis.

Exc. Ujcic: Placet, secundum expositiones Em.mi Card. Browne.

Exc. Antezana y Rojas: Placet iuxta modum: ad mentem prae-
cipue Em.morum Cardd. Ruffini, Leger, Browne, Bea et aliorum Pa-
trum.

Exc. Beras: Placet, ad mentem Em.morum Cardd. Relatoris et
Bea.

Exc. Cooray: Placet iuxta modum: i. e. prudenter perpensis ob-
servationibus omnibus quae facta sunt in hoc coetu.

Optandum ut unum decretum conficiatur ex hoc decreto et ex duo-
bus decretis de oecumenismo Cardinalium Ottaviani et Bea.

Exc. McKeefry: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Rela-
toris. Observationes Em.mi Card. Browne et Exc.mi Delegati Patriar-
chae Melchi tarum considerandae sunt.

Exc. Lefebvre: Placet iuxta modum: ad mentem Eminentissimi
Card. Browne.

Exc. Alter: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Relatoris.
Principia maxime placent. Magis autem abbreviari poterint pro actis
Concilii Oecumenici et totum documentum incorporari in appendice
documentorum. Rationes Exc.mi [Delegati] Patriarchae Melchitarum
deserviunt prudenti considerationi.

Exc. Graner: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Relatoris
et secundum observationes Em.morum Cardinalium Ruffini et Browne.

Exc. Hurley: Placet iuxta modum: habita ratione eorum quae
dicta sunt ab Em.mo Cardinali Relatore, Em.mis Patribus Ruffini, Bea
et Browne, attentis etiam observationibus Exc.mi Delegati Patriarchae
Melchitarum quae conditiones Orientis et animarum dispositiones in
lucem ponunt.

Exc. Perrin: Placet: ratione habita de his quae dixerunt Patres
praesertim Eminentissimus Bea et Excellentissimus Deputatus Patriar-
chae Melchitarum.

466

SESSIO VII - ACTA

Componatur schema cum eo de Secretariatu pro unione Christia-
norum.

Exc. Seper: Placet iuxta modum: i. e. attentis dictis ab Em.mo
Card. Bea.

Exc. Bazin: Placet iuxta modum: ratione habita observationum
Cardd. Bea, Browne, Ruffini.

Exc. Bernard: Placet iuxta modum: ad mentem Eminentissimi
Cardinalis Bea et Em. mi Card. Browne.

Exc. Yago: Placet iuxta modum: attentis his quae dixerunt Car-
dinalis Browne et Delegatus Patriarchae Melchitarum.

Exc. Rakotomalala: Placet.

Exc. Ngo-dinh-Thuc: Placet iuxta modum: iuxta observationes
Em. morum Ruffini et Browne. Animadvertendum est quod non omnes
fratres orientales separati nominentur orthodoxi, item quod caput ali-
cuius religionis in Vietnam sese vocet Papam et alius in America ut pater
divinus, inde non semper possumus ad unitatem fovendam admittere
nomina quae separati sibi elegerunt.

Exc. Verwimp: Placet.

Exc. Jelmini: Placet.

Exc. Suhr: Placet iuxta modum: ad mentem Em. mi Relatoris et
ratione habita de eis quae dixerunt Em.mus Card. Bea et Exc.mus De-
legatus Patriarchae Melchitarum.

Exc. Scharmach: Placet iuxta modum: attentis observationibus
Patriarchae Melchitarum.

Rev. GuT: Placet. Summo honori et gloriae erit Concilio hoc de-
cretum, quo magnus passus fit versus unionem Christianorum tantopere
desideratam.

Rev. Sepinski: Schema placet, immo valde placet; in voto Em. mi
Relatoris.

Proponerem ut textus non in forma decreti sed exhortationis pu-
blici iuris fiat.

Animadversiones minoris momenti ad perficiendum schema:

Animadversio generalis: adhibeatur semper idem modus scribendi.
Praeferrem hunc modum scribendi: caelum, caelites etc. Sed ordinarie

DISCEPTATIO - DE ECCLESIAE UNITATE

467

hoc schema utitur hoc modo: coelum, coelites etc. Conformetur huic
modo pag. 5, 13 lin. 25; pag, 10, 14 lin. 17; pag. 17, 15 lin. 22.

Ad pag. 9, 10 lin. 12: dicatur melius: « Et quidquid est ».

Ad pag. 9, lin. 15: melius scribatur: « interiore et exteriore ».

Ad pag. 9, lin. 28: melius scribatur: « heredes ».

Ad pag. 9, lin. 33: corrigatur sic « Opera Ecclesiae »,

Ad pag. 12, 17 lin. 3: melius scribatur « maiore cum fiducia ».

Ad pag. 12, lin. 7: corrigatur sic: « in unum coniunge ».

Ad pag. 12, lin. 27: melius scribatur: « ex puriore humilioreque ».

Ad pag. 15, 18 linn. 12-13: sic interpunctio fiat: « et in quibus, si ob
temporum vel personarum adiuncta... ».

Ad pag. 16, 19 lin. 36: « Cum omwes quorum unus est magister... ».

Ad pag. 17, lin. 17: scribatur «fratrum separatorum».

Ad pag. 18, 20 lin. 2: scribatur «fratrum separatorum».

Ad pag. 18, linn. 11-12: fiat interpunctio: «Dimitte nobis debita
nostra, sicut et nos ».

Ad pag. 18, lin. 34: corrigatur sic: « cum patientia ».

Ad pag. 19, 21 lin. 12: dicatur: « cum fratribus separatis ».

Ad pag. 19, lin. 21: corrigatur sic « non quaesistis ».

Ad pag. 20, 22 linn. 26-27: fiat sic interpunctio: « bene meriti fuere,
prout clare ».

Ad pag. 21, 23 lin. 5: melius scribatur: « hereditas ».

Ad pag. 22, 21 linn. 31-32: melius dicatur « clericis separatis ».

Ad pag. 23, 25 linn. 35-36: proponerem: « Sacrum Consilium seu
Officium ». Non reputo opportunum instituere Congregationem proprie
dictam.

Ad pag. 25, 26 linn. 24-25: sic interpunctio fiat: « atque clericis orien-
talibus, cum ad Ecclesiam... ».

Rev. Janssens: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Card.
Browne, habita ratione animadversionum Beat. Patriarchae Melchitarum.

13 Cf. p. 436.

14 Cf. p. 439.

15 Cf. p. 443.
10 Cf. p. 438.

17 Cf. p. 440.

18 Cf. p. 442.

19 Cf. p. 443,

20 Cf. p. 443.

21 Cf. p. 444.

22 Cf. p. 445.

23 Cf. p, 445.

24 Cf. p. 446.

25 Cf. p. 447.
20 Cf. p. 448.

468

SESSIO VII - ACTA

DE APOSTOLATU LAICORUM

(Sexta Congregatio: 18 iunii 1962)

1) SCHEMA PROPOSITUM
A COMMISSIONE DE APOSTOLATU LAICORUM

Declaratio

Documenta quae a Commissione de Apostolatu Laicorum hic praebentur,
fructus sunt laboris qui e duplici initio originem repetit : nempe ab opusculo
cui titulus « Quaestiones Commissionibus praeparatoriis Concilii Oecumenici
Vaticani Secundi positae » necnon ab Episcoporum « Votis ». Utrimque di-
versae concretae condicionis Ecclesiae resonantia audiebatur, cuius diversitatis
a Membris et Consultoribus ipsis in discussionibus ratio habita est.

Quo melius tum « Quaestionibus » tum « Votis » satis fieret, Commissio-
nis studia iuxta tres Subcommissiones distributa sunt, a quibus, quin de om-
nibus sermo fieri potuerit, latissimus tamen rerum conspectus necessarius
erat, iuxta mandatum nostrae Commissioni concreditum, ne quidquam de
nostrae aetatis alicuius momenti rebus negligeretur.

1. In tractatione nostra praeprimis notare voluimus, sive providentissi-
mum Deum in christifdeles maiorem responsabilitatis sensum in apostolatu
infudisse, sive quanta effici possint pro regno Dei a christianis viventibus in
mediis negotiis mundi huius celeriter ac penitus sese evolventis, cuiusque
saepta principiorum Evangelii expertes esse periclitantur.

Tunc apostolatus laicorum in tota sua extensione enituit, iuxta multipli-
ces et varias operositates; absque dubio tamen cum in Sacramentis Baptismi
et Confirmationis fundamentum habeat, maxima apostolicorum officiorum
pars tum clericis tum laicis communis est; nec facile saepe distingui potest
quid reapse ad clericos, quid vero ad laicos pertineat.

Caeterum vero, diversa saepta considerantes in quibus laici apostolatum
exercent, non semper adeo facile erat percipere sub quonam aspectu religioso
aut sociali, res potius scrutari oporteret; determinata via nobis eligenda fuit.

2. Erae sentium Ecclesiae condicionum consideratio laboribus nostris
viam adaperuit atque stravit : in « Notionibus Generalibus » postquam visio-
nem generalem de Laicis in apostolatu Ecclesiae delineavimus, de habitudine
laicorum ad caeteros Ecclesiae Ordines in Ecclesia locuti sumus : nempe de
habitudine ad Hierarchiam, ad sacerdotes, ad religiosos; deinde de apostolatu
laicorum a singulis exercendo — de iis laicis ratione habtyq qui peculiari ac
permanenti titulo ad Ecclesiae servitium addicuntur — / de familia, ut apo-
stolatus sublecto, tandem de diversis organizationibus-. quae omnia quaestio-
nem de necessaria mutua coordinatione involvunt; denique autem de spiritu

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

469

quo laici in apostolatu duci debent ac de formatione qua indigent ad hunc
finem consequendum.

3. Insuper, ob diversas pro diversis nationibus condiciones, impossibile
fuit, prout nunc res iacent, maiorem conceptuum acclarationem et magis de-
terminatam terminologiam exhibere. Hinc enim quaestiones doctrinales com-
petentiam nostrae Commissionis excedebant: documenta nostra doctrinam
non tangunt nisi quatenus id ad intelligibilitatem quaestionum confert; qui-
bus in casibus traditionalem doctrinam invocamus. Inde vero maxima pars
sive quaestionum determinandarum , sive usitatae terminologiae, sive structura-
rum, nondum illam maturitatem assecuta esse videbantur quae solvi possent.

Quapropter optimum nobis visum est, documenta exarare quae sollem-
ne ad actionem invitamentum atque incitamentum essent, ac simul princi-
pia directiva generalia proponerent nostris aptata temporibus: quo magis
vero haec omnia praesentes rerum condiciones minime negligant, principia
haec ulterioribus necessariis progressibus viam pandunt.

Prooemium generale

[ Christus Apostolus ]

« Sic... Deus dilexit mundum ut Filium suum unigenitum daret, ut om-
nis qui credit in eum non pereat, sed habeat vitam aeternam. Non enim
misit Deus Filium suum in mundum ut iudicent mundum, sed ut salvetur
mundus per ipsum »/

Constituit ergo Eum Pater « Apostolum et Pontificem confessionis no-
strae » 2 et sacramento voluntatis suae proposuit « instaurare omnia in Chri-
sto, quae in caelis et quae in terra sunt, ... in laudem gloriae ipsius ». 3

Christus autem, quae placita sunt Patri semper faciens 4 venit in mundum,
et, similis fratribus per omnia, 5 habitavit in nobis 6 atque nos ad se vocavit ut
cum ipso manentes, amici eius, immo unum cum ipso fieremus in Ecclesia
Sancta, socii passionum et consolationis 7 necnon missionis eius in universo
mundo.

[ Unum cum Christo ]

Ecclesia autem Christi est Civitas Dei Viventis et Ierusalem Caelestis, 8
eius membra sunt « cives sanctorum et domestici Dei, superaedificati super
fundamentum apostolorum et prophetarum, ipso summo angulari lapide,
Chrito Iesu »; 9 immo ad Christum pertinent, testante Apostolo: « Vos
autem estis corpus Christi et membra de membro ». 10 « Quicumque enim in
Christo baptizati estis Christum induistis. Non est Iudaeus neque Graecus,
non est servus neque liber, non est masculus neque femina: omnes enim
vos unum estis in Christo Iesu ». n Si ergo christifideles unum sunt in Christo
et « singuli.,, alter alterius membra », 12 vivant oportet in perfecta commu-
nione sanctorum, « caritate fraternitatis invicem diligentes, honore invicem

470

SESSIO VII - ACTA

praevenientes; ...necessitatibus sanctorum communicantes»: 13 etenim «si
quid patitur unum membrum, compatiuntur omnia membra; sive gloriatur
unum membrum, congaudent omnia membra ». 14

[ Missio Ecclesiae pro totius mundi salute - Omnes fideles participes ]

Item, quia Ecclesia unum cum Christo est, cuius regale sacerdotium et
opus Redemptionis in terris continuat, tota se et indesinenter impendit in
missione implenda eiusdem, qui ait: « Et alias oves habeo, quae non sunt
ex hoc ovili; et illas oportet me adducere: et vocem meam audient, et fiet
unum ovile et unus pastor ». 15 Nec sinit caritas Christi, qua vivunt membra
eius, ullum, qui veri nominis christianus esse cupit, ab hoc opere salvifico
se eximere: « Etenim qui Deum diligit non velle nequit ut omnes eum dili-
gant; qui autem proximum suum vere diligit, haud nequit sempiternam eius
salutem non optare vel nolle. Iamvero in hoc, tamquam fundamento, apo-
stolatus consistit; qui nihil aliud est quam usus quidam christianae illius ca-
ritatis qui omnibus hominibus praescriptus est »; 18 « hoc enim bonum
est et acceptum coram Salvatore nostro Deo, qui omnes homines vult salvos
fieri, et ad agnitionem veritatis venire ». 17

[. Missio Ecclesiae extenditur etiam ad ordinem temporalem - Laicorum pars ]

Denique cum Christus sit « Principium, Primogenitus ex mortuis, ut sit
in omnibus ipse primatum tenens, quia in ipso complacuit omnem plenitu-
dinem inhabitare, et per eum reconciliare omnia in ipsum, pacificans per
sanguinem crucis eius, sive quae in terris sive quae in caelis sunt », 18 Eccle-
siae missio est mundum quoque temporalem, immo materialem, utpote crea-
turam ingemiscentem et parturientem usque adhuc, liberare « a servitute cor-
ruptionis in libertatem gloriae filiorum Dei », 10 omnibus membris suis po-
tissimum vero christifidelibus laicis cooperantibus: quod Divina Provi-
dentia in media rerum mundi condicione ad ipsius Ecclesiae operas gerendas
et dirigendas disposuit.

[Laicorum actio semper in apostolatu Ecclesiae locum habuit ]

Laicorum cooperationem inde ab exordio Ecclesiae locum habuisse lucu-
lenter ostendunt Actus Apostolorum 20 eorumque Epistolae. 21 Iam tempore
persecutionum partem habuerunt in diffamando sermone Domini, in apolo-
giis conficiendis pro religione christiana, in scientiis et arte christiana evol-
vendis. Quantum posterioribus antiqui et medii aevi saeculis ad orbem
evangelica lege fermentandum contulerint viri et mulieres in alta potestate
civili positi, quantum coetus operibus misericordiae sese devoventes, quan-
tum multiplicium professionum sodalitia nemo est qui ignoret. Errarunt qui-
dem aliquando in recte determinando temporalium rerum ordine ad spiri-
tualia: splendida tamen protulerunt in multis populis documenta et monu-
menta quae Ecclesiae virtutem universi mundi sacrandi illustrant.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

471

[Condiciones hodiernae ]

Recentioribus saeculis, apud plures gentes occidentales praesertim, Divi-
na Providentia permittente, multae provinciae ordinis temporalis sese eman-
ciparunt ab ordine spirituali, declinantes ad atheam usque et naturalisticam
autonomiam, cum detrimento utriusque ordinis. Recentissimis tamen tempo-
ribus signa multiplicari videntur felicis cuiusdam rerum conversionis: cum
enim profundiores quaestiones progressu scientifico et technico — aucto in
dies hominum numero et ampliato rerum profanarum dominio — oriantur,
non pauci homines adiguntur, saecularismi angustias superare mentemque
suam veritatibus ac rebus divinis aperire; messis magnae conspicimus spatia
dilatata quae laicorum praesertim exspectant apostolatum. Accedit quod in
regionibus nuper Evangelio conciliatis condiciones novarum communitatum
christianarum saepe Ecclesiae primordia imitantur atque repetunt; quae com-
munitates laicos in nationibus iam diu luce evangelica expertis cooperari de-
siderant cum laicis nativis, ut novus in universali Ecclesia apostolicus impe-
tus praeparetur.

Eodem tempore, non sine peculiari Spiritus Sancti motione, in christifi-
delium animis et in ipsa communitate christiana vividior et profundior
sensus Ecclesiae efficiebatur ac efficitur et inde magis magisque clarior per-
suasio etiam laicos arctissimo vinculo ad Ecclesiam pertinere et de vita ipsius
participare ac respondere, immo et ipsos Ecclesiam esse ac ut membra Ec-
clesiae proprium munus adimplere in hac communitate idque necessarium
esse ad ipsius vitam aeque evolvendam . 22

Hierarchia proinde, de animarum et mundi salute sollicita, eoque magis
quo urgentioribus in dies premitur necessitatibus evangelizationis et curae
pastoralis, possibilitatem cleri longe excedentibus, instantius in dies etiam
laicos arcessere non desiit neque desinit, ut missioni Ecclesiae Evangelii an-
nuntiandi omni creaturae et omnia in Christo instaurandi cooperentur.
Laeto conspicit animo laicos qui, plures in dies, his omnibus moti allecti
sunt et alliciuntur, ut seipsos ad opus Ecclesiae impendant.

[Exhortatio']

Has igitur Romanorum Pontificum atque universi orbis episcoporum
voces excipiens et urgens, haec Sacrosancta Synodus laicos magnopere horta-
tur ut aetatis huius nostrae gravitatem, necnon eius praegravia pericula ve-
hementesque perturbationes atque eximiam intelligant spem; agnoscant quo-
que se, ut membra viva et actuosa Ecclesiae, munus et partes habere, quae
ab aliis neque praestantur, neque praestari possunt.

Immo, ipse Christus, per hanc sanctam Synodum, omnibus christifide-
libus ardentem invitationem renovat ut omnes cum ipso intimius in dies
iungantur et, quae illius sunt, ut propria sentientes , 23 in eius salvificam mis-
sionem consocientur: denuo eos mittit in omnem civitatem et locum, ut
illi viam sternant , 24

472

SESSIO VII - ACTA

Proinde haec Sacrosancta Synodus christifideles omnes enixe pro Deo et
propter Deum obtestatur ut Christo eos vocanti pareant et Spiritus Sancti
docibiles fiant. 25 Ab omnibus, sive sacerdotibus, sive religiosis, sive laicis,
instanter expetit ut momentum cooperationis laicorum in apostolatu Christi
et Ecclesiae agnoscant, utque in auxilium fratrum et Ecclesiae Christi omnes
unanimiter praesto sint.

NOTAE

1 Io. 3, 16-17.

2 Hebr. 3, 1.

3 Eph. 1, 10-14.

4 Cf. Io. 8, 29.

5 Cf. Hebr. 2, 17.

6 Io. 1, 14.

7 2 Cor. 1, 7.

8 Cf. Hebr. 12, 22.

9 Eph. 2, 19-20.

T0 I Cor. 12, 27.

11 Gal. 3, 27-28.

12 Rom. 12, 5.

13 Rom. 12, 10-13.

14 I Cor. 12, 26.

15 Io. 10, 16.

10 Cf. Pius XI, ad Episc. Argent. Reip., 4-2-31: A.A.S., 34 (1942), p. 245.

17 I Tim. 2, 3-4.

18 Coi. 1, 18-20.

19 Rom. 8, 21.

20 Cf. 4,-2 sqq.; 8, 4; 9, 36; 12, 12; 16, 14; 18, 1.

21 Cf. Rom. 16, 3 sqq.; I Cor. 16, 19; Coi. 4, 14; I Thess. 1, 6 sqq.

22 Pius XII ad Cardinales, 18-2-1946, A.A.S., 13 (1946), pp. 101-103;
Sermo ad Iuvenes Operarios Catholicos, 25-8-1957, A.A.S., 24 (1957), p. 843.

23 Cf. Phil. 2, 5.

24 Cf. Lc. 10, 1 sqq.

25 Cf. Io. 6, 45.

Pars I

NOTIONES GENERALES
Caput I

LAICI IN APOSTOLATU ECCLESIAE 1

1. [ Christifideles membra Corporis Christi M.ystici\, Homo per sacra-
mentum Baptismi in Corpus Christi Mysticum tamquam membrum inse-
ritur atque per Confirmationem ad plenitudinem vitae christianae corrobora-

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

473

tur. Iisdem sacramentis arcano sed reali modo particeps redditur Regalis
Sacerdotii Christi viribusque et donis spiritualibus abunde ditatur ut ex
omnibus membris Christi « genus electum, regale sacerdotium, gens sancta »
constituatur. 2

2. [ Sentire et agere cum Ecclesia ]. At sicut nullum membrum alicuius
viventis organismi potest mere passive sese habere, sed simul cum vita debet
etiam necessario operositatem totius organismi participare, sic in Corpore
Mystico Christi, quod est Ecclesia, nullum membrum potest mere recepti-
vum manere, sed debet, ut in eo vivat, et cum ipso sentire et agere.

Sentire cum Ecclesia est sese conformare menti eius intimoque corde
participare sollicitudinem eius pro gloria Dei et salute animarum. Agere
cum Ecclesia est efficaciter cooperari, quantum fieri potest, in vitali profectu
quo Corpus Mysticum in terris indesinenter et necessario crescit « donec oc-
curramus omnes in unitatem fidei, et agnitionis Filii Dei, in virum perfe-
ctum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi »; 3 crescit vero Ecclesia
« extensive » progrediente hominum aggregatione in sinum suum et « in-
tensive » per ferventiorem in dies vitam fidelium christianam.

3. [ Sacerdotium universale fidelium ]. Universale omnium fidelium sa-
cerdotium qui Baptismate et Confirmatione Christo configurantur, non con-
fundendum est cum ministeriali quod, ut eius speciales tamquam Capitis
Ecclesiae significarentur et continuarentur potestates, Christus Episcopis,
presbyteris, diaconis committi voluit; utrumque tamen est unius eiusdem
Christi sacerdotii realis participatio.

Quo sacerdotio christifidelibus datum est: active participare in SS. Eu-
charistiae Sacrificio, una cum Christo Sacerdote et Victima, tamquam membra
Capiti coniuncta, illum, seseque cum illo, Aeterno Patri offerendo et de
ipsius Corpore et Sanguine communicando; cultu liturgico, oratione, operibus
caritatis « offerre spirituales hostias, acceptabiles Deo per Iesum Christum »; s
patientia in adversis et voluntariis poenitentiis cooperari cum Christo' in
opere redemptionis, iuxta illud: « vobis donatum est pro Christo non solum
ut in eum credatis, sed ut etiam pro illo patiamini »; 6 docere verbum Dei
quos possunt et exemplo vitae suae mundo Christum praedicare: « vos autem
genus electum, regale sacerdotium... ut virtutes annuncietis eius qui de tene-
bris vos vocavit in admirabile lumen suum ». 7

4. [ Laici in Ecclesia Dei]. « Sicut in uno corpore multa membra habe-
mus, omnia autem membra non eundem actum habent, ita multi unum
Corpus sumus in Christo, singuli alter alterius membra. Habentes autem
donationes secundum gratiam quae data est nobis differentes »; 8 proinde
in populo sancto Dei, alii vocantur ad statum qui per ordinem sacerdota-
lem acquiritur, alii ad « statum perfectionis », quem dicunt, amplectendum,
alii vero ad Deo serviendum in communi Christifidelium statu et in ordinariis
plerumque conditionibus vitae familiaris et socialis. 0

Nomine laicorum hic veniunt Christifideles, quibus communia iura et
officia personae in Ecclesia competunt, quique, ad statum clericalem vel per-

474

SESSIO VII - ACTA

fectionis non pertinentes, vocantur ad suam christianam perfectionem in me-
diis mundi negotiis attingendam. 10

5. [ Apostolatus laicorum]. Opus apostolicum Christi in terris continua-
re totius Ecclesiae missio est, quam ipsa non solum per Hierarchiam exse-
quitur, sed etiam per caeteros christifideles. Ideo apostolatus, qui strictiore
sensu munus Apostolis concreditum dicit eorumque successoribus, latiore
tamen sed vero sensu omnem Corporis Mystici actionem significat, qua re-
gnum Christi in terris progreditur per applicationem fructus Redemptionis;
et hoc sensu etiam laici de apostolatu Ecclesiae participant et cum Hierar-
chia, etsi diversimode, unum in Ecclesia apostolatum exercent.

Cum vocatio ad apostolatum sit de essentia ipsius vocationis christianae,
Christifideles omnes, ex eorum insertione Corpori Mystico et participatione
Sacerdotii Christi, recipiunt divinitus datum ius et officium exercendi, suo
quisque modo, apostolatum Ecclesiae. 11

6. [ Laicorum munus magis proprium ]. Dantur autem modi laicis magis
proprii ad Ecclesiae missionem actuandam cooperandi, qui ex ipsorum acti-
vitate et condicionibus exoriuntur:

a) vita ipsa testimonium Christo praebent, verbum Dei et caritatem
Christi praesertim erga egentes fratres circumferunt, maxime vero praesen-
tiam Christi, qua per gratiam ditantur, afferunt;

b) propria experientia ac laicali activitate collatis, ad opus liturgicum,
evangelizationis, caritativum, administrativum et organizativum Ecclesiae
operam dant; 12

c) ad consilii Dei exsecutionem (quod unicum est quidquid naturale
et supernaturale in se includens) concurrunt, restaurationi ordinis naturalis
peccati causa perturbati et positivae instaurationi ordinis naturalis (iam ex se
ordini supernaturali adaperti) deserviendo, immo directionem et spiritum
christianum in ipsum imprimendo;

d ) mundi cum Ecclesia, fratrum cum sacerdotibus occursui favent;

e) familiam christianam exstruunt, in qua peculiari ratione ordo natu-
ralis supernaturali occurrit, quaeque filios humanae familiae ac Ecclesiae pro-
gignit.

In varia hac et multiplici operositate, laici, quippe qui rebus temporalibus
immediatius et universalius implicentur quique ad hoc munus adimplendum
gratiis peculiaribus a Deo ornentur, ad gloriam Eius qui in Christo « subiecit
sibi omnia ut sit Deus omnia in omnibus », 13 ita conferunt ut ab aliis sub-
stitui nequeant.

7. [ Dona charismatica ]. Aliquando ad maiorem efficaciam apostolatus,
Spiritus Sanctus confert laicis, sicut et clericis, dona charismatica extraor-
dinaria; quae cum sint media peculiaribus necessitatibus Ecclesiae accommo-
data, non sunt tamen temere expectanda neque praesumptorie ab eis sperandi
operarum fructus apostolicarum sed, dum a Deo conceduntur, humilitate et
consolatione accipienda sunt et semper Ecclesiae iudicio et disciplinae subi-
cienda,

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

475

8, [ Laicorum dignitas~\. Agnoscant proinde laici dignitatem suam quae
commune privilegium communisque gloria est omnium cuiuscumque condi-
tionis membrorum Ecclesiae, ut pulchre demonstrat Augustinus: « Ubi me
terret quod vobis sum, ibi me consolatur quod vobiscum sum. Vobis enim
sum Episcopus, vobiscum sum Christianus. Illud est nomen suscepti officii,
hoc gratiae; illud periculi est, hoc salutis » A

NOTAE

1 Cf. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, Se-
ries I, Appendix Vol. II, Pars I, De Laicis, passim.

2 Cf. I Petr. 2, 9-10.

3 Eph, 4, 13.

4 Cf. Acta et Documenta,.., De Laicis I: pp. 756-757, nn. 7-18.

5 I Petr. 2, 5.

0 Phil. 1, 29.

7 I Petr. 2, 9.

8 Rom. 12, 4 seq.; cf. Io. 14, 2.

9 « Ceterum quocumque sua pacifica agmina inducit, ibi necesse est ut integra
constitutio sua habeatur, quae non modo variis Hierarchiae gradibus constat, ve-
rum etiam laicorum ordine; pariterque necesse est ut per eos omnes salutariter
operetur» (Ioannes XXIII, Princeps Pastorum, A.A.S., 51, p. 849).

10 Huiusmodi expressiones sat clare patefaciunt textum nostrum minime agere
de Institutis Saecularibus, quorum competentia ad Commissionem de Religiosis
pertinet.

Cum vero principia Pii Papae XII de Institutis Saecularibus hoc, peculiari
ratione, in luce ponant membra scilicet horum Institutorum in saeculo vitam degere,
quae hic de Laicorum Apostolatu dicuntur, iis etiam applicantur, nisi contextus
aliud innuat. Sicque palam est eos partem in organizationibus apostolatus laicorum
habere. Ut tamen huiusmodi organizationes de Apostolatu Laicorum suam notam
specifice laicalem servent, regimen earum, ad normam generalem, laicis commissum
maneat.

11 Votum a Commissione nostra ad Concilium pro insertione Sectionis de Laicis
in Catechesi ordinaria Ecclesiae praesentabitur.

12 Laici multiplici ratione collaborare possunt conferendo propriam peritiam,
vitam atque operam laicalem (familiarem, professionalem, etc. ) :

sive vitae atque actioni liturgicae Ecclesiae, uti est extructio domus Dei ac
obiectorum quae ad cultum ordinantur, Sacramentorum materia;

sive actioni ad Evangelium annunciandum, uti est vel investigatio doctrinae
(collaboratio philosophi, archaeologi, philologi, historici...), vel eiusdem doctrinae
formulatio et praesentatio (collaboratio philologi, paedagogistae, psychologi, histo-
rici et sociologi...);

sive actioni caritativae (collaboratio medici, iurisperiti et singulorum fidelium);
sive denique actioni Ecclesiae administrativae (collaboratio in bonis Eccle-
siae curandis, quae est propria, v. g. iurisperiti, canonistae, etc.).

13 I Cor. 15, 28.

14 Sermo 340, in die Ordinationis suae II. PL 38, 1483.

476

SESSIO VII - ACTA

Caput II

DE RELATIONE AD HIERARCHIAM 1
Praeambulum

Ecclesia Corpus Mysticum est, in quo « officia membrorum dispertita
sunt, sed unus spiritus continet omnia. Multa iubentur, multa fiunt: unus
iubet, uni servitur ». a Nam, ut ait S. Paulus, Christus « dedit quosdam qui-
dem apostolos, quosdam autem prophetas, alios vero evangelistas, alios au-
tem pastores et doctores; ad consummationem sanctorum in opus ministerii,
in aedificationem corporis Christi ». 3

Haec autem diversitas et hierarchicus ordo ministeriorum non inficit
fundamentalem aequalitatem et mutuam coniunctionem omnium membro-
rum Ecclesiae. Unde Augustinus: « Custodimus enim vos ex officffi dispensa-
tionis, sed custodiri volumus vobiscum. Tamquam vobis pastores sumus, sed
sub illo pastore vobiscum oves sumus. Tamquam vobis ex hoc loco doctores
sumus, sed sub illo uno Magistro in hac schola vobiscum condiscipuli su-
mus ». 4

Cum igitur Ecclesia familia sit, cuius membra « iam non (sunt) hospites
et advenae, sed (sunt) cives sanctorum et domestici Dei», 3 sua ipsa natura
arctam unionem et concordem operam omnium membrorum suorum exigit.

9. [ Hierarchiae munus~\. Sacrae Hierarchiae est principia directiva et spi-
ritualia subsidia ad fidelium apostolatum tradere.

10. [ Diversae ad Hierarchiam relationes ]. Apostolatus laicorum, sive
ipsi singuli, sive consociati agunt, relate ad Hierarchiam, varios subordina-
tionis gradus admittit, ratione obiecti vel iuxta diversas eiusdem apostolatus
formas.

11. [Missio canonica']. Semper Ecclesia consuevit laicis munia quaedam
committere, quae proprie ad ipsam Hierarchiam pertinent, e g. circa, Sacra-
mentorum administrationem ac liturgiae celebrationem, 0 doctrinae catholi-
cae catechesim, animarum curam pastoralem.

Actus, quo ecclesiastica Hierarchia ad haec similiave munia auxiliaria
exercenda laicos advocat, convenienter denominatur missio canonica. Vi
missionis canonicae laici hierarchicum apostolatum quodammodo partici-
pant, et, quoad muneris collati exercitium, plene subduntur superioris eccle-
siastici moderationi, et eorum apostolatus officialis in Ecclesia evadit.

12. [Mandatum]. Est et alius actus quo ecclesiastica Hierarchia, prop-
ter exigentias boni communis Ecclesiae, tamen ad ordinem spiritualem quod
attinet, apostolatum laicorum sub sua responsabilitate 7 assumit eumque
iuxta adiuncta diversimode ordinat, quin laicorum auferatur necessaria ini-
tiativa. Iuxta nominis acceptionem a Summis Pontificibus ac plurimis Episco-
pis nostris hisce temporibus adhibitam, ille actus apte mandatum denomina-

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

477

tur. Quo mandato laici vocantur peculiari modo ad collaborationem cum apo-
stolatu hierarchico.

13. [ Probatio vel laus ]. Aliquando a Sacra Hierarchia eriguntur aut
simplici probatione vel etiam laude donantur quaedam laicorum apostolatus
formae, quae valde in bonum Ecclesiae publice quidem agnoscuntur vel
commendantur.

Nulla autem associatio vel motus aut inceptum ut catholicum sese exhi-
beat, nisi implicite vel explicite consensus accesserit legitimae auctoritatis
ecclesiasticae.

14. [ Aliae formae ]. Plurima autem inveniuntur in Ecclesia incepta apo-
stolica, quae laicorum libera electione ac prudenti iudicio exercenda relin-
quuntur, salvo tamen iure Hierarchiae invigilandi ad abusus praecavendos
vel forte exortos corrigendos. 8

15. [Pastores et laici\. Episcopi, parochi caeterique sacerdotes aposto-
latum laicorum impense promoveant; magnam curam praestent laicis in apo-
stolatu militantibus; libenter eorum consilio iuxta rerum competentiam
utantur; cum fiducia eis in servitium Ecclesiae munera committant; illis in
proprio ambitu pro rei natura agendi libertatem et spatium agnoscant.

Laici vero pastores suos reverenti dilectione et docilitate prosequantur,
iisque filiali fiducia quaestiones suas et optata his patefaciant.

NOTAE

1 Cf. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, Se-
ries I, Appendix Vol. II, De Laicis, p. 761, nn. 39-40.

2 S. Augustinus, Sermo 268, in die Pentecostes. PL 38, 1232.

3 Eph. 4, 11-12.

4 Enarrationes in Psalmos, 126, 3; PL 37, 1669.

6 Eph. 2, 19.

6 S. Congr. de Prop. Fide, 21-7-1841 (cf. Collectanea SCPF, I, n. 928, p. 521);
et Ad Episcopos Mexicanos, 23-12-1927.

7 Responsibility, responsabilite, responsabilidad, responsabilita, Verantwor-
tung.

8 Cf. S. Congr. Concilii circa Societatem S. Vincentii a Paulo, A.A.S., 13 (1921),
pp. 137-140.

Caput III

DE MUNERE SACERDOTUM IN APOSTOLATU LAICORUM 1

16. [Huius muneris momentum\. Sacerdotes omnes, etiamsi non pecu-
liariter organizationibus 2 apostolicis laicorum addicti sint, semper in mente
habeant sibi cum laicis collaborandum esse in Ecclesia et pro Ecclesia, et
laicis in eorum apostolatu suum ministerium praestandum esse sive in vita
communitatis christianae, sive in personali commercio cum laicis ipsis,

478

SESSIO VII - ACTA

17. Enixe commendatur ut inceptis apostolicis laicorum, sive localibus,
praesertim dioecesanis, sive nationalibus ac internationalibus numquam desit
assiduum et continuum ministerium sacerdotale,

18. [ Sacerdotes apte seligendi ]. Episcopi, memores gravissimi huius of-
ficii momenti, magna cura seligant sacerdotes huic apostolatui idoneos, 3 audi-
to, si putaverint, consilio etiam prudentium laicorum.

Eadem obligatione tenentur superiores religiosi erga suos subditos.

Optandum est ut sacerdotes huic ministerio addicti non impediantur in
eo adimplendo multiplicitate aliorum munerum; Episcoporum cura erit ut
eorum sustentationi adaequate provideatur.

19. [ Praesto sint ad hoc munus adimplendum ]. Sacerdotes autem om-
nes semper parati sint, pro rerum adiunctis, ad huiusmodi perutile ac Deo
gratissimum ministerium praestandum.

20. [ Religiosorum cooperatio ]. Religiosi, sive fratres sive sorores, qui
operibus apostolatus laicorum dedicantur, munera sacerdotis sustinere, adiu-
vare, complere curabunt.

Praesertim in quibusdam apostolatus provinciis opus religiosorum maxi-
mi momenti erit, uti sunt associationes aut instituta in bonum pertinentium
sive ad iuvenilem, sive ad provectiorem aetatem, vel ubi desit copia sacer-
dotum,

Salvo semper munere proprio sacerdotis adsistentis et legitima laicorum
libertate, religiosi multum afferre valent ad efficientiam apostolatus non so-
lum quoad technicam ordinationem sed etiam quoad formationem, ac quoad
ipsius actionis apostolicae animationem.

21. [ Sacerdotes et laici]. Sacerdotes qui huic ministerio vacant, quisque
pro missione accepta, Hierarchiam repraesentant, eius praecepta et princi-
pia directiva communicant, aptas laicorum relationes cum Elierarchia fovent
ipsamque de eorum optatis certiorem faciunt.

In suo sacerdotali labore inter laicos, apud moderatores praesertim, quam
maxime cordi habeant ut fidelitas doctrinae et spiritui Ecclesiae servetur;
seipsos in educanda vita spirituali et sensu apostolico Christifidelium sibi
commissorum impendant; apostolicae laicorum operositati sapienti consilio
adsint eorumque incepta foveant; una cum laicis ipsis attente inquirant
quaenam sint formae ad efficaciorem reddendam apostolicam actionem; uni-
tatem spiritus in consociationibus ipsis et earum cum aliis promoveant; com-
muni associationum orationi praesint.

22. Attento semper sacerdotali munere, agnoscant et observent propriam
laicorum dignitatem et responsabilitatem, humano ac fraterno spiritu et plena
fiducia erga eos sese gerentes. Libenter autem sacerdotes laicis ea omnia re-
linquant quae ipsi agere possunt. 4

23. [ Clericorum et sacerdotum praeparatio ]. In clericorum institutione
pastorali suum locum habeat studium doctrinale ac practicum de laicorum
parte in apostolatu Ecclesiae, de diversis formis et operis apostolatus laico-
rum deque propria sacerdotum in hac re munere.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

479

Eadem norma servetur in formatione religiosorum, sive fratrum, sive
sororum.

24. Sacerdotes ipsi hanc suam praeparationem indesinenter prosequan-
tur, non solum per orationem et suae vitae spiritualis incrementum, sed
etiam per constans studium doctrinae sacrae et condicionum temporum ac
locorum in quibus cum laicis operari tenentur.

Ad hunc finem obtinendum commendandi sunt conventus sacerdotum,
qui eorum aptam formationem quoad laicorum apostolatum promoveant ac
mutuam collaborationem foveant.

NOTAE

1 Cf. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, Se-
ries I, Appendix Vol. II, De Laicis, p. 761, n. 42; p. 784, nn. 1-5.

Sacerdotes ad apostolatum laicorum addicti, secundum regiones et secundum
organizationes specificas, diversimode denominantur.

2 Verbum hoc designat, in Constitutionis textibus, sive organizatas laicorum
apostolatus Consociationes, sive organizationes apostolicas quae aut a Hierarchicae
Auctoritatis inceptu procedunt, aut ab ipsis laicis originem et initium sumunt.

3 Sacerdotes ad apostolatum laicorum et « secundum eorum indolem et aptitu-
dinem » in hoc officio occupent. Cf. Menti Nostrae, 23-9-1950, A.A.S., 42 (1950),

p. 660,

4 Cf. Pius XII, ad II Congr. Ap. L., A.A.S., 49 (1957), p. 927: «Que
1’autorite ecclesiastique applique ici aussi le principe general de Paide subsidiaire
ou complementaire; que l’on confie au laic les taches qu’il peut accomplir, aussi
bien ou meme mieux que le pretre, et que, dans les limites de sa fonction ou
celles que trace le bien commun de 1’Eglise, il puisse agir librement et exercer sa
responsabilite »,

Caput IV

DE APOSTOLATU A SINGULIS EXERCENDO

25. [Diversae formae apostolatus individualis'] . Semper in Ecclesia, inde
ab ipsis exordiis, 1 christifideles, sub Spiritus Sancti motione, ad salutem non
solum propriam sed et aliorum multimode sese impenderunt.

Hoc officium omnium et singulorum est baptizatorum, cuiusvis aetatis,
sexus et conditionis.

Ad apostolatum speciatim a mulieribus exercitum quod attinet, S. Con-
cilium commemorat momentum eius, huic nostrae aetati omnino peculiare:
sive quia mulier omnia convictus humani saepta iure meritoque ingreditur,
sive quia humanum consortium ipsum magis ac magis, in hodiernis praesertim
adiunctis, animi ac ingenii dotibus indiget quibus mulieres, Creatore donante,
speciali modo praeditae sunt.

Omnes quidem laicos vehementer hortatur ut apostolatus sensum sedulo

480

SESSIO VII - ACTA

colant ac vita exprimant, tamquam primordialem universalemque exigentiam
ipsius christianae professionis.

26. [ Omnia opera ad foriam Domini ]. Hic spiritus apostolicus exigit
ut suos quisque actus omnes et totam vitam suam dirigat ad maiorem Dei
gloriam et ad consilium eius exsequendum: « Omne quodcumque facitis in
verbo aut in opere, omnia in nomine Domini Iesu Christi, gratias agentes
Deo et Patri per ipsum ». z

27. [ Orationis apostolatus]. Orationis apostolatus, quo' laudibus Deo
gratis caritas Christi in mundo diffunditur ac Ecclesia aedificatur, et enixis
precibus salus impetratur animarum, magni ab omnibus laicis habendus est
et continuo exercendus non solum secum privatim sed et cum aliis, praeser-
tim in cultu liturgico.

Suppliciter autem Deum orare ipsi numquam praetermittant pro suae
operae, etiam familiaris, professionalis, socialis foecunditate, ac pro perso-
nis quibuscum vivunt et pro quibus spondere tenentur; nam sine gratiae
caelestis rore in vanum laborant qui aedificant domum. 3

Christifideles autem, quos divina gratia ad intimiorem orationem et con-
templationem in mediis saeculi negotiis colendam invitat, huic gratiae humi-
liter et generoso animo cooperentur ad suam sanctificationem Ecclesiaeque
aedificationem, minime praetermissa officiorum suorum fideli adimpletione.

28. \_Conformitas Christo patienti]. Omnium et singulorum, officium et
privilegium, est Christo patienti sese conformare, iuxta illud Apostoli:
« semper mortificationem Iesu in corpore nostro circumferentes, ut et vita
Iesu manifestetur in corporibus nostris », 4 et laborum aerumnarumque vitae
humili tolerantia, necnon voluntariis poenitentiis, non modo offensae divi-
nae Maiestatis placationem implorare ac suorum aliorumque peccatorum ve-
niam deposcere, sed etiam huius saeculi hedonismo devicto, Crucis victoriam
Christique regnum promovere.

Qui vero, gravibus afflicti infirmitatibus, omni frugiferae activitati impa-
res mundi oculis videntur, meminerint quanti pretii sit quamque Ecclesiae
aedificandae utilis, apostolatus ad quem vocati sunt, nempe, sedulo in gratia
Dei viventes, passionem Christi in Corpore Eius Mystico perpetuare, suas-
que afflictiones in bonum spirituale omnium convertere, gaudentes cum
Apostolo qui aiebat: « Nunc gaudeo in passionibus pro vobis, et adimpleo ea
quae desunt passionum Christi in carne mea pro corpore eius quod est Ec-
clesia ». 5

29. [ Cohaerentis vitae lux]. Christifideles consonantia vitae et fidei
opera temporalia spiritu Evangelii imbuentes, tales seipsos praebeant ut Do-
mini praeceptum impleatur: « Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut vi-
deant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum qui in caelis est ». B

Praesertim autem fraternitatem sedulo colant ac caritate omnia opera
sua vivificent ita ut Domini discipuli ex mutuo amore agnoscantur. 7

Meminerint praesertim Christifideles cum non catholicis, etiamsi occa-
sionaliter, conviventes, quam efficax fidei testimonium cotidie catholica sua

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

481

sua professione iis praestare valeant, et caveant « ne nomen Domini et do-
ctrina blasphemetur », 8 sua ipsorum agendi ratione.

30. [ Apos folatus verbi]. Christifideles numquam negligant apostolatum
verbi, quo in ordinario commercio inter homines, veritas et amor Dei dila-
tatur. Per verbum enim, cui Christus Incarnatione et vita sua vim sanetifica-
tivam contulit, Deus benedicitur, homines inter se communicant, fides an-
nunciatur. 9

31. {.Ecclesiam opibus sustentent]. Laici christifideles, dum spiritua-
liter Ecclesiam aedificare contendunt, ne negligant etiam opibus suis eius
Instituta, opera caritatis, missiones sustentare; nec gravamen sibi, sed privi-
legium existiment stipibus suis Ecclesiae necessitatibus subvenire. Suis enim
oblationibus non solum grates Deo pro receptis beneficiis agent suaque bona
quodammodo consecrabunt, sed et Ecclesiam ab alienis subsidiis independen-
tem et in sua missione implenda magis liberam reddent.

32. {Libertas et zelus]. Recolant christifideles suam ipsorum navitatem
apostolicam intra rigida schemata arctari non posse sed magna ex parte eo-
rum liberae et prudenti electioni et industriae committi, quae ex caritate
procedit sub Spiritus Sancti motione, in filiali devotione et collaboratione
cum suis pastoribus.

Omnes proinde occasiones, suo prudenti iudicio suscipiant et excitent
ut « omni modo... Christus annundetur ». 10

33. {Apostolatus singulorum momentum in condicionibus particularis
discriminis]. Apostolatus singulorum particularis momenti exsistit in regio-
nibus ut aiunt « dispersionis » (diaspora) catholicorum.

Maxima vero necessitate hic apostolatus urget grassante persecutione
vel graviter impedita Ecclesiae libertate. Tunc enim laici vicem pro posse
sacerdotum in vinculis supplentes, ipsam suam vitam in discrimen ponen-
tes, eos qui circa se sunt christianam docent doctrinam, ad vitam religiosam
ac mentem catholicam instituunt, ad sacramenta frequenter suscipienda
pietatem praesertim eucharisticam colendam inducunt. 11

Sacrosancti Concilii Patres, dum ex imo corde grates agunt Deo qui, no-
stris etiam temporibus, heroicae fortitudinis laicos in medio persecutionum
suscitare non desinit, paterno affectu ac gratitudinis sensu complectuntur et
ad ulteriores labores eos animant, qui, regionibus ubi Ecclesia in vinculis
patitur, arduum suum explicant apostolatum ac constanter in catholica fide-
litate erga Sanctam Sedem perseverant.

NOTAE

1 Cf. Rom. 16, 1-13.

2 Coi. 3, 17; cf. I Cor. 10, 31. — Cf. S. Paen. De indulgentiis pro oblatione
quotidiani laboris, 25-XI-1961, A.A.S., 53 (1961), p. 827.

3 Cf. Ps. 126, 1.

4 II Cor., 4, 10.

482

SESSIO VII - ACTA

s Coi. 1, 24.

0 Mt. 5, 16.

7 Cf, Io. 13, 35. — Huius fraternitatis non parvipendendum opus est correp-
tionis fraternae eleemosyna spiritualis, multoties a Sanctis Patribus et Ecclesiae
traditionibus commendata, quam Dominus noster fieri iubet dicens: « Si autem
peccaverit in te frater tuus, vade et corripe eum inter te et ipsum solum; si te
audierit, lucratus es fratrem tuum... » (Mt. 18, 15).

8 I Tim. 6, 1.

0 Cf. lac. 3, 5-6. — Cf. infra Pars II, Tit. II, Cap. I, De apostolatu verbi.

10 Philip. 1, 18.

11 Cf, Pius XII, Sermo ad I Congr, Mund. Apost. Laicorum, 14-10-1951,
A.A.S., 38 (1951), p. 788.

Caput V

DE LAICIS QUI SPECIALI TITULO
IN SERVITIUM ECCLESIAE ADDICUNTUR

34. [ Factum ipsum']. Peculiari materna cura Ecclesia complectitur laicos,
sive caelibes, sive coniugatos, qui seipsos Hierarchiae exhibent suam profes-
sionalem competentiam offerendo, sive in perpetuum, sive ad tempus, in
servitium institutionu m et operum Ecclesiae, verbi gratia locorum divini
cultus, educationis, curae infirmorum, servitii socialis.

Magni autem gaudii Ecclesiae est quod nostris temporibus, crescente in
dies numero, laici sese praebent in servitium Associationum et operum quae
magis directe apostolatui addicuntur, sive intra fines suae nationis, sive in
ambitu internationali, sive praesertim in missionibus ad extra.

35. [ Eorum vita spiritualis et praeparatio]. Qui hac ratione sese Eccle-
siae devovent, virtutibus christianis praesertim in vita sua domestica et pro-
fessione excellant, spiritu caritatis, paupertatis, humilitatis, sui abnegatione
ac zelo apostolico eluceant.

Curam specialem adhibeant in scientia caeterisque qualitatibus acquiren-
dis quae suis muneribus rite obeundis respondent. Bonum operis cui addi-
cuntur praeferant privato commodo vel nationis vel organizationis ad quam
forte pertineant. Sensum universalem Ecclesiae semper devote colant.

36. [ Adsistentia eis debita]. Locorum Ordinarii, grato animo, hos laicos
recipiant, eorum conditionem iuridicam convenienter definiant et paterna sol-
licitudine curent, ne unquam careant necessaria institutione, spirituali so-
lamine ac incitamento, et mediis pro honesta sui et familiae sustentatione,
iuxta requisita iustitiae, aequitatis et caritatis. 1

Clerus quidem et populus christianus observantia ac favore eos prose-
quantur.

NOTA

1 Cf. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, Se-
ries I, Appendix Vol. II, Pars II, p. 569,

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

483

Caput VI

DE FAMILIA UT SUBIECTO APOSTOLATUS
Praeambulum

Per matrimonium constituitur familia christiana, quae inde subiectum
apostolatus efficitur, immo et eiusdem apostolatus pro omnibus membris suis
schola,

Apostolica autem haec societatis familiaris actio peculiare hodie mo-
mentum obtinet, cum efficacia familiae in ipsam Ecclesiam aedificandam ple-
nius agnoscatur.

Concilii Patres tamen minime latet quam difficile familiae saepe sit huic
praestantissimo muneri satisfacere, tum ob christianae institutionis, cogni-
tionis atque debitae aestimationis defectum, tum, in pluribus locis, ob infau-
stas oeconomicarum ac socialium rerum condiciones, in quibus permultae fami-
liae vitam degere debent.

Ideo Sacrosanctum Concilium omnes ad quos pertinet invitat ad impi-
gram navandam operam ut familiae facultas sit apte congruenterque suis
perfungi officiis. 1

37. [ Familia ut subiectum apostolatus ]. Regni Christi propagatio postu-
lat ut ipsae familiae non solum apostolicae actionis Ecclesiae bona recipiant,
sed etiam, ratione sua propria, eiusdem apostolatus adiutrices et redemptio-
nis instrumenta fiant.

38. [ Matrimonium fons apostolatus familiaris ]. Goniugalis societas, ad
propagationem generis humani instituta, per matrimonii sacramentum qua
talis Ecclesiae inseritur et de plenitudine eius vitae vivit, propria ratione ad
aedificationem Corporis Christi ordinatur et gratiis ad hoc congruentibus
luculenter ditatur.

Amoris et unionis Christi cum Ecclesia, iam ab initio per unionem viri
et mulieris praefiguratae, vivam imaginem in se coram Deo et hominibus
matrimonium christianum praebet, quod, testante Apostolo, est « sacramen-
tum magnum » in Christo et in Ecclesia. 2

39. [ Mutuus coniugum apostolatus]. In ipsa celebratione matrimonii
coniuges sunt invicem gratiae ministri.

Vi ipsius sacramenti uterque coniux munus et officium habet ut erga
alterum gratiae sit cooperator, necnon caritatis Christi et Ecclesiae testis. Per
utriusque sanctificationem eorumque spiritualem unionem, maior Dei gloria
et Ecclesiae aedificatio obtinentur.

Ad mutuam conformationem, ad assiduum se invicem perficiendi stu-
dium 3 coniuges sese impendant praesertim propria in sacrario' familiae mu-
nera adimplendo.

Quod munus et officium pro alterutro peculiarem gravitatem induit, si
quando infeliciter alter ex coniugibus alienus sit ab Ecclesia vel a fide vel a
christianae vitae usu. 4

484

SESSIO VII - ACTA

40. [Coniugum munus apostolicum in familia ]. Coniuges ad Corporis
Mystici aedificationem cooperantur per vitae humanae propagationem secun-
dum Dei praescriptiones sanctissimas, firmissimas, inviolatas, 5 per filiorum
sollicitam praesentationem ad Baptismum, humanam christianamque institu-
tionem, in primis ipsis tradendo Verbum Dei et eos ad spiritum et opera
apostolatus efformando.

Parentum est etiam filios educandos adiuvare ut vocem, qua Deus eos
appellat, attente inquirant et libenter excipiant, sive Ipse eos ad novam
familiam efformandam, sive ad Christi servitium in vita sacerdotali vel in statu
evangelicae perfectionis, sive ad vitam caelibem in mundo degendam vocet,
Ad filiorum formationem apostolicis Juvenum consociationibus eorum adhae-
sionem foveant.

41. [Familiae totius ad apostolatum participatio ]. Non solum coniuges,
sed tota christiana familia missioni Ecclesiae inservit et eius apostolatus est
particeps,

Familiae christianae communio et proinde eius apostolica efficacia quam
plurimum fovetur per eius membrorum vitam spiritualem et coniunctam ora-
tionem, qua vita familiaris magis magisque particeps fit in cultu Corporis
Mystici orantis et sese Deo offerentis.

Familiares omnes conari oportet quae Christi et Ecclesiae sunt uno ani-
mo inquirere, diligere et unumquemque pro posse in communitatis dome-
sticae bonum et in eius apostolicam actionem cooperari,

42. [Apostolatus familiae ambitus ]. Bonum familiae apostolica pietate
colendum complectatur omnes consanguineos, eos praesertim qui in senectute
veneranda vitam suam perficiunt, necnon affines atque vicinos.

Speciali curae et providentiae adiutrices et adiutores domestici commissi
sunt. Ipsi insuper vitae spiritualis et apostolatus familiae, pro adiunctis,
participes fiant.

Inter diversas apostolatus familiaris formas haec eminet: effusa cari-
tate advenas et hospites, praesertim temporalibus et spiritualibus bonis ca-
rentes, tecto recipere, sicque Christi praesentiam in hac « Ecclesiae cellula »
quae est domus christiana apertam reddere.

Urgente amplius caritate, coniugalis et familiaris societatis apostolica
operositas e domo in omnem ambitum suae vitae ac humanae consortionis
diffunditur. Peculiari modo apta est societas coniugalis et familiaris ad
quasdam apostolicas exercendas operas, ut in primis: sponsos ad matrimo-
nium praeparare, coniugibus et familiis in angustiis moralibus vel materia-
libus versantibus, vel iis qui familia eiusque bonis carent, auxilium ferre.

43. [Peculiare servitium Ecclesiae ]. Laude dignae sunt familiae quae
propius Ecclesiae deserviunt, uti in regionibus in quibus peculiares neces-
sitates Ecclesiam premunt, 6

44. [Familiarum coetus~\. Ad ampliorem apostolatum exercendum, fa-
miliae in coetibus opportune coadunantur, qui earum formationem promo-
vent, cum Ecclesiae missione cooperantur, influxum christianum etiam in res

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

485

temporales fovent, praesertim in consociationibus familiaribus neutris, et
ipsius familiae iura defendunt. Si res ferant, ad hos fines attingendos, etiam
cum non catholicis inceptis commercium inibunt.

45. [De quibusdam adiunctis in quibus apo stolatus per familiam pecu-
liare momentum attingit"]. In regionibus in quibus prima Evangelii spar-
guntur semina, vel Ecclesia adhuc in suis primordiis exsistit, familiae chri-
stianae, tota vita sua Evangelio cohaerentes ac matrimonii Novae Legis ex-
cellentiam ostendentes, maximi momenti testimonium coram mundo Christo
afferunt.

Idem dicendum de regionibus in quibus Ecclesia in gravi aliquo discri-
mine versatur.

Ad regiones quod attinet, in quibus propter persecutionem actio pasto-
ralis impeditur institutionesque ecclesiasticae auferuntur vel deformantur,
familiae christianae manent ultima Corporis Mystici munimenta. Illic enim,
quum alia Sacramenta non iam possint conferri, parentes, tamquam Tradi-
tionis et Ecclesiae tramites, liberis provident essentialia salutis media: bap-
tismum et fidei traditionem. Praeterea, per Matrimonii sacramentum novae
familiae constituuntur, quae Ecclesiae communitatem continuent. Ita, in
illis familiis, quasi in catacumbali perfugio, Ecclesia vitam degit circumscrip-
tam sane, sed pulcherrimorum sanctitatis fructuum capacem, in qua Christus
novum gratiae vernale praeparat tempus.

NOTAE

1 Cf. infra Partem II, Tit. II, cap. II, et Partem IV, Tit. II, cap. I.

2 Eph. 5, 32. — Cf. Catech. Rom., lib. II, Cap. VIII, q. 24; Casti Connubii,
A.A.S., 22 (1930), pp. 539; 548.

3 Cf. Catech. Rom., 1. c., q. 13; Casti Connubii, A.A.S., 22 (1930), pp. 539-592.
* Cf. I Cor. 7, 13-14; I Petr. 3, 1 sq.

3 Cf. Casti Connubii, 1. c., pp. 553-554; Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961),
p. 447.

6 Cf. Enc. Evangelii Praecones, A.A.S., 43 (1951), p. 514.

Caput VII

DE CONSOCIATI VIS APOSTOLATUS FORMIS
Praeambulum

[Caritate moti christifideles inter se consociantur]

Caritas Christi, qua Sponsa zelo Dei zelat, urget Ecclesiam inde ab exor-
diis ut omnia media adhibeat et ordinet, quae apta sint ad Evangelium pro-
pagandum. Unde christifideles, eadem caritate moti, inter se consociantur ad

486

SESSIO VII - ACTA

mutuam aedificationem, ad ostensionem et dilatationem caritatis et regni
Christi et Dei, 1 ad veritatis et vitae christianae defensionem, vel ad sol-
vendas quaestiones quae apostolatu consociativo indigent,

[ Tempora praeterita ]

Statim ac aliqua christianorum communitas quemdam gradum vitalis vi-
goris obtinere incipit, laicorum apostolatus sub forma associata 'mox exsur-
git. Praeclara huius rei testimonia sunt benemerentia illa opificum et arti-
ficum sodalicia Mediae Aetatis, necnon aeque foecundae Confraternitates,
Tertii Ordines, Congregationes Mariales et aliae consociationes quae iuxta
temporum exigentias in Ecclesia oriri non desinunt.

[Tempora nostra ]

Nostris hisce temporibus, civilitas in nonnullis regionibus et in multis
suis aspectibus christiano afflatu destituta videtur, impulsus ad socialem or-
ganizationem in dies augentur praesertim scientia et technica instimulanti-
bus; 2 alia vero ex parte profundius animadvertunt christifideles necessitatem
sese associandi ad Corporis Christi aedificationem: caritas Christi postulat
ergo ut diligentius organizationes curentur quae nova praebeant instrumenta
ad Evangelii praeconium annunciandum, ad christianam vitae formam affir-
mandam et defendendam, praesertim a perniciosis pressibus collectivis, immo
ad ambitum vitae transformandum, ad inventa huius temporis in servitium
Christi et honorem Dei ordinanda. 3

[Formae variae]

Magna invenitur varietas inter apostolatus formas iuxta historicam earum
originem, nationum indolem, temporum ac locorum adiuncta, et praesertim
iuxta diversos fines apostolicos, quos laici ipsi sibi proposuerunt vel eis eccle-
siastica indicaverit Hierarchia.

46. [Relationes cum Hierarchia]. Fidelium associationes, sive distincta
lineamenta ipsius Ecclesiae, quae in dioeceses et paroecias dividitur, in sua
ordinatione sequantur, sive alias structuras iuxta suum finem assumant, de-
bitas cum Ecclesiastica Auctoritate foveant relationes.

47. [Associationes apostolatus aestimentur]. Associationes apostolatus,
sive ab ipsis laicis conditae, sive ab auctoritate ecclesiastica probatae vel insti-
tutae, magni habendae sunt, praesertim eae quas Ecclesia laudaverit vel
commendaverit.

Associationes vero, quas ecclesiastica auctoritas tamquam obligatorie in
dioecesi vel paroecia fundandas decreverit, a christifidelibus speciali modo
aestimandae et promovendae sunt. Immo ipsi curent earum finem et spiri-
tum agnoscere atque attente perpendant utrum ad ipsas a Deo vocentur.

48. [Libertas et unitas]. Patet autem hic vigere illam libertatis legem
quae fundatur in varietate donationum Dei. 4 Ipse enim dividit singulis prout

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

487

vult: 5 non licet ergo uniformitatem sub specie unitatis statuere et spiritus
cohibere.

Sub alio vero respectu, quantumvis multiplicitas formarum apostolatus
consociati signum sit foecunditatis Ecclesiae, vitanda tamen est virium di-
spersio. 0

49. [Unde oriantur apostolatus consociati anima et vis']. Noverint in-
super christifideles organizationem, etsi efficaciam adaugeat apostolatus, totam
suam vim apostolicam depromere ex fide quae per caritatem operatur. 7

50. [Cohaerentia et fidelitas]. Alicui formae apostolatus organizati no-
men dantes, eius fines, spiritum, rationem et methodum recte cognoscant,
obligationes, quas libenter suscipiunt, pro posse fideliter adimpleant, in aedi-
ficationem totius Ecclesiae et sui ipsius sanctificationem.

NOTAE

1 Cf. Eph. 5, 5.

2 Cf. Mater et Magistra , A.A.S., 43 (1961), p. 417.

3 « Pour primordiale qu’elle soit, la conversion individuelle... ne saurait suffire..,
Nous vous exhortons, chers Fils et Venerables Freres a susciter parmi les fideles
commis a vos soins un effort collectif de renouveau chretien de la societe... », Litt.
Enc. Le pdlerinage de Lourdes, 2-7-1957, A.A.S., 49 (1957), p. 615.

4 Cf. Rom., 12, 3 et 6.

5 Cf. I Cor. 12, 11.

0 « Illud vero etiam atque etiam commendandum, ut initae consociationes non
modo felici vivant concordia, verum aptissime ad unum copulentur: sodalicia
nempe paroecialia, dioecesana consiliumque nationale dirigens, omnia congruenter
vincta atque contexta sunto. Ut membra scilicet corporis unius, ita invicti exercitus
cohortes. Virium compactio non dissipatio; non fortuitus quidam operum concursus,
sed ordinata ad commune bonum conspiratio, non singularum partium sponte eger-
minantis florentisque vitae compressio, sed progrediens artuum viriumque auctus,
ita ut decor et venustas cum apta membrorum compositione in toto corpore eni-
teant ». Pius XI, Quamvis Nostra, A.A.S., 28, 30-4-1936, pp. 160-161; Ad
Em.mum Sebastianum Leme de Silveira Cintra, Archiepiscopum S. Sebastiani Flu-
minis Ianuarii, atque ad ceteros RR. PP. DD. Archiepiscopos et Episcopos Bra-
siliae De Actione Catholica aptius provehenda.

7 Gal. 5, 6.

Caput VIII

DE MUTUA COORDINATIONE 1

51. [Relationes sponte exoriuntur]. Relationes quaedam sponte exo-
riuntur inter diversas apostolatus associationes quae eandem habent originem
vel indolem vel affinibus utuntur methodis aut in eodem campo suam ope-
ram exerceant.

Inter illas quae aeque tendunt ad salutem animarum strictiores ad invi-

488

SESSIO VII - ACTA

cem relationes desiderantur, latiores tamen inter istas et illas quae tendunt
ad apostolatum socialem.

52. [Necessitas coordinationis']. Ad « unitatem spiritus in vinculo pa-
cis » 2 promovendam in multiplici organizationum varietate, ut fines com-
munes maxima efficacia obtineantur, perniciosae et inutiles aemulationes vi-
tentur caritasque splendeat fraternitatis, apta exigitur mutua coordinatio.

Quae autem coordinatio, servatis uniuscuiusque organizationis indole ac
cuique propria ad Hierarchiam ecclesiasticam relatione, non solum omnibus
occasiones praebet conveniendi et mutuam notitiam ac familiaritatem fovendi,
sed etiam promovet communium apostolatus ac formationis quaestionum
examen, necnon expeditiorem ac efficaciorem modum quo auctoritatis eccle-
siasticae praescripta vel consilia corde uno ad effectum deducantur.

Quod maxime convenit, cum peculiaris actio pastoralis ab Ordinario pro-
mota ad aliquem finem maioris momenti organice attingendum requirit coor-
dinationem et harmoniam apostolicae operositatis cleri, sive saecularis sive
regularis, religiosorum omnium et fidelium totius dioeceseos.

53. [ Instrumenta mutuae coordinationis]. Hierarchiae sollicitudini com-
mendatur opportunorum constitutio centrorum in ambitu paroeciali, dioe-
cesano, nationali ac Ecclesiae universalis, ut variae associationes et incepta
apostolica convenire et inter se communicare possint, et, salva uniuscuiusque
indole et autonomia, operas suas mutuo coordinare.

54. In qualibet natione, Episcopi ut omnes apostolatus laicorum operae
mutuo coordinentur ultro studeant, institutis etiam ad rem una vel pluribus
commissionibus: ad quas sacerdotes quoque vel laici vocari possunt, 3

Sapienti Summi Pontificis iudicio Sacrosanctum Concilium submittit,
utrum expediat precibus nonnullorum Episcoporum accedere, qui optant
ut aliqua Sacra Romana Congregatio consulat apostolatui laicorum, prae-
sertim quoad foederationes aliaque instituta catholica internationalia.

NOTAE

1 Cf. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, Se-
ries I, Appendix Vol. II, De Laicis, p. 760, n. 34; p. 768, nn. 18-20; p. 779, n. 34;
p. 787, n. 2.

2 Eph. 4, 3.

3 Cf. Benedictus Pp. XIV, De Synodo Dioecesana, L. III, Cap. IX, N. VII. —
Acta et Documenta..., p. 760, n. 38.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

489

Caput IX

DE SPIRITU APOSTOLICO

55. [ Sensus Christi; sensus humanae condicionis ]. Ut laicus evadat
homo vere apostolicus in Ecclesia Sancta, ipsius animum sensu Dei, qui est
Dominus et Pater omnium, imbui oportet; pariterque sensu Christi, cuius
operi redemptivo omnes cooperari tenentur, per Quem omnia et in Quem
omnia creata sunt; sensu autem Spiritus qui est anima Ecclesiae, ad quam
ipse laicus tamquam membrum vivum pertinet et ad quam omnes homines
vocantur.

Colat simul sensum rerum creatarum humanaeque historiae, quae o mn ia
ad gloriam Dei evehenda sunt; peculiari autem modo ratio habeatur perso-
narum et condicionum familiarium, professionalium, civilium, in quibus, ut
laicus, vivit et operari tenetur.

56. [Fides, spes , caritas']. Christifideles, apostolatui Ecclesiae participan-
tes, satagant virtutibus theologicis regi, nempe:

in lumine fidei secundum Deum omnia iudicare, et aestimare, pecu-
liari vero modo homines ac res et eventus sui temporis et suae vitae quoti-
dianae;

spe corroborari, quae eorum laborem continuo sustineat et stimulet
certa exspectatione gratiae Dei et fructuum suo tempore colligendorum,
« exspectantes beatam spem et adventum gloriae magni Dei et Salvatoris
nostri Iesu Christi »; 1

in caritate Dei vivere, qua, Patrem in omnibus et super omnia et om-
nes homines tamquam fratres in Christo diligentes, laici cupiant impendi et
superimpendi pro corporum et animarum salute, necnon pro totius mundi
sanctificatione. 2

57. [Fidelis servus et prudens]. Virtutibus theologicis ditatus, qui Ec-
clesiae apostolatui incumbit, individualismo minime cedens, semper erga
alios debitorem sese existimet; proinde, numquam quae sua sunt quaerens, 3
animi deditione et simul discretione paratus sit deservire:

suam ipsius industriam exerceat simulque noverit cum fratribus col-
laborare;

in veritate et amore Christi fidelis maneat, simulque prudens in actio-
ne adiunctis aptanda in quibus suam vitam degit. 4

58. Amor ipse christianus et efficacitas apostolatus postulant ut colantur
quam maxime animi quoque ornamenta quae a natura requiruntur, et etiam
a non-credentibus maximi momenti habentur, ut sunt probitas, sinceritas,
fortitudo, humanitas, sine quibus nec vita christiana, nec efficax testimonium
caritatis consistere potest.

59. [Actio veluti redundantia interioris communionis cum Deo]. Actio
in servitium Ecclesiae est veluti redundantia interioris communionis cum
Deo in caritate.

490

SESSIO VII - ACTA

Recolant christifideles omnes actionem hanc proinde illuminari, accendi,
foveri per continuam, crescentem communionem cum Christo Domino; qui
ignem venit mittere in terram. 5 Attingitur hoc per participationem ad vitam
Ecclesiae, praesertim per liturgiam, per Verbi Dei auditum, per spiritualem
lectionem, in primis Scripturae Sanctae, per orationem et meditationem, per
exercitium fraternae caritatis et fidelem adimpletionem officiorum unius-
cuiusque status, per filialem devotionem in Virginem Matrem.

Rectitudo vitae et operositatis christianae praesertim per frequentem ac-
cessum ad Sacramentum Poenitentiae servetur et renovetur.

Quam maxime cavendum est ne forte inordinata rerum externarum instan-
tia fideles a vita interiore sese avertant, gravi cum periculo infecunditatis sui
apostolatus necnon cum detrimento suae ipsius animae. Quo vita interior
profundius renovetur, peculiariter Exercitia Spiritualia commendantur,

60. [ Participatio ad Sacram Liturgiam\. Super omnia autem christifide-
les mente et corde Sacrificium Corporis et Sanguinis Christi teneant veluti
praestantissimum vitae christianae et apostolatus fontem, simulque metam
ad quam ipsi tendant et alios ducere studeant.

Ex ipsa enim huius divini Mysterii celebratione vis amoris Christi pro-
manat ad laudem Dei et ad totius mundi salutem.

Proinde haec Sacrosancta Synodus iterum laicos instantissime invitat ut
toto corde huic divino convivio in communitate christiana participent.

NOTAE

1 Tit. 2, 13.

2 Cf. II Cor. 12, 15.

3 Cf. I Cor. 13, 5; Io. 8, 50,

4 Cf. Mt. 24, 45.

5 Cf, Luc. 12, 49.

Caput X

DE LAICORUM EDUCATIONE
ET PRAEPARATIONE AD APOSTOLATUM

Praeambulum

Educatio christiana laicorum formationem expostulat ad apostolatum, ut-
pote ad essentiam vitae christianae pertinentem.

Ecclesiae officium est, ex missione « docendi omnes gentes » 1 divinitus
accepta, hanc educationem apostolicam impertiendi. Hodierna vero adiuncta
undique Ecclesiam premunt ad officii huius condiciones ac methodos dili-
genter denuo perpendendas, ad eiusque iterum perfunctionem pro viribus
urgendam.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

491

Haud pauci inveniuntur quorum christiana educatio, circumvadentis in-
dividualismi causa, apostolico careat afflatu. Sunt nempe qui putent se sibi
soli vivere posse propriamque animam salvare, proximorum salute neglecta,
Domini praecepto atque exemplo posthabitis, qui ait: « In hoc cognovimus
caritatem Dei, quoniam ille animam suam pro nobis posuit et nos debemus
pro fratribus animas ponere ». 2 Simulque mos invaluit christianam vitam
ac religiosa officia a privatis ac publicis muneribus prorsus sei ungendi sepa-
randaque censendi.

Exinde oritur necessitas recte ordinatam ac sedulam educationem Ec-
clesiae membris impertiendi, eo quoque fine ut laici iis respondere possint
gratiis quibus Divina Providentia ad Regnum Dei diffundendum eos ditavit.

Huiusmodi educatio hoc intendit: ut unusquisque laicus, vocationis et
participationis ad Ecclesiae apostolatum conscius, hoc officium, pro adiunctis,
reapse impleat.

61. [ Qui et quando educandi sint ad apostolatum]. Educatio haec ad
apostolatum incipere debet a prima christiana institutione puerorum: ipsi
enim inde ab usu rationis sunt in Ecclesia responsabiles.

Peculiari autem modo curandum est ut ad apostolatum praeparentur adu-
lescentes et iuvenes, ita ut illo spiritu eorum imbuatur ratio cogitandi et vi-
vendi, quae radicitus hac vitae aetate eflormatur.

Educatio vero ad apostolatum numquam intermittenda erit, aptata quidem
uniuscuiusque aetati vel condicioni, speciatim autem quando quis novum
aliquod momentum vitae ingreditur vel novam responsabilitatem assumit:
uti tempore praeparationis ad Confirmationis Sacramentum suscipiendum et
ad Sacram Synaxim primo adeundam; occasione ascensus ad studia ulteriora
aut initio vitae laboris et professionis vel praesertim tempore novae fami-
liae instituendae.

Peculiari nota signanda est necessitas educationis ad sensum et opera apo-
stolatus pro laicis qui Ecclesiae inceptis et associationibus nomen dant, prae-
cipue si directionis munus in eis susceperint vel suscepturi sint,

62. \Quibus officium incumbat]. Iis, ad quos spectat educatio christia-
na, ex ipsa natura rerum officium quoque institutionis ad apostolatum in-
cumbit; inter quos praecipuum locum obtinent parentes vel tutores, sacer-
dotes, catechistae, magistri. Valde laudandae sunt consociationes quae, simul
cum operositate apostolica, hunc finem educativum intendunt, praedictorum
actionem complendo vel supplendo.

63. [... Parentibus']. Parentes, in primis, cordi habebunt filios suos
adhuc infantes, sed iam in vita spirituali progredientes, disponere ad agno-
scendum amorem Dei Patris et Christi erga omnes homines; gradatim in eo-
rum animos insinuare sollicitudinem circa necessitates sive materiales sive
spirituales proximi et desiderium excitare sese pro aliis impendendi,

Singula familiae membra eundem sensum christianum et catholicum co-
lant, ita ut familia tota et eius communis vita tirocinium evadat apostolatus.

492

SESSIO VII - ACTA

64. [... Scholis'}. Item ad scholam catholicam cuiuscumque ordinis perti-
net fovere in iuvenibus christianam mundi et vitae rationem speciali modo
sensum catholicum et apostolicum.

Quando autem schola catholica desit, eorum erit magistrorum et disci-
pulorum, qui sensu christiano et catholico imbuti sunt, spiritus christiani,
debita servata discretione erga alios qui aliter sentiant, testimonium reddere.

65. [... Sacerdotibus}. Sacerdotes autem prae oculis habeant, in catechesi
et ministerio verbi, in directione spirituali et administratione sacramenti
Poenitentiae, necessitatem educationis laicorum ad apostolatum, praesertim
ii quibus officium demandatum est curandi associationes laicorum, sive ea-
rum peculiaris finis sit apostolatus, sive autem cultus, oratio, formatio reli-
giosa vel alius.

66. [... Paroeciis}. Paroecia, in quantum fidei, precum et actuosae cari-
tatis communitas, est non solum centrum et subiectum, sed etiam schola,
sane non unica, servitii divini, in qua cuiuscumque aetatis laici ad aposto-
latum educantur. Talis autem educatio non ad solam paroeciam intendat sed
universam apostolatus extensionem, quae penitus ipsius limites transcendit,
complectatur.

67. [... Organhationibus}. Coetus pariter laicorum, sive stricte aposto-
latum sive alios fines supernaturales intendant, quique, pro modulo suo, hanc
formationem apostolicam curent.

68. [... Sublecto ipso}. Opus denique educationis potissimum est ipsius
educandi laici qui, actioni Dei, per educatores agentis, docibilem se praebere
debet. Quo magis autem aetas crescit et animus evolvitur, eo magis unius-
cuiusque erit detegere et curare semina quae Deus in sua anima seminavit,
propriam christianam personam maturare, ut praesto sit Christo Domino
eiusque Ecclesiae ultro ministrare.

69. [Apta educationis methodus}. Ut institutio ad apostolatum effica-
cior reddatur, et exigentiis nostrae aetatis perfectius consonet, explicita sit
et apta methodo tradatur oportet.

70. [... Institutio doctrinalis}. Cum missio christiana hoc intendat ut
omnes homines Deum cognoscant et diligant, educatio laicorum ad apostola-
tum exigit ut progrediantur in scientia Dei, in sapida cognitione Christi eius-
que Ecclesiae.

Ad hoc oportet ut ipsi, praecipue ii qui in associationibus et inceptis apo-
stolatus coadunantur, congrua propositione doctrinae christianae, prout di-
versa aetas vel capacitas vel praevia praeparatio postulat, instituantur; in
eorum formatione praesens speciatim habeatur necessitas laicos instituendi
in doctrina sociali Ecclesiae et in cognitione ingruentium quaestionum quae
ad eius vitam et ad nostram aetatem spectant. 3

71. [... Cognitio et studium de rerum adiunctis}. Maximi momenti est
ut in educatione et praeparatione ad apostolatum laici conscii fiant adiuncto-
rum ambientium in quibus vitam degunt et operantur ac discant de eis
christiana ratione iudicare, in iisque sese digne gerere.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

493

72. [... Educatio per actionem ipsam]. Gradatim quidem et discrete,
sed inde ab initio suae formationis, immittantur laici et ipsi libenter ingre-
diantur in operosum servitium Ecclesiae, memores etiam per actionem edu-
cari ac actionem ad ipsamque vitam spiritualem plenius efformari.

73. [... Sessiones et scholae ]. Ut praeparatio adaequate respondeat va-
rietati condicionum vitae laicorum et determinatis uniuscuiusque operis fini-
bus, provideri etiam poterit ordinariis sessionibus associationum necnon
specialibus conventibus et scholis.

74. [ Uhi sacerdotes quacumque ex causa desunt ]. Educatio ad apostola-
tum peculiarem urgentiam induit in regionibus in quibus sacerdotes qua-
cumque ex causa desunt. Magni momenti est ut multi apti laici ad eos sub-
stituendos, prout fas est, exquirantur et opportune praeparentur.

75. [ Praeparatio proxima ]. Priusquam operas maioris momenti laici
adeant, eorum remota praeparatio proxima compleatur oportet, singulorum
et coetuum, studio et meditatione ac propria personali et communi oratione. 4

Textus definitive probatus in Sessione Generali habita diebus 2~8 aprilis 1962,

NOTAE

1 Math. 28, 18.

2 I Io. 2, 16.

3 Cf. infra Pars IV, Tit. I, Cap. IV.

4 Cf. Iac. 1, 17.

Pars II

DE APOSTOLATU LAICORUM

IN ACTIONE AD REGNUM CHRISTI DIRECTE PROVEHENDUM

Prooemium

[ Tres apostolatus laicorum aspectus~\

Generalioribus notis de Apostolatu Laicorum delibatis, Sacrosancta Sy-
nodus rationes praecipuas declarat, quibus participatio laicorum missioni Ec-
clesiae ad effectum perducitur: id est collaboratio ad operam Ecclesiae magis
directe ad opus evangelizationis et sanctificationis pertinentem, actio carita-
tiva, actio in ordine temporali christiano afflatu perfusa.

[ Progressio in eorum connexione et distinctione]

Hi tres diversi aspectus ita in unitate vitae christianae copulantur, ut
non semper facile ab invicem distingui possint. Revera, tempore renovatio-
nis vitae catholicae saeculo praeterito, una simul devinciebantur et quan-
doque confundebantur in inceptis diversarum organizationum quae ad chri-
stiana principia affirmanda et defendenda ordinatae erant.

494

SESSIO VII - ACTA

Auctis tamen in dies, in communitate christiana, et specializationis in-
stantia et conscientia de diversitate finium ac rationum agendi, clarius mu-
nera distinguebantur inter diversa incepta et consociationes, quae distinctio
a Summis Pontificibus, praesertim inde a Benedicto Papa XV, probata est. 1

Hierarchia immo, dum laicos hortabatur, ut in rebus mere humanis pro-
pria industria et inceptu, et qua par est autonomia, operarentur, simul sub
pleniore sua responsabilitate quasdam apostolatus formas sibi assumebat,
uti Actionem Catholicam et organizationes huic similes, quae magis directe
ad evangelizationis et sanctificationis opus sese impendunt.

[ Proficuae immutationes ]

Eodem tempore et huius progressionis causa, aliae in operis apostolatus
laicorum proficuae fiebant immutationes; praevalens defendendae fidei pro-
positum in desiderium efficacis penetrationis convertebatur; necessitas et
exercitium vitae interioris instabant et progrediebantur ac simul adauctum
desiderium sese impendendi ad principia christiana in res mere humanas affe-
renda; laicorum in apostolatu adlaborantium nexus arctior cum propriis
pastoribus efficiebatur; laici ipsi in Ecclesia tamquam in domo propria se
felices senserunt, crescente in ipsis conscientia se membra viva Ecclesiae esse,
una cum desiderio plenioris participationis non ad actionem tantum, sed ad
universam vitam Ecclesiae praesertim liturgicam,

Insuper apostolatus necessitudines ad alias etiam institutiones diffunde-
bantur, quae ad hunc proprie finem ortae non erant; simul que in universa
communitate christiana vitae interioris desiderium erumpebat.

[Animorum unitas in apostolatu ]

Sacrosanctum Concilium igitur ad illas imprimis apostolatus formas
mentem intendit, quae magis directe et penitus in promptu sunt, ut ubique
effundantur summa bona, quae Christus Ecclesiae suae concredidit.

At dum distinctionis necessitatem revocat, laetanter percipit christifideles
plures generose diversis in campis opus conferre; hortatur tamen omnes, in
quibusvis adlaborent saeptis (religioso, caritativo, sociali), ut uno apostola-
tus animo sese compleant ac fraterne ad ultimum apostolatus finem, ad glo-
riam scilicet Dei et mundi salutem, indesinenter conspirent.

NOTA

1 Sermo in Festo Nativitatis Domini 1918 et Litterae Circulares Consociatio-
nis cui titulus « Unione Popolare Italiana », mense ianuario 1919, quae eundem
sermonem ad effectum deducebat.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

495

Titulus I

DE FORMIS QUIBUS HIC APOSTOLATUS ORGANIZATUR

Caput I

DE APOSTOLATU LAICORUM
IN VARIIS ECCLESIAE COMMUNITATIBUS

Praeambulum

[ Apostolatus laicorum in intima communione cum Ecclesia exercetur ]

Quamquam plura apostolatus opera a christifidelibus exercentur, effi-
cacitatem tamen mutuantur ab Ecclesiae vigore in cuius communione vire-
scunt, quatenus eidem inseruntur pleneque conformantur, « ut non sit
schisma in corpore sed idipsum pro invicem sint membra »/

Unusquisque fidelium ad quamdam Ecclesiae partem pertinet, in deter-
minato loco « peregrinantem », cuius fons et apostolatus est collegium
Episcoporum sub Petro Ecclesiae Dei vitam regentium.

Sacrosanctum proinde Concilium laicos omnes enixe hortatur ut, exce-
dentes individualisticam mentem vel quidquid particularismum — qui dici-
tur — sapit, conscii fiant sui muneris et officii in communitate ecclesiali.

1. [In paroeciis]. Paroecia est communitas ecclesialis in qua laici christi-
fideles immediate inseruntur et per quam parocho, ut proximo et ordinario
magistro et sacerdoti, adhaerentes, cum suo Episcopo uniuntur cuius sacer-
dotes cooperatores sunt.

In paroecia, circa altare Sacrificii, fideles omnes coadunantur, in Christo
communicantes citra omnes divisiones et differentias quibus in vita quoti-
diana distinguuntur; in ipsa communitate paroeciali christifideles ad cultum
liturgicum participant, suam vitam sacramentalem vivunt, verbum Dei au-
diunt et caritatem christianam exercent.

Omnes ergo, etiamsi ad opera pertineant a religiosis communitatibus de-
pendentia, maximi faciant huius beneficae institutionis curaeque animarum
praestitae, sollicite participantes non solum vitae spirituali paroeciae, sed
eius multiplicibus operis apostolicis, tam ad intra quam ad extra, ita ut
paroecia ipsa ut communitas missionaria revera sese gerat.

2. Grato animo cooperentur cum suis pastoribus, libenter assumentes
suam quisque partem in inceptis apostolicis, praesertim vero in doctrina chri-
stiana tradenda, in operibus caritatis vel educationis vel honesti oblecta-
menti promovendis, in prelo caeterisque instrumentis communicationis so-
cialis provehendis et dirigendis.

3. [ Circa eos qui longe a paroeciae vita versantur]. Laicorum opera
quam maxime necessaria est ad commercium ineundum inter pastorem et eos

496

SESSIO VII - ACTA

qui forte negligentia sua vel praeiudiciorum vi longe a paroeciae vita versan-
tur, Prudentia et caritate praediti laici facile possunt ad eos fraterne accedere,
eos certiores reddere de iis quae in paroecia aguntur, eis persuadere ut in eis
debitam partem suscipiant, sicque paulatim eos adducere ad pastorem et ad
intensius vitae christianae exercitium.

4. [ Fraterna hospitalitas ]. Paroecialis communitas, sicut familia chri-
stiana, sensu hospitalis acceptionis praedita sit, ut eo accedentes solatium in-
veniant et germanum familiae calorem, secundum mentem Apostoli dicen-
tis: « Caritas fraternitatis maneat in vobis; et hospitalitatem nolite oblivi-
sci,., ». 2 Quod si fiat, vultum vere christianum induet paroecialis familia,
dicente Domino: « In hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si di-
lectionem habueritis ad invicem ». 3

5. [ Sensum colant dioecesanum\. Cum vero paroecia cellula tantum sit
principalioris illius corporis, dioecesis scilicet, laici operam suam producant
ultra fines paroeciae et maiori huius Ecclesiae parti deserviant, Filiali obse-
quio ac confidentia cooperentur cum legitimo suo pastore, Episcopo, quem
Spiritus Sanctus posuit regere Ecclesiam Dei, 4, praesertim cum ad bonum
totius dioecesis vel normas directivas proponit vel incepta promovet. Atten-
dant illud Sancti Cypriani: « Scire debes episcopum in Ecclesia esse, et Ec-
clesiam in Episcopo, et si quis cum Episcopo non sit in Ecclesia non esse ».*
Sensum colant dioecesanum, honorent huius sui territorii vel coetus templa
praeclariora, religiosas traditiones, munera saepe specifica in ambitu aposto-
latus universalis.

6. [Ultra fines dioeceseos et in Ecclesia universali ]. Sciant apostolicas
operas paroeciae aut dioeceseos finibus minime circumscribi, ac praesertim in
nostri temporis condicionibus, incepta apostolica interparoecialia, interdioe-
cesana, nationalia et internationalia, a Hierarchia instituta vel commendata,
suscipi, quibus laici omnes, pro modulo quisque suo, collaborare satagant,
quippe qui ad bonum commune Ecclesiae procurandum vocati sint, iuxta
verba Apostoli: « Crescamus in illo per omnia qui est Caput Christus; ex
quo totum corpus compactum et connexum per omnem iuncturam submini-
strationis, secundum operationem in mensuram uniuscuiusque membri, aug-
mentum corporis facit in aedificationem sui in caritate » . 11

Res et condiciones Ecclesiae ubique gentium diffusae prae oculis et in
corde semper habeant, intentiones ac principia directiva apostolatus, Supremi
praesertim Pastoris, Vicarii Christi, obsequi semper parati sint.

7. Apostolatus associationes, unaquaeque iuxta propriam indolem, ani-
mum ad Ecclesiae structuras attentum semper habeant, cum propriis ani-
marum Pastoribus collaborent et ut in sodalibus sensus communitatis pa-
roecialis, dioecesanae, Ecclesiae universalis efformetur operam dent.

NOTAE

1 I Cor., 12, 25.

2 Hebr. 13, 1-3; cf. Rom. 12, 10.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

497

3 Io. 13, 35.

4 Cf. Act. 20, 28.

5 Ep. 66, 8; cf. PL, 4, 419; cf. S. Ign., Sine Episcopo nihil facite (PG 8, 715).

6 Eph. 4, 15-16.

Caput II

DE ACTIONE CATHOLICA 1
Praeambulum

Abhinc non pauca decennia, pluribus in nationibus, laici, magis in dies
ad apostolatum se devoventes, in variis formis actionum et consociationum
sese coadunarunt, quae, arctionem cum Hierarchia coniunctionem servantes,
fines immediate et proprie apostolicos prosecutae sunt.

Inter has vel etiam similes antiquiores institutiones, eae praesertim com-
memorandae sunt quae, etsi diversam rationem operandi sequantur, sub uno
tamen nomine Actionis Catholicae 2 veniunt, quaeque, per omnes fere orbis
catholici regiones latissime propagatae, uberrimos fructus, una cum aliis
apostolicis inceptis pro Regno Christi, protulerunt.

8. [ Actionis Catholicae notae']. Ut autem haec apostolatus forma in
dies agnoscatur et invalescat, placet Sacrosanctae Synodo (attentis recentibus
Summorum Pontificum et Episcoporum de hac re documentis) notas indicare,
quarum concursu et cumulata acceptione Actio Catholica constituitur:

a) Finis immediatus organizationum, quae sub nomine Actionis Ca-
tholicae veniunt, generalis finis apostolicus ipsius Ecclesiae est, tum quod
singulorum hominum sanctificationem, tum quod Corporis Christi Mystici
aedificationem attinet;

b) Laici, collaborantes iuxta modum proprium cum Hierarchia, suam
experientiam afferunt et responsabilitatem assumunt in harum organizationum
moderamine, in condicionibus perpendendis, in quibus actio pastoralis Ec-
clesiae exercenda est, in elaborandis et exsequendis programmatibus actionis;

c) Laici agunt non solum singuli, sed uniti quoque instar organici
corporis, ita ut aptius Ecclesiae communitas exprimatur et efficacior evadat
apostolatus;

d) Laici, sive sponte sese offerentes, sive invitati ad actionem et di-
rectam collaborationem in apostolatu hierarchico, agunt sub superiore mo-
deramine ipsius Llierarchiae. Hierarchiae autem est hanc collaborationem et
propriam cuiusque corresponsabilitatem per explicitum mandatum de apo-
stolica opera sancire.

9. [ Formarum varietas]. Organizationes Actionis Catholicae secundum
locorum ac populorum exigentias, varias structuras assumere possunt, secun-
dum illud Ioannis XXIII: 3 « Haec apostolatus ratio ad locorum condiciones

3 2

498

SESSIO VII - ACTA

et necessitates congruenter accommodetur. Non enim licet ea, quae in alia
regione peracta sunt, ad aliam, nullo habito discrimine, transferre ».

10. Optandum sane est ut organizationes Actionis Catholicae inter se
apte cohaereant, in ambitu dioecesano, nationali et internationali, in dies me-
lius sese accommodando organizationi et necessitatibus Ecclesiae.

11. [ Commendatio ]. Sacrosanctum Concilium has institutiones, quae
hodiernis exigentiis apprime respondent, enixe commendat; sacerdotes et
laicos, qui in ipsis adlaborant, invitat ut magis magisque notas proprias Actio-
nis Catholicae ad effectum adducant, et cum omnibus aliis apostolatus formis
semper fraterne in Ecclesia cooperentur.

Episcopos autem hortatur ut, adiuncta peculiaria regionum suarum re-
spicientes, Actionem Catholicam promoveant, aptiores formas statuendo.

NOTAE

1 Cf. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, Se-
ries I, Appendix Vol. II, pp. 774-784, 790-792.

2 Expressio haec diversas in diversis regionibus organizationum formas desi-
gnat, quibus tamen, quattuor infradictae notae N. 8, cumulatim sumptae, conve-
niunt. Inter has formas, dignae sunt quae signentur Actio Catholica generalis quae
dicitur et Actio Catholica specializata iuxta diversa sive vitae sive operum saepta,
quamvis sic specializatae huiusmodi organizationes tamquam finem immediatum
ipsum finem generalem apostolicum Ecclesiae servare pergunt (verbum « generale »,
hic sicut et N. 8, sensum communem, minime specificum, habet).

3 Enc. Princeps Pastorum, A.A.S., 51, p. 856.

Caput III

DE ALIIS FORMIS APOSTOLATUS
AD REGNUM CHRISTI DIRECTE PROVEHENDUM

12. Praeter associationes Actionis Catholicae, de qua in praecedenti ca-
pite, aliae dantur apostolatus formae ad animarum salutem ac Mystici Cor-
poris Christi aedificationem directe promovendam.

Quaedam simpliciter hunc finem generalem Ecclesiae sibi proponunt,
quaedam fines particulares, v. g. alicuius doctrinae spiritualis incrementum,
catechistarum formationem, infidelium conversionem, cultus liturgici pro-
fectum, devotionis marianae diffusionem, opera christianae educationis, in-
stitutionem ad doctrinam socialem catholicam enucleandam, diffundendam
et applicandam, et similia.

13. [ Variae relationes cum Hier archia ]. Hae variae formae apostolatus
diversis possunt relationibus cum Hierarchia coniungi, nempe: aliae magis
directe cum paroecia et dioecesi connectuntur; aliae alicui Ordini vel Con-
gregationi religiosae adstringuntur; aliae demum solummodo sub generali
invigilantia Hierarchiae constituuntur.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

499

14. [ In ambitu internationalT\. Peculiare momentum iis organizationi-
bus, quae in ambitu internationali actionem exercent, tribuendum est, qui-
buscum nationales organizationes connectuntur.

15. [ Multiformis spiritualis vitae expressio ]. Magnus harum organiza-
tionum numerus multiformis spiritualis vitae expressio est necnon varietatem
apostolici conatus laicorum testatur: diversis Ecclesiae necessitatibus respon-
dent, sicut diversis fidelium apostolicis vocationibus.

16. [ Mutua coordinatio et collabor atio ]. Ad bonum animarum melius
obtinendum et ad virium dispersionem vitandum, diversa haec opera directi-
vis Hierarchiae obsequendo inter se et cum Associationibus Actionis Catho-
licae, secundum suam indolem, sese coordinare et collaborare satagant.

17. \_Ardenti zelo sese impendant ]. Fideles omnes in una vel altera ex
his organizationibus adlaborantes Sacrosanctum Concilium enixe adhortatur
ut incenso animo sese pro Ecclesia impendant, ut filialem colant cum Hie-
rarchia communionem, ut cum locali clero in spiritu activae collaborationis
sese devoveant.

Titulus II

DE DIVERSIS MODIS ET SAEPTIS 1
Caput I

DE APOSTOLATU VERBI

18. [ Fides ex auditu ]. In aedificatione Mystici Corporis Christi potiorem
locum obtinet annuntiatio Verbi Dei; « Fides ex auditu »; 2 sed « quomodo
credent ei quem non audierunt? Quomodo autem audient sine praedicante? ». 3

19. \_Munus laicorum ]. Ecclesiae universae Christus, potestatem repe-
tens a Patre suo, imperavit , ut Novum Nuntium omnibus hominibus commu-
nicaret. Hierarchiae quidem est ex iure fidei ac morum normas proponere
secundum illud: « Euntes in mundum universum praedicate Evangelium
omni creaturae »; 4 omnium vero christifidelium munus est eiusdem doc-
trinae confitendae, profitendae atque diffundendae, verbis et scriptis, quasi
ad continuandam ac extendendam missionem Ecclesiae et ipsius Christi,
Verbi Dei. 6

Hic apostolatus verbi laicorum magis necessarius evadit in iis laboris
et vitae ordinariis condicionibus, in quibus laici tantum veritates christianas
aliis tradere possunt, praesertim in locis, in coetibus, in adiunctis ubi acces-
sus sacerdotis vel difficilis vel rarus vel inconveniens vel impossibilis est,
maxime saeviente persecutione.

Laicis ipsis incumbit illas veritates, iuxta ipsorum ingenium, tradere, ex-
planando, e. g. secundum opportunitatem, propriam rationem agendi et
principia christiana quibus diriguntur in vita quotidiana: « Parati semper

500

SESSIO VII - ACTA

ad satisfactionem omni poscenti vos rationem de ea, quae in vobis est,
spe ». 6

20. [ Peculiaria officia]. Apostolatus verbi incumbit, in primis, parenti-
bus in familia ut munus connexum cum officio educationis; deinde magistris
et docentibus omnibus, moderatoribus operum vel associationum iuvenum.

Laude digni sunt qui scriptis collaborant ad doctrinae christianae evul-
gationem: philosophi, fabularum vel comoediarum vel ephemeridum scripto-
res; insuper concionatores necnon ii qui technicis instrumentis diffusionis
addicti sunt.

Hoc munus autem peculiari modo inest catechistis puerorum et adule-
scentium; illis qui operam dant in catechumenatu adultorum vel in praepa-
ratione ad sacramentum matrimonii; catechistis in missionibus ad gentes, qui
hoc munus exercent modo permanenti, etc, Aliquando hic apostolatus verbi
laicorum muniri potest missione canonica.

21. [Verbum Dei in ordinariis vitae adiunctis annuntiandum]. Christi-
fideles omnes in ordinariis vitae quotidianae occursibus et adiunctis occasio-
nem habent seminandi semen verbi Dei, dictis ac moribus, cum simplicitate,
discretione et caritate, memores etiam illius divini Magistri effati: « Omnis
qui confitebitur me coram hominibus, confitebor et Ego eum coram Patre
meo qui in caelis est ». 7

22. Meminerint christifideles quantum valeat haec communicatio verbi
Dei ad Ecclesiae aedificationem: aperit enim viam salutis iis qui Evangelium
nesciunt; longe errantes ad Pastores reducit; fideles instruit in doctrina et
disciplina Ecclesiae; vitam spiritualem Christianorum promovet; debiles ro-
borat; afflictos solatur; societatem fermento vitae christianae immutat.

Ad altiora etiam contendant laici: ad annuntiandum scilicet Deum, et per-
fectiones eius, praesertim infinitum Amorem, quem nobis manifestavit in
Christo Iesu, et per Spiritus Sancti donum incessanter communicat.

23. [Debita praeparatio]. Ad hoc munus recte adimplendum oportet
laicos, praesertim eos qui peculiaribus obligationibus adstringuntur, firma in-
stitutione erudiri. In primis autem laicos oportet verbum Dei toto corde
amare et exquirere, Ecclesiae docenti fidelissimos semper se praebere, magis
magisque sapida cognitione ipsius Christi imbui, memores apostolici dicti:
« Verbum Christi habitet in vobis abundanter, in omni sapientia, docentes et
commonentes vosmetipsos psalmis, hymnis et canticis spiritualibus, in gra-
tia cantantes in cordibus vestris Deo ». 8

NOTAE

1 Quaedam solum themata pro hoc titulo selecta sunt. Minime praetenditur de
omnibus modis actionis ad Regnum Christi directe provehendum, nec de omnibus
saeptis in quibus apostolatus a fidelibus exerceri potest. Haec themata speciatim
selecta sunt sive ob eorum actuale momentum pro laicis sive quia a Commissionibus
vel Secretariatibus praeparatoriis Concilii desiderata sunt. Facile patebit obiectum

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

501

de quo agitur, funditus minime tractatum fuisse sed solummodo sublineata quae sunt
laicorum officia in determinatis hisce saeptis.

2 Rom. 10, 17.

3 Rom. 10, 14.

4 Mc. 16, 15.

5 Cf. Rom. 10, 10.

6 I Petr. 3, 15.

7 Mt. 10, 32-33.

8 Coi. 3, 16; cf. supra Pars I, Caput X, De laicorum educatione et praepara-
tione ad apostolatum.

Caput II

DE APOSTOLATU APUD FAMILIAS 1
Praeambulum

Inter omnes societates, quas Ecclesia spiritu christiano imbuere satagit,
ea eminet quae sacramentali sua consecratione speciali modo in ipsam Ec-
clesiam inseritur, societas scilicet coniugalis.

Hac autem nostra aetate, apostolatus ad christianam familiam efforman-
dam maximi momenti evadit, ut ipsa ab ingentibus periculis undique irruen-
tibus praeservetur, quae ex falsis conceptionibus vel ex aberrantibus structu-
ris socialibus promanant et ut munus suum plene absolvere possit.

In hoc apostolatu pars laicorum ex ipsa natura rerum primum locum
tenet, immo suppleri nequit.

24. [Ad matrimonium praeparatio remota ]. Soliditas et sanctitas fami-
liae « magna parte a debita coniugum pendent tam remota quam proxima
ad matrimonium praeparatione ». 2

Educatio indolis, animi, iudicii, initiatio ad veram vitam christianam,
exemplum parentum in matrimonio sancte viventium, praeparationem fun-
damentalem, quamvis indirectam, constituunt. « Illud enim negari non potest
felicis coniugii firmum fundamentum et infelicis ruinam iam pueritiae et
iuventutis tempore in puerorum puellarumque animis instrui ac poni ». 3

Praeterea laici sedulam curam praestent ut filii in familia, in schola prae-
sertim catholica, in associationibus pro iuventute, rectas notiones acquirant
de matrimonio christiano, necnon de eius excellenti dignitate et exigentiis:
quae institutio ipsis crescentibus compleri debet.

25. [Ad matrimonium praeparatio proxima']. Cum autem remota tan-
tum sponsorum praeparatio non sufficiat, proxima necessario instituenda erit,
ut ipsi matrimonium cognoscant in eius naturali complexitate et supernatu-
rali ubertate, sicque disponantur ad sacramentum, digne recipiendum et ad
vitam familialem feliciter ducendam.

502

SESSIO VII - ACTA

In iis enim temporis adiunctis, melius homo ad omnes valores huma-
nos praesertim spirituales percipiendos disponitur et suam ipsius sentit re-
sponsabilitatem ingressus in adultorum vitam etiam coram Ecclesia, gratias
procul dubio non paucas a Deo recipit, et ideo maturiore indiget instructione
religiosa, ad omnia officia christianorum, non solum coniugalia, rite im-
plenda.

In hac vero praeparatione ad matrimonium, laicorum coniugatorum, nec-
non catholicorum medicorum, psychologorum aliorumque peritorum consilia
maximae utilitatis sunt.

26. [ Conventus pro sponsis commendantur ]. Consessiones formationis
et spirituales recessus pro sponsis instituti, sunt praeparationis ad matrimo-
nium media quae Concilium laudat atque commendat.

27. [In pastorali adsistentia coniugatorum laici cooperentur ]. In spi-
rituali adsistentia quae a pastoribus animarum datur familiis, laici opportune
ac directe cooperentur, praesertim cum habeantur conventus aut recessus
formationis nuper coniugatorum. Haec enim sunt maximi momenti pro ipso-
rum spirituali profectu et vita vere apostolica.

28. [Familiarum mutuum auxilium']. Familiae, iisdem in adiunctis vi-
ventes, caritate unitae, mutuo sibi praestent auxilium, solatium, societatem,
specialem curam habentes novarum familiarum ut ipsae facilius sua pro-
blemata solvere ac difficultates superare valeant. Ad hoc facilius obtinendum
convenienter familiae catholicae in associationibus vel motibus uniuntur,
quae tamen praesertim ad earum profectum spiritualem et apostolatus effi-
caciam tendere nitantur,

29. [Consilia pro familiis]. Ad gravia vero discrimina, quae ipsum coniu-
gium in periculum adducere possunt, superanda, necesse est ut praesto sint
praeter confessarios animorumque directores — ad quos tamen ultimum
verbum pertinet — , etiam laici in re matrimoniali experti, sive psychologi,
sive medici, sive legis periti.

Iam in multis regionibus institutiones ad hoc a catholicis erectae sunt
easque Concilium plene laudat. Ubi vero ab aliis erectae inveniantur, si Hie-
rarchia opportunum hoc ducat, laici catholici, recte instructi, ipsis colla-
borent.

30. [Divinum consilium de familia patefaciendum]. Ut christianum
matrimonium, ea qua par est puritate et sanctitate, a christifidelibus ad vitae
usum perducatur, et quotquot falsam vel insufficientem de eo notionem ha-
bent, melius dignitatem eius percipiant, magni interest laicos active ad
christianam matrimonii notionem diffundendam cooperari, in primis exem-
plo, sed etiam verbis, scriptis, mediis audiovisivis : quae omnia multum
conferre possunt ad hoc ut divinum de matrimonio et de familia consilium
coaevis nostris vivido splendore effulgeat.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

503

NOTAE

1 Agitur hoc in capite, prout ex ipso titulo eruitur, de apostolatu apud fami-
liam. Hic vero aspectus prorsus differt ab eo in quo fundatur caput VI primae
partis. Hic insuper, ampliore tractatione ipsa, momentum quaestionis significare
intenditur, cum pro plurimis catholicis, qui in regionibus vivunt ubi saevit perse-
cutio solum apostolatus inter familiam et familiam exstet.

2 Casti Connubii, A.A.S., 22 (1930), p. 584.

3 Casti Connubii, A.A.S., loc. cit., pp. 585-86; Pius XII ad Patresfamilias Gal-
liae Romam peregrinantes, 18 sept. 1951: A.A.S., 43 (1951), p. 733; Pius XII
ad docentes ex Ordine Fratrum Carmelitanum Discalceatorum, 23 sept. 1951,
A.A.S., 43 (1951), p. 736; Pius XII ad docentes atque alumnos popularium scho-
larum..., 19 martii 1953, A.A.S., 45 (1953), p. 232.

Caput III

DE APOSTOLATU IUVENUM IN ECCLESIA
Praeambulum

Semper Ecclesiae maximae curae fuerunt adulescentes et iuvenes utrius-
que sexus, sive de eorum institutione religiosa, morali et civili, sive de
eorum praeparatione ad apostolatum, sive, praesertim, de eorum efficienti
exercitio in apostolatu eis proprio.

Prae oculis habentes ea quae Ipse Divinus Magister erga adulescentes et
iuvenes gesserat, qui ei in vita occurrerunt , 1 primi Apostolici scriptores pe-
culiaria monita et animadversiones eis protulerunt; inter quae memoria digna
sunt verba Sancti Iohannis: « Scribo vobis, iuvenes, quoniam fortes estis,
et verbum Dei manet in vobis, et vicistis malignum ». 2

Vox Summorum Pontificum, semper sed praesertim recentioribus aeta-
tibus, adulescentes et iuvenes enixe arcessivit ad missionem quae iuvenilem
ardorem exigit ad mundum iuxta principia evangelica extruendum, ardentes
eorum animos alliciendo ad altissimos Ecclesiae fines consequendos.

Multis in regionibus, sicut temporibus praeteritis, nostra etiam aetate,
plures iuvenes et adulescentes persecutionem passi sunt ut fidem Christi
profiterentur, et testimonio sanguinis confirmarent, semen fidei ubicumque
fundendo.

Hodie vero, cum peculiaria adiuncta et circumstantiae exstent, quae iu-
venum condicionem in apostolatu Ecclesiae non parum immutare videntur,
Sacrosancta Synodus, momentum et gravitatem huius rei commemorans,
omnes, quibus quoquo modo cura iuventutis incumbit, vehementer hortatur
ad problemata iuvenum attente consideranda et praesertim ad eorum in apo-
stolatu possibilitates et munera recte aestimanda.

504

SESSIO VII - ACTA

Etenim:

— nova condicio facta est qua adulescentes et iuvenes, citius quam
antea, sui iuris fiunt, a familia arcentur et ab auctoritate alienantur;

— iuvenes huius temporis saepe ad novam condicionem oeconomicam
et socialem celerius transeunt, exigua habita vel saltem inadaequata praepa-
ratione ad novum vitae regimen aggrediendum;

— • ad munera vitae publicae exercenda maturius quam antea iuvenes
accedunt, ita ut eorum pondus in societate et in re publica administranda
magis magisque invalescat.

31. [ Juvenum apostolatus magnum momentum']. Sacrosancta igitur Sy-
nodus, hanc dilectissimam Ecclesiae portionem magna spe et plena fiducia
amplectens, omnes hortatur ad recte aestimandam partem quae iuvenibus in
apostolatu Ecclesiae competit, ac praesertim ad ardorem et divitias vitae quae
iuvenes afferre solent, atque proinde ad peculiarem efficientiam, quae ab
ipsis iure meritoque expectari licet.

32. Magnum momentum Ecclesia tribuit mutuo iuvenum apostolatui,
cum experientia doceat quantum iuvenes ad invicem animos allicere valeant
ad Regnum Christi quocumque provehendum.

33. [ Adultorum responsabilitas ]. Adultos omnes, praesertim laicos Sa
crosancta Synodus monet de eorum responsabilitate erga iuvenes, sive in
adiunctis et condicionibus vitae eorum apostolatui faventibus, sive in forma-
tione ad apostolatum, sive demum exemplo abnegationis et deditionis in
apostolatu.

34. [Associationes iuveniles]. Magni momenti sunt ad apostolatum
iuvenum fovendum Associationes iuveniles, in quibus iuvenes activam re-
sponsabilitatem sumant ad seipsos efformandos ad apostolatum per ipsam
actionem apostolicam, sibi intime persuadendo Ecclesiam indigere eorum
opera, iuvenum nempe ut iuvenum, ad suam missionem apostolicam ex-
plendam.

35. [Cura sacerdotum ]. Sacerdotes magnam adhibeant curam ad eorum
activitatem apostolicam excitandam, ad adaequatam formationem eis com-
parandam, ad debitum commercium et cooperationem assiduam cum adultis
eorumque associationibus fovendam.

NOTAE

1 Cf. Lc. 9, 57-62; 10, 1-2.

2 I Io. 2, 14.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

505

Caput IV

DE APOSTOLATU IN PROPRIO
CUIUSQUE AMBITU SOCIALI ET PROFESSIONALI

Praeambulum

Sapientissimus Creator, homines condens natura sociabiles ac multiplici
vinculo inter se coniunctos, « mandavit illis unicuique de proximo suo »/
ita ut nemini liceat se alienum tenere a societate confratrum vel se eximere
a cura eorum, dicens: « num custos fratris mei sum ego? ». z

Unusquisque necessario insertus vivit in aliquo ambitu sociali a quo mul-
tiplici ratione afficitur, et quem ipse vicissim sua vita et activitate meliorem
vel deteriorem efficere potest. Noverint igitur christifideles laici, se divinae
Providentiae consilio positos esse in determinatis adiunctis, tamquam divi-
num fermentum ad ea reformanda et elevanda. « Etenim per ipsos, pleno iure
laborantes in utroque regno, caelesti scilicet et terrestri, facilius se reddere
valet Ecclesia principium vitae humanae societatis ». 3 Laicus igitur, christia-
ne agat oportet non solum in familia ecclesiali paroeciae cui adscriptus est,
sed etiam in societate saeculari in qua vitam degit: hi duo ambitus non pos-
sunt ab invicem seiungi, cum mutuo se compleant et sint singulis necessarii.

Hunc apostolatum « ambientalem » oportet, hodie, varias ob causas, suos
olim suetos fines geographicos et sociologicos omnino excedere, et intensitate
plurimum crescere. Etenim materialis progressus et arctiora socialis commu-
nicationis instrumenta iam late induxerunt tales conditiones generales et exi-
gentias quales omnino limites domicilii superent: frequens mutatio loci, sive
laboris sive animi relaxationis causa, populorumque migrationes, quae homi-
nes a suo solito domicilio Pastorumque cura subtrahentes in media pericula
plerumque proiciunt. Sed et ipsis propriis in domiciliis viventibus, conditio-
nes sive laboris sive recreationis aliarumve activitatum humanarum tales sunt
quae facile eos ab omni vita spirituali avocent. Haec autem omnia laicorum
apostolatui novas possibilitates praebent urgentioraque officia imponunt,

36. [ Irradiatio apostolica\. Christifideles magis magisque responsabili-
tatis suae in Ecclesia conscii fiant atque conentur ut vere exsistant fons radia-
tionis spiritualis in mundo, ita ut per eos spiritus christianus in omnem
ambitum vitae et actuositatis suae diffundatur. Fide illuminati et caritate
informati, tali rectitudine morali se gerant, etiam in negotiis mere profanis,
et tali professionali idoneitate gaudeant ut quotquot cum illis commercium
habent, ad veri bonique amorem, sensim sine sensu, allidantur atque, gratia
Dei adiuvante, ad Christum et Ecclesiam attrahantur.

37. [ Apostolatus similis per similem\. Hic apostolatus « ambientis » ma-
xime exercendus est inter eos qui in iisdem condicionibus vitae vel occupa-
tionis inveniuntur, secundum illud sapienter dictum: « primi et proximi

506

SESSIO VII - ACTA

opificum apostoli, opifices sint oportet; apostoli vero inter artificii commer-
ciique asseclas ex iisdem hominibus esse debent », 4 immo maxime laudandi
sunt laici qui, legitimo suo commodo postposito, ultro praeferunt eas cir-
cumstantias vitae et laboris quae fratribus adiuvandis aptiores exsistant.

38. [Sui ambitus cognitio et amor ]. Ut huiusmodi apostolatus optatum
sortiatur fructum, unusquisque bene noscat oportet adiuncta vitae, agendi
et cogitandi rationem atque optata eorum quibuscum versatur, erga illos
omni benevolentia et animi comprehensione sese gerendo; in apte solvendis
problematibus, quae in dies exorientur, cooperetur, illa principia christiana
prudenter explicando quae lumen et normam afferre possunt; immo, data
occasione, ipsum verbum Dei cum suis similibus, iuxta modum proprium
laicis, communicare ne negligant.

39. [ Pro societatis consolatione orbatis ]. Eiusdem interest apostolatus
subvenire iis qui, e suo domicilio eradicati et in novum nondum plene re-
cepti, societatis consolatione orbatam ducunt vitam. Satagant laici eos se-
dulo quaerere, comiter recipere, solari ac societati sollicite integrare, et, si
catholici fuerint, parochiali familiae et Pastori adducere.

40. [ Omnes vult Deus salvos fieri]. Hoc apostolatus genus ad integrum
ambitum extenditur: sive ad domesticos fidei, sive ad fratres separatos, sive
demum ad illos qui a praxi christiana vel ab ipsa fide longe versantur. Nec
ab eo excluditur ullus vitae humanae respectus, siquidem christiani promo-
vere debeant « quaecumque sunt vera, quaecumque pudica, quaecumque iu-
sta, quaecumque sancta, quaecumque amabilia ». 5

41. [Actio consociata]. Apostolatus in proprio ambitu vitae exercitus
efficacior evadit dum collective, id est, per coetus ordinesque diversis unius-
cuiusque ambitus adiunctis adaequatos exercetur. Organizatio aptius prae-
parat, congregat, sustinet, tuetur atque moderatur eos qui huic apostolatui
se dedunt, et sic ad ampliores fructus obtinendos ducit.

Huiusmodi apostolatus, hac ratione, supponit et exigit organizationes
aptas, praesertim Actionis Catholicae specializatae, a Romanis Pontificibus
laudatas atque apostolatui cleri autochthonis pro missionibus rite comparatas. 0

Ut hic apostolatus plene et perseveranter suum effectum assequatur, com-
pleri oportet organizationibus professionalibus vel socialibus, eodem spiritu
apostolico informatis, etsi independenter constituantur et proprio marte
agant.

42. [ Praeparatio necessaria]. Meminerint Parochi caeterique sacerdotes
curae animarum dediti, necnon dirigentes associationum apostolatus laicorum,
felicem exitum praedictae operositatis magna ex parte dependere ab idonea
praeparatione laicorum, quae ad ambitum et occupationem singulorum sit
accommodata. 7

NOTAE

1 Eccli. 17, 12.

2 Gen. 4, 9.

3 Cf. Pius XII, Alloc. ad PP. Card., A.A.S., 38, p, 149.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

507

4 Pius XI, Quadragesimo anno, A.A.S., 23 (1931), pp. 225-226.

5 Phil. 4,9.

6 Pius XI, Ad peregrinos Actionis Catholicae luventutis Galliae (1934);
Ad Unionem Internationalem Associationum Mulierum (1934); Ad Episcopatum
Philippinum (1939); Pius XII, Ad Laureatos A. C. Italicae (1946).

7 Cf. supra Pars I, Caput X.

Caput V

DE APOSTOLATU LAICORUM
IN AMBITU INTERNATIONALI ET SUPRANATIONALI 1

Praeambulum

Cum ad notas essentiales Ecclesiae pertineat ut catholica sit, ei omnino
incumbit universarum mundi necessitatum materna sollicitudo.

Unde ipsa signum levatum inter nationes 2 semper exstitit, atque inde-
sinenter unitatem generis humani aequalemque hominum dignitatem ac inter
nationes et homines cuiuscumque stirpis fraternitatem palam docuit ac stre-
nue defendit.

Historia vero recens crebriores atque arctiores rationes inter homines et
nationes induxit, ita ut accrescens unitas et universalitas nota praesentis or-
dinis in mundo iam evaserit. 3

Necesse igitur est ut christifideles certiores fiant de universali opera
apostolica Ecclesiae, intimeque sibi persuadeant se Ecclesiae sensum plene
habere non posse, nisi se ad universalem familiam pertinere agnoscant; et
memores sint quantum conferre valeant ad aedificandam et christiana ratione
ciendam illam communitatem supranationalem quae quodammodo iam est
inchoata et in dies adolescit, Omnes gentes suo apostolico zelo amplectantur,
quavis pusillanimitate vel nimio suae gentis studio seposito. 4

Laici omnes et singuli, quin negligant quaestiones particulares suae na-
tionis vel professionis, semper parati sint animo vere catholico atque dedica-
tione discreta et fraterna opus suum conferre causis generalioribus univer-
sae familiae gentium, his principiis et normis attente perspectis.

43. \_Spiritus vere christianus ]. Spiritum vere christianum afferant et
proinde universalem in conventibus internationalibus vel in individuali com-
mercio, sive fortuito vel professionali, cum hominibus diversae nationis vel
stirpis.

44. [ Adaequatae cognitionis necessitas']. Adaequatam pro sua conditio-
ne cognitionem sibi acquirant potiorum quaestionum et solutionum, sive
doctrinalium sive practicarum, quae in vita internationali exsurgunt; prae-
sertim quoad regiones mundi in via evolutionis.

45. [ Peculiaris vocatio ad laborem internationalem]. Haec animi atten-
tio circa quaestiones ac res ordinis internationalis haud raro desiderium sese
devovendi activitatibus in internationali ambitu in mente gignit, immo quan-

508

SESSIO VII - ACTA

doque deserendi ipsam patriam et familiam ut aliis gentibus servire facultas
sit. Optandum sane est plures esse christifideles qui hoc consilium sequan-
tur; vocatio haec ergo laudanda atque fovenda est; consulendum est ut iuve-
nes, hac vocatione donati, debita instruantur praeparatione et idonea ac ne-
cessaria subsidia spiritualia eis praesto sint.

Fideles in institutis internationalibus etiam neutris aci vitae internatio-
nalis animationem christianam intime cooperentur.

46. [ Sollicitudo praestanda ]. Christifideles libenti ac liberali animo spi-
ritualia subsidia et, si opus fuerit, etiam materialia et corporalia adiumenta
praebeant iis qui operam suam in activitate internationali praestant.

47. Peculiarem sollicitudinem habeant erga eos qui studiorum vel laboris
causa extra patriam degunt vel qui e propria natione in aliam migrant. 5

48. Enixe curent ut omnes homines semper corde et animo recolant ne-
cessitates atque aerumnas Ecclesiae patientis.

49. [ Conventus et organhationes catholicae internationales]. Ad vitam
internationalem hodiernam spiritu christiano efficaciter imbuendam perutile
est ut promoveantur conventus et habeantur atque foveantur organizationes
internationales catholicae, quarum actio tamen apte coordinata erit ad ple-
niorem vim obtinendam.

50. Hac autem instantia, quae in dies magis magisque animadvertitur
et sentitur, factum est ut, Sede Apostolica approbante et favente, orirentur
quaedam institutiones ad mutuam earum organizationum conspirationem as-
sequendam. 0

51. [ Temporalia ac spiritualia subsidia']. Harum tamen institutionum
actio eo efficacior erit quo impensius ipsae omnibus subsidiis et opibus spi-
ritualibus et temporalibus fulciantur, quae Ecclesiae praesto sunt: huic fini
centra nationalia apostolicorum inceptorum impenso animo providere debent,
sive directe sive per adsociata membra.

52. Oportet insuper ut laici, qui in organizationibus internationalibus ca-
tholicis permanenter adlaborant, pastoralibus subsidiis gaudeant.

NOTAE

1 Cf. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, Se-
ries I, Appendix Vol. II, De Laicis, pp. 792-793.

2 Cf. Evangelii Praecones.

3 Cf. infra Pars IV, Tit. II, Cap, IX: De universali populorum ordine insti-
tuendo.

4 Cf. Evangelii Praecones.

5 Cf. Constitutio Exsul Familia, passim,

6 Inter has in primis adnumerantur « Coetus Permanens ad Conventus interna-
tionales pro Apostolatu laicorum promovendos » (COPECIAL) atque « Consilium
Organizationum Internationalium Catholicarum » (Conffirence des O.I.C.); harum
institutionum prior finem habet mutuam notitiam et collaborationem in apostolatu

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

509

laicorum fovere; altera vero concordem actionem inter proprie dictas organizationes
internationales catholicas promovere ita ut maiorem vim exercere possint in institu-
tis officialibus internationalibus apud quae partes catholicas agunt,

Caput VI

DE PARTE LAICORUM IN APOSTOLATU
AD UNITATEM CHRISTIANORUM PROMOVENDAM

Praeambulum

Apostolatus ad unitatem christianorum promovendam, qui praesertim
his ultimis temporibus, favente ac moderante ipsa Hierarchia, longe lateque
inter catholicos invaluit, etiam laicorum operam ac laborem necessario re-
quirit; nam totius Ecclesiae cura et opus est, non minus quam apostolatus
missionum et sollicitudo perpetuae renovationis communitatis catholicae in
spiritu Christi.

Proinde laici omnes, memores ardentis desiderii Iesu Christi ut « omnes
unum sint »' utque fiat « unum ovile et unus Pastor », 2 rite compertum
habeant et seipsos vocari ad operam suam in hoc apostolatu navandam. Im-
primis animum suum ergo dilatent, ita ut sollicitudines coadunandi totius
gregis christianorum in Ecclesia Christi secundum eius voluntatem continue
in suis orationibus et in oblatione sui laboris ac sacrificiorum ferveant; praeci-
pue ex corde illis intentionibus se coniungant, quae, iuxta necessitates gene-
rales vel particulares, diversis temporibus a Sacris Pastoribus proponuntur,
ac benevolenti animo validoque orationum subsidio eos omnes prosequantur
ac fulciantur, qui ad apostolatum unitatis vocantur.

Noverint etiam laici peculiares suas responsabilitates in hoc apostolatu
unionis: cum enim fratres separati plerumque ex modo vivendi catholicorum
de ipsa Ecclesia iudicium ferant, christifideles, sive ipsi dispersi vivunt inter
acatholicos, sive hos circum se dispersos habent, aeque sibi incumbere agno-
scant grave munus germanae vitae christianae praebendi exemplum atque
spiritus illuminatae caritatis erga fratres separatos. Exemplum istud a laicis
catholicis semper exhiberi debet, si vere apostoli unitatis esse velint, prae-
sertim quando cum acatholicis ad opera communia, ut puta ad opera cari-
tatis vel ad bonum publicum spectantia, promovenda coadunantur.

53. [Ad hunc apostolatum requisita\. Ut laici, pro sua quisque parte,
in hoc apostolatu auxilium ferre possint, necesse est:

a) ut Sacram Scripturam et Ecclesiae doctrinam atque normas a Con-
cilio Oecumenico ad unitatem christianorum assequendam datas recte nove-
rint, atque ita periculum falsi cuiusdam « irenismi » ac indifferentismi reli-
giosi — qui dicuntur — prudenter vitent;

b) ut caveant se alienos sentire a fratribus dissidentibus et praeiudi-

510

SESSIO VII - ACTA

cia vitent, quae ex educatione parum illuminata et ex defectuosa notitia histo-
riae atque doctrinae illorum oriuntur;

c) ut debitam observantiam habeant et obsequi discant conscientiae
aliorum Christianorum, nec iudicium de ipsorum responsabilitate personali
dare praesumant;

d) ut instent in iis quae ad essentiam catholicae fidei ac vitae perti-
nent, nonnumquam communia, potiusquam in aliis non essentialibus, et exem-
plum praebeant mutuae rerum animorumque aestimationis et fraternae ca-
ritatis;

e) ut, iuxta adiuncta et exigentias locorum, semper tamen attendendo
ad normas ab Hierarchia forte datas, cum fratribus christianis separatis col-
laborent ad promovenda et applicanda principia christiana in ordine sociali
et in operibus caritatis exercendis.

54. Haec omnia prae oculis habeantur praesertim ab iis qui in institutis
internationalibus operam dant una cum acatholicis, vel inceptis communi-
bus, si forte exstiterint, ad finem socialem, culturalem, caritativum, spiritua-
lem assequendum: ne erubescant fidem suam 3 etiamsi opus sit opinionem
aliorum prae oculis habere ac recte aestimare ad concordem atque efficacem
actionem christianam promovendam.

NOTAE

1 Io. 17, 21.

2 Io. 10, 16.

3 Cf. Rom. 1, 6,

Caput VII

DE LAICORUM APOSTOLATU

IN AMBITIBUS MA.TERIALISMO, PRAESERTIM MARXISTICO, IMBUTIS

Praeambutum

Inter ipsas nationes praevalenter christianas, practicus materialismus
magis ac magis extenditur, invalescit, clam in conscientias intruditur.

Huius praeminens forma, quae apertum et militantem atheismum pro-
fitetur, marxismus, qui dicitur, computari debet, qui etsi non exclusive, prae-
sertim inter opifices vel etiam excultos homines doctrinam suam systema-
tice propugnare contendit. 1

Sacrosanctum igitur Concilium pergrave hoc et universale periculum prae
oculis habens simul et dilectionem qua Christus a se redemptos homines
maximeque errore devinctos, prosequitur, consilia quaedam directiva tradere
contendit, quibus iuvantibus christifidelium erga fratres apostolatus effica-
cior evadat et ad felicem perveniat exitum.

Ut autem ambiguitas quaevis circa Ecclesiae mentem penitus abigatur,
ne insuper apostolica laicorum actio his in saeptis efficacitate destituatur, Sa-

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

511

crosanctum Concilium ipsum, maxime opportunum censet quae sequuntur
sollemni ratione declarare.

Marxismus, quem ipsissimis Pii Papae XI verbis reprobat et damnat, 2
cum sit summae gravitatis materialismi genus ac christianae fidei maxime
infensum, non est tamen unica hodierni materialismi forma. Hoc tempore,
plures homines sunt qui, quamvis se christianos esse palam profiteantur, ho-
diernarum rerum cursui passive consentiunt, felicitatem humanam in techni-
co 3 et oeconomico progressu reponunt, divitias inhiant, 4 ad talem extruendum
mundum operam navant: 3 ipsi sensim sine sensu a Deo discedunt, quem
paulatim e propria vita extrudunt. Magis etiam hic practicus materialismus
eos inficit qui socialem doctrinam Ecclesiae manifestare respuunt, 6 paupe-
riorum et debiliorum iura agnoscere renuunt, socialem iustitiam laedunt,
apertas et iniustas inaequalitates avertere vel saltem minuere recusant: 7 ii
omnes indubitanter cuilibet perversae doctrinae viam pandunt.

Perperam marxisticus materialismus impugnatur nisi huiusmodi diversae
formae pariter aperte reiciantur; nec ulla exsurgit spes marxisticum atheismum
quandoque e mundo et ex corde hominum deletum iri, dum alii materialismo
indulgetur, illi scilicet qui capitalistico, qui dicitur, oeconomico regimini sub-
sternitur ab eoque diffunditur, atque quotidianam hominum vitam pervadit.

Christifideles igitur omnes qui ad apostolatum laicorum operam confe-
runt, dum iuxta socialem doctrinam Ecclesiae marxisticum materialismum
impugnant et damnant, 8 nullo prorsus pacto factionem factioni opponere
contendunt, aut praedivitum commoda tueri, aut quoquo modo cum terrenis
potentatibus vel cum iis foedera inire qui, subdole, cum religionis principio-
rum et Ecclesiae iurium vindices sese proclamant, nonnisi reapse propria
commoda in tuto ponere inhiant, iustitiae iacturam dissimulantes. Quae
omnia procul dubio in ipsius Ecclesiae detrimentum vertere non est ambi-
gendum.

55. [.Fundamentalis agendi ratio]. Laici apostoli comparium suorum
condicionum vitae vere et sincere participes fiant oportet. Nec corpore solum
cum eis vivere et adlaborare aut habitare sufficit; necesse est insuper in iis
omnibus quae ad bonum commune ducunt active collaborare illudque cum
illis pro viribus promovere. 9 Caeterum firmiter omnino quae divinae legi
contradicunt recusent, uti sunt odia inter homines, mammonae cultus, ini-
quus divitiarum usus, dominandi cupiditas, mendacia et fraudes, perversa
adminicula suscipere; spiritu vero paupertatis quem Dominus tantopere in
Evangelio commendat, liberi inveniantur ad Deo serviendum et fratres
iuvandos.

56. [Eorum vitam Deus repleat ]. Ut valide et efficaciter atheismum op-
pugnent, requiritur praeprimis ut laicorum vitam Deus repleat, quae ex illa
intima unione simul cum omnium operum consecratione suam unitatem ob-
tinet. Nec unquam desinant pro fratribus orare et intercedere.

57. [Prudentia adhibenda ]. Necessaria prudentia laicis adhibenda est,

512

SESSIO VII - ACTA

ne in quotidianis commerciis humanis per ea quae audiunt, inspiciunt, le-
gunt, pervagantibus erroribus lente et furtim imbuantur. 10

58. [Actio apostolica ]. Religionem christianam ostendere debent laici
non tantum ut abstractam doctrinam, sed ita vivere ut unusquisque, re et
veritate, eam in professionem christianam personaliter susceptam et ad vitam
socialem aptatam evehat. Pro iis maxime necessaria evadit cohaerentia vitae
christianae sedulo manifestata ac ostensa, praesertim autem in socialibus re-
lationibus. 11

Insuper christifideles toto animo sese ad vitam socialem renovandam
impendant.

Quoad suum apostolatum vero, oportet eos certiores fieri de adiunctis
ambitus, eaque iuxta Evangelii normas diiudicare et inde cohaerenter agere.

59. [Institutio et formatio~\. Peculiaris institutio et formatio huiusmodi
laicis debetur: moneantur praesertim de diversis christianis doctrinis quae
ab hodiernis atheistis et marxistis in dubium, revocantur; edoceantur de do-
ctrinis marxisticis necnon de mentalitate materialistica, quae etiam extra
marxistas diffunditur; de modo ratiocinandi et agendi, praesertim marxista-
rum, certiores fiant, ita ut possint melius ab errore sese defendere, immo ve-
ritatem efficacius aliis illustrare ac communicare valeant.

Praesertim in his adiunctis, necesse est ut doctrina socialis Ecclesiae pro-
be noscatur. 12

Speciatim vero animadvertatur iudicium mere negativum non sufficere.
Cum nullus error detur quin alicui veritati commixtus exsistat, necesse est
laicos educari ad recte decernendum inter bonum et malum, quae iusta sunt
agnoscendo at simul pericula sedulo detegendo, praesertim quoad modum sese
gerendi.

60. [Unionis necessitas ]. Oportet autem ut praesentia in hac apostolatus
provincia, laici saepe simul conveniant et coadunentur, ut eorum actio ex
communibus conatibus resultet; quod diversimode ad effectum deduci potest,
iuxta varias et semper novas necessitates et adiuncta, 13

61. [Ecclesiae adiutorium ]. A tota Ecclesia huiusmodi apostoli laici adiu-
vandi sunt: ab Episcopo, sacerdotibus, religiosis, christifidelibus omnibus:
oratione assidua, praesertim publica, necnon idoneorum sacerdotum auxilio
ad hoc apostolatus genus deputando. 14

62. [Christus mitis et humilis corde~\. Omnes fideles cuiuscumque ordi-
nis collaborent oportet ut ipsorum opera Ecclesia universa speciem praebeat
Christi Magistri et Redemptoris, ita ut ipsa, firmitate doctrinae, benignitate,
humanitate, paupertate et maxime caritate fulgeat, sicut divinum Exemplar. 18

NOTAE

1 Hodiernus Communismus atheisticus notas proprias prae se fert. Procul du-
bio religionem quamcumque impugnat, quam declarat esse « opium populi »; Catho-
licae Romanae Ecclesiae speciatim adversatur, quam increpat ut potestatem mere
politicam, cum « capitalismo » confoederatam, ad communia privilegia tuenda.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

513

Revera communismus hodiernus est pseudo-religio, et quidem eschatologica.
Societas futura quam proponit, absque classibus, absque proprietate privata bono-
rum productionis, liberata ab omnibus alienationibus quae inde sequuntur, signabit
reconciliationem hominis cum natura et hominum inter se: inde vera libertas. Pro-
letariatus, quia exspoliatur, missionem messianicam habet: manumittendi, me-
diante revolutione proletaria, praeter seipsum, universam humanitatem, et naturam
domandi, Sacramentum huius religionis est progressus technicus unde, mediante
humano labore, spes fundatur certissima naturam conquirendi, humanitatem ad
felicitatem et pacem ducendi, progrediente oeconomica structura, cuius omnes ideo-
logiae non sunt nisi superstructurae. Quod exigit pugnam classium, ad eos debel-
landos, qui, bona productionis dum detinent, proletariatum in servitudinem redi-
gunt. Quae omnia requiruntur vi determinata et necessaria materialismi dialectici
et historici.

Inde homo se sentit, non ut persona libertate spontanea praedita, sed ut pars
collectivitatis (unus in « massa »), simul creator universi et redemptor humanitatis.
Quae religio dogmata sua defendit in marxismo-leninismo, haereticos damnat et schi-
smaticos excommunicat. In his fundatur eius mystica: eius fides, spes et caritas; inde
fluunt normae omnes, ethicae et iuridicae.

2 'Divini Redemptoris, A.A.S., 29 (1937), p. 96, Cf. Caritate compulsi, 3 maii
1932, A.A.S., 24 (1932), pp. 180-181; Decretum S. Officii 1 iulii 1949, A. AS., 41
(1949), p. 334.

3 Pius XII, Nuntius radiophonicus in Natali Domini 1953 (A.A.S., 46
[1954], p. 9).

4 Caritate compulsi, A.A.S., 24 (1932), p. 178.

5 Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961), p. 452.

0 Divini Redemptoris, ibid., p. 91.

7 Pius XII, Nuntius radiophonicus 1 septembris 1944, A.A.S., 36 (1944),
p. 253.

8 Cantate compulsi, ibid., p. 180; Divini Redemptoris, p. 69 et sq.

9 Mater et Magistra, ibid., p. 456.

10 Pius XI, Sermo ad adstantes ex Hispania profugos, 14 septembris 1936,
A.A.S., 28 (1936), p. 376; Divini Redemptoris, p. 73, p. 95.

11 Quadragesimo Anno, A.A.S., 23 (1931), p, 218; pp. 222-223; Nova impen-
det, 20 octobris 1931, A.A.S., 23 (1931), p. 394; Sermo adstantes ex Hispania
profugos, A.A.S., 28 (1936), p. 377; Divini Redemptoris, ibid., p. 101.

12 Divini Redemptoris , ibid., p. 103; Pius XII, Adhortatio apostolica ad cle-
rum universum, 22 septembris 1950, A.A.S., 42 (1950), p. 697; Mater et Magistra,
ibid., p. 462.

13 Divini Redemptoris, p. 102.

14 Pius X, Notre charge apostolique, 2 augusti 1910, A.A.S., 2 (1910), p. 630;
Pius XI, Divini Redemptoris, p. 98; Pius XII, Adhortatio apostolica ad clerum
universum, 22 septembris 1950, A.A.S., 42 (1950), p. 697; Mater et Magistra,
p. 462.

13 Divini Redemptoris, p. 98; Pius XI, Ad Catholici Sacerdotii, A.A.S., 28
(1936), p. 28 et sq.

514

SESSIO VII - ACTA

Caput VIII

DE APOSTOLATU LAICORUM IN ECCLESIAE
MISSIONE AD GENTES 1

Praeambulum

Salvatoris Nostri conquaerentis verba « Messis quidem multa, operarii
autem pauci » 2 nullibi tristius verificari contingit quam in locis qui « missio-
nes » dicuntur, ubi innumera hominum millia salutis nuntium expectant, dum
missionarii sacerdotes, ad ipsa ministeria sacra numero impares, multipli-
cibus laboribus non stricte sacerdotalibus penitus opprimuntur. Sed mise-
rentis Dei Providentia suam Ecclesiam hisce in angustiis opportuno succursu
carere non sinit. Etenim supplex Ecclesiae oratio ad « Dominum messis ut
mittat operarios in messem suam » 8 in hoc praecipue exaudita videtur quod
vocatio missionaria inter laicos mirandum in modum hodie florescit, qui iam
pluribus in missionibus non solum laicorum exercent apostolatum, sed et
« feliciter substituunt et complent » opus ipsius sacerdotis missionarii. 4

Nemo autem arbitretur illos solum qui longinquas plagas evangelizan-
das adeunt, vel autochthones qui ibidem in Evangelio laborant, Ecclesiae
« missionem ad gentes » participare posse vel debere. Totius enim Ecclesiae
missio est, et nemini licet ab ea, pro posse, adimplenda se eximere, Ut autem
laicorum tam necessaria participatio, in Ecclesiae missione ad Gentes, opti-
mas fruges referre valeat, S. Concilium quas sequuntur normas opportunas
tradere censuit.

63. {Formae cooperationis quae spectant ]. Christifideles omnes suam
faciant Divini Redemptoris sollicitudinem circa innumeras animas adhuc Ec-
clesiae aggregandas, eiusdemque invitationi obtemperantes enixe rogent « Do-
minum messis ut mittat operarios in messem suam »; sed et orationibus
actionem iungentes, subsidiis quoque materialibus adiuvent missiones, me-
diantibus praesertim associationibus a S. Sede tamquam « Pontificia Opera
Missionalia » speciatim destinatis.

64. {Spiritus missionalis diffundendus ]. Spiritus « missionis » infunda-
tur in pueris educandis, in scholis a primariis usque ad universitarias; nu-
triatur conferentiis, consociationibus, circulis studiorum, libris de missioni-
bus; ostendantur pueris modi hunc spiritum in actum reducendi; vocatio mis-
sionaria in eis forte detecta omni sollicitudine foveatur.

65. {Varii missionalis apostolatus campi]. Nec desunt christifidelibus
occasiones, quin patriam suam relinquant, immediate collaborandi in Ec-
clesiae missione ad infideles. Ubique enim in regionibus in quibus Ecclesia
iam condita est inveniuntur plurimi, sive concives sive advenae, ad Eccle-
siam nondum pertinentes, erga quos hanc missionem unusquisque modo suo
et mensura adimplere satagat.

Eiusdem spiritus missionalis est affectu fraterno complecti et omni sol-

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

515

licitudine adiuvare omnes qui ex nationibus praevalenter non christianis ve-
niunt ad nationes christianam traditionem habentes, educationis vel alterius
occupationis causa. Laicorum est his verae christianae hospitalitatis, vitae
familiaris, et ordinis socialis exemplum simul et experientiae occasionem
praebere.

66. [De iis qui ad laborandum in missionibus vocantur"], S. Concilium
grato animo recolit ea quae laici missionales iam egregie patrarint patrent-
que, qui ad tempus aut ad vitam patriam suam reliquerunt, ut in regionibus
Evangelii lumine collustrandis ad bonum sociale et religiosum operam con-
ferrent multiplicem/

67. Nec minore laude digni sunt qui, non quidem tamquam missiona-
rii, sed. tamquam artium et professionum periti, ad gentes subsidiis hodiernis
carentes, in progressu materiali, culturali, technico, adiuvandas se dedunt,
et caritate vitaeque integritate fidei testimonium praebent. Quod si fiat,
tamquam novi Praecursores Domini, Christo viam parant, quae saepe unica
via esse potest.

68. [Catechistae]. Catechistarum autochthonum in missionibus opera,
ministerio verbi curaeque animarum intime consociata, quam necessaria quam-
que frugifera semper exstiterit, tota historia missionum demonstrat, eorum-
que munus tamquam « praestantissimum fortasse exemplum apostolatus qui
a laicis exercetur » laudaverunt SS. Pontifices. 6

69. [Laude commendantur laici qui in missionibus operam conferunt ].
S. Concilii Patres magnopere laudant laicos viros ac mulieres qui nobili
huic operi se vocari noverint, ut eidem divinae invitationi generoso animo
respondeant exhortantur; et eos omnes non solum in missione laborantes sed
praesertim e missionibus revertentes, Pastorum communitatisque christianae
sollicitae curae enixe commendat, ita ut facile possint suam pristinam pro-
fessionem et positionem in communitate recuperare.

70. [De formatione laicorum missionalium ]. Scholae ad formationem
laicorum missionalium qui ad apostolatum directe religiosum exercendum
ad missiones proficiscuntur, sicut et catechistarum autochthonum in ipsis
missionibus, tam necessariae hodie evaserunt quam Seminaria pro Clero. Hor-
tatur igitur Concilium omnes quos spectat, ut huiusmodi scholas instituere
curent tum in terris unde missionarii exeunt, tum in missionibus ubi cate-
chistae formantur. Hisce in scholis, simul cum formatione in fervida vita
christiana, tradatur profundior de doctrina catholica instructio, praesertim
vero de S. Scriptura, Theologia, Historia Ecclesiastica, Catechetica, Apolo-
getica, necnon de religione, cultura et consuetudinibus gentis apud quam can-
didatus laboraturus est. Curentque scholae Auctoritates a se formatos can-
didatos ad competentes Praelatos Missionum dirigere ut legitime missioni
aggregentur ibique paratum sibi munus inveniant.

71. Auctoritatis ecclesiasticae est candidatos in hisce scholis formatos
riteque approbatos, insignire missione canonica non solum ad doctrinam
catholicam publice tradendam, sed ad assistendum missionario eumque sup-

516

SESSIO VII - ACTA

plendum in omnibus muneribus curae animarum connexis quae potestatem
ordinis vel iurisdictionis non exigunt.

72. [De sustentatione laicorum missionalium]. Superiores missionum
sollicite curent ut his dignis adiutoribus laicis qui, in quacumque apostolatus
forma, totos se missioni dicarunt, omnino aequa et digna provideatur susten-
tatio, praesertim vero iis qui familia sunt donati, ut possint libere ad munus
susceptum se applicare: dignus est enim operarius mercede sua « et Domi-
nus ordinavit iis qui evangelium annunciant, de evangelio vivere ». 7 Sed et
expedit invitare etiam eos, quibus opes et tempus suppetunt, ad hoc honori-
ficum munus gratuite suscipiendum, ad maiorem aedificationem et lucrum
animarum, Apostolum imitati qui, dum ius suum in hac re vindicaret, eidem
sponte renuntiavit « ut plures lucrifaceret ». 8

73. [Consolidanda communitas christiana ]. Christifideles omnes, sive
extranei qui qualibet ex causa terras gentium adeunt, sive autochthones qui
ibi inter non christianos versantur, alte in mente insculpta gerant haec
S. Ioannis Chrysostomi: « Ideo enim ille (Christus) nos hic relinquit, ut
sicut luminaria essemus, ut aliorum doctores constituamur, ut instar fer-
menti simus. ... Non opus esset sermone, si vita nostra ita fulgeret; non opus
esset verbis, si opera exhiberemus, Nullus esset gentilis, si nos essemus vere
christiani ». 9

74. [Institutiones apostolicae laicorum erigendae']. Cum Ecclesia non
possit dici plene condita in aliqua gente nisi integra eius structura ibi con-
stituatur, quae non modo variis Hierarchiae gradibus constat, verum etiam
laicorum ordine, omnino opus est in missionibus erigere ac fovere omnia
necessaria instituta educativa et caritativa, imprimisque Actionem Catholi-
cam, necnon consociationes operariorum, agricolarum aliarumve professionum,
prout casus ferat et necessaria accommodatione facta ad condiciones loci et
populi. 10

75. Meminerint autochthones christifideles honorificae suae partis in
aedificanda Ecclesia Christi in gente sua, et assuescant generoso animo su-
stentare opibus suis ecclesiam, pastores, instituta, quantum media sua sinant. 11

76. [Autochthones fideles solliciti sint de Republica et cultura sua]. Ius
et officium civium est in bonum reipublicae adlaborare et in eius gerendis
negotiis activam partem assumere, Unde christianae communitates quam
maturissime et impensissime curent oportet, ut viros ad publicam rem in
sua cuiusque terra pro communi ipsius bono gerendam praeparent, qui non
solum credita sibi officia et opera cum laude exsequantur, sed etiam vita sua
vere christiana, Ecclesiae, cuius beneficio renati sunt, honorem adiungant. 12

77. Pari modo, christifideles autochthones non solum non negligant,
sed impensissime colant culturam, artes et laudabiles consuetudines suae
gentis, immo, christianum spiritum eis infundendo eas provehant ad talem
pulchritudinis apicem ad qualem fortasse numquam pervenerant. 13

Textus definitive probatus — cum uno tamen suffragio contrario quoad Capita
III, IV et VII Tit. II — Sessione Generali habita diebus 2-8 aprilis 1962.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

517

NOTAE

1 Huius Capitis finis est clare ostendere christiani nuntii in universo terrarum
orbe diffusionem — ■ praesertim in regionibus quae recentius Evangelii luce perfu-
sae sunt — , omnes fideles revera respicere: sive in paroeciis antiquae traditionis vi-
tam degant, sive ad regiones recenter evangelizatas auxilium ferre proficiscantur,
sive tandem sint earumdem regionum autochthones. Cf. Acta et Documenta Conci-
lio Oecumenico Vaticano II apparando, Series I, Appendix Vol. II, De Laicis,
p. 763, nn. 54-55.

2 Mt. 9, 37; Lc. 10, 2.

3 Ibid.

4 Cf. Pius XII, Summ. Pont., A.A.S., 31 (1939), p. 443.

6 Cf. Ioannes XXIII, Princeps Pastorum, A.A.S., 51, p. 860.

6 Cf. Ioannes XXIII, ibid., p. 885.

7 I Cor. 9, 14.

8 I Cor. 9, 12-19; Act. Ap. 20, 33.

9 Hom. X in Tim.-, PG 62, 551.

10 Cf. Ioannes XXIII, Princeps Pastorum, A.A.S., 51, pp. 849, 856.

11 Cf. Ioannes XXIII, l. c., p. 853.

12 Cf. Ioannes XXIII, ibid., pp. 859, 860.

13 Cf. Pius XII, A.A.S., 31, p. 428; 43, p. 552.

APPENDIX

Alia insuper argumenta, hac nostra aetate valde urgentia, Membra Com-
missionis voluntatem habebant profundius investigandi ac tractandi, prouti
« cultura », « publici mores », « communicationis socialis instrumenta », « lu-
dicra certamina (sport), peregrinationes ac itinera relaxationis et instructionis
gratia suscepta (turismo) ».

Ad severiorem tamen investigationem, prout opus erat, tempus defuit , 1
Sed coetus romanus Commissionis voluit saltem praecipua seu summa linea-
menta eorum quae a Commissione non definitive apparata sunt hic tradere.
Sicut in caeteris studiis nostris, uti patet, etiam his in quaestionibus, quae
universam Ecclesiam respiciunt, iis, quae apostolatum laicorum eorumque in
Ecclesia responsabilitatem tangunt, potissimum locum fecimus.

I - De cultura

Inter humanas res longe mirabilior omnium, hac nostra aetate, culturae
profectus in omnibus suis coetibus ac saeptis, praesertim sub scientifico ac
technico respectu, procul dubio censeri debet. Permagni tamen inter est ut
haec doctrina vere sincera atque ingenua sit, scilicet quaquaversus humana
atque christianis principiis ac moribus adaperta ac praenuncia, quin immo
vere christiana sit oportet, evangelicis veritatibus ac legibus consona.

518

SESSIO VII - ACTA

Ad hanc effingendam culturam, laicorum actio perurgens est.

A - Exculti laici quadruplici praecipue sensu actionem operamque suam
dare possunt:

a) ad culturam genuinam et christianam pro omnibus effingendam ad-
laborare;

b) ad culturam in proprium coetum apud collegas, apud sibi subditos
et clientes afferendam;

c) ad disciplinarum humanarum diligentem investigationem quae pro-
fectui scientiae theologicae deservire possint (philosophia, historia, archaeolo-
gia, etc.); ad regimen Ecclesiae, ad ipsius etiam administrationem fovendam
(disciplinae iuridicae et oeconomicae); ad cultum liturgicum provehendum
(artes, praesertim architectura);

d) ad diversa culturae saepta mutuo componenda et ad unitatem redi-
genda; ad recte aestimandos varios gentium humanos civilesque cultus ac
ea quae in eis bona sunt aperto animo amplectenda; ad commercia cum
culturis nondum christianis ineunda.

B - Peculiaria culturae munera ac saepta.

Curetur christiana cultura laicorum qui munera directiva habent, in pri-
mis circa singulorum professionem. Novae professiones, quae saepe in campo
scientifico et technico evolvuntur, cultura vere humana et christiana im-
buantur.

Apostolatum vero exerceant in coetibus altioris et culturae, praesertim in
coetibus universitatis inter professores et alumnos, saeptis scientificis pecu-
liari modo prae oculis habitis.

C - Ad apte apostolatum culturalem exercendum, in primis scientificae
methodi exigentiae debite observentur. In singulis culturae saeptis augeatur
peculiaris peritia et novissimae notitiae sedulo acquirantur.

Praecipuis doctrinis theologicis laicus excultus carere non potest, ut
sciat res sensu theologico diiudicare et interpretari utque theologia et vita
mutuo propius accedant.

Commercia inter excultos viros catholicos ineantur et foveantur. Vitam
proprii culturalis coetus unusquisque scienter et intime vivat, relationibus
tamen cum suo ambitu sociali diligenter servatis.

Magni momenti est, praesertim pro excultis laicis, vitae commercia cum
clero statuere.

Ad haec omnia facilius consequenda necesse est ut sacerdotes peculiari
cura et ratione praeparentur.

II - De publicis moribus

Quamvis quaestio de publicis moribus procul dubio semper exstiterit,
novam induit rationem novamque gravitatem, cum animi undique natura-
lismo pervasi sint, faventibus persaepe hodiernis communicationis socialis
instrumentis. Caeterum, cum publici mores sive a legibus, sive a conscientia

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

519

individuorum pendeant, singulorum civium responsabilitas duplici hoc sensu
devincitur.

Christifidelium actio iuxta triplicem praecipue directionem exerceri potest:

a) ita in primis singula individua efformare ut, praeter iudicium,
maioris forte numeri, criteria obiectiva his in saeptis vigentia agnoscant. Sa-
tagant insuper ipsas publicas opiniones effingere, ut principia recti ordinis
moralis magis magisque sancte serventur;

b ) de exsistentia aptarum legum edocere ac notitias diffundere, quae
saepe ignorantur;

c ) actionem communem honestorum hominum excitare ac fovere ad
legum applicationem sive a militibus publicae disciplinae praepositis, sive
a tribunalibus diligentius obtinendam: recolatur hac in re momentum con-
sociationum ad publicos tuendos mores.

III - De socialis communicationis instrumentis

Quae de hodiernis instrumentis communicationis socialibus, ab hac Sacra
Synodo abunde enucleantur, docentur, monentur et statuuntur, 2 laici omnes
peculiariter sibi dicta esse intelligant. Hoc enim, ratione ipsius vitae quoti-
dianae, ad ipsos pertinet; sed insuper his in saeptis, laicis generatim competit
activitas Ecclesiae partes agere: nam sine ipsis, sine ipsorum ingenio, technica
peritia ac pecunia, reapse parum Ecclesia agere valet.

Et sic, omnibus quibus poterunt auxiliis, ipsimet ea omnia ad rem dedu-
cere adlaborent, praesertim vero qui officio, facultatibus, technicis ingenuis-
que disciplinis, tum ad publicas opiniones recte efformandas, tum ad ipsius
Ecclesiae doctrinas defendendas et latius diffundendas, polleant.

Ad hoc autem, excellens apostolatus munus sancte efficaciterque exercen-
dum, laici, una cum christianae conscientiae fortitudine atque erga Ecclesiae
Hierarchiam alacri docilitate, in eorundem instrumentorum communicationis
socialis provincia congruam certamque doctrinam sedulo sibi acquirere co-
nentur.

IV - De temporibus subsecivis recte utendis

1. Elumani civilisque huius temporis cultus, artium technicarum ac
oeconomicarum institutionum profectu in dies aucto, publicis inde cogitandi
et agendi rationibus non parum immutatis, uberius a labore vacuum tempus
hominibus praesto est.

Communis haec condicio vitae non leves induxit immutationes novasque
gignit quaestiones apud opifices ac artifices praesertim qui olim nullam fere
operis intermissionem noverant.

2. In hodiernis hisce adiunctis frequentiores praebentur hominibus ani-
mum relaxandi iliumque perficiendi occasiones, simul et facultas vitam spiri-
tualem augendi, divino cultui partem capiendi necnon apostolatum exercendi,
Notabilis tamen pars vitae quae a labore vacua remanet, plurimis detinetur
inceptis quae saepissime christiano afflatu carent.

520

SESSIO VII - ACTA

3. Urgens hic panditur laicis apostolatus saeptum sive ad relaxationis
incepta iuxta sensum Christi et Ecclesiae normas ineunda ac perficienda sive
ad novas fovendas formas quae simul vitam christianam promovere valeant.

4. Plurimi hodie diffunduntur relaxationis modi ac viae. Peculiaris
tamen cura habenda erit de peregrinatis seu turistis, qui dicuntur, necnon
de ludicris certaminibus (sport) quibus plurimi alliciuntur homines. Quae
cum longe lateque diffusa sint, novis semper formis novisque adaucta me-
diis, iam vitam socialem, religiosam et civilem omnium gentium profunde
afficiunt.

Turismus, qui dicitur, occasiones quam plurimas suppeditat elevationis
animi ac caritate amplectendi homines eorumque mores civilesque cultus et
diversas Ecclesiae quaestiones apud diversas gentes exsistentes dignoscendi.
Unde peculiaris sollicitudo laicis peregrinatos humaniter ac christiane acci-
piendi. Maxime tamen cavendum est ne huiusmodi peregrinationes, sive ipsis
peregrinatis, sive his ad quos adveniunt, nimiae relaxationis et animi remis-
sionis causa sint.

Ludicra certamina (sport) ad sensum pulchri colendum, necnon ad animum
humaniter effingendum non parum conferre possunt; sed immoderatae etiam
ostentationis et iactantiae causam exhibere et solius insuper corporis cultus,
caeteris maioris momenti neglectis.

Quandoque immo ludicra certamina eo deveniunt ut saeva et etiam le-
thalia evadant atque ideo christianis principiis ac moribus omnino contradi-
cant: unde his in casibus prorsus a laicis christianis vitanda atque communi
actione impugnanda sunt, donec opportune reformentur.

NOTAE

1 Notandum vero est Secretariatum de Prelo et Spectaculis unum ex dictis
argumentis optime pertractasse, Commissionem autem de Episcopis ac Dioeceseon
regimine integrum caput argumento « De peregrinatorum seu turistarum cura »
dicasse.

2 Cf. Schema Constitutionis « De instrumentis diffusionis seu communicationis
socialis ».

2) RELATIO EM.MI P. D. FERDINANDI CARD. CENTO
PRAESIDIS COMMISSIONIS DE APOSTOLATU LAICORUM

Introductio Generalis.

I - Munus Commissioni de Apostolatu Laicorum, Praeparatoriae
Concilii Oecumenici Vaticani II, commissum, magni momenti simul et
valde arduum erat.

Magni inquam momenti, in primis: Ecclesia enim — prout ex innu-

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

521

meris Summorum Pontificum necnon totius orbis Episcoporum docu-
mentis abunde patet — inaestimabilis pretii auxilium ex laicatu catho-
lico expectat, in hoc tanti discriminis vitae suae tempore.

Arduum dein, cum apostolicus laicorum impetus diversis formis pro
diversis regionibus exsecutioni mandetur, ac in dies augescat in inter-
nationali ambitu.

Obiectum nostrum insuper fluidum quodammodo est. Apostolatus
enim laicorum aspectus hodie induit quos pridie minime habuit, et alios
fortasse in posterum induet quos nullimode effingere possumus.

Fasciculus ille cui titulus « Quaestiones Commissionibus Praepara-
toriis Concilii Oecumenici Vaticani II positae », dum diversa enume-
rat argumenta Commissionis nostrae studio subicienda, eorum comple-
xitatem rite ostendit.

Ad haec autem studia peragenda Commissio ipsa minime poterat,
sicut pro caeteris Commissionibus eveniebat, et antiqua traditione, et
datis legibus, et recepta doctrina cuiusdam Romani Dicasterii, frui, quam-
vis Sacra Congregatio Concilii studia quaedam de Apostolatu Laicorum
hac de re bene confecerit, quae debite aestimavimus quibusque opportu-
ne usi sumus.

II - Feliciter quidem Commissio nostra sodales altae ac probatae sa-
pientiae adnumerabat. Ex triginta novem Membris, quorum undecim
Archiepiscopi et Episcopi, et ex viginti novem Consultoribus, quorum
quattuordecim Archiepiscopi et Episcopi, ipsa constabat, ad viginti sex
nationes pertinentes, iidemque ex quinque orbis partibus provenientes:
unde varia ac praediviti eorum experientia potiri potuimus.

Labores inter tres Subcommissiones divisi sunt, iuxta triplicem apo-
stolatus laicorum ambitum, prout supradictus fasciculus clare innuebat:

1) Prima Subcommissio in studia incumbit de Notionibus circa
apostolatum Laicorum in genere et de eorum specifica actione ad Re-
gnum Christi directe provehendum.

2) Secunda Subcommissio de apostolatu Laicorum in actione ca-
ritativa peregit.

3) Tertia demum de apostolatu Laicorum in Actione sociali.

Commissio Generalis septem habuit plenarios coetus; at, unaquaque

fere hebdomada, Membra et Consultores, qui Romae commorabantur,
sessione pro singulis Subcommissionibus saepenumero celebrarunt. Tex-
tus ab illis parati omnibus Membris ac Consultoribus extra Urbem de-
gentibus sollicite mittebantur, ut eorum observationes et emendationes
reciperentur, ad definitivam redactionem conficiendam.

Schemata ergo, prout nunc Commissionis Centralis iudicio submit-
tuntur, fructus vere dici possunt communis laboris totius Commissionis

522

SESSIO VII - ACTA

nostrae, quae, quantum fas erat, particularium condicionum in diversis
nationibus exsistentium rationem habuit.

III - Hoc studium perficientes, miram advertimus varietatem quam
apostolatus laicorum in diversis regionibus, iuxta distinctam eorum hi-
storiam eorumque praesentes condiciones, induit: impossibile ideoque
putavimus pro omnibus unicum schema proponere circa apostolicam
activitatem quam in iis navare poterant.

Maioris momenti absque dubio erat ingentes possibilitates apostola-
tui laicorum hodie in Ecclesia adapertas adnotare, ac summa earum linea-
menta describere, quae ipsis laicis stimulus essent ad seipsos pro causa
Dei crescenti ardore impendendos, plene conscios obligationem hanc ex
ipsa professione christianae fidei ipsis derivare.

Fateor textus nostros quadam redolere amplitudine: hoc ex praedicta
copia et complexitate quaestionum spectandarum originem duxit, quae
nunc prima vice, in sua integritate, a quodam officiali Ecclesiae organo,
prout nostra Commissio est, studio subiciebantur.

Ex abundante messe vos, Em.mi et Exc.mi Domini, bene seligere
potestis.

Quod meum erat, directe et indesinenter opus Commissionis necnon
trium Subcommissionum, in quantum potui, secutus sum, plenam tamen
Membris et Consultoribus relinquens expressionis et discussionis liber-
tatem: hoc effecit ut communi ac unanimi conatu omnes adlaboraveri-
mus, quasi veram quandam spiritualem familiam constituendo.

Quod potuimus facere fecimus.

Iucundum mihi est omnibus, nullo excepto, meis collaboratoribus
ex corde rependere gratias, praesertim sollerti Secretario, Rev.mo D.no
Glorieux, ac tribus meritissimis Subcommissionum Praesidibus, Excel-
lentissimis, nempe, Dominis Castellano, nunc Archiepiscopo Senensi,
Baldelli, Episcopo Tit. Aperlitano, Hengsbach, Episcopo Essendiensi.

Vestrum nunc est, Eminentissimi ac Excellentissimi Domini, iudi-
cium de his documentis ferre, quod libenti animo accipiemus. Pauca tan-
tum mihi addere liceat.

Quaestio haec, de Apostolatu Laicorum, supremae gravitatis est: fu-
turae enim sortes Ecclesiae, magna ex parte, positae sunt in illorum vi-
ribus Hierarchiae oblatis, generoso apostolico afflatu, ut « maior irra-
diatio lucis et vigoris Evangelici in humanam societatem » — quod, ut
bene nostis, finis est quem Summus Pontifex in convocando Concilio
sibi proposuit — in universum mundum diffundatur.

Merito affirmatum est contra Laicismum, qui humanam societatem
a Christo desciscere satagat, optimum antidotum esse laicatum, qui fidem

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

523

suam aperte profiteatur ac plene vivat, et, ut in mundum triumphaliter
extendatur, sacra ardescat siti.

Magnam laicis fiduciam ostendere decet, quamdamque agilitatem
operandi concedere, semper tamen ad eorumdem memoriam revocando
ex Christi voluntate Ecclesiam in docentem et discentem distingui.

Ex illa maturitate, ad quam hodie ipsi se pervenisse affirmant, habet
Elierarchia unde laetetur; haec profundior eorum ecclesialis conscientia
incitamentum illis erit ad propriae responsabilitatis maiorem sensum et
ad collaborandum in officiali apostolatu promptiore animo.

Numquam tandem illis oblivisci fas est, non certe servile sed filiale
obsequium reverentiae ac oboedientiae eis semper debere « quos Spi-
ritus Sanctus posuit regere Ecclesiam Dei »: tum solummodo actio illo-
rum, ex rore caeli, foecunda erit.

Pars Prima.

I - Prout ex titulo huius primae partis erui potest, agitur hic de no-
tionibus generalibus, respicientibus tria apostolatus saepta, in schemate
considerata.

Post generale Praeambulum, textus incipit determinando locum quem
laici in Ecclesia obtinent, et officia ac munera quae ad ipsos pertinent,
inspirationem sumens a S. Scriptura necnon a praesentibus vitae Eccle-
siae condicionibus.

Sicut plures Episcopi optarunt, 1 conceptum revocavimus ac claris
notis designavimus de sacerdotio analogico fidelium, iam in Ecclesia tra-
ditionale — a sacerdotio ministeriali seu sacramentali plane distinctum —
iuxta verba Epistolae primae Petri (2, 9), necnon Ioannis (Apoc. 1, 6
et 5, 10), ex quo tot scaturiunt consectaria pro vita eorum sive spiri-
tuali sive apostolica.

Definire — aut forte melius describere — insuper nisi sumus quid
veniat nomine « laici », et hoc terminis non tantum negativis quin
potius positivis.

Difficultatem quamdam hac de re experti sumus.

Si considerantur officia et munera baptizatorum, qua talium, patet
ea tum clericis tum laicis communia esse, ita ut non semper facile di-
scernere liceat quid laicorum vere proprium sit: contendimus proinde
quid saltem istorum magis proprium esset rite significare.

Aliam praeterea difficultatem ordinis potius philologici invenimus,
in determinando quid praecise veniat expressionibus « apostolatus di-

1 Cf. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, Se-
ries I, Appendix Vol. II, pag. 755.

524

SESSIO VII - ACTA

rectus » et « apostolatus indirectus ». Comperimus sat difficile esse de
huiusmodi quaestione dilucidam distinctionem proponere, praesertim
cum plures dentur organizationes quae utramque formam apostolatus
colunt.

II - Duo capita (secundum nempe et tertium) relationibus dicavimus
laicos inter in apostolatu adlaborantes et Hierarchiam ac clerum.

Porro, diversis formis enunciatis, quas habitudo ista laicorum ad
Hierarchiam induere potest, necessarium duximus in lucem ponere mu-
nus esse eiusdem Hierarchiae laicos pro Deo et propter Deum exhor-
tari ad apostolatui operam dandam, cum, non tantum ipsi in Ecclesia,
sed, una cum clericis, Ecclesia sint.

Delibavimus praeterea ea quae sacerdotes omnes ad hunc finem
agere possunt et debent. Quoad illos autem particulariter, quibus cura
catholicarum consociationum concredita est, nobis placuit effatum revo-
care Pii Papae XI, cui historia nomen Papae Actionis Catholicae tam
merito sacravit: Consociationes Catholicae suis Adsistentibus edicere
possunt: « In manibus vestris sortes nostrae ».

III - Plura capita (inde a IV usque ad VII) respiciunt varias apo-
stolatus formas. Duo in primis eius genera consideranda veniebant, indi-
vidualis, nempe, et collectivi seu organizati; specialem etiam rationem
habuimus laicorum qui permanenter in servitium Ecclesiae sese addi-
cunt.

Praesentibus insuper adiunctis inspectis, momentum quod familia
ut « subiectum » apostolatus habet recte animadvertimus: momentum
cuius pondus tunc praesertim manifestum fit quando considerantur re-
giones in quibus saevit persecutio, ubi organizationes apostolatus, proh
dolor, exsistere nullimode possunt.

Quamvis Commissionis nostrae proprium praecipue esset de rebus
pastoralis et practici ordinis agere, in hac parte quasdam tamen notiones
doctrinales revocare debuimus, ut necessarium fundamentum investiga-
tionum nostrarum.

Laeto animo certiores facti sumus doctrinales illas notiones, cum
iis quae Commissio Theologica iam edidit, in suo schemate « De Laicis »,
substantialiter plane convenire.

Secunda Pars.

I - In schemate secundae partis, primum aggredimur e tribus saeptis,
in quibus laici ad apostolatum exercendum vocantur: de actione, nempe,
ad Regnum Dei directe provehendum agitur.

In Titulo Primo, urgetur laicos conscios esse debere de diversis

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

525

communitatibus ad quas ipsi pertinent, ad paroeciam, scilicet, ad dioece-
sim, ad universalem Ecclesiam.

Quoad istius apostolatus formas, hic praecipue maxima invenitur
varietas, sive in organizationibus, sive in usitatis terminologiis: omnia
documenta quae ad Commissionem pervenerunt, ex parte sive Membro-
rum sive Consultorum, maximam hanc differentiam pro diversis regio-
nibus plane protulerunt.

Formas inter illas apostolatus, Actio Catholica primum locum oc-
cupat, cui proinde integrum caput dicatur; plures tamen aliae in distin-
cto capite considerare opus erat.

Ad terminologiam quod attinet, expressio « Actio Catholica », cum
iam per integrum quemdam decursum historicum determinatum sensum
obtinuerit, eam derelinquere magnam certe animorum perturbationem
induxisset in coetibus qui hac denominatione decorantur. Praetulimus
ergo eam servare pro illis determinatis formis, dum expressio « aposto-
latus laicorum » designat (ut ex nostris schematibus desumi potest) uni-
versalitatem formarum quibus laici in operibus apostolicis exercentur.

II - Redactio eiusdem capitis de « Actione Catholica » diuturna et
ardua fuit, quia, praescindendo a regionibus in quibus nomen « Actio
Catholica » minime in usu est, ubi etiam viget, sensus quandoque di-
versos assumit.

Multiplices discussiones ad textum nostrum adduxerunt, qui una-
nimem obtinuit Commissionis approbationem.

In illo conficiendo, thesaurizavimus quae ex Summorum Pontificum
et Episcoporum documentis, necnon ex hodiernis condicionibus aposto-
latus eruere fas erat, ad quattuor determinandas generaliores notas quae,
cumulatim, Actionem Catholicam ipsam proprie constituunt.

Procul dubio, unaquaeque ex his notis, separatim considerata, aliis
etiam organizationibus tribui potest; attamen, quando simul congerun-
tur, rite Actio Catholica designatur, in cuius viam, sapienter a Romanis
Pontificibus signatam, Sacra Synodus ut ultra procedatur enixe invitat.

Circa quaestiones de « mandato », pariter discussiones plures ha-
bitae sunt. Discretio, quae in textu invenitur, ex hoc dependet: diligens
investigatio documentorum Hierarchiae de hac quaestione clare osten-
dit Summos Pontifices Pium XI et Pium XII non ita frequenter nec
tam certa et definita ratione de « mandato » locutos esse. Accedit quod
non in omnibus regionibus « mandatum » ut nota distinctiva Actionis
Catholicae consideratur, nec auctores hac de re communem doctrinam
profitentur.

III - Titulus secundus de quibusdam aliis particularibus saeptis agit
in quibus laici operam navant.

526

SESSIO VII -- ACTA

Illa tantum a nobis selecta sunt, sive propter eorum peculiare mo-
mentum in praesentibus temporis condicionibus, sive quia ea nobis
enixe commendarunt aliqua organa praeparatoria ad Concilium.

Prae oculis tandem speciatim habuimus formas apostolatus magis
aptas pro regionibus in quibus saevit persecutio et eas quas unusquisque
in suo proprio ambitu (son milieu) exercere valet.

3) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Ruffini: Prooemium et Pars I.

Pag. 9, 1 linn. 12-14: Testimonium S. Pauli ad Rom., quod laudatur,
non quadrat ad rem, cum sit eschatologicum; refertur enim ad tempora
novissima huius mundi, quando erunt novi caeli et nova terra (cf. 2 Petr,
3, 13) '

Pag. 14, 2 ad 3: Agitur de Sacerdotio universali fidelium. Attente
cavendum est ne duae species Sacerdotii constituantur. Verba enim quae
in schemate de hac re usurpantur, sunt potius ambigua: cf. linn. 11-12
et pag. 16 3 linn. 9-10. Nostra aetate graves inde confusiones ortae sunt!

Pag. 19, 4 linn. 4-8: Quae a S. Paulo (Eph. 4, 11-12) recensentur
non sunt proprie officia, sed charismata (theologice: gratiae gratis da-
tae), de quibus pluries Apostolus loquitur in suis Epistolis.

Pag. 20, 5 lin. 14: Dari ab ecclesiastica hierarchia missionem canoni-
cam laicis, mihi non placet; ea enim reservanda est Sacerdotibus. Loco
missionis canonicae ponatur « mandatum » (cf. lin. 29).

Pag. 20, linn. 10-12: Item non pertinet ad laicos « animarum cura
pastoralis ».

Pag. 22, 6 lin. 4: « ... cum laicis collaborandum ». Versa vice dicen-
dum est: non Sacerdotes cum laicis, sed laici cum Sacerdotibus colla-
borare debent!

Pag. 28, 7 lin. 6: « Ecclesiae necessitatibus subvenire ». Vellem adi-
ci: praesertim: — in vocationibus sacerdotalibus excolendis.

Pag. 45, 8 lin. 9: « ... Exercitia Spiritualia commendantur ». Adda-
tur: et menstrua collectio (ritiro mensile).

1 Cf. p. 470.

2 Cf. p. 473.

3 Cf. p. 474.

4 Cf. p. 476.

5 Cf. p. 476.
0 Cf. p. 477.

7 Cf. p. 481.

8 Cf. p. 490.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

527

Pars II.

Pag. 6, 9 linn. 7-10: Verba ibi coniuncta non sunt clara.

Pag. 16, 10 lin, 30: « ... missione canonica ». Non placet sicut iam
supra dixi.

Pag. 31, 11 ad 49: « Conventus et organizationes catholicae interna-
tionales » ne fiant sine (Ecclesiae) legitimae auctoritatis Ecclesiasticae
vigilantia.

Pag. 44, 12 lin. 27: « ... missione canonica ». Iterum iterumque fateor
locutionem istam mihi de laicis non placere.

Pag. 47: 13 De cultura — quae maximi est momenti in apostolatu (ut
optime declaravit Rev.mus Tinello) — fiat sermo in textu.

Adnotatio-. Pagg. 10-12: 14 Actio Catholica clare definiatur, ut melius
servetur et promoveatur.

Card. Leger: Notiones generales. Mihi valde placet textus prae-
sentis schematis quod competenter et perspicue tractat de apostolatu
laicorum in genere. Hoc est schema quod ad mentem nostri temporis
optime aptatur. Sequentes observationes faciam. Et primo: mihi videtur
prolixitati indulgere.

Prooemium generale-. Pagina 9, 15 lin. 13, loquendo de missione Ec-
clesiae quoad ordinem temporalem, opportune refertur a corruptionis
servitute creationis liberatio ad gloriam. Tamen ad significandam positi-
vam actionem Ecclesiae ordinem ipsum temporalem restaurantis, addi-
tionem propono. Dicatur « Ecclesiae missio est mundum quoque tem-
poralem, immo materialem... “ Liberare a servitute corruptionis in li-
bertatem gloriae filiorum Dei ” et ad opus creationis peragendum, ope-
ram suam praestare ». Sed observationem D, Ruffini refutandam.

Numerus 6: aliter formuletur id quod invenitur sub littera d).
Dicatur: « Fidelium cum Hierarchia, mundi et omnium hominum cum
Ecclesia occursui favent ».

Propono etiam ut sequenti modo ordinentur elementa quae in illo
numero inveniuntur: primo, testimonium vitae (a); secundo, creatio
familiae (e); tertio, actio in ordine temporali (c); quarto, actio proprie
spiritualis {b); quinto, occursui favere {d). Ordinatio haec mihi videtur
gradatio logica ab actione omnibus commune usque ad actionem a pau-
cis exercitam.

0 Cf. p. 495. 13 Cf. p. 517.

10 Cf. p. 500. 14 Cf. pp. 497-498.

11 Cf. p. 508. 15 Cf. p. 470.

t2 Cf. p. 515.

528

SESSIO VII - ACTA

Numerus 21: In. prima paragrapho huius numeri sequentem formu-
lationem propono: « Sacerdotes qui huic ministerio vacant, quisque
pro missione accepta, Hierarchiam repraesentantes, mentem eius quoad
apostolatum eiusque praecepta et principia directiva memorant, aptas-
que laicorum relationes cum Hier archia fovent ».

Addo « mentem eius quoad apostolatum » quia, meo iudicio, non so-
lummodo praecepta et principia directiva Episcopi communicanda sunt
sed etiam doctrina eius generalis de apostolatu deque omnibus quae ad
illum referunt.

Dico « memorant » loco « communicant », quia saepe, maxime in
Actione Catholica, directe ad laicos responsabiles Episcopus particula-
ria directiva communicare vult. Semper remanet sacerdoti officium re-
cordari doctrinam et praecepta ab Episcopo data.

Suppressionem propono ultimi membri sententiae, nempe, « de eo-
rum optatis certiorem faciunt » quia mihi videtur opportunum ut ipsi
laici moderatores Episcopum videant deque suis desideriis informent.
Quandoque utile est ut ipse sacerdos hoc faciat; sed pro hoc satis
providetur ubi prius dicitur quod sacerdos aptas relationes laicorum
cum Hier archia fovere debet.

Sub eodem numero, pagina 24, 18 linea prima, sequentem additionem
propono: « sese cum laicis apostolos habentes, una cum eis attente in-
quirant.., etc. ». Etenim dicendum est quod sacerdos munus apostolatus
non debet relinquere solis laicis sed, in eorum apostolatus animando,
seipsum aestimare debet ut primum eorum qui apostolatum faciunt.

Linea quinta, hanc formulationem propono: « ad communem ora-
tionem associationes incitat >>. Non enim hic agitur de oratione liturgica
cui praesidere debet sacerdos, et persaepe melius est, educationis causa
obque munus susceptum, ut ipse laicus moderator orationi praesit sicut
fit pro patre in familia.

Quoad relationes inter sacerdotem et laicos, propono ut aliquod di-
catur de directione conscientiae. Invitantur laici in apostolatu ut ha-
beant moderatorem conscientiae. Sed etiam sacerdotibus dicatur ut di-
stinctionem bene faciant, praesertim quando agitur de laicis adultis apo-
stolatum exercentibus, inter munus cappellani et munus moderatoris con-
scientiae seu inter forum externum et internum. Foveatur etiam libertas
laicorum in moderatore conscientiae eligendo.

Numerus 22: Ad ultimam sententiam illius numeri, addatur quod
sacerdotes tamen nihil neglegere debent, in laicis adiuvandis et educan-
dis, ut ipsi munera quae sua propria sunt competenter et apte exer-

Cf. p. 478.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

529

ceant. Saepe enim fit ut, ob falsam considerationem responsabilitatis
laicorum, illos non adiuvent neque educent.

Numerus 35: Quoad praeparationem laicorum qui speciali titulo in
servitium Ecclesiae addicuntur, credo quod opportunum esset, maxime
si agitur de miaoribus officiis, exigere ut aliquam praeparationem actuo-
sam prius babeant; i. e. habeant seriosam experientiam in minoribus re-
sponsabilitatibus. Aliter periculum habetur aliquam burocratiam creandi.

Numerus 36: Non solummodo Ordinarii sed omnes, sacerdotes et
moderatores laici, praeoccupationem habeant de qua in illo numero.
Praeterea enucleetur sensus verborum « conditionem iuridicam conve-
nienter definire » lineae 28 in eodem numero. Utrum agatur de con-
ditione iuridica in Ecclesia.

Numerus 44: Tolli propono lineam 25. Dicatur: «... influxum
christianum etiam in res temporales fovent, et ipsius familiae iura pro-
movent ». Etenim, sicuti formulatur, videtur haberi aliqua invitatio ad
consociationes neutras fovendas. Certe aliqua cooperatio commendari
debet cum illis; de hoc tamen satis praevidetur in ultima sententia eius-
dem numeri. Finem huius ultimae sententiae sic modificari propono: lo-
co verborum « commercium inibunt », dicatur « cooperentur »,

Numerus 47: Prima paragraphus instantius commendet associatio-
nes apostolatus. Dicatur: « Episcopi associationes apostolatus quas Ec-
clesia laudaverit vel commendaverit omni nisu promoveant, maxime illas
quae menti, necessitatibus et conditionibus nostri temporis magis con-
gruunt sensumque apostolicum in laicis melius efformant et fovent ».

Opportune in secunda paragrapho petitur ut associationes obligato-
riae a christifidelibus aestimentur et promoveantur. Sed idem propono
dici debere de sacerdotibus et religiosis. Lineae 29 addatur « a Sacerdoti-
bus, a Religiosis omnibus et a christifidelibus... ».

Numerus 58: Linea 16, inter ornamenta naturalia, enumerentur
etiam « competentia, sensus civicus et sensus professionalis »,

Numerus 59: Optime describitur relatio inter actionem et vitam
interiorem. Tamen notandum credo, particulariter pro laicis, quod in
illa relatione non solummodo vita interior influxum habet in actionem
apostolicam sed etiam vice versa. Opportunum est significare modum il-
lum particularem educationis laicorum ad apostolatum et ad commu-
nionem cum Deo. Influxus interioris vitae super actionem potius est
punctum terminale formationis laici.

In quarta paragrapho eiusdem numeri loco verborum « Exercitia
Spiritualia », dicatur potius, modo generaliori, « spirituales recollectio-
nes » quae sane includunt Exercitia Spiritualia Sancti Ignatii,

530

SESSIO VII - ACTA

De apostolatu laicorum relate ad regnum Christi directe provehen-
dum. Habetur hic optimum schema, istae sunt observationes meae.

Numerus 5: Pagina 8, 17 lin, 8: credo quod expressio « Ecclesia par-
ticularis » melius convenit quam « pars Ecclesiae » quando de dioecesi
loquitur.

Numerus 8: Optime, in verbis perspicue selectis, exprimitur in illo
numero natura Actionis Catholicae. Tamen tres propositiones faciam:

1) In fine primae notae (a), addatur: « Et ideo finem universalem
et specifice super naturalem Ecclesiae prosequitur-, totum realitatis hu-
manae, suh aspectu tamen formaliter supernaturali, respicit atque toto
ipsius missionis Ecclesiae collaborat ».

Ratio est quia, illa additione, configuratio Actionis Catholicae mis-
sioni Ecclesiae, in sua totalitate et natura formaliter supernaturalis apo-
stolatus eius melius et explicitius exprimerentur.

2) Quarta nota sic modificetur, in lineis 18-19: « Laici, cum in apo-
stolatu hierarchico directe et publice collaborant, agunt sub superiori
moderamine ipsius Hierarchiae ». Non enim mihi videtur utile hic
notare quod laici possunt sese offerre aut invitari. Et addo verbum
« publice » ad notandam publicam missionem Actionis Catholicae.

3) Addetur quinta nota quae sequenti modo exprimi posset: « Lai-
ci non solummodo in ipsa actione apostolica cui participant, sed etiam
mediis paedagogicis et supernaturalibus , in spiritualitate ( non particu-
lari sed) ecclesiali formantur et ita, ad progressum tum spiritualem tum
humanum ducuntur, qui apostolatum eorum authenticum et efficacio -
rem reddit ».

Rationes illius propositionis sunt: quia formatio in actione aposto-
lica est modus specificus formationis qui ad Actionem Catholicam per-
tinet; quia dicendum est nullam spiritualitatem particularem habet Actio
Catholica; quia necessarium est in ipsa notione Actionis Catholicae loqui
de formatione spirituali laicorum: haec enim formatio non antecedit
apostolatum sed semper debet illum comitari et ex illa, pro parte,
oriatur.

Numerus 21: Credo quod opportunum esset expressius dare paeda-
gogiana apostolatus verbi; v. g. dici posset necessitas rationem habendi
capacitatis spiritualis et intellectualis illorum quibus alloquitur; neces-
sitas accommodandi verbum suum qualitati suae propriae vitae interio-
ris ne laicus « cymbalum tinniens » vocetur; necessitas accommodandi
modum loquendi conditioni sociali personae cui alloquitur.

17 Cf. p. 496.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

531

Numerus 24: Pagina 19, 18 linea 6. Dicatur: « Rectas notiones acqui-
rant de matrimonio christiano in sua realitate humana et supernatura-
li... », Ratio est quia perutile est innuere necessitatem educationis ad
vitam sexualem. Hoc est officium christianum quod valde negligitur.

Numerus 25: Linea 25 etiam loquatur de peritis in re iuridica et
oeconomica.

Caput de Apostolatu iuvenum-.

Caput illud, meo iudicio, maiore vigore indiget.

Aliquid dicitur in numero 34 de responsabilitate iuvenum in asso-
ciationibus, sed credo quod longius loquendum est de illa. Etenim respon-
sabilitas iuvenum habet valorem paedagogicum particularem et necessa-
rium in educatione iuvenum; haberi debet ut fundamentum educationis.
Haberi propono paragraphum specialem ubi loquitur de necessitate il-
lius responsabilitatis, de illius fructibus et periculis atque de mediis iuve-
nes formandi ad illam responsabilitatem.

In numero 33 adultis dicatur quod fovere debent ortum illius re-
sponsabilitatis.

Pagina 23 19 credo quod non absolute verificatur id quod dicitur de
accessu iuvenum ad vitam publicam. Etenim potius dicendum est quod
numerosiores sunt iuvenes qui vitam publicam cognoscunt et pro illa
interesse suum manifestant. Secundum sociologos, in tempore praeterito
saepe iuniores erant qui munera vitae publicae exercebant. Credo etiam
quod, cum ipsis factis in textu notatis, etiam mens nova seu eorum
mentalitas utiliter describi posset.

Numerus 41: Pagina 28, 20 linea 10. In ipsa notula 6 dicatur: « Ta-
men hic nullo modo infirmatur character universalis Actionis Catho-
licae specializatae ». Etenim ad verificandam primam notam Actioni Ca-
tholicae attributam in numero octavo praesentis schematis, oblivisci non
debet finis eius generalis.

Linea 12, loco verborum « oportet », ponatur verbum « posset ».
Etenim illae organizationes quae, aliquibus in regionibus, multum affe-
runt apostolatui Ecclesiae, non eodem modo valent pro omnibus regio-
nibus et professionibus. Vitandam est enim divisionem (morcellement)
et limitationem ambitus humani ubi apostolatus exercetur. Periculum
enim habetur quod interesse apostolicum ad solas res professionales di-
rigitur et consequenter quod formatio negligitur de insertione christiana
membrorum illarum organizationum in vita familiali, paroeciali, etc. ...

18 Cf. p. 501.

19 Cf. p. 504.

20 Cf. p. 506.

532

SESSIO VII - ACTA

Semper invitari debent apostoli laici ad fratres suos christianos magis
introducendos in totam vitam et structuram Ecclesiae. Credo etiam quod
utile esset commendare coordinationem illarum organizationum cum as-
sociationibus apostolatus generalis.

Numerus 45: Maioris efficacitatis causa, invitentur illi laici, etiam
in maioribus officiis, ad semper contactum servandum cum ipsis asso-
ciationibus localibus.

Numerus 50: Compleantur fines descripti pro organizationibus in-
ternationalibus. De « COPECIAL » dicatur etiam quod habet ut finem
« promovere, in toto mundo, mediantibus congressibus mundialibus vel
internationalibus , extensionem et meliorem cognitionem authentici apo-
stolatus laicorum ». De « O.I.C. » dicatur quod concordem actionem
promovere debet ita ut efficaciorem actionem exercere possit in diver-
sis nationibus et in institutis officialibus internationalibus.

Praeambulum capitis VII: Optimum est et valde opportunum quod
hic dicitur de materialismo. Sed pagina 37 21 lineae 9-10 mutentur. Dica-
tur: «... dum alio materialismo indulgetur, illi scilicet qui, sub specie
exaltationis libertatis inceptionis (liberte d’entreprise) aut nescientiae
valorum spiritualium, aliis in regiminibus oeconomicis substernitur et
ab illis diffunditur, atque... etc. ... ». Credo enim quod hodie regimina
oeconomica ita diversa sunt ut nequeunt sub eodem vocabulo, nempe
« capitalismum », venire. Praeterea non mihi videtur opportunum conse-
crare illam superficialem classificationem: mundum communismi - mun-
dum capitalismi.

Numerus 59: Necesse est particulariter insistere in formatione lai-
corum in disciplinis positivis humanis. Aliter periculum haberetur illos
ducere ad moralismum sine ullo influxu in societatem. Illis etiam dici
debet quod ipsi christiani capacitatem habent mundum transformare.

Numerus 60: Non mihi placet paragraphus illa. Credo quod potius
invitari debent laici, qui in hac provincia laborant, ad collaborandum
cum illis qui sunt in apostolatu generali. Etenim periculosa est specia-
lizatio in actione negativa quia facile ducit ad ignorantiam aliarum reali-
tatum, ad suspicionem generalem erga alios atque ad spiritum certa-
minis qui non convenit spiritui christiano.

Numerus 61: Mea opinio est quod haec paragraphus tolli debet.
Illa enim exhortatio valet pro omnibus generibus associationum apo-
stolatus. Magis vero valet in quibusdam regionibus: sed tunc ibi habeatur
talis exhortatio.

Et propono ut habeatur paragraphus specialis de habitu quem ma-

21 Cf. p. 511.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

533

nifestare debent laici catholici erga ipsam personam illorum qui com-
munistae sunt.

Card.' Siri: Censeo hanc constitutionem esse inter eas quae a fide-
libus laicis maxime expectantur. De hoc nullum dubium.

Censeo etiam hodie necessario laicos appellandos esse ad maiorem
laborem in Ecclesia quia difficilior fit perseverantia in fide et in lege
Dei et quia in dies magis magisque patet sacerdotes non sufficere ad
tot munera apostolica obeunda. De hoc — mihi humiliter videtur —
dubitari non potest.

Tamen in his schematibus sunt quaedam quae mihi non placent.

1. Pagina 13, 32 n. 1 (cf. n. 3) affirmatur hominem et ideo quemli-
bet laicum fieri... arcano sed reali modo participem Regalis sacerdotii
Christi. Agitur de affirmatione theologica magni momenti.

Haec affirmatio, si sumitur sensu omnino lato et analogico, hoc ma-
gis apparet in textu, potest forsan sustineri; sed non videtur posse
sustineri si sumitur sensu magis stricto. Ipse textus qui citatur a I Petri ,
cap. 2, 9-10, si in seipso consideratur non potest certo adduci, pro
affirmatione si attendamus ad textum graecum ( fiaaifauov legar evfia) et
ad textum Veteris Testamenti ad quos refertur ( Exod . 19, 6 etc.). Opinor
hunc textum non habere ex interpretatione Traditionis ea quibus possit
ad maiorem in argumento significationem deduci.

Idcirco rogarem, ut si in textu sermo desideratur ut fiat de partici-
patione sacerdotii Christi a parte fidelium, res edicatur modo magis
respondenti criterio theologico.

2. Sed est aliud et forsan maioris momenti.

Equidem n. 10 (pag. 20 23 ), sermo est de variis gradibus « subordina-
tionis » apostolatus laicorum, relate ad Hierarchiam. Sed deinde sermo
generatim non fit istius subordinationis respectu Hierarchiae. Pluries
agitur de « relationibus » tantum. Hoc mihi videtur valde inconve-
niens. Etenim, adsint quidem associationes laicorum, in quibus ratione
obiecti et etiam circumstantiarum, dependentia a Sacra Hierarchia gra-
datirn contrahitur et quandoque reducitur ad dependentiam tantum in
principiis doctrinalibus. Attamen dependentia ipsa debet clare et absque
aequivocatione affirmari cum agitur de activitate quae est in competentia
Ecclesiae. Equidem apostolatus definitur in ipso Evangelio a Christo
Domino, et ab eodem Ecclesiae committitur. Quilibet ergo fidelis titu-
lum habet ad apostolatum exercendum a suo Baptismate et a Confirma-
tione tamen hic titulus valet in Ecclesia et sub ductu Ecclesiae.

22 Cf. pp. 472-473.

23 Cf. p. 476.

534

SESSIO VII - ACTA

Si aliter diceremus reduci posset auctoritas, quae iam divine data est
Ecclesiae pastoribus. Quod magis valet si agitur de Actione Catholica.
Iure suo Ecclesia uti potest diversis modis et, si hoc vult, potest etiam
aliqua credere associationibus apostolatus laicorum: sed censeo his in
schematibus habitudinem dependentiae apostolatus laicorum respectu
ipsus Ecclesiae esse clarius et pressius affirmandam. Quilibet fidelis est
utique Corpori Christi Mystico insertus, sed haec insertio non est nisi
in Ecclesia et per Ecclesiam. Haec est enim societas necessaria. (Non
placet, in n. 11, sermo de missione canonica ) .

3. Non placet ut in n. 7, pag. 17, 24 sermo fiat de donis charismati-
cis. Non quia hic verum non dicatur: possunt dari et aliquatenus dantur
dona charismatica. Sed non est conveniens mea humili sententia de hoc
sermonem fieri in Concilio. Sunt plures qui putant se his donis moveri et
illuduntur; sunt pluriores qui haec dona cupiunt et quaerunt ad infla-
tionem sui et inde fiunt problemata et quaestiones permulta. Forsan
non est locus hos omnes ulterius excitandi.

Card. Richaud: Haec duo prima schemata de Apostolatu laicorum
maximi momenti sunt pro Concilio Vaticano II, nam est prima occasio,
pro Ecclesia Catholica, statuere in hac re, in universali conventu, et certo
certius manifestant optimum laborem enixe competentem et sane meri-
torium.

Attamen haec vera Summa de Apostolatu laicorum exopto quod
reducatur, ut fatetur ipse Eminentissimus Relator, ad principia breviter
prolata et ad quasdam regulas magis concretas. [Non se defendit, ni
fallor, aliqua prolixitas, forsan redundantia; non desunt bona argu-
menta saepius iterata et quae in aliis schematibus iam habuerunt vel
postea habebunt quamdam tractationem].

Haec dico, quamquam existimo ut opus vere praestantissimum illam
expositionem claram atque accuratam de Marxismo, prolatam in cap. VII
et speciatim in notulis infra paginas.

Sed mihi videntur opportunae observationes sequentes.

Nullo loco, etiam in pag. 9 28 primi Schematis et in cap. IV secundi
Schematis, apparent pulcherrima verba a Pio XII prolata, quando Pon-
tifex venerandae memoriae, proclamavit solemniter quod a laicis fit « Con-
secratio mundi ».

Observo etiam quod saepe in his schematibus loquitur de Hierar-
chia, quae est optima locutio, authentice accepta, sed cur non sese referre
aliquando ad Episcopos ipsos?

24 Cf. p. 474.

2fi Cf. p. 470.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

535

Etenim in pag. 11 20 secundi Schematis, lin. 20, necessarium est bene
determinare et instare quod Actio Catholica, quae est profecto res lai-
corum, statuit eos sub gubernio Episcopi qui primus essentialiter est
apostolus, si in re indifferenti, praesertim politica, gaudent indepen-
dentia sana. Ergo adnotandum est clare quod laici Actionis Catholicae
debent sese submittere primum ad istos sacerdotes qui eorum Episco-
pum repraesentant cum delegatione speciali pro dioecesi, et non princi-
paliter ad alios sacerdotes etiamsi aliqua generali missione pollentes.

Unde venit quaestio de Mandato, de quo agitur in primo Schemate,
pag. 20, 37 n. 12.

Textus non praebet praecisionem, valde tamen expetendam, salva
tamen observatione sapientissima Em.mi Relatoris, ut dicatur qui sunt
qui dant mandatum et praesertim ad quos datur.

Humillimo meo sensu, mandatum potest esse: vel generale, id est
pro aliqua natione seu regione, vel dioecesanum; et utrumque vel col-
lectivum vel personale.

Primo, Episcopi cuiusdam nationis vel regionis in aliquo coetu pos-
sunt conferre mandatum collectivum ad aliquam formam Actionis Ca-
tholicae vel associationem, quam adprobant, ac simul mandatum per-
sonale ad talem ducem vel praesidentem istius motus seu associationis.

Praeterea, unusquisque Episcopus, pro sua dioecesi, verum et effe-
ctivum mandatum dat, sive collectivum, sive personale:

— collectivum, pro associationibus quas recognoscit et admittit
inter eas approbatas a coetibus Episcoporum nationis vel regionis;

— • personale autem, pro his laicis determinatis et nominatis qui re-
gunt motus et associationes in sua dioecesi.

Insuper addo quod, extra talia mandata collata relate ad associatio-
nes et motus, praesertim Actionis Catholicae, servat certo Episcopus ius
dandi aliquod mandatum personale vel singularem missionem apostoli-
cam ad individuum laicum qui ab ipso Episcopo directe et unice pendet
quin agit in organizatione Actionis Catholicae. Sed tamen, in hoc casu,
laicus, sic missus ab Episcopo, potest, meo iudicio, affirmare, saltem
lato sensu, se facere actionem catholicam, ut dicunt, etiamsi non perti-
net ad aliquam sectionem Actionis Catholicae authentice organizatae.
Nam aliud est Actio Catholica ut institutio et aliud actio catholica ut ope-
ratio; in secundo sensu idem significat ac laicorum apostolatum.

Insuper, existimo in primo Schemate, pag. 25, 28 lineam 8 et sequen-

20 Cf. p. 497.

27 Cf. pp. 476-477.

28 Cf. p. 479.

536

SESSIO VII - ACTA

tes non esse sine vero periculo, si attentio maior non deberet dari
ad apostolatum virorum, praeferentia aliqua servata ad feminas; viri
etenim in civitate influxum principalem exercent. Atqui saepius, in
temporibus praeteritis, cura apostolatus secessit de facto quoad mulie-
res et videtur quod est ratio non parva regressus Christianismi in mul-
tis regionibus.

In secunda parte, Capite IV, ubi agitur de apostolatu laicorum in
proprio suo ambitu sociali et professionali, cogito quod ista regula certo
certius remanet cum praestantia fundata in hortamentis Pontificum. Sed
credo etiam quod talis directiva non debet sumi sensu absoluto et
exclusivo. Secus venirent pericula non incognita de reductione aposto-
latus evangelici et pauliniani ad quamdam mentalitatem classium. Inde
optabile est inter illas actiones bene determinatas aliquam communi-
cationem statuere per plures coetus vel per consilia periodica.

Tandem me poeni tet quod materia optime confecta in Appendice non
sit pro parte in ipso Schemate. Ibi sunt etenim res hodie maximi mo-
menti, speciatim de turistis necnon de ludicris certaminibus (sport),
quae ludicra saepe nunc occasionem praebent sponsionibus absque ho-
nesta mensura.

Exc. Hurley: Unum ex maioribus problematibus apostolatum
laicorum et Actionem Catholicam afficientibus est illud quod ex incer-
titudine et confusione terminorum oritur. Haec confusio sine dubio
ipsae naturae rei debetur cum conceptus apostolatus laicorum et actio-
nis catholicae nonnisi lente ex origine sat oscura evolvit. Magnum ten-
tamen a Concilio est faciendum ad obscuritates amovendas, et grati
animi esse debemus Commissioni de Apostolatu Laicorum pro optimo
labore iam confecto. Res quae mihi valde placet est largus ille spiritus
qui e schematibus elucet et insistentia in momento caritatis fraternae
et cooperationis.

Mihi videtur tamen aliqua in schematibus adhuc maiore clarificatione
indigere.

De Apostolatu Laicorum.

Primo quidem relate ad apostolatum laicorum. Notum est bonam
divisionem materiae multum ad intellegentiam rei conferre, quod certe
ratio est cur pars prima schematis in paragrapho 6, pagina 16, 20 nobis
dat elenchum modorum quibus laici ad Ecclesiae missionem actuandam
cooperari possunt. Bonus est ille elenchus et bene enumerat varios aspe-
ctus cooperationis laicorum ad Christi Regnum promovendum. Sed

29 Cf. p. 474.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

537

credo elenchum posse adhuc maiorem lucem dare si de variis compe-
tentiis, quae actionem humanam moderant, mentionem facit. Quapropter
propono ut aspectus cooperationis laicorum plus minusve sequenti modo
describantur:

1. Actio in ordine spirituali, quae nempe totaliter ad Ecclesiam
pertinet, et quae subdividitur in

a) actionem quae natura sua laicis competit et quae sub litte-
ra a) paragraphi 6 ita describitur: « Vita ipsa testimonium Christo prae-
bent, verbum Dei et caritatem Christi praesertim erga egentes fratres
circumferunt, maxime vero praesentiam Christi, qua per gratiam ditan-
tur, afferunt »;

b) actionem quae participationem in apostolatu hierarchiae con-
stituit et laicis non competit nisi approbante vel mandante ipsa hierar-
chia; cuius actionis principaliores manifestationes sub littera b) para-
graphi 6 enumerantur.

2. Actio in ordine temporali, quae scilicet, quamvis in esse morali
Ecclesiae maneat subiecta, in esse technico ad ordinem temporalem, po-
liticum pertinet. Haec actio, si fide et vita divina innititur, si ex conscien-
tia christiana procedit, ad sic dictam consecrationem mundi pertinet, et
diversi eius aspectus sub littera c) paragraphi 6 enumerantur.

Hae descriptiones variarum categoriarum operis laicorum opus ipsum
melius illustrant ex eo quod relationem indicant inter istas categorias
et competentias ad quas pertinent, Ecclesiae scilicet et societatis tempo-
ralis, et, intra Ecclesiam, competentiam ipsorum laicorum et compe-
tentiam sacrae hierarchiae.

Evidens nihilominus est quod huic theoreticae divisioni non sem-
per respondet separatio in vita practica quia saepe actio humana mixta
est, pertinens simul ad ordinem temporalem et spiritualem, competen-
tiam laicorum atque hierarchiae. Quapropter memorari etiam debent isti
casus typici mixtae competentiae qui sub litteris d ) et e) paragraphi 6
enumerantur.

De Actione Catholica. His de apostolatu laicorum in genere dictis,
liceat mihi etiam aliquid addere de Actione Catholica.

Terminus « Actio Catholica » in diversis mundi partibus alio et alio
modo intellegitur. Generatim in regionibus sic dictis Latinis, Actio Ca-
tholica non est terminus genericus, qui de variis formis apostolatus
laicorum praedicari potest, ut de Legione Mariae, de Iuvenibus Opifi-
cibus Christianis, de Confraternitate Doctrinae Christianae, etiamsi
apostolatum proprie dictum, organizatum et ab Hierarchia solemniter
approbatum, exercent. Est potius terminus specificus describens unam

538

SESSIO VII - ACTA

tantum organizationis apostolatus laicorum formam, quae sub illo no-
mine specifico in paroeciis et dioecesi ab episcopo erigitur.

In multis autem regionibus non-Latinis, praesertim, credo, in regio-
nibus in quibus adhibentur linguae anglica et germanica, terminus Actio
Catholica aliam habet significationem, illam scilicet genericam de qua
locutus est Summus Pontifex Pius XII in allocutione sua ad Congres-
sum Mundialem Apostolatus Laicorum II, anno 1957 habitum. Secun-
dum hanc significationem quaecumque associatio apostolatus laicorum
pertinere potest ad Actionem Catholicam dummodo verum apostolatum
organizatum et publice approbatum in adiutorio Hierarchiae exercet.

Mihi videtur neque usum Latinum in alias regiones nec usum alia-
rum in regiones Latinas transferri debere. Propter hoc abstinendum est
a quaestione dirimenda.

Quapropter propono ut supprimantur capita II et III Partis II
huius schematis, quae capita titulos habent respectivos « De Actione
Catholica » et « De aliis formis Apostolatus ad Regnum Christi directe
promovendum ». Talis enim ordinatio et descriptio capitum usui Latino
favet et inintellegibilis evadit pro fidelibus aliarum regionum qui valde
mirarentur si audirent se non ad Actionem Catholicam pertinere quam-
vis opus plene apostolicum et publice approbatum, v. g. in Legione Ma-
riae vel in Confraternitate Doctrinae Christianae, exercent et quamvis
apostolatus suus omnes notas habeat quae numero 9 Partis II, pagina 11 30
enumerantur.

Supprimantur igitur Partis II capita II et III et caput VII Partis I
cui titulus « De consociativis Apostolatus formis »; addatur paragra-
phus in qua diversi usus termini Actio Catholica explicentur.

Hoc propositum conditionatum est, et valorem habet solum si pro-
positum Em.mi Cardinalis Suenens non accipitur.

De mandato Episcopi. Tandem etiam aliquid dicendum videtur de
mandato Episcopi sive de missione canonica. Pagina 20 31 I Partis
enumerantur variae formae quibus relationes cum Hier archia reguntur.
Revera utrum datur distinctio essentialis inter missionem canonicam,
mandatum hierarchicum et approbationem explicitam Episcopi? Si exsi-
stit, ego eam non video. Pro me hae tres formae, quamvis accidentales
aliquas differentias inter se habere possint, essentialiter in unum con-
veniunt, in actum scilicet iurisdictionis Episcopi quo associationem ali-
quam laicorum ad participationem formalem in suo apostolatu admittit.

*° Cf. pp. 497-498.
31 Cf. p. 476.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

539

Rev. Tinello: Ad partem II (pag. 4 7 32 ), in appendice: De cultura.

Quaestio de eruditione atque doctrina, seu de « cultura » tamquam
instrumento omnium efficacissimo ad christianam legem propagandam
atque firmandam, non latuit Commissionem pro laicis. Quae tamen, in
suis elaborandis quaestionibus, maximi persaepe momenti atque primum
ac no viter disputatis, nequivit — tempore nempe deficiente — de altioris
ordinis doctrina, seu de « cultura » decretum, explicatis verbis, facere.
At, in appendice II partis quaedam inveniuntur, ex quibus ad huius-
modi decretum statuendum perveniri potest, quaeque ideo neglegi ne-
queunt.

Ad hoc ut meam quoque, quamvis parvam, dare operam possim,
brevibus modestisque verbis mihi loqui liceat.

Concilium Oecumenicum nequit hoc parvi pendere: quamlibet vi-
delicet doctrinam hodie maximam vim habere propagationis et penetra-
tionis, opera praesertim plurimorum virorum qui, omni doctrina eru-
ditissimi, Athenaeorum ubique terrarum cathedras tenent. Quam ob rem,
populorum a christiana lege defectio propterea evenit semperque eve-
niet, quod doctrinae, a philosophis antea pervulgatae, eruditorum atque
litteratorum virorum opera latissime postea diffusae sunt. Quae sane
omnia et copiose cognita sunt, et alto animo haud dubie a vobis consi-
derata, praeclarissimi Viri, qui, egregia praediti ingenii acie, quam ma-
ximo estis catholicae Ecclesiae ornamento.

Si igitur quamlibet nationem consideremus, commode videre est
quinam sint viri, qui hodie altioris ordinis eruditionem exprimunt, sive
in Studiorum Universitatibus, sive in aedibus librariis, sive in scriptis
operibus in vulgus editis, sive in apparatibus radiophonicis et televisi-
phicis, sive denique auxilio adhibito ephemeridum atque commenta-
riorum.

Neque inofficiose erga patriam meam agere videor, quae est inter
omnes catholica natio, si quasdam rationes (vulgo « statistiche ») prae-
clarissimo huic Coetui proponam.

Quod in primis respicit scripta opera, ea quae a catholicis in vulgus
eduntur sunt tantum decem partes (10%); addendum quod eadem
scripta haud semper egregia sunt aestimanda.

Quod vero cathedras respicit in Studiorum Universitatibus: triginta
partes a marxistis; viginti ab agnosticis; denique viginti tantum partes
a caholicis doctoribus. Fit quoque interdum ut catholici — qua de causa
difficile est dictu — in assignandis cathedris auxilium praebere viden-
tur potius Romanae Ecclesiae adversariis.

32 Cf. pp, 517-518.

540

SESSIO VII - ACTA

Quae rerum condicio non in Italia tantum, sed in aliis quoque na-
tionibus plus minusve exsistit.

Quapropter impossibile puto fore ut « cultura » catholica ab Oecu-
menico Concilio neglegatur, cuius quidem Concilii potissimum erit fun-
damenta ponere omni Ecclesiae sub omni aspectu instaurandae atque
renovandae. Nemo enim est qui non videat eandem altiorem « cultu-
ram » maximi esse momenti ad ipsam consequendam renovationem, ita
nempe ut clarissima luce fulgeat, et cunctis gentibus — tot in prae-
sens manantibus fallacibus disciplinis — tutae sit gubernationi.

Quae cum ita sint, hae quas exposui opiniones — sive eae sint acci-
piendae sive respuendae — eo qui sequitur modo mihi videntur ad ef-
fectum perduci posse:

1 . Statuatur in Ecclesia « Consilium » catholicis disciplinis altioris
ordinis curandis, cuius sit ordinare et adiuvare multiplicia cuiusvis na-
tionis philosophica, litteraria et scientifica incepta. Si vero Oecumenicum
Concilium decernat ut Dicasterium condatur de Apostolatu laicorum,
pars mihi videtur tribuenda illi Consilio seu sectioni, quae inter se
uniat omnes vires, novasque excitet, in ordine ad apostolatum virorum
eruditorum, cui adnecti poterit « Secretariatus » de proelo et de specta-
culis moderandis. Aliae eiusdem condendi Dicasterii sectiones esse pos-
sunt: de actione ad regnum Christi directe provehendum; de actione
caritativa; de actione sociali.

2. Ut quisque huic Sacro condendo Dicasterio det operam, ii sunt
viri deligendi, qui catholica fide sint praestantes, bonis moribus omnium
probatissimi, quam qui maxime eruditi sive ad philosophiae cognitionem
quod attinet, sive litterarum, sive cuiusvis generis artium et scientiarum.
Ne scilicet accidat ut id genus omni doctrina instructi viri, aut in soli-
tudine collocati, aut prorsus neglecti, aut interdum suspiciose conside-
rati, eadem scribant in vulgusque edant quae, verbi gratia, F. Mauriac
scripsit (« La pierre d’achoppement » seu petra scandali), vel I. Papini
(« Le lettere di Celestino VI »).

3. Ut suam det operam vocari etiam potest Societas vel Foedera-
tio internationalis quae dicitur Studiorum Universitatum Catholicarum,
eius scilicet auctoritatem augendo apud ceterarum Universitatum Con-
sociationem, quae « laicismum » aut agnosticismum profitetur.

4. Sacerdotalis ordinis eruditi viri, in primisque Religiosorum Con-
gregationes — quarum sodales a media iam quae dicitur aetate Athenaeo-
rum cathedras summa cum laude tenuerunt — potius quam intra moe-
nia elucubrent, antea saepe saepius praestitutis doctrinarum thesibus,
suas vires adhibeant ad noscendas, intellegendas, dirigendas nostrae huius
aetatis disciplinarum opiniones, eas videlicet legi christianae ita accom-

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

541

modando ut, si possibile sit, finem tandem habeat quod gallice vulgo ap-
pellatur trahison des clercs, quae quidem defectio hodie magis laicis tri-
buitur, qui vulgari eloquio in praesens « engages » gallice, « impegnati »
italice dicuntur.

5. Non est denique timenda, hac in causa, conglobatio quaedam au-
ctoritatis seu, ut italicis verbis utar, « centralizzazione » vel etiam « bu-
rocrazia », quam sane prorsus impossibilem duco, cum de viris agatur
omni eruditione praestantissimi, qui natura propria intellectuali ab omni
id genus conglobatione arcentur.

Ceterum, huius condendi Dicasterii, quatenus hoc opportunum vi-
deatur, peculiares determinationes ad Concilium quidem non pertinent;
cuius tamen Concilii potissimum est principia ponere de maximo mo-
mento tribuendo problemati altioris ordinis culturae, et de eius coor-
dinatione in bonum Ecclesiae.

4) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Tis serant: Placet iuxta modum: ratione habita animadver-
sionum Em.morum Siri, Leger, Richaud, Konig, Dopfner, Suenens atque
Exc.mi Archiepiscopi Hurley.

Card. Aloisi Masella: Placet iuxta modum: id est iuxta ea quae
exposita fuerunt ab Em.mis Cardinalibus.

Card. Cicognani: 1 Placet iuxta modum: determinetur sensus
« Actionis Catholicae » et aliarum vocum « Sacerdotium regale » et
« apostolatus ».

Aliquantisper brevior sit rei expositio.

In voto Em.morum Cardd. Konig, Richaud, Siri, Suenens et Exc.mi
Archiepiscopi Hurley.

Card. Ferretto: Placet iuxta animadversiones a Patribus prolatas
praesertim a Cardinalibus Ruffini, Siri, Richaud, Dopfner, Konig, Suenens.

Card. Lienart: Placet ad mentem Em.mi Card. Relatoris et ideo
exopto quod haec schemata, quamvis sint extensione ampliora, non mi-
nuantur, quia, de apostolatu laicorum nunquam quaestio fuit in Con-
ciliis anteactis, et ideo maximi momenti est quod materia ista in Con-
cilio Vaticano II in extenso tractetur.

Card. Tappouni: Placet. 2

1 Sextae Congregationi non interfuit.

2 Sextae Congregationi non interfuit,

542

SESSIO VII - ACTA

Card. Copello: Prooemium et Pars I: Placet iuxta modum, ad
mentem Em. mi Ruffini et Em. mi Siri.

Pars II: Placet iuxta modum, ratione habita ad ea quae dixit
Em.mus Suenens. Pars II, pag. 10, 3 « actio catholica » magis iuxta men-
tem S. P. Pii XI exponatur.

Card. Ruffini: Placet iuxta modum . 4 *

Card. Frings: Placet. Sed Schemata copiosiora sunt, ut possint
recipi in decreta Concilii prout iacent.

Card. Valeri: Placet iuxta modum: prae oculis habeantur quae a
plurimis Eminentissimis et ab Exc.mo Archiep. Durbaniano dicta sunt.
Desideratur acceptio univoca: « A. C. ».

Card. Siri: Placet iuxta modum: iuxta folia adnexa. r> Brevior fiat
redactio. Censeo et ipse determinandam esse terminologiam de « Actio-
ne Catholica ». Assentio his quae dixit Exc.mus Lefebvre.

Card. McIntyre: Placet iuxta modum: Notiones Generales, pagi-
na 6,° numero 3. Hoc est exemplum excellens contra argumentum pro
(lingua) vernacula in liturgia. Exempla iuxta Em.mum Card. Suenens.
Hoc summarium de Apostolatu laicorum est amplissimum in praesen-
tatione et in aliquo modo confusum, saltem ad mentem ab America. Ani-
madversiones Em.mi Card. Ruffini placent; etiam Card. Suenens opti-
me placet.

Card. Quiroga y Palacios: Placet iuxta modum: brevius fiat
schema et determinentur amplius notiones Sacerdotii laicorum et Actio-
nis Catholicae. De cetero ad mentem Em.mi Relatoris. Optimum erit
ut, secundum dicta ab Em.mo Konig, occasione Concilii coadunarentur
Episcopi ut studio submittatur communismus et agatur de mediis ad illum
debellandum.

Card. Leger: Placet iuxta modum: 7 circa rem tam difficilem mihi
videtur quod structurae definitivae non possunt dari, Post quadraginta
annos passus magnus completus fuit, sed in Ecclesia, experientia fieri
debet, durantibus annis et saeculis. Sed desideratur quod observationes
Em.mi Suenens ab omnibus attente studeantur.

Card. Montini: Placet iuxta modum: scilicet secundum ea quae
ab Em.mis Cardd. Ruffini, Siri et Richaud dicta sunt, et a D.no Tinello.

3 Cf. p. 497.

4 Cf. pp. 526-527.

8 Cf. pp. 533-534.

0 Cf. p. 473.

7 Cf. pp. 527-533.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

543

Adhaereo propositioni Em. mi Cardinalis Konig de collectione fa-
cienda, occasione Concilii, de apostolatu erga eos qui marxismo imbuti
sunt et de tutela christiana religionis promovenda contra pericula mar-
xismi.

Quoad opportunitatem definiendi sensum vocabuli « Actionis Catho-
licae » convenio cum his quae ab Em.mo Card. Suenens et ab aliis Pa-
tribus dicta sunt, ne sensus genericus subreptitio modo specificus fiat,
ne praeterea quis Actionis Catholicae vocabulo monopolistice utatur. Sed
non videntur aequali modo considerandae ac promovendae formae apo-
stolatus laicorum, quae ab ipsis Episcopis directe et plene dependent,
ac illae quae minori vinculo ab eisdem dependent et ab alia auctoritate,
quamvis legitima, diriguntur. Coordinatio utique semper auspicanda,
sed semper difficilis et raro efficax, atque monopolium sapit ubi ad unum
finem multorum actio reducitur.

Card. Giobbe: .Placet iuxta modum: attentis iis quae dixerunt plu-
res Eminentissimi Patres, praesertim Siri et Richaud. Adhaereo insuper
petitioni Em. mi Cardinalis Suenens ut definiatur a Concilio clare et di-
stincte quid intelligi debet nomine « Actionis Catholicae » proprie di-
ctae. Non videtur opportunum constituere Congregationem vel aliquid
simile pro Actione Catholica. Non sunt multiplicanda entia sine neces-
sitate.

Card. Garibi y Rivera: Placet iuxta modum: secundum ea quae
exposuerunt Em.mi Cardinales Siri et Konig.

Card. Godfrey: Placet iuxta modum: in votis Em.mi Card. Rela-
toris et Em. morum Cardd. Ruffini, Siri et Richaud. Non velim repetere
ea quae sapienter dicta sunt ab Em.mis Patribus. De necessitate novi
Dicasterii pro cultura non convenio.

Pars I: Notiones Generales.

Convenio toto corde observationibus Em.mi Card. Siri de textu de
quo infra.

Repetitur saepe saepius textus Apostoli « Vos estis regale sacerdo-
tium »: optime quidem, sed laici agentes sine ductu sacerdotis stricto
sensu non recte vocantur « regale sacerdotium » quia si non sub ductu
Christi Regis et sacerdotum secundum ordinem Melchisedech, non sunt
regales. Optime laici sunt, sed ii qui prosequuntur viam suam, non ha-
bito consilio sacerdotum, sunt praecise illi qui criticant clerum sive
verbis sive scriptis et facile ad antici ericalismum inclinant.

Apud nos plures homines habemus qui ad Africam se recipiunt et
ibi se ponunt ad dispositionem Episcoporum. Redeuntes ad patriam

544

SESSIO VII - ACTA

semper quaerunt sacerdotem suum consiliarium ut referant de rebus
gestis et de statu Ecclesiae in regione ubi laboraverunt. Id quod est
utilissimum sive Episcopis quibus dant auxilium sive nobis qui ita accu-
ratam habemus informationem.

Idem potest dici de « Jocistes » qui intimum cum nobis habent con-
tactum; et de aliis formis Apostolatus.

Card. Konig: Placet iuxta modum: in voto Card. Suenens et Ar-
chiepiscopi Elurley. De caeteris ad mentem Relatoris Eminentissimi;
votum de marxismo dialectico in scriptis trado.

Pars II: In pagina 35 8 schematis II redit quaestio de communismo
sub nomine marxismi atheistici. Optima est nota in eadem pagina appo-
sita, qua ostenditur communismum esse pseudo-religionem et quidem
eschatologicam. Optime in paginis sequentibus materialismus marxisti-
cus, dialecticus, simul cum materialismo practico in nostris regionibus
reiicitur, etsi hae duae formae materialismi non eandem radicem habent.

Sed hac occasione haec liceat notare:

1. Modus tractandi hanc rem in hoc schemate coordinetur cum alio
schemate Commissionis de disciplina cleri et populi christiani, ubi iam
agebatur de communismo — vel potius in uno tantum loco de materia-
lismo dialectico sive de communismo agatur.

2. Non videtur dicendum nos damnare materialismum dialecticum
vel communismum, sed potius communismus reicit et damnat omnem
religionem, ideo praeprimis Ecclesiam Catholicam. Et hoc ita fiet quous-
que communismus materialismum dialecticum retinebit. Id est si com-
munismus se separaret a materialismo dialectico, res aliter se haberet.
Nam in origine communismus non fuit atheisticus — sicut hodie primi
expertes in hac materia v. g. P. Bochenski O. P. et P. Wetter S. I. osten-
dunt — sed tamquam utopia socialis quandam inspirationem religiosam
in initio prae se ferebat. Atheismus, uti morbus societatis christianae,
antecedebat motionem communisticam et fuit praecise ille Carolus
Marx, qui univit atheismum et communismum.

3. Enixe rogo, ut occasione Concilii, non in Concilio ipso, fiat con-
ventus Episcoporum, etiam ex terris missionum, quibus imprimis in-
terest, ut actio concreta et immediata contra materialismum dialecticum
praeparetur. Ex nuntiis novissimis scio, omnino urgere collaborationem
internationalem catholicam. Et quidem urget, ut laici sacerdotes Epi-
scopi habeant notionem genuinam communismi eiusque periculi. Adhuc
existunt non pauci sacerdotes qui de re inocua agi putant. Urget coordi-

Cf. p. 510.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

545

natio omnium laborum qui iam fiunt in campo catholico. Urget coopera-
tio omnium christianorum etiam fratrum separatorum, ut defendantur
strenue contra atheismuin quae communia sunt.

4. Ideo talis conventus Episcoporum cuiusdam numeri limitati oc-
casione Concilii, praeparet, utrum Concilium, quid et quo modo Con-
cilium vocem suam manifestam faciat.

Card. Confalonieri: Placet. Schema, si potest, brevietur.

Card. Richaud: Placet iuxta modum: secundum folia adnexa . 0

Card. Dopfner: Placet iuxta modum: cf. folium adnexum.

Inter signa, quae hodiernorum temporum Ecclesiae vitam maxime
specificant, certe praecellenti loco adnumerandus est progressus Apo-
stolatus Laicorum; altera ex parte adsunt necessitates Ecclesiae urgen-
tissimae, quibus tantum per fortem et animosam ulteriorem evolutio-
nem Apostolatus Laicorum succurri potest. Schema praeiacens multa
et optima profert, quae talem evolutionem fovebunt. Doctrinam de laicis
apte promovet (afferens quaedam optime dicta ultra ea, quae in Sche-
mate « de Laicis » a Commisisone Theologica iam proposita sunt), pro
activitate vero normas convenientissimas praebet.

Minus autem placet immensa longitudo Constitutionis; uti iacet, ipsa
erit utilissima rerum congestio pro omnibus quaestionibus de laicis a
Concilio tractandis, non autem Schema Constitutionis conciliaris. Si
quaestio de Apostolatu Laicorum in speciali Constitutione vel Decreto
reapse tractanda erit, necesse est efficaciter contrahere Schema proposi-
tum. Multa quae de se intelliguntur, omittantur; caveatur ne tanti loci
communes (praesertim in Prooemio et Parte I) proponantur; repetitio-
nes expungantur; tot monitiones omittantur; citationes et rationes expli-
cantes in apparatum notarum relegentur; et quoad ipsam rem: Centra,
Instituta, Organisationes instituendae ne multiplicentur sine gravi et ur-
genti necessitate.

Liceat quaedam adhuc in specie adnotare:

Ad Partem I.

Ad Cap. I, n. 4 (pag. 15, 10 lin. 4): Loco « ad statum qui per ordinem
sacerdotalem acquiritur » legatur « ad statum sacerdotalis ordinis »,
quia, si res accurate inspicitur, status clericalis iam prima Tonsura ad-
quiritur.

Ad Cap. I, n. 5 (pag. 16, 11 lin. 2); Ut accuratius perspiciatur habi-

9 Cf. pp. 534-536.

10 Cf. p. 473.

11 Cf. p. 474.

546

SESSIO VII - ACTA

tudo amborum formarum apostolatus ad invicem, dicatur pressius:
« ... qua, cum et sub iisdem apostolicis pastoribus, regnum Christi... ».

Ad Cap. II, nn. 11-14 (pagg. 20-21 12 ): Revera placent hi numeri
propter intentionem servandi terminologiam praecisam; ita confusio-
nibus praecavebitur, quae non raro laborem in campo Apostolatus Lai-
corum impediunt.

Ad Cap. IV, n. 25 (pag. 25, 13 lin. 16): Nonne iuvaret addere spe-
ciale incisum de peculiari apostolatu mulierum in Ecclesia, fortasse ita:
« Hoc etiam valet pro ipsa vita Ecclesiae, ad quam evolvendam, pro
rationibus sibi propriis, mulieres multum conferre possunt, v. gr. in
cura pastorali adiuvanda, in instructione catechetica, in associationibus
et institutis catholicis, imprimis vero in multiplicibus operibus carita-
tivis ».

Ad Cap. IV, n. 33 (pag. 28, 14 lin. 25 - pag. 29, 18 lin. 9) et ad
Cap. VI, n. 45 (pag. 36, 1(1 linn. 5-19): Valde placet, quod speciali modo
agnoscitur activitas laicorum in circumstantiis, ubi vita Ecclesiastica
est impedita, et mentio fit laudans exemplorum vitae heroicae multo-
rum fidelium ibi operantium vel patientium.

Ad Cap. VI (pag. 32 17 sqq.): Quaeri potest, ne forte convenientius
sit, materiam de familia per totam Constitutionem dispersam colligere
et in speciali quadam eius parte componere.

Ad Cap. VI, n. 39 (pag. 33, 18 linn. 11-13): Expressio quaedam hodie
saepe usurpata etiam hic applicatur, nempe coniuges in celebratione
matrimonii « invicem esse gratiae ministros ». At mihi videtur ea non
esse vera et legitima. Coniuges enim mutuo consensu unum et unicum
contractum matrimonialem constituunt et iste unus contractus est
unum signum sacramentale gratiae pro utroque coniuge, In quantum igi-
tur dici potest coniuges administrare gratiam, aequi modo dici debent
sibi ipsi quam alteri coniugi administrare gratiam. Secus v. gr. in matri-
monio cum disparitate cultus dici deberet paganum esse unicum et pro
se solo ministrum gratiae pro parte christiana, cum catholica pars mi-
nister gratiae sacramentalis quoad paganam partem esse nequeat, quod
esset valde inconveniens.

Ad Caput VIII, n. 54 (pag. 42, 10 lin. 13): Cum in Commissionibus,
de quibus in loco citato, res generatim agenda sit de laicis, oportet ut
laici ipsi in eis partem habeant. Unde textus ita mutetur: « ... ad quas,

12 Cf. pp. 476-477.

13 Cf. pp. 479-480.

14 Cf. p. 481.
lfi Cf. p. 481.

Cf. p. 485.

Cf. pp. 483 sqq.
Cf. p. 483.

Cf. p. 488.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

547

praeter sacerdotes, nisi speciales condiciones aliud suadeant, etiam laici
vocentur ».

Ad eundem locum: Quaeritur, utrum institutio specialis Congrega-
tionis revera necessaria sit. Pro praesentium temporum condicionibus
fortasse sufficit institutio permanens Congressuum mundialium laicorum;
certe Secretariatus horum Congressuum adhuc ampliari poterit.

Ad Cap. IX (pag. 4 3 20 ): Materia huius capitis de spiritu apostolico
in nova compositione Schematis magis respicere deberet ea, quae quoad
spiritualitatem propriam laicorum etiam respectu apostolatus ultimis
annis in variis regionibus elaborata sunt. Nova redactio haec principia
continere deberet:

1) aliquis numerus agat de fundatione huius spiritualitatis in
mysterio Incarnationis (etiam ut falsis interpretationibus huius myste-
rii pro apostolatu laicorum occurratur!);

2) Inculcetur orientatio huius spiritualitatis in veritatibus illi s
revelatis quae proprie ordinem mundi respiciunt: de creatione scii., de
matrimonio et familia, de dominio et labore, de auctoritate publica;

3) sermo sit de elementis contemplativis, etiam in vita laicorum
possibilibus, cf. Cap. IV, n. 27 (pag. 26 21 ), de secessibus et exercitiis
spiritualibus;

4) Commemorentur virtutes specificae laicales (v. gr. familiales,
professionales, vitae publicae);

5) ratio habeatur asceseos specificae intramundanae, laicis pro suo
ambitu propriae;

6) quae I Cor, 7 de spiritu consiliorum evangelicorum — specta-
to ordine eschatologico Ecclesiae — dicuntur etiam de laicis, in memo-
riam vocentur;

7) haec omnia iungantur cum formis laicis propriis participandi
in vita sacramentali et liturgica Ecclesiae.

Ad Cap. X, n. 70 (pag. 49 22 ): Ut laici capaces fiant adsumere etiam
pro gravioribus rebus responsabilitatem, possibilitas eis praeberi de-
bet studia peragere theologica profundiora. Praeterea laici in theo-
logicis disciplinis bene efformati etiam pericula faciliter evitabunt,
quae hodie aliquoties imminent ex parte cuiusdam « theologiae laico-
rum » insufficientis et mutilatae. Unde numerus praesens ita com-
pleatur: « Ad hoc etiam requiritur ut maior in dies numerus laicorum
studiis disciplinarum omnium sacrae theologiae vacet, eisque ad hoc, sub

20 Cf. p. 489.

21 Cf. p. 480.

22 Cf. p. 492.

548

SESSIO VII - ACTA

vigilantia et foventi cura Magisterii Ecclesiae, congruae possibilitates in
cursibus et institutis praebeantur, quae specialis indolis operum a laicis
praestandorum rationem habeant ».

Ad P 'artem II , Titulum I.

Ad Cap. I, n. 1 (pag. 6, 23 lin. 16): Communitas paroecialis fortasse
melius ita describitur: «... ecclesialis, cui aggregati laici uniuntur cum
suo Episcopo, sub suis parochis eorumque ordinatis adiutoribus, qui
omnes eiusdem in ministerio Verbi et sacramentorum cooperatores
sunt ».

Ad Caput I, n. 3 (pag. 7, 24 lin. 30): Addi potest commendatio parti-
cularius quarundam formarum apostolatus paroecialis, verbis sequen-
tibus: « Qua in re commendantur apostolatus domorum, viarum, regio-
num aliaeque formae similes experientia probatae ».

Ad Cap. II, n. 8 d (pag. II, 25 lin. 21): Loco « Hierarchiae autem
est » distinctius dici poterit: « Hierarchia autem potest... ».

Ad eandem Partem, Titulum II.

Ad Cap. V, n. 51 (pag. 31, 26 lin. 22): Potestne fortasse magis perspi-
cue dici: «... huic fini inserviat cooperatio intensior et amplior centro-
rum nationalium cum iisdem institutis »?

Ad Cap. VI, n. 53 (pag. 33 27 ): Quae hic de dispositione et activitate
requirendis pro apostolatu ad unitatem christianorum promovendam di-
cuntur, specialem laudem merentur. Omnino adhiberi debent in decre-
tis a Concilio de unione Christianorum statuendis.

Ad Cap. VII (pag. 3 5 28 sqq.): Supprimatur hoc Caput. Rationes
sunt: Falso miscet materialismum marxisticum et practicum. Nimis vul-
gariter describit systema marxismi. Non respicit condicionem marxista-
rum et christianorum in civitatibus communistice regnatis, et christianis
noceret in forma praeiacenti. Non respicit varietatem condicionum in
variis regionibus mundi quoad marxismum. Remedia non sunt sufficien-
ter determinata neque adaequate enumerata. Quae de capitalistica oeco-
nomia et de vestigiis veritatum in materialismo contentis dicuntur, pe-
ricula abusus et falsi intellectus non sufficienter evitant.

Si tamen pastores in dicione communistarum censent hoc Capitulum
esse retinendum, diligenter esset recognoscendum.

Ad Appendicem (pag. 47 28 sqq.): Quaedam elementa contenta in
capitibus Appendicis adhiberi possunt ad perficienda quaedam Capita

23 Cf. p. 495.

24 Cf. p. 496.
23 Cf. p. 497.
20 Cf. p. 508.

Cf. pp. 509-510.
Cf. pp. 510 sqq.
Cf. pp. 517 sqq.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

549

Partis IV, ita: quae dicuntur de cultura, de artibus gymnicis; addito
forte etiam aliquo capite de cura valetudinis (Gesundheitswesen).

Card. Marella: Duo schemata valde placent ad mentem Em.mi
Relatoris et attentis etiam aliquibus observationibus a Patribus factis,
praesertim ab Em.mo Konig relate ad Communismum, et Em.mo Sue-
nens et Exc.mo Hurley relate ad terminologiam Actionis Catholicae.
Tantum aliquid dicam de quaestione mandati. Adsunt certe difficultates
mutandi formas iam ab annis inductas (italice « quadri ») Actionis Ca-
tholicae quae de cetero notandum est valde differunt in diversis Natio-
nibus. Aliquae tamen optimae Consociationes (gallice « mouvements »)
hodie alicubi vehementer dolent eo quod mandatum unice saepe reserve-
tur soli Actioni Catholicae. Non viderem cur Ordinarii non possent ali-
quando extendere in Dioecesi vel in Natione idem mandatum alicui
formae actionis socialis catholicae peculiaris, quae etsi non gaudet no-
mine et titulo Actionis Catholicae, sive generalis sive specializatae, tamen
iisdem magni momenti laboribus apostolicis, methodis vero diversis,
operam in societate navat, sicut ex. g. Legio Mariae.

Card. Silva Henriquez: Placet iuxta modum: secundum animad-
versiones quas propono et ab Em.mis Konig et Suenens factas.

Prooemium et Pars I. 1) Pag. 23, 80 lin. 6: Addendum proponitur:
« Episcopi curent ut sacerdotes aptos seligant ac praeparent ad fruc-
tuose inter laicos laborandum ». Sic Episcopi melius apparent ut omnis
apostolatus rectores et praesertim propulsores.

2) Pag. 24, 31 lin. 5: Mentio de praesidentia orationis videtur omit-
tenda, praxis etenim nonnullis in locis est ut etiam laicos orationi non
liturgicae praesint, adstante sacerdote, quae consuetudo non videtur im-
probanda.

3) Pag. 15, 32 lin. 10: Conceptus laici christiani non videtur adhuc
satis positivis elementis fulciri.

4) Pag. 20: 33 Exoptatur ut munus laicorum in Ecclesia non tantum
ut exercitium aliquarum actionum concipiatur, sed etiam ut sanctitatis
testimonium, praecipue in familiari vita exhibendum.

Pars II. 1) Pag. 19, 34 lin. 3: Paragraphus ita modificanda propo-
nitur: « Praeterea laici sedulam curam praestent ut filii praesertim in
familia, ut naturaliter apta, in schola praesertim catholica, in associatio-
nibus pro iuventute, non tantum rectas notiones de matrimonio chri-

30 Cf. p. 478 . 33 Cf. p. 476.

31 Cf. p. 478. 34 Cf. p. 501.

32 Cf. p. 473.

550

SESSIO VII - ACTA

stiano acquirant sed etiam toto animo amorem eius excellentis dignita-
tis exigentiarumque in aedificationem Mystici Corporis; ipsis autem cre-
scentibus efformatio successive compleri oportet ». Sic familiae partes
tutantur et ipsa efformatio non tantum ad rectam mentem restringitur
sed ad vitam psychicam universam extenditur.

2) Pag. 19, 35 lin. 16: Nova redactio proponitur: « In iis enim aeta-
tis adiunctis vir et mulier ad omnes valores humanos praesertim spiri-
tuales percipiendos disponuntur, ut propriam cuiusque sentiant digni-
tatem et responsabilitatem ingressus in adultorum vitam etiam coram
Ecclesia, gratias procul dubio non paucas a Deo recipiunt, et ideo
maturiore indigent instructione religiosa ad omnia officia christianorum,
non solum coniugalia, rite implenda, ita ut ad perfectionem christianam
in statu consecrationis matrimonialis pleno sensu tendant. In bac vero
praeparatione et orientatione ad matrimonium, laicorum coniugatorum
nec non catholicorum medicorum, psychologorum aliorumque perito-
rum consilia maximae sunt utilitatis, hodieque longe ac late urgenda ».

Card. Traglia: Placet iuxta modum: a) i. e. terminologia aptius
et magis accurate definiatur, cum ex recta terminologia, essentia rerum
pateat et facilior evadat coordinatio inter varias apostolatus laicorum
formas;

b) actio catholica estne notio generica apostolatus laicorum an
potius specifica?

c) melius diceretur quod actio catholica dat operam adiutricem
apostolatui ierarchico, quam est participatio apostolatus hierarchici.

Card. Santos: Placet, habita ratione eorum quae ab Em.mis Cardd.
Ruffini et Siri observata fuerunt. Instanter desideratur « Mandatum » ad
insistendum de charactere Hierarchico mandati.

Card. Ritter: Placet iuxta modum utrumque schema, attentis
eis quae dixerunt Cardinales Siri, Suenens et Archiepiscopus Hurley,
et quod scripsi in folio adnexo.

Ante omnia alia, volo agnoscere multos et tantos labores quos sin-
gula membra commissionis competentis sustinuerunt in hoc schemate
conficiendo. Apostolatus laicorum, res tanti momenti in actuali Ecclesia,
adaequate et accurate etiam ad minima in eodem tractatur. Nihilominus
meum « placet » solummodo cum quibusdam reservationibus dare
possum.

Primo, in sua actuali conditione, schema est nimis prolixum et dif-

Cf. p. 502.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

551

fusum, proindeque valde repetitivum et inefficax. Omnia quae dici pos-
sunt de huiusmodi materia, mihi videtur, iam dicuntur in Parte Prima
« De Notionibus Generalibus » et etiam haec pars cum utilitate abbre-
viari possit.

Secundo, tres partes ultimae tractant de problematibus hodiernis
quae tota Ecclesia — utique etiam laici — respicere et solvere debet.
Proinde huiusmodi problemata in contextu latiore tractanda sunt. In
constitutione de Ecclesia, exempli gratia, ubi tractatur de missione Ec-
clesiae relate ad mundum hodiernum, talia problemata possunt bene
praesentari semel pro semper et deinde munera in his solvendis coope-
rativa tum clericorum, tum religiosorum, tum laicorum, efficacius, cla-
rius, et magis definitive in eadem constitutione tractari possunt.

Proinde, secundum meum iudicium, hoc schema « De Apostolatu
Laicorum » considerare debet solummodo principia generalia quae po-
sitionem laicorum in Ecclesia monstrant, quae propria munera specifi-
cant, et quae latitudinem responsabilitatis libertatisque eorum definiunt.

Schema ergo placet iuxta modum, i. e, iuxta observationes modo
allatas.

De Apostolatu Laicorum in Actione ad Regnum Dei directe promo-
vendum. Spiritus ubi vult spirat; proinde inter varia et multiplicia
opera laicalia Ecclesia est semper mira varietate ornata. Hodie, autem,
orta est in Ecclesia Legio Mariae, militia laicorum, quae videtur nostrae
aetati magis accommodata et Supremae Auctoritatis Ecclesiae approba-
tione digna.

Fere omnibus notum est quomodo apostolatus Legionis Mariae fructi-
ficat in finibus missionum, praesertim in Africa et Asia ad catechumenos
vocandos et 'instruendos, et in Europa et America ad agnos Bono Pa-
stori reconciliandos. Legio Mariae uti valde bona a fructibus bonis
agnoscitur.

Necesse est autem ut Legio Mariae recognoscatur uti verum instru-
mentum formationis spiritualis nostrae aetati magis accommodatum.
Semel in hebdomada se obligat legionarius frequentare congressus sui
praesidii et in opera naturae apostolicae incumbere per spatium saltem
horarum duarum. Per principia in libello admirabili, vulgo dicto « Hand-
book of the Legion of Mary », discit operando et benefaciendo et gra-
datim uti mediis supernaturalibus ad finem supernaturalem attingen-
dum. Discit etiam virtutes tam supernaturales quam naturales et mira-
bili modo crescere in scientia divina et sanctorum. Numerus legiona-
riorum utriusque sexus in dies augetur ut vera Legio — quantitate et
qualitate vere insignis. Plurimi legionarii adepti sunt vocationem ec-
clesiasticam seu religiosam.

552

SESSIO VII - ACTA

Legio Mariae est etiam schola pro formatione directorum spiritua-
lium. Ex una parte Legio nihil facere potest sine approbatione eccle-
siastica — Ordinarii loci et parochorum — ex altera parte sacerdos
discit ex disciplina Legionis qualis sit verus director quin sit simul di-
ctator.

Legio Mariae — quae tota fundata est in vera Mariologia Ecclesiae —
imitata est suam Matrem et Reginam — offerens se ut ancillam operum
omnium caritatis, pietatis et religionis (exceptis operibus subsidii ma-
terialis) quae sibi data sunt ab auctoritate Ecclesiae. Membra eius, seu
legionarii per Legionem formati, seipsos donant uti bonos operarios ad
omne opus bonum formatos.

Quae cum ita sint, valde optandum est ut haec Sancta Synodus re-
cognoscat Legionem Mariae — iam per plurimos Ordinarios totius orbis
laudatam — tamquam instrumentum Sancti Spiritus in Ecclesia valde
utile ad animas in sanctitate et in actione apostolica formandas et tam-
quam humilem ancillam zelus pastoralis et actionis catholicae.

In nostra Archidioecesi iam per duodecim annos Legioni Mariae da-
tum est mandatum nostrum Actionis Catholicae.

Card. Coussa: Placet iuxta modum: optima plura praescribuntur;
Concilio autem oecumenico reservetur breve prooemium, praecipuae
normae et exhortatio. Cetera poterunt prodesse recognitioni C.I.C. et
theologiae pastorali.

Card. Suenens: Placet iuxta modum: in voto Card. Konig et
iuxta notam adnexam.

Schemata de A. C. optima continent et auctores laudo. Sed maxima
deceptio invenitur in declaratione initiali sub n. 3 (Pars prima, No-
tiones generales).

Si revera quaestio de terminologia et structura A. C. post tot annos
nondum est matura nescio quando dies claritatis adveniet. At vero non
possumus amplius in ambiguitate permanere: ubi morbus ibi medicus
intervenire oportet, non potest expectare usque ad autopsiam aegrotantis.
Non convenit, mihi videtur, manibus emptis ad Concilium pervenire
sine clarificatione quae a tot episcopis quaeritur, in confusione quae
turbat animas laicorum bonae voluntatis. Et explico.

Impossibile enim est ad coordinationem apostolicam operum pro-
cedere quae nomine « pastorale d’ensemble » insignitur si terminolo-
gia non clarificatur sci. si remanet ambiguitas in usu vocabuli « A. C. ».

Quando loquimur de « Actione familiali » vel de « Actione carita-
tiva » statim omnes intelligunt terminum illum esse genericum, non au-
tem specificum. Sub nomine v. g. « Actio familialis » intelleguntur non

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

553

quaedam particularia opera sed omnes organisationes quae revera bonum
familiae intendunt. Idem valet de « Actione caritativa » etc. Iamvero
quando sermo fit de « A. C. » semper remanet ambiguitas in usu. Pri-
ma fronte titulus est genericus et saepissime in documentis Ecclesiae
tali sensu sumitur, sed, de facto, in quibusdam regionibus terminus
« A. C. » habet significationem specificam et specificat quasdam orga-
nisationes sic dictae A. C. generalis vel specialis vel utrumque.

Ceteroquin notandum est aliquas organisationes tali titulo frui uni-
ce propter rationes historicas quia tunc temporis nemo multum de hac
re curavit siquidem privilegia tituli tantummodo sensim sine sensu
apparuerunt.

Iamvero in praesenti evolutione Ecclesiae terminus « A. C. » est
terminus consecratus, magnis praerogativis gaudens, siquidem SS. Pon-
tifices et Episcopi «A. C. » prae ceteris apostolatus operibus iure meri-
toque extulerunt. Tota quaestio est: loquunturne SS. Pontifices de A. C.
generica vel specifica et si loquuntur sensu generico ne translentur verba
de uno ad alium.

Oporteret ergo ut lex quaedam canonica regulet usum istius voca-
buli secundum normas a iure definiendas saltem quando agitur de orga-
nisationibus apostolicis internationalibus. Exsurgit enim incohaerentia
maxima quando eadem prorsus organisatio in tali dioecesi vel natione
insignitur titulo « A. C. » et quando in alia habetur ut mera « unio
pia » vel aliquid simile. Rogo ut titulus « A. C. » firmus et stabilis ma-
neat in Ecclesia quotiescumque saltem agitur de organisatione de facto
vel de iure internationali et ut adsit possibilitas alicuius recursus hac
in re, ex ipsa legislatione. Sic nullo modo offenditur libertas Episcopi
siquidem ad libitum suum talem organisationem « A. C. » admittit vel
reiicit in sua dioecesi. Pertinet ad Episcopum iudicare de opportunitate
admittendi talem organisationem sed iudicium de natura organisationis
ipsi non competit. Iudicat de exsistentia non de essentia rei, sicut
quando dico me nolle hanc tabulam in domo mea non licet mihi dicere
hoc obiectum non esse veram tabulam.

Solutio difficultatum magna ex parte est in hoc quod terminus « A.
C. » remaneat genericus et quod cooperiat omnes organisationes quae
definitioni clasiscae A. C. correspondent. Organisationes autem singulae
nomine proprio non autem generico designentur.

Ad claritatem, ecce exemplum. Supponamus in Italia existere ali-
quod diarium cui titulus esset: « La stampa cattolica ». Nihil tali
titulo obstat si diarium illud est unicum diarium catholicum in Italia.
Sed si perplura diaria catholica in Italia existunt hic titulus non amplius
uni diario tribui potest. Vocabulum « La stampa cattolica » ipso facto ge-

554

SESSIO VII - ACTA

nericum fiet. Nemo admitteret quod director diarii: « La stampa catto-
lica » sibi et suo diario attribueret omnes declarationes Episcoporum
quando dicunt fideles habere obligationem « sustinendi et fovendi “ la
stampa cattolica ” ». Evidenter agitur de collectivitate diariorum ut sic.

Rogo ergo ut terminus « A. C. » gaudeat protectione canonica et ut
reservetur generi, non speciei vel quibusdam speciebus. Pius XII, quan-
do in solemni occasione ad studium istius quaestionis invitavit, locutus
est non tantum de reservatione illa genetica sed de « restitutione ter-
mini A. C. in sensu suo pristino » quod in initio fuit genericus ut ap-
paret v. g. in Encyclica Pii XI Ubi Arcano. Summum Pontificem ita
personaliter cogitasse scio scientia directa.

Addere mihi liceat quod ex ambiguitate ista permanenti nonnullae
oriuntur difficultates in praxi pastorali. Verbi gratia:

a) Summi Pontifices et Episcopi non raro — et merito quidem —
praeextollunt actionem catholicam et eam affirmant ut obiectum praedi-
lectionis Hierarchiae. Si tales declarationes sumendae sunt in sensu spe-
cifico non autem generico statim exinde sequitur bonum laicum in aliis
organisationibus apostolatus laborantem — etiam si ista alia organisa-
tio multos maiores labores apostolicos ab eo requirit — sese ponere pro-
blema conscientiae et logice deducere debere debitum suum esse dere-
linquere organisationem suam, titulo A. C. carentem, in favorem orga-
nisationis hoc titulo ornatae. Practice hoc significat mortem organisationis
apostolicae sine titulo et monopolium — in praxi — sic dictae A. C.

b) Evenit ut instituantur « Congressus A. C. pro missionibus »
in tali vel tali natione Europae. Si vero in tali regione Europae « A. C. »
significat tantum quasdam determinatas ac specificas organisationes eo
ipso ab invitatione ad Congressus et a beneficiis Congressus excluduntur
aliae organisationes quae in missionibus ipsis nomine A. C. insignun-
tur, imo non raro unicae formae sunt A. C., quod est ad minus situatio
paradoxalis.

Sufficiant haec pauca exempla ad ostendendam necessitatem refor-
mationis hac in re.

Scio equidem talem reformationem quibusdam displicere eo quod
timent nimiam varietatem organisationum. Respondeo dicendo pericu-
lum non esse in varietate organisationum sed in defectu coordinationis.
Media quam maxime varia adsunt ubi agitur de mediis physicis com-
municationum (les transports): adest currus ferreus, trams, autobus et
automobilis, velo et scooter, side car, aeroplanum et navis, et barca, et
cras erunt « fusea interplanetaria ». Haec omnia optime sunt et simul
coexistentia, sufficit ut coordinentur,

Addo quod esset scandalum si Concilium sine responsione relinque-

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

555

ret quaestionem ab ipso Summo Pontifice modo tam solemni in initio
Congressus mundialis pro laicis positam de reformanda terminologia.

Quaero ut, ad minus, quaestio ponatur Episcopis et ut indicium pos-
sint affere. Quaero insuper quod organisationes internationales gaudeant
titulo A. C. modo stabili et ubique, quando eis competit ex rei natura.

Card. Di Jorio: Placet iuxta modum: mihi videtur schemata in
breviorem formam reducenda esse. In casu attendantur quae praesertim
ab Em.mo Card. Siri sunt proposita, qui in hac disciplina, pro suo
munere, longam experientiam expertus est.

Card. Bea: Placet iuxta modum: attentis maxime iis quae dixit
Em.mus Card. Dopfner de modo tractandi marxismum et capitalismum.
Res et termini valde accurate et caute eligantur. Ex altera parte caveatur
ne impressio habeatur Concilium moveri aliquo « complexu timoris ».
Item attendendum ad ea quae dixerunt Em.mus Card. Suenens et Exc.mus
Archiep. Hurley. Defectus clarae terminologiae multum nocuit aposto-
latui, cum nomine « Actionis Catholicae » non raro multae utilissimae
associationes apostolicae impugnatae, immo interdum suppressae sint.
Tandem liceat exprimere dubium num haec omnia (4 schemata!) possint
tractari in Concilio, quamquam in se ipsis optima et utilissima sunt.

Card. Browne: Placet iuxta modum: a) attentis observationibus fac-
tis a venerabilibus Patribus; b) ut conatus fiat ad eruendum ex his fascicu-
lis ea quae Concilio praesentari possint; c ) bene definiantur vocabula;
d) facilius loqui quis posset de apostolatu laicorum quam de sacerdotio
eorum quod potius analogia videtur esse saltem inter christianos dum
apostolatus magis proprie intelligi posset dummodo sit subordinatus apo-
stolatui officiali Episcoporum et sacerdotum cuius est participatio et
sub quibus est exercendus.

Card. Albareda: Placet iuxta modum, id est ad mentem Eminen-
tissimorum Patrum Ruffini, Siri, Konig, Dopfner, Suenens.

Beat. Gori: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Card. Relato-
ris et attentis animadversionibus Em.morum Patrum Ruffini, Siri, Ko-
nig, Suenens et Exc.mi Archiep. Plurley.

Beat. Cheiicho: Placet, attentis observationibus ab Em.mis ac
Rev.mis Patribus factis.

Exc. 0’Connor: Placet iuxta modum: Ingens atque perutilis labor,
a Commissione de Apostolatu Laicorum peractus, vere laude dignus est;
prima vice enim summa quaedam de Laicorum apostolatu redacta est.

Videntur mihi tamen argumenta utriusque partis brevius recolenda;

556

SESSIO VII - ACTA

multa enim omitti possunt quae iam in aliis schematibus exstant, sicut
de loco Laicorum in Ecclesia, de officiis Sacerdotum, de Missionibus, de
communismo etc. Assentio eis quae dicta sunt de universali sacerdotio
fidelium ab Exc.mis Cardinalibus Ruffini et Siri; attentis etiam, et eis
convenio, quae dicta sunt ab Em.mo Cardinali Suenens de necessitate
determinandi terminologiam « Actionis Catholicae ».

Exc, Ujcic: Placet iuxta modum: cum cautelis propositis a Card.
Ruffini et eis quae dixerunt Cardd. Dopfner et Konig de marxismo.
Quoad « dona charismatica » adhaereo Cardinali Siri. In Parte II,
pag. 3 7, 8 8 linea 9: melius alii (non alio) materialismo.

Exc. Antezana y Rojas: Placet iuxta modum: videlicet, ratione
habita eorum quae dixerunt Em.mi Cardinales Ruffini, Leger, Siri, Ri-
chaud, Suenens et alii Patres.

Exc. Beras: Placet iuxta modum: in votis Em. morum Cardina-
lium Dopfner, Suenens et Siri.

Exc. Cooray : Placet iuxta modum: redigantur 4 decreta in forma
Directorii Actionis Catholicae, iuxta ea quae in hoc coetu prolata sunt.
Addo etiam quaedam particularia propria in scriptis. Concilio Oecume-
nico referantur principia generalia tantum.

Particularia :

In parte I. Pag. 42, 37 lin. 16: non introducenda distinctio inter
Concilium et Rom. Pontificem.

Pag. 44, 38 lin. 27: post verbum «praesertim» scribatur «per di-
gnam Sacramentorum receptionem ».

Pag. 45, 80 lin, 3: post verbum « Poenitentiae » scribatur « et Eucha-
ristiae ».

Pag. 47, 40 N. 61: inseratur in libris catecheticis caput speciale de
« Actione Catholica ».

In parte II. Pag. 8, 41 N. 5: clare indicetur modus coordinationis
Actionis Catholicae in paroeciis et dioecesibus.

Pag. 13, 42 lin. 8: loco « infidelium », scribatur « acatholicorum ».

Exc. McKeefry: Placet iuxta modum: scilicet voto Em.mi Card.
Marella assentio.

36 Cf. p. 511. 10 Cf. p. 491.

37 Cf. p. 488. 41 Cf. p. 496.

38 Cf. p. 490. 42 Cf. p. 498.

39 Cf. p. 490.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

557

Exc. Alter: Placet iuxta modum: speciali modo [attendatur ad]
ea quae dicta sunt ab Em.mo Cardinali Suenens de terminologia specifica
i. e. de Actione Catholica. Valde placent ea contenta in parte prima.
Nimis diffusa tamen est expositio in schematibus. Mihi videtur quod suf-
ficiat loqui de apostolatus principiis primariis et de Actione Catholica lai-
corum in genere et praesertim in specie. Formae iuxta quas organizatur
apostolatus laicorum referendae sunt coetibus nationalibus vel regiona-
libus Episcoporum.

Pars II. Quoad paginam 37, 13 linea 9 et ss. Mihi non placet verbum
« capitalistico ». Creat confusionem. Dirimendum est meo iudicio.

Ad Cap. VIII, Num. 54. Ex ipsa natura apostolatus laicorum,
necnon ex diversis circumstantiis diversis in regionibus melius videtur
ut apostolatus laicorum ab Ordinariis loci vel a coetu Episcoporum
nationali dirigatur et non a Sacra Romana Congregatione.

Exc. Graner: Placet iuxta modum: secundum mentem Em. mi Re-
latoris, et attentis speciatim observationibus factis ab Em.mo Card. Sue-
nens et ab Excellentissimo Archiepiscopo Hurley.

Exc. Hurley: Placet iuxta modum: i. e. ad mentem Em.mi Cardi-
nalis Richaud circa momentum apostolatus virorum, ad mentem Em.mi
Domini Tinello circa momentum apostolatus intellectualis; ad mentem
Em. morum Leger, Konig et Dopfner relate ad Communismum et Capi-
talismum; ad mentem Em.mi Cardinalis Suenens, et (conditionate) se-
cundum proprium scriptum 44 relate ad terminologiam.

Exc. Perrin: Placet iuxta modum: habita ratione animadversio-
num Eminentissimorum Richaud, Konig et Bea. Adhaereo voto Em.mi
Suenens et Exc. mi Hurley: desideratur appellatio univoca verbi « Actio-
nis Catholicae ».

Exc. Seper: Placet iuxta modum: in votis Em.morum Cardd. Ko-
nig et Suenens.

Exc. Bazin: Placet, ratione tamen habita animadversionum Patrum
praesertim Cardd. Lienart, Suenens, Exc.mi Hurley et Tinello.

Exc. Lefebvre: Placet iuxta modum: attentis dictis ab Em.mis
Cardd. Siri, Leger, Suenens et Exc.mi Hurley.

Aliqua mihi videntur dicenda non de particularibus sed potius de
generalibus et de principiis, meo humili sensu.

43 Cf. p. 511.

44 Cf. pp. 536-538.

558

SESSIO VII - ACTA

1. Expositio principiorum et notionum generalium mihi videtur in-
sufficiens et incompleta. Ordo expositionis est aliquo modo empiricus,
et ideo conclusiones non sunt clarae sed sat ambiguae.

Quomodo possumus exacte concipere et intelligere apostolatum lai-
corum, qui est notio analogica sine relatione ad apostolatum Ecclesiae
vel episcopi vel sacerdotis: sicut sacerdotium fidelium non est intelligi-
bile nisi relate ad verum sacerdotium.

Certe laici debent esse apostoli, sed num potest dici quod diffe-
rentia cum sacerdotibus est, quod hi sunt stricto modo apostoli et isti
« latiori tamen sed vero sensu » ut dicitur in definitione apostolatus lai-
corum in n. 5 pagina 15. 45

Et postea dicitur: «... Cum vocatio ad apostolatum sit de essen-
tia ... etc. ... recipiunt divinitus datum ius et officium exercendi ... apo-
stolatum Ecclesiae ».

Data hac definitione quomodo definiri potest apostolatus sacerdota-
lis? et a fortiori episcoporum?...

Unde apparet ambiguitas in toto schemate et in omnibus schemati-
bus, maxime in definitione mandati (pag. 20, 46 n. 12), in relationibus
cum Hierarchia et sacerdotibus! (in cap. II et III).

Certe concludi potest ad apostolatum late dictum
i. e. in sanctificatione ipsorum
in sanctificatione familiarum
in sanctificatione professionis et civitatis,
et in hoc apostolatu subsunt vigilantiae Episcoporum.

Sed si agitur de apostolatu proprie dicto i. e. de actione ad Regnum
Christi directe provehendum v. g. in ecclesia paroeciali, in Liturgia etc.,
si agitur de apostolatu catechistarum, si agitur de associationibus fidelium
quae habent ut finem proximum Regnum Christi, tum sine dubio subsunt
directe et immediate sub auctoritate episcoporum et sacerdotum ab
episcopo nominatorum, quia operant in propria missione data a Christo
episcopis.

Et proh dolor! haec ambiguitas est iam a multis annis causa difficul-
tatum gravium quas omnes experti sumus in actione pastorali, unde
expositio principiorum apostolatus laicorum est maximi momenti tam
pro laicis quam pro sacerdotibus qui cum eis laborant.

2. Videtur quod alia ambiguitas existit, meo humili sensu, quae
quotidie habet in factis, in praxi, effectus dolorosissimos.

46 Cf. p. 474.

46 Cf. pp. 476-477.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

559

De hoc agitur in pagina decima septima 47 a linea prima ad septimam,
in primo schemate, et ad bene intelligendas has lineas quae sunt diffi-
cili intellectu oportet legere declarationem quarti schematis, quae amplis-
sime tractat de hoc munere laicorum.

In concreto fateor quod apparent in explicatione huius numeris duo
principia quae, sensu meo, sunt periculosa, ne dicam falsa.

Primum esi: distinctio re alis in actibus humanis ordinis naturalis
qui vocatur aliquando temporalis et ordinis supernaturalis et ex hac
distinctione concluditur non expresse sed de facto « temporalia laicis,
spiritualia clericis ».

De hac declaratione dicitur N. 2 « Ordo naturalis suam propriam
autonomiam habet... » et postea N. 4: « Christifideles i. e. laici insuper
caritatis afflatu temporales activitates vivificare vocantur » et N. 5: « tem-
porales activitates caritate animare queunt unde eae efficientiores etc. ».

Et in N. 3: « Iamvero in hac Ecclesiae opera munus maximi mo-
menti et omnino necessarium ad fideles laicos spectat... ».

Et sufficit meminisse hanc propositionem damnatam a Pio IX: « Sacri
Ecclesiae ministri Romanusque Pontifex ab omni rerum temporalium
cura et dominio sunt omnino excludendi » (Denzinger N. 1727).

Secundum principium periculosum:

Quod subiacet, meo humili sensu, in hac expositione munerum lai-
corum in N. 6 pag. 16 48 in primo schemate simul sumpta cum Declara-
tione quarti schematis, est: « In primis restaurandus est ordo naturalis
ut postea fiat supernaturalis » et mihi videtur posse dici quod hoc prin-
cipium in re pastorali est ruina veri apostolatus. Christus D.nus nunquam
docuit nos hoc principium cum ipse solus sit restauratio tam ordinis
naturae quam supernaturalis, cum ipsa eius gratia sit in eodem momento
et sanans et elevans.

Et proh dolor! multi iuvenes sacerdotes hodie putant quod hoc
principium est primum principium apostolatus: unde haec desideria lai-
cisationis sacerdotalis ut melius possint restaurare ordinem naturalem
qui postea fit supernaturalis.

3. Non satis insistitur in formatione spirituali et doctrinali mili-
tantium et responsabilium. Quomodo potest affirmari de iuvenibus in
secundo schemate pag. 24, 40 N. 34: « Magni momenti sunt ad apostola-
tum iuvenum fovendum associationes iuveniles in quibus iuvenes acti-

47 Cf. p. 474.

48 Cf. p. 474.

49 Cf. p. 504,

560

SESSIO VII - ACTA

vam responsabilitatem sumant ad seipsos ejformandos in ipsam actio-
nem apostolicam... ».

Desideratur articulum qui de hac formatione ex professo loquitur.

Mihi placet meminisse athenaeum quod vidi in dioecesi Em.mi Card.
Frings ad praeparandos et instruendos in re sociali militantes et simul
in scientia religiosa et in re spirituali.

4. In enumeratione formarum apostolatus in secundo schemate in
Titulo primo, capite secundo et tertio, minuitur, meo sensu, aestimatio
harum formarum quae sunt maximi momenti et quae enumerantur in
N. 12 pag. 13. 60 Et hae formae videntur omnino necessariae pro ipsa
actione catholica stricte dicta et Concilium deberet multum insistere in
his formis quae dabunt actioni catholicae verum influxum Spiritus Sancti,
verum sensum supernaturalem oeconomiae christianae, verum sensum
apostolatus qui non potest esse in supernaturali et in gratia Christi
fundatus.

Exc. Bernard: Placet iuxta modum: i. e. ratione habita observa-
tionum Eminentissimi Card. Richaud, non omissis quae dixit Exc.mus
Lefebvre de quibusdam principiis enucleandis.

Deinde ad mentem Em.mi Card. Suenens de usu vocabuli « Actio
Catholica » luculenter definiendo, vel saltem, si infeliciter hoc impos-
sibile est, ad mentem Exc. mi Hurley.

De cetero attendatur iis quae dixit Exc.mus Tinello.

Exc. Rakotomalala: Placet iuxta modum: attentis praesertim ob-
servationibus ab Excellentissimo Lefebvre.

Exc. Ngo-dinh-Thuc: Placet iuxta modum: iuxta animadversiones
Eminentissimorum Richaud, Suenens, Konig et Excellentissimi Lefebvre.
Assentior speciatim observationi Eminentissimi Konig de communismo,
nempe ut occasione Concilii, adunatio fiat episcoporum ad invenienda
remedia contra acerrimam oppugnationem communismj, qui iam devo-
ravit magnam partem orbis. Quaestio ista videtur aliquomoclo negligi in
nostris conventibus, forse quia turbat quietem mentis nostrae et obli-
visci videmur omnes nos placide dormire super vulcanum aut melius
super atomicam bombam, materialem et speciatim spiritualem.

Exc. Verwimp: Placet iuxta modum: adhaereo eis quae dixit Emi-
nentissimus Dominus Suenens de firma et stabili definitione termini
« Actio Catholica ».

60 Cf. p. 498.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

561

Exc. Jelmini: Placet ad mentem Em. mi Relatoris. Haec schemata
valde laudanda etsi attendendum erit his quae sapienter ab Em.mo
Card. Konig relate ad marxismum [dicta sunt], et etiam his quae de cla-
rificatione definitionis actionis catholicae dicta sunt ab Em.mo Suenens.

Exc. Suhr: Placet iuxta modum utrumque schema, attentis ob-
servationibus Em.mi Card. Konig relate ad marxismum et Em.mi Card.
Suenens et Exc.mi Archiep. Hurley relate ad terminologiam Actionis
Catholicae.

Exc. Scharmach: Placet iuxta modum: attentis observationibus
Eminentissimorum Patrum.

Rev. Gut: Placet iuxta modum: ad mentem Cardd. Relatoris, Ruf-
fini, Siri, Konig, Suenens. Ne timeatur, nec proinde nimis extenuetur
verbum S. Petri de « sacerdotio regali », quod in Apocalypsi S. Ioannis
iterum recurrit. Desiderarem in decreto claram et sanam huius termini
pulcherrimi definitionem et doctrinam.

Rev. Sepinski: Placet iuxta modum: sc. ratione habita animad-
versionum a Patribus factarum, praesertim ab Em.mis Cardinalibus
Siri, Konig, Dopfner, Suenens et Exc.mo Elurley.

Alias animadversiones scripto trado.

Prooemium generale et Pars I - Notiones Generales.

Magnus conatus factus est a Commissione pro apparando schemate
Constitutionis « De apostolatu laicorum », quia agitur de materia in
multis partibus nova et in pluribus « de iure condendo ». Proponerem
quod generales normae proponantur Concilio et Constitutionis definitiva
redactio concredatur Commissioni postconciliari.

Adiungo animadversiones ad schema perficiendum.

Ad pag. 5, 01 lin. 15: corrigatur « Commissionz ».

Ad pag. 5, linn. 17-23: constructio paragraphi deficiens esse videtur.

Ad pag. 6, 02 lin. 24: dicatur « assecute esse videbatur ».

Ad pag. 6, lin 26: corrigatur: « sollemne ad actionem invita-
mentum ».

Ad pag. 8, 03 lin. 5: melius scribatur « femina ».

Ad pag. 9, 04 linn. 22-23: praeferrem locutionem: « in divulgando ser-
mone ».

Ad pag. 14, 00 lin. 23: corrigatur: «vobis donatum est ».

51 Cf. p. 468. M Cf. p. 470.

52 Cf. p. 469. 05 Cf. p. 473.

63 Cf. p. 469.

562

SESSIO VII - ACTA

Ad. pag. 14, lin. 32: corrigatur: « ita multi unum Corpus ».

Ad pag. 15, 50 lin. 6: supprimatur locutio « quem dicunt ».

Ad pag. 15, lin. 21: melius scribatur: «latiore 1 ».

Ad pag. 16, 57 linn. 15-16 et 21: praeferrem locutionem « actuosi-
tate ».

Ad pag. 19, 58 ad titulum: corrigatur « Praeambulum »,

Ad pag. 21 ,' 50 lin. 8: corrigatur « plurima ».

Ad pag. 21, lin. 10: corrigatur «exercenda».

Ad pag. 21, lin. 24: expungatur verbum « his ».

Ad pag. 2 2, 00 not. 3, lin. 2: praeferrem: « huic officio destinent ».

Ad pag. 2 3, 01 linn. 8-9: sic interpunctio fiat: « pro rerum adiun-
ctis, ad ».

Ad pag. 25, 62 lin. 10: corrigatur « huic nostrae aetati omnino pecu-
liare ».

Ad pag. 26, 63 lin. 5: corrigatur « exercendus ».

Ad pag. 26, lin. 26: corrigatur « aerumnarumque ».

Ad pag. 28, 64 lin. 23: corrigatur « exsistit ».

Ad pag. 32, 65 lin. 14: sic fiat interpunctio: « rerum condiciones, in
quibus ».

Ad pag. 3 9, 60 not. 6, lin. 2: corrigatur « vivant ».

Ad pag. 39, not. 6, lin. 3: corrigatur « aptissime ».

Ad pag. 41, 6 7 lin. 25: sic interpunctio fiat: « Quod maxime con-
venit, cum peculiaris actio... ».

Ad pag. 42, 68 linn. 15-20: Non iudico opportunum instituere S. Con-
gregationem pro apostolatu. Sufficit, secundum meum submissum iudi-
cium, Officium.

Ad pag. 42, lin. 16: idem modus scribendi adhibeatur: « precibus »
sicut pag. 48, 09 lin. 28.

Ad pag. 45, 70 lin. 5: melius scribatur « a vita interiora ».

Ad pag. 45, linn. 20-21: proponerem hanc amplificationem: « in-
stantissime invitat ut toto corde vitae liturgicae, praesertim huic divino
convivio ».

Ad pag. 46, 71 lin. 17: corrigatur: « animam suaw ».

30 Cf. p. 473.

37 Cf. p. 474.

38 Cf. p. 476.

39 Cf. p. 477.
fi0 Cf. p. 479.
01 Cf. p. 478.
os Cf. p. 479.
03 Cf. p. 480.

64 Cf. p. 481.
03 Cf. p. 483.
60 Cf. p. 487.
67 Cf. p. 488.
08 Cf. p. 488.
co Cf. p. 492.

70 Cf. p. 490.

71 Cf. p. 491.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

563

Ad pag. 47, 714 lin. 27: recta fiat interpunctio: [Quibus officium in-
cumbat ] .

Pars II - De apostolatu laicorum in actione ad Regnum Christi dire-
cte provehendum.

Ad pag. 6, 73 lin. 10: proponerem: « sub successore Petri Eccle-
siae... ».

Ad pag. 7, 74 lin. 24: corrigatur « praeiudiciorum ».

Ad pag. 8, 75 lin. 3: corrigatur « quia ».

Ad pag. 10, 70 lin. 13: sic fiat interpunctio: « pro Regno Christi, pro-
tulerunt ».

Ad pag. 1 1 , 77 lin. 20: melius scribatur: « sub superiore modera-
mine ».

Ad pag. 12, 78 linn. 9-10: tollatur prima interpunctio: « Actionem
Catholicam promoveant, aptiores formas statuendo ».

Ad pag. 13, 79 lin. 22: praeferrem locutionem: « actuositatem »,

Ad pag. 19, 80 lin. 30: melius dicatur: « instituta ».

Ad pag. 25, 81 in titulo: verbum « ambitus » saepe adhibetur; prae-
ferrem « campus » vel « provincia ».

Ad pag. 25, lin. 17: corrigatur « christiane agat ».

Ad pag. 26, 82 lin. 18: scribatur melius: « exsistant » sicut pag. 27, 83
lin. 4; adhibeatur semper idem modus scribendi.

Ad pag. 26, linn. 19-20: tollatur comma (virgola): « ita ut per eos
spiritus christianus in omnem... ».

Ad pag. 27, linn. 7-8: tollatur comma « agendi et cogitandi ratio-
nem ».

Ad pag. 28, 84 lin. 9: corrigatur: « cleri autochthonis ».

Ad pag. 28, not. 6, lin. 3: corrigatur « Philippinum ».

Ad pag. 29, 8,1 not. 3 et 4: pressius indicetur fons.

Ad pag. 30, 80 linn. 1-3: proponerem hunc textum: « atque studio di-
screto et fraterno sese devovere causis generalioribus universae fami-
liae gentium ».

Ad pag. 30, lin. 14: corrigatur: « praesertim quoad regiones mun-
di ».

72 Cf. p. 491.

73 Cf. p. 495.

74 Cf. p. 496.
73 Cf. p. 496.

75 Cf. p. 497.

77 Cf. p. 497.

78 Cf. p. 498.

79 Cf. p. 499.

80 Cf. p. 502.

81 Cf. p, 505.

82 Cf. p. 505.

83 Cf. p. 506.

84 Cf. p. 506.

85 Cf. p. 508.
80 Cf. p. 507.

564

SESSIO VII - ACTA

Ad pag. 30, 87 lin. 32: tollatur comma: « liberali animo spiritualia
subsidia ».

Ad pag. 32, 88 lin. 22: praeferrem « fulciant ».

Ad pag. 3 3, 8 9 lin. 23: corrigatur: « ut debitam observantiam ».

Ad pag. 33, lin. 28: scribitur hic « nonnunquam »; alibi in hoc
schemate « numquam »; adhibeatur semper idem modus.

Ad pag. 33, lin. 33: corrigatur: « ab Hierarchia ».

Ad pag. 33, lin. 30: corrigatur: « praebeant ».

Ad pag. 37, 90 lin. 9: corrigatur « alii ».

Ad pag. 37, linn. 13-22: textus aliquatenus obscurus manet.

Ad pag. 38, 91 lin. 7: praeferrem hanc redactionem: « ut Deus repleat
laicorum vitam, quae... ».

Ad pag. 40, 92 lin. 4: dicatur: «benignitate, humanitate, paupertate, hu-
militate etc...»; quia in titulo legitur « Christus mitis et humilis corde ».

Ad pag. 40, nota: corrigatur 15.

Ad pag. 41, 93 lin. 19: corrigatur « autochthones ».

Ad pag. 42, 94 lin. 5: sic interpunctio fiat: « tam necessaria partici-
patio, in Ecclesiae... ».

Ad pag. 43, 95 lin. 21: corrigatur: « autochthonum ».

Ad pag. 44, 96 lin. 10: corrigatur: «necessariae».

Ad pag. 45 , 97 lin, 28: corrigatur: « Actionem Catholicam ».

Ad pag. 4 8, 9 8 lin. 29: corrigatur: « sensu theologico ».

Ad pag. 49," sic interpunctio fiat: « Hoc enim, ratione ... quotidia-
nae, ».

Ad pag. 50, 100 titulum IV: corrigatur et scribatur vel « subsecivis »
vel « subsicivis ».

Ad pag. 50, n. 1, lin. 1: corrigatur « Humani civilisque huius
temporis cultus ».

Ad pag. 51, 101 lin. 13: sic interpunctio fiat: « impugnanda sunt, do-
nec ».

Rev. Janssens: Placet iuxta modum: quod ad partem I: in voto
Em.mi Card. Suenens.

Quod ad partem II: cum Em.mis Cardd. Dopfner et Konig.

87 Cf. p. 508.

88 Cf. p. 509.

89 Cf. p. 510.

90 Cf. p. 511.
01 Cf. p. 511.

92 Cf. p. 512,

93 Cf. p. 514.

94 Cf. p. 514.

95 Cf. p. 515.
99 Cf. p. 515.

97 Cf. p. 516.

98 Cf. p. 518.

99 Cf. p. 519.

100 Cf. p. 519.

101 Cf. p. 520.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

565

DE APOSTOLATU LAICORUM

(Sexta et Septima Congregatio: 18-19 iunii 1962)

1) SCHEMA PROPOSITUM
A COMMISSIONE DE APOSTOLATU LAICORUM

Pars III

DE APOSTOLATU LAICORUM IN ACTIONE CARITATIVA

Prooemium

[ Dilectio proximi signum est discipulorum Christi ]

Cum iam hisce nostris temporibus adimpleri videantur verba Christi:
« quoniam abundavit iniquitas, refrigescet caritas multorum », 1 Sacrosancta
Synodus, ut praeclarum unitatis Ecclesiae et caritatis nuncium, et testimo-
nium, omnibus hominibus actionis caritativae obligationem commemorat.
Etenim apostolatus omnis originem ducit ex praecepto Christi, qui, postquam
commendavit his verbis mandatum dilectionis Dei: « Diliges Dominum Deum
tuum ex toto corde tuo, et in tota anima tua et in tota mente tua. Hoc
est maximum et primum mandatum », addidit: « Secundum autem simile
est huic: diliges proximum tuum sicut teipsum. In his duobus mandatis uni-
versa lex pendet et Prophetae ». 2

Signum, igitur, discipulorum Christi, iuxta Divini Magistri sententiam,
proximi dilectio est: « in hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si
dilectionem habueritis ad invicem ». 3

[ Ecclesia altam semper praetulit caritatis facem ]

« Nihil idcirco mirum si catholica Ecclesia, a Christo capiens documen-
tum, mandatum Christi conficiens, per bis mille annos, a priscorum nempe
diaconorum ministeriis ad nostros usque dies, continenter altam praetulit
facem caritatis, non minus praeceptis quam exemplis latissime editis ». 4

Verba, enim, quibus ab Ignatio Antiocheno Romana Ecclesia celebratur:
« Universo caritatis coetui praesidens », 5 universali Ecclesiae iure compe-
tunt, utpote quae « ob suam... inexhaustam in omnibus bonis fecundita-
tem, ... magnum quoddam et perpetuum est motivum credibilitatis et divinae
suae legationis testimonium irrefragabile ». 6

[ Instantia actionis caritativae hoc tempore ]

Hodie, vero, communicationis instrumentis ac mediis expeditioribus
factis, distantiae inter homines ita quodammodo evictae sunt, ut mundi uni-

566

SESSIO VII - ACTA

versi incolae membra unius familiae se habeant. Actio, igitur, caritativa
christifidelium, universos fines attingens, omnes homines amplecti debet,
ut qui cibo potuque, vestitu, domo, medicinis, labore, instructione, huma-
nae vitae ducendae facultatibus carent, aerumnis vel infirma valetudine cru-
ciantur, exilium vel carcerem patiuntur, reficiantur et, praestitis auxiliis, le-
ventur.

Itaque, nostra haec aetas actionem caritativam, ad quam exercendam Ec-
clesia a Conditore suo ius inalienabile et munus praeclarum accepit, et quam,
decursu temporum, eadem egregie promovit, urgentiorem facit et in im-
mensum prolatam. 7

[Ipsa humanitatis lex promovet plurima benefica opera et incepta ]

Ipsa autem humanitatis lex movet etiam civitates et nationes in re oeco-
nomica progressas erga eas quarum oeconomicae progressiones in effectu
sunt, ita quidem ut « quibus nationibus saturitas copiaque sit omnium bo-
norum, ab iis status non est neglegendus aliarum, quarum cives in tantis
versentur domesticis difficultatibus, ut egestate fameque paene conficiantur ». 8

Cum, vero, adsistentiae socialis formae privatae vel publicae, nationales
vel internationales, multiplices susceptae sint ac suscipiantur, et universos
fines civilis societatis ingrediantur, Sacrosancta Synodus laicis commendat ut,
praeter opera ab Ecclesia constituta, adsistentiae socialis institutiones ipsas,
sua praesentia et supernaturalis caritatis afflatu directe et indirecte foveant
ut que, in utroque operositatis campo, totis viribus sese impendant.

NOTAE

1 Mt. 24, 12.

2 Mt. 22, 37-40.

3 Io. 13, 5.

4 Ioannes XXIII, Litt. Enc. Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961), p. 402.

5 S. Ignatius Antiochenus, Ad Romanos, PG V, 685.

r ' Cone. Vat. I, Const. De fide Catholica, Cap. III.

7 Cf. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, Se-
ries I, Appendix vol. II, Pars II, pp. 707-709: «De actuositate Ecclesiae»,

8 Ioannes XXIII, Litt. Enc. Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961), p. 440.

Caput I

DE NATURA ET AMBITU ACTIONIS CARITATIVAE

1. [Caritas supernaturalis actionem caritativam urget\. Actionis carita-
tivae nomine hic veniunt omnia incepta et opera tum individua tum colle-
ctive ordinata, quae sub impulsu caritatis supernaturalis fiunt ad adiuvan-
dum proximum in indigentia constitutum vel ad egestatem eius praevenien-
dam. Sicut virtute supernaturali caritatis diligimus « proximum propter

DISCEPTATIO' - DE APOSTOLATU LAICORUM

567

Deum »,' sic et in actione caritativa, secundum illud Sancti Thomae, « ratio
diligendi proximum Deus est; hoc enim debemus in proximo diligere ut in
Deo sit ». 2

Actio caritativa hominem in egestate degentem allevare dum sibi pro-
ponit, quidquid humana persona indigentis ex integro sibi postulat haud
negligit; eiusdem igitur culturalem, socialem, spiritualem profectum perfi-
cere, eidemque subsidia quibus ipse sibi consulere valeat necessitatibus, pro-
videre curat.

2. [Actionis caritativae opera]. Fideles omnes caritatem in cordibus suis,
per Spiritum Sanctum diffusam 3 ad actionem perducere studeant « opere
et veritate ». 4

Actio caritativa complectatur praesertim ea quae Dominus, in novissimo
iudicio, sese requisiturum esse praedixit, nempe: esurientes pascere, sitien-
tes potare, nudos vestire, hospites suscipere, infirmos visitare, captivos redi-
mere.' 5 Alia iure addidit traditio christiana opera misericordiae his similia
quae fraternae caritatis testimonium sunt.

3. [ Indoles universalis et ordo actionis caritativae exercendae]. Exem-
plum et mandatum Christi secutus quivis fidelis caritatem cum omnibus homi-
nibus, quacumque necessitate laborantibus, communicet, ita quidem ut or-
dinem servet caritatis, scilicet et coniunctionis suae rationem cum eo quem
iuvat et bonorum quibus iuvat, et necessitatis propter quam iuvat. 6

4. \_Actio caritativa excedit ordinem naturalis adsistentiae]. Supernatu-
rali sua ratione actio caritativa elevatur supra ordinem naturalis adsistentiae
quae ex mere humano vel sociali impulsu procedit.

5. [ Opera adsistentiae socialis naturalis ordinis iuvanda]. Cum autem
gratia naturam non destruat, sed elevet atque perficiat, fideles actus et in-
cepta adsistentiae socialis quae ad naturalem ordinem pertinet ne contem-
nant neve impugnent, sed potius, iuxta merita, agnoscant, eisque, collato
opere, pro viribus, foveant. 7

NOTAE

1 S, Augustinus, De Trinitate , 8, 8. PL.

2 S. Thomas, Summa Theologica, II-II, q. 25, a. 1.

3 Cf. Rom. 5, 5.

T I Io. 3, 18; cf. I lac. 1, 2.

B Cf. Mt. 29, 31-46.

0 S. Augustinus, De Doctrina christiana, I, 27; PL 34, 29.

7 Cf. Plures allocutiones Pii Pp. XII, praesertim vero illam quam ad « Pax
Romana MIIC », die 25 aprilis 1957, habuit, A.A.S., 49 (1957), pp. 298-299.

Ioannes XXIII, in suo sermone ad delectos viros qui interfuerunt Conventui
Consilii « Food and agriculture Organisation » (F.A.O.), Romae habito die 10 nov.
1959, aperte dixit Ecclesiam valde probare incepta eiusdem organizationis, gratu-
latus est cum omnibus iis qui in ea operam dant; immo appellavit ipsam F.A.O.
« immensam operam misericordiae, operam misericordiae quae universum mundum

568

SESSIO VII - ACTA

attingere conatur » (« Mais qu’est-ce que toute l’activite de la F.A.O. sinon une
immense oeuvre de misericorde, une oeuvre de misericorde a 1’echelle mondiale! »),
A.A.S.j .51 (1959), pp. 865, 866.

Caput II

DE IUSTITIA ET ACTIONE CARITATIVA

6. [Dignitas et necessitas cantatis et iustitiae ]. Cum a christiana do-
ctrina non minus alieni sint qui, perfectione ordinis iuris supposita, carita-
tem superfluam reddere autumant, quam alii qui actionem caritativam, ne-
glecta iustitia, extollunt, Sacrosanctum Concilium omnes christifideles ad-
monet ut utriusque virtutis et dignitatem et necessitatem et earum in rebus
humanis ordinandis indissociabilem coniunctionem agnoscant et foveant.

7. [Justitiam caritas urget\. Nedum caritas iustitiam negligat, in ipsa
actione caritativa quidquid iustitiae est, e contrario urget, indesinenter pro-
movens puritatem, integritatem, perfectionem iustitiae, in altero homine 1
alterum ego secundum praeceptum Domini, 2 et etiam ipsum Christum respi-
ciens. Ita ut rectius dici debeat: ubi deest observantia erga personam in
actione caritativa, ibi ipsa caritas deficit, et quo magis crescit caritas eo
magis crescit observantia erga homines, dignitatis et aequalitatis sensus ac
praecavetur quidquid in actione caritativa libertatem, personalem autono-
miam minueret et inde iustitia detrimentum caperet.

8. [Caritas iustitiae limites excedit ]. Licet cuique fas non sit caritati
relinquere quod a iustitia debetur, ipsa tamen caritas iustitiam perficit, at-
tingens, immo suo ardore excedens fines iustitiae; nam « non quae sua sunt
quaerit », 3 sed omnia sua cum aliis animo prompto et amicali coniunctione
participare parata est.

9. [Caritas superat iustitiam\. Opera iustitiae, quamvis assidue ampli-
ficentur, spatia caritatis 4 necesse est etiam atque etiam dilatari; caritas enim
secretum possidet coercendi atque suaviter mulcendi poenas et aerumnas quae
vitam hominum continuo, sicut pauperes, de quibus dicit Christus: « semper
pauperes habetis vobiscum », 5 comitantur, quaeque, etsi peccati sunt seque-
la, fieri possunt redemptionis instrumenta.

10. [Ecclesiae ius et officium adsistentiae ]. Publicae auctoritatis est
adsistentiam socialem ita instituere ut omnibus civibus ea praesto sint, quo-
rum defectus bonum commune in discrimen vocaret. Postulat vero* ordo
iuris ut cum singulorum hominum et coetuum tum etiam ipsius Ecclesiae
agnoscatur et protegatur ius et officium aliis subveniendi, sive individuali-
ter sive coniunctim exercendae. Quapropter fideles studeant ut ordo iuris
ita constituatur ut libertas aliis subveniendi et operositatis caritativae Ec-
clesiae iure civili sanciatur.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

569

NOTAE

1 C£. Mt. 5, 43.

3 Cf. Mt. 25, 40.

3 I Cor. 13, 15.

4 Cf. S. Augustinus, Sermo X, De verbis Domini. PL.

4 Mt. 27, 11 et Lc. 14. 17.

Caput III

DE OBLIGATIONE ACTIONIS CARITATIVAE

11. [ Opera caritativa supererogatoria non sunt}. Altissimum christifide-
lium officium est ut maximum mandatum ad actum perducant. Reicienda pro-
inde est falsa illa et in praxi perniciosissima opinio quae opera caritatis
omnia supererogatoria esse autumat.

12. [ Quilibet proximus in necessitate constitutus adiuvandus}. Ad actio-
nem caritativam omnes, suarum facultatum ratione habita, obligantur ubi
quilibet proximus in necessitate constitutus occurrat cui subvenire possint.
Hodierni temporis condiciones et adiuncta hanc obligationem premunt cum
hinc humanarum calamitatum notitiae raptim circumferantur et inde multi-
plicia concessa sint subveniendi modi et instituta.

13. [ Urgentior necessitas erga eos qui sunt in periculo morali vel spi-
rituali, ]. Proximi necessitatibus adesse impensius urget, si periculum moralis
et spiritualis ruinae proximo instet a materiali vel sociali indigentia. Exem-
plo sit Bonus Pastor qui, nonaginta novem ovibus in deserto dimissis, ad il-
lam quae perierat vadit donec inveniat eam. 1

NOTA

1 Cf. Lc. 15, 4.

Caput IV

DE ACTIONE CARITATIVA ET APOSTOLATU LAICORUM

14. [ Opera apostolatus Christifidelium sunt testimonium caritatis'}. Si-
cut mysteria Incarnationis et Redemptionis divinam erga homines caritatem
manifestant, ita omnia Christifidelium opera in aedificatione Corporis Christi
hanc caritatem cum hominibus communicent eiusdemque testimonium prae-
beant. Quapropter apostolatus christifidelium illa caritate informetur quae
« patiens est, benigna est, ... non aemulatur, non agit perperam, non inflatur,
non est ambitiosa, non quaerit quae sua sunt, non irritatur, non cogitat ma-
lum, non gaudet super iniquitate, congaudet autem veritati: omnia suffert,
omnia credit, omnia sperat, omnia sustinet ». 1

570

SESSIO VII - ACTA

15. [ Momentum actionis caritativae inter opera laicorum apostolatus].
Quamvis opera apostolatus omnia a caritate procedant, tamen inter ea prae-
clarum locum obtinent opera caritativa quibus auxilium hominibus in neces-
sitatibus constitutis praestatur. Haec enim opera evangelici apostolatus pro-
positum fovent, fidei semitam expediunt, miro modo amicitiae necessitudi-
nem et societatem vitae instaurant, caritatis quam Ecclesia in Sacramentis et
in Liturgia, praesertim Eucharistica, celebrat, sunt perspicuum documentum.

16. [ Speciale in operibus caritativis munus laicis fidelibus incumbit~\.
Laici his operibus caritativis Ecclesiae participant praesertim eo quod pos-
sessionum suarum et temporalium laborum sociale munus attendentes, utrius-
que generis bona egenis communicent; quod varias suas naturales et acquisitas
capacitates, scientias et artes eorum iuvamini applicent; quod in multiplicis
adsistentiae socialis institutis evolvendis et animandis assidue cooperentur.

17. [ Dignitas humana in actione caritativa observanda ]. Dignitatem per-
sonae, libertatem conscientiae, imaginem Dei in proximo quasi elucentem
christifideles dum perficiunt ministerium caritatis observent, in omni huma-
nitate et fraternitate; caveant igitur ipsi ne eos quos adiuvant vel opera qui-
bus adiuvant quasi dominandi adminicula habeant et mera instrumenta fidei
propagandae. 2

18. [ Dignitas humana observanda etiam in operibus socialibus caritatis'].
Opera socialia caritatis christifideles exsequentes, testimonium exhibeant ho-
noris qui redditur Deo in proximo omni opere caritatis ita ut, subsidium
qui praestant simul cum iis qui praestitis subsidiis utuntur, speciem afferant
singularis vitae trinitariae, in homine servante unitatem humanae familiae,
in individuo dignitatem humanae personae, et propter Dei Filium aequitatem
amoris et redemptionis divinae.

19. \_Communio in activitate caritativa cum non catholicis]. Cum ad uni-
tatem Ecclesiae in fide fovendam et schismata unitatem adversantia cohi-
benda, mutua, ut experientia docet, communicatio in caritate et operibus
non solum inter domesticos fidei sed etiam inter fideles et eos qui fidei dono
vel integre nondum gaudent vel carent, conferat, christifideles verbum Domi-
ni de evangelici Samaritani exemplo sectantes, huiusmodi animum, discrete
quidem, sed generose patefaciant.

NOTAE

1 I Cor. 13, 4-7.

2 Cf. Ioannes XXIII, Litt. Enc. Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961),
pp. 442, 443.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

571

Caput V

DE ACTIONE CARITATIVA SINGULORUM

20. [ Necessitas actionis caritativae nostris temporibus augetur ]. Licet
huius temporis institutiones homines hominibus admoveant, ipsi tamen
frequenter extranei manent animo ac spiritus solitudine afficiuntur et cru-
ciantur: obligatio actionis caritativae singulorum, qua homo homini vere pro-
ximum et fratrem se praebet, non solum non minuitur sed verius augetur.

21. [Efficacia actionis caritativae singulorum]. Actio caritativa singulo-
rum quae secreto et dulci animo egentem adit, miserationis affectu com-
pulsa et plausu aliena, pauperi subsidium tempestivum praebet, quem ad
certam spem inducit, fiduciam arctam inspirat singularemque prae se fert
efficaciam.

22. [ Actio caritativa intimum hominis animum praesertim attingit]. In
caritate individuali .exercenda, nisi gravis inopia pauperis aliter suadeat, cu-
randum praecipue illa praestare quae humanae personae dignitati potius con-
veniunt, qualia sunt: consilia praebere et laborem suppeditare, atque in pri-
mis quae intimum hominis animum attingunt.

23. [Spiritus caritatis singulorum est ratio felicis exitus etiam operum
communis adsistentiae]. Spiritu quo actionem caritativam individualem ex-
plicantes informari debent, etiam in adsistentiae communis institutis operam
praestantes imbuantur, ita ut singuli suae caritatis instinctu incitati con-
spirent in felicem exitum communis caritatis.

Caput VI

DE ACTIONIS CARITATIVAE ORGANIZATO EXERCITIO

24. [Caritatis opera collectiva ]. Caritatis opera non solum seorsim a
singulis sed etiam associatis perfici natura socialis hominum exigit, ut, viri-
bus unitis, efficacius procedatur.

25. [Omnes christifidelium communitates caritatis consociationes se con-
siderent ?]. Cum obligatio actionis caritativae universam Ecclesiam teneat, om-
nes eius communitates veluti consociationes caritatis spiritu animatas sese
considerent: quod pro Ecclesia tam universali quam particulari, in primis
vero pro paroecia, ad effectum perducendum est.

26. [Operibus caritatis ab Ecclesia commendatis laici cooperentur], Illis
proinde caritatis operibus, de. quibus in canonibus 467, 468, 469 C.I.C., laici
libenter cooperentur, ii praesertim qui Associationibus Catholicis nomen
dederunt.

27. [Laicorum munia erga instituta caritativa']. Sacrosancta Oecumenica
Synodus laicis summopere commendat institutiones caritativas, eisdemque et

572

SESSIO VII - ACTA

nomina et subsidia dare invitat. Ergo laude digni sunt qui ad opera carita-
tiva sese impendunt et qui, prout mores diversarum regionum ferant, otii
sui magnam partem, v. g. diem dominicam, tempus vacationum aut ab opere
vacuum, pro curandis miseris, senescentibus, aegrotis, sua sponte offerunt.

28. [ Relationes inter instituta caritativa et Hierarchiam ]. Quae de for-
ma iuridica associationum et institutionum earumque ad Hierarchiam rela-
tione dicta sunt, etiam ad instituta caritativa applicentur, ratione habita
eorum peculiaris indolis. 1

29. [Associationes caritativae in ambitu dioecesano ], Episcopi est pro
sua Dioecesi, intra limites iuris universalis, opera et incepta organizata effi-
caciter coordinare, immo praeordinare, quae opportuna videntur, prouti adiun-
cta ferant, cooperantibus convenienter et clericis et laicis.

30. [Associationes caritativae in ambitu nationali]. In qualibet natione
curent Episcopi ut adsit consilium quod omnium associationum caritatis coor-
dinationi efficaciter provideat, prouti condiciones religiosae, politicae, oeco-
nomicae, sociales cuiusvis nationis postulant. Huius consilii est etiam relatio-
nes curare inter ipsas associationes caritativas Ecclesiae et cetera adsistentiae
socialis instituta, sive a publicis auctoritatibus sive a coetibus quibuscumque
moderata. In hoc consilio clerici et laici partes habeant.

31. [Associationes caritativae in ambitu internationali]. Consilia coordi-
nativa operum caritatis apud singulas nationes in efformando superiore con-
silio quodam internationali coeperentur, sicut iam fit in institutione quae
dicitur « Caritas Internationalis ».

Huius consilii fines praecipui sunt:

a) in ambitu internationali studiis aptisque mediis, necessitatibus,
etiam praeveniendo, consulere;

b) diversarum nationum actiones caritativas exigentiis Ecclesiae uni-
versalis accommodare;

c) cum aliis adsistentiae socialis consiliis internationalibus cooperari.

Si Summo Pontifici placuerit, precibus nonnullorum Episcoporum acce-
denti, cuidam Sacrae Congregationi curam Apostolatus Laicorum committere,
iuxta propositum supra expositum, 2 optandum est ut in eodem Dicasterio
peculiare instituatur officium de actione caritativa.

32. [Laici et institutiones caritativae a religiosis promotae']. Cum inter
opera caritatis quae in Ecclesia perficiuntur conspicua exstent instituta non-
nulla ab Ordinibus vel Congregationibus religiosis, operibus caritativis prae-
cipue intentis, inita, haec ut magni faciant Sacra Synodus laicos hortatur, au-
xilium et patrocinium eis praestare, et vocationes pro ipsis Ordinibus et Con-
gregationibus fovere commendans.

NOTAE

1 Cf. supra Part. I, Notiones Generales, Cap. II.

2 Cf. supra Part. I, Notiones Generales, Cap. VIII, n. 54.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

573

Caput VII

DE FORMATIONE LAICORUM
AD ACTIONEM CARITATIVAM EXERCENDAM

33. [ Caritatis exercitium, et personalis sanctimonia ]. Laici in mysterium
caritatis Christi introducantur et caritatis misericordiaeque opera necessaria
esse saluti edoceantur, praeterea ipsa ad evangelicam perfectionem et animi
sanctimoniam consequendam rectam viam praebere et praeclarissimum vitae
christianae testimonium offerre 1 .

34. [ Institutio ad actionem caritativam in familia, in paroecia, in dioe-
cesi ]. Cum animi cultus sicut cuiusvis disciplinae initium sumat iam inde a
puerili aetate, parentes necnon puerorum praeceptores curent exemplo esse
officii caritatis liberis et discipulis, quos etiam ad opera caritatis instituant
et ad ea exercenda, ipsis moderantibus, immittant.

Momentum et dignitatem operum caritatis moderatores institutionum in
paroeciis et dioecesibus suis auditoribus illustrent et, si oportuerit, tueantur,
ita ut christifideles omnibus ad egenos sublevandos inceptis, data opera et
oblata pecunia, patrocinentur.

35. [ Institutio « methodologica » seu « systematica » laicorum ad actio-
nem caritativam ]. Ii, quorum interest animarum salus, promoveant, ad
exemplum Hierarchiae, cui laicos ad opera caritatis apparare semper curae
fuit, institutionem eorum « methodologicam » seu « systematicam », quam
vocant, novis semper adiunctis accommodatam. Quare, regulares cursus ad
hanc institutionem comparandam pro laicis quibus officium est exercendi
adsistentiam et beneficentiam, laudandi et commendandi sunt. Ergo, quae
iam exstant ad hunc finem scholae catholicae foveantur, aliaeque opportune
erigantur.

Qui vero apud studiorum universitates in doctrina sociali tradenda in-
cumbunt, doctrinam catholicam de adsistentia sociali, ratione habita pro-
gressus scientiarum, quod attinet ad vitam sive individualem sive socialem,
curent elaborare.

Laici autem illa institutione informati non modo in opera et instituta Ec-
clesiae sese impendant, verum etiam in associationibus omnibus perviis, nec-
non publicis adsistentiae socialis inceptis, arrepta occasione vel opportuni-
tate, operam navent, christianae caritatis afflatu ea curantes animare.

36. [ Fideles doceantur per opera caritatis Christum colere in fratribus ].
Fideles omnes doceantur debitam moderationem, studiosam observantiam,
fraternum animi sensum erga proximum suum in exercitio caritatis servare,
illud in primis prae oculis habentes: quod fit ad fratrem sublevandum a la-
bore vel dolore, sibimetipsi fieri Christum in Evangelio affirmasse. 2

Textus definitive probatus in Sessione Generali habita diebus 2-8 aprilis 1962.

574

SESSIO VII - ACTA

NOTAE

1 Pius XII, A.A.S., 44 (1952), p. 470. Hoc principio ductus, laicus A, F. Oza-
nam Associationes Vincentianas laicorum fundavit.

2 Mt. 25, 48.

Pars IV

DE APOSTOLATU LAICORUM IN ACTIONE SOCIALI

Declaratio

Ecclesiae opera in christiana ordinis naturalis instauratione

1. In praesenti oeconomia aeternae salutis hominum, omnes naturalis
ordinis fines ad supernaturalem ultimum hominis finem ordinantur.

Qua de re uterque ordo — et naturalis et supernaturalis — unicum
historicum divinae Providentiae consilium constituit.

Non sunt tamen confundendi neque separandi; sunt vero distinguendi;
et ordo naturalis ita actuari debet ut supernaturalis ordinis effectionem non
impediat immo potius secundet, etenim homines in ordine supernaturali
proprium fnem ultimum consequuntur ,

2. Ordo naturalis suam propriam autonomiam habet; habet scilicet fines
proximos, leges, methodos, media, principia auctoritatis, officia et iura pro-
pria aut in sua ipsius natura fundata. In tempore igitur ad actum perducitur
fines eius agnoscendo et prosequendo; legibus suis scilicet oboedientiam prae-
stando, suam, methodum adhibendo, principiis suis auctoritativis exercendis,
officiis implendis ac iuribus vindicandis quae in eius ambitu continentur.
Ordo vero supernaturalis requirit ut activitates temporales in fide et caritate
exerceantur iuxta sententiam Pauli Apostoli dicentis-. « Sive ergo mandu-
catis sive bibitis sive aliquid aliud facitis, omnia in gloriam Dei facite ».*
« Omne quodcumque facitis in verbo aut in opere, omnia in nomine Domini
lesu Christi, gratias agentes Deo et Patri per ipsum ». 2

3. In historica ordinis naturalis actuatione homines peccati originalis
vidnere infecti / in multos ac gravissimos prolapsi sunt errores, ad cognitio-
nem veri Dei praesertim necnon naturae humanae et ordinis moralis princi-
piorum quod attinet.

Huiusmodi errores ipsorum activitates et temporalis ordinis instituta
pervaserunt; inde consectaria maxime negativa quoad personae humanae
dignitatem et vitae mores effluxerunt f

Hodie igitur sicut et praeteritis temporibus Ecclesiae est operam suam
praestare ad ordinem naturalem in seipso instaurandum eumque ad ordinem
supernaturalem ordinandum.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

575

lamvero in hac Ecclesiae opera munus maximi momenti et omnino ne-
cessarium ad fideles laicos spectat.

4. Haec Ecclesiae opera tendit, praesertim hodie, ad omnes notiones
scientifcas componendas in apta rationali cognitione Dei, humanae perso-
nae, principiorum ordinis moralis. Ad temporales activitates explicandas in-
tra moralis ordinis ambitum; ad temporales institutiones informandas prin-
cipiis moralibus.

Christifideles insuper caritatis afflatu temporales activitates vivificare
vocantur.

5. Ecclesiae opera in naturali ordine instaurando ac ad Deum ordinando,
in omnibus suis elementis considerata, apparet tamquam vera aliqua forma
apostolatus, quatenus et ipsa verum aliquod testimonium exhibet de exsisten-
tia Christi et Spiritus eius in mente fidelium.

Etenim redemptiva Christi actione fideles maiore cum claritate, firma cum
certitudine et nullo admixto errore ordinis moralis principia cognoscere va-
lent; itaque ad huiusmodi principia detegenda sive ad eadem clarius cogno-
scenda alios adiuvare - possunt; temporales activitates caritate animare queunt,
unde eae efficientiores in ipso ordine naturali ad eius pertingendos fines red-
duntur; simulque tandem spiritualium rerum desiderium in aliis accendere
valent viamque ad ceteras apostolatus formas sibi ipsis sternere, quae magis
conferunt ad vitam supernaturalem in aliis suscitandam.

6. Expositio huius Partis in duos Titulos dividitur-.

In primo Titulo considerantur rationes communes respicientes Ecclesiae
opera in christiana ordinis naturalis int amatione. In hac enim parte quid
huiusmodi restauratio complectatur declaratum est; dictum est scilicet de
partibus quae necessario ad laicos in ea actuanda spectant; de diversis formis
ac methodis adhibendis iuxta diversas historicas conditiones in quibus Ec-
clesia operatur; de necessitate aptae educationis laicorum ad hunc finem; de
possibilitate ac de officio spiritualem perfectionem prosequendi ad finem
supernaturalem pertingendum mediantibus ordinis naturalis activitatibus in
fide et caritate exercendis.

In altero Titulo de diversis ordinis temporalis saeptis, in quibus Ecclesia,
praesertim per laicos, hodie ad instaurandum in Christo hunc ordinem adla-
borat, actum est. Sunt procul dubio magni momenti saepta; haec tamen prae
ceteris delecta sunt ratione habita doctrinae Summorum Pontifcum hac in re
in novissimo saeculo praesertim; et considerata sunt etiam quae Episcopi ad
Commissionem Antepraeparatoriam Concilii Vaticani II miserunt f

In unoquoque ex dictis saeptis quaedam enunciantur principia et quaedam
normae doctrinae socialis Ecclesiae non sane ad corpus doctrinae sytemati-
cum componendum, sed ad fi deles, praesertim laicos, hortandos ut ea ad actum
perducant, concretae situationis historicae ratione habita.

576

SESSIO VII - ACTA

NOTAE

1 I Cor. 10, 31.

2 Coi. 3, 17.

3 Cf. Rom. 5, 12-21.

4 Cf. Rom. 1, 18-32; 3, 9-20.

5 Cf. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, Se-
ries I, Appendix Vol. II, Pars I, pp. 100-118, Pars II, pp. 710-712.

Prooemium

[ Ordo temporalis in Christo instaurandus ]

Cum Deus Omnipotens, Factor caeli et terrae, universum mundum di-
sposuerit ad gloriam suam in plenitudine Christi, Filii Sui, Verbi Incarnati,
consummandam, meminerint Christifideles se non tantum ut terram repleant
atque subiiciant 1 esse vocatos, sed insuper ad universum temporalem ordi-
nem in Christo instaurandum ac perficiendum, secundum illud Apostoli:
« omnia vestra sunt, vos autem Christi, Christus autem Dei ». 2

Quapropter apostolatus Ecclesiae etiam ipsum ordinem temporalem at-
tingit, pervadit atque informat, ita quidem ut, integer manens in sua natura,
totus simul ea vita vivificetur qua abundamus in Christo Iesu.

[ Libertas filiorum Dei erga hominum opera servanda~\

Hodiernae aetatis proprium est ut homo, scientiae et artium ingenti pro-
gressu in temporalibus ditatus, necnon bonorum omnis generis copia, aptior
in dies appareat ad divinam suam circa mundum vocationem adimplendam.
Alia tamen ex parte, his ipsis particularibus bonis seductus, haud parum
periclitatur ne, universalis et integrae suae naturae sensum amittens, servus
operum quae ipse confecit magis inveniatur, quam regali illa filiorum Dei
libertate erga res creatas excellens, ad quam mirabiliter conditus est et mira-
bilius reformatus . 3

[ Progressus scientiarum et artium doctrina christiana compleatur ]

Sacrosancta Synodus igitur fideles omnes hortatur ut scientiarum et ar-
tium progressui libenter pro viribus operam dent, illumque compleant apta
cognitione hominis « ad imaginem Dei » conditi , 4 ordinis moralis, et Crea-
toris mundi. Studeant insuper ut divina illa Lux, quae est Christus « Imago
Dei invisibilis », fi in quavis humani cultus regione resplendeat, et ab Ipsa
tota veritas, in ordine sive naturali sive supernaturali, magis magisque scateat.

[Actio vero temporalis legi morali confirmanda ac caritate perficienda ]

Christifideles pariter naturalis ordinis activitates et institutiones, dum
eas ad normam principiorum ipsis inditorum regunt, simul semper legi mo-

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

577

rali subiiciant. Cuius observantiam caritate quae finis ac plenitudo legis est 6
informent, ita ut ordo naturalis totus in Christo instauretur et perficiatur.

NOTAE

1 Cf. Gen. 1, 28.

3 I Cor. 3, 23.

3 Cf. Miss. Rom., ad Offertorium.

4 Gen. 1, 26.

5 Coi. 1, 15.

6 Cf. Rom. 13, 10.

Titulus I

DE ACTIONE SOCIALI IN GENERE
Caput I

- DE LAICORUM ACTIONE

IN INSTAURANDO ET PERFICIENDO ORDINE NATURALI

1. [ Munus proprium laicoruml. Christianae ordinis naturalis instaura-
tioni ac perfectioni totius Ecclesiae est operam dare. Iamvero, sacra ei a
Suo Institutore indita structura requirit, ut fideles qui ad officia clericorum
deputantur, etiam in ordine ad temporalia imprimis ut Divini Verbi praecones
et divinorum mysteriorum dispensatores inveniantur; 1 laici vero, licet in
iis mysteriis participent, rebus temporalibus tamquam proprio ordinario mu-
neri incumbant.

2. [Ad quod implendum parati sinti. Laici igitur, in temporali ordine
ad Christi gloriam aedificando, propriam in diversis rerum temporalium pro-
vinciis aptitudinem, distinctam intelligentiam, prudens in procedendo iudi-
oium, applicent accurate; ad quae omnia praeparantur diuturno studio, co-
tidiano usu propriae et alienae experientiae, indagatione quaestionum quovis
die exsurgentium, diligenti denique laborandi methodo.

3. [In nonnullis aptiores sunt\. Laicis etiam convenientius solvendae
relinquuntur quaestiones haud paucae, quae ex rapido scientiarum et artium
progressu circa res continuo mutantes oriuntur et in quibus persaepe, quam-
vis de discernendis rebus non parvi momenti pro Regno Dei agatur, impli-
catio tamen vel incertitudo rerum plures licitas et magis consentaneas pro-
cedendi vias aperit. Efficax praeterea agendi opportunitas in diversis ordinis
temporalis campis iis praebetur qui ordinarie ipsis incumbunt.

1 I Cor. 4, 1.

NOTA

578

SESSIO VII - ACTA

Caput II

DE RELATIONE LAICORUM AD HIERARCHIAM 1

4. [ Propria industria et responsabilitate agant ]. In universo temporali
ordine instaurando christifideles, praesertim qui peculiari ornantur aptitu-
dine, propria industria et responsabilitate agant, ratione semper habita ordi-
nis moralis evangelica caritate perficiendi.

5. [Munus Hierarchiae]. Huius ordinis principia authentice interpre-
tari et enucleare munus est ecclesiasticae Hierarchiae, cuius etiam fas est
iudicare, omnibus rite perpensis, de conformitate operum et institutionum
ordinis temporalis cum principiis moralibus et decernere de eis quae ad ordi-
nis supernaturalis bona custodienda et promovenda requiruntur.

6. [ Laudantur laicorum incepta ]. Hierarchia in actione sociali laicorum
generosa et efficacia incepta summopere laudat atque commendat, eosque in
Domino invitat ut suas ipsius decisiones prompto animo ad effectum deducant.

7. [ Consilia de actione sociali instauranda']. Commendat Sancta Synodus
ut pro dioecesibus aliquod de actione sociali consilium instauretur, ex peri-
tis sacerdotibus simul et laicis compositum, quod Hierarchiam in suo aposto-
lico munere adiuvet. Pro universali autem Ecclesiae apostolatu simile con-
silium constituatur. 2

NOTAE

1 Quamvis in prima Constitutionis parte generalia principia relationum lai-
corum ad Hierarchiam iam exposita sint, convenientius hoc loco ea complentur
quae in specie regunt operas temporales.

2 Hoc consilium distinguendum est ab illa institutione coordinativa, de qua
supra in Parte I, n. 54 sermo est, eique inserviat.

Caput III

DE ACTIONIS SOCIALIS FORMIS

8. [ Seligendae formae quae simul christianis principiis et concretis adiun-
ctis respondeant]. Cum diversissimae inveniantur in variis populis et com-
munitatibus conditiones religiosae, culturales, sociales, politicae, fideles, sicut
in omnibus operibus ad apostolatum christianorum pertinentibus, ita etiam
in actione sociali exercenda eas seligant formas et methodos quae universalia
vitae christianae principia, concretis temporum et locorum adiunctis specta-
tis, melius et efficacius applicari sinunt.

9. [In varios coetus et institutiones christifideles conferant ad bonum
commune]. Hac in re permagni est christifideles variis coetibus socialibus,
institutionibus, condicionibus rerum conferre ea quae christianorum propria
sunt.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

579

Formae ac methodi eligantur quae cum rerum natura consonent.

Insuper in formis eligendis semper prae oculis habeatur et singulorum
coetuum utilitas et bonum commune, sive Reipublicae sive Ecclesiae Univer-
salis.

10, [ De cooperatione catholicorum cum aliis]. Communis veritatum Chri-
stianarum vel saltem naturalis legis agnitio permittere potest, locorumque
et temporum adiuncta requirere queunt catholicorum participationem cum
aliis in actionibus, immo in associationibus ad fines temporales honestos at-
tingendos, Quod si fiat, formationem catholicam ad hanc operositatem con-
gruis subsidiis sibi comparare catholici ne omittant.

Caput IV

DE LAICIS AD ACTIONEM SOCIALEM EFFORMANDIS

11. [Praeparatio requisita ]. Ad actionem socialem apte exercendam, laici
praeparentur sub adspectu technico, doctrinali, morali.

Curare oportet ut unusquisque suam vocationem sequatur, ad suiipsius
perfectionem, necnon ad bonum commune prosequendum.

12. [Technica praeparatio ab idoneis institutis tradatur ]. Ad instructio-
nem et educationem technicam, cuique campo propriam, collaborare debent
institutiones speciatim idoneae, ut sunt familiae, scholae, coetus, motus, 1
syndicatus, consociationes professionales et politicae.

13. [Doctrinalis eruditio, pars integrans educationis ]. Doctrinalis erudi-
tio in re sociali est pars integrans educationis et a pueritia, prout par est,
iam inchoetur oportet: parentes, magistri, catechistae et alii periti pueros
et adultos modo idoneo eam doceant, ratione semper habita adiunctorum
in quibus ipsi degunt.

Enitendum est ut doctrina socialis Ecclesiae modis omnibus in vulgus
emanet, quos recentior induxerit aetas, tum scriptis periodicis, tum libris,
tum denique radiophonicis et televisificis transmissionibus adhibitis. 2

14. [Doctrina socialis Ecclesiae in institutis tradenda ]. In institutis
temporalibus principiis christianis perfusis, eadem doctrina socialis Ecclesiae
tradatur a sacerdotibus, religiosis et laicis rite eruditis et probatis.

15. [Erigantur scholae sociales pro laicis ]. Curandum est ut scholae
vel instituta socialia erigantur, in quibus idonei laici in doctrina sociali ca-
tholica opportune erudiantur, ita ut, etiam gradibus academicis ornati, ap-
probentur ad ceteros doctrinam socialem docendam.

Insuper instituta erigantur ad formandos eos qui actioni sociali incum-
bunt.

Laici erudiantur de ratione doctrinali contenta in iis quae proprio marte
decernunt.

16. [Educatio concreta, mediante actione adquiritur ]. Educatio concre-
ta, vitae personali et socialibus condicionibus aptata, ipsa mediante actione

580

SESSIO VII - ACTA

adquiritur; nam « nemo novit iuxta doctrinam catholicam in re oeconomica
et sociali agere, nisi reapse in eadem provincia et iuxta eandem doctrinam
agendo ». 3

Laici mente et affectu ad illam suiipsius activam efformationem dirigantur
oportet, qua accurate muniti, adminiculum non neglegendum ad ipsam do-
ctrinam elaborandam afferre poterunt, Ad illud iuvabit influxus quem vicis-
sim exercent mediantibus consociationibus, praesertim christianis.

17. [Methodus concreta doctrinae applicandae ], Doctrinam socialem
Ecclesiae ad effectum deducere arduum est opus; quapropter, praeter prin-
cipia etiam methodum adquirere oportet, unde ad concretam applicationem
deducantur. Qua in re in mentem revocantur tres procedendi gradus tribus
hisce verbis significati: aspicere, indicare, agere . 4

18. [ Fraterna caritas in actione temporali ]. In inceptis ordinis tempo-
ralis rite exercendis, fraterna caritas ad omnes extendatur, qui viis etiam
disparibus ad eundem finem tendunt; suppositis immo iudiciis nonnumquam
discrepantibus, ubi, citra veritatis certitudinem, amplissimus liberae opinioni
remanet locus.

Caveant christifideles studiosissime ne vires suas crebris extenuent con-
tentionibus, neve, per speciem quaerendi id quod sibi videatur optimum, illud
interea praetermittant quod revera efficere possint, atque ideo efficere debeant. 5

19. [ Modus operam praestandi cum acatholicis]. Catholici, cum in mu-
neribus exsequendis, ad res oeconomicas socialesve pertinentibus, homines
attingunt, qui secus atque ipsi de vita sentiunt, sibimetipsis semper constent,
neve ad ea media consilia descendant, e quibus aut religionis aut morum
integritas aliquid detrimenti capiat. Pariter tamen aliorum sententiam aequa
perpendant benignitate, et parati sint ad ea cum fide coniunctisque viribus
efficienda, quae vel suapte natura sint bona, vel ad bonum adducant. 6

20. [Necessitas fovendae vitae spiritualis']. Ad actionem socialem rite
exercendam, vitam supernaturalem nutriant oportet: assidua Verbi Divini
meditatione, sacramentorum frequentatione, ad sacram liturgiam activa par-
ticipatione.

NOTAE

1 Mouvement, Movimento, Movimiento, Movement, Bewegung,

2 « Optamus praeterea, ut haec de re sociali disciplina in indicem addatur reli-
giosarum materiarum, quibus vel paroeciae vel consociationes laicorum apostolatui
incitando suos erudiunt; modis omnibus in vulgus emanet, quos recentior indu-
xerit aetas: hoc est, tum scriptis, quae vel cotidie vel in certos dies in lucem edan-
tur; deinde libris de studiis doctrinae emissis, aut eruditorum aut vulgi captui
aptis, denique in radiophonicis et televisificis transmissionibus adhibitis » ( Mater et
Magistra, A.A.S., 53 [1961], p. 454).

3 Mater et Magistra (A.A.S., 53 [1961], p. 455; insuper: «Hanc ob causam
in eiusmodi evulganda institutione magnae partes esse dandae videntur consocia-
tionibus apostolatui laicorum promovendo, iis praesertim quibus sit propositum, ut

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

581

quod in re praesenti sit suscipiendum, id vim suam ex lege christiana omnino capiat;
utpote quarum sodales e cotidiano harum rerum usu possint prius seipsos, postea
iuvenes ad huiusmodi officia exsequenda melius informare » ( Ibid .).

4 Mater et Magistra (A.A.S., 53 [1961], p. 456): « doctrinae praecepta quae
sunt de rebus socialibus plerumque per tres hos gradus ad effectum adducuntur:
primum quae sit vera rerum condicio circumspicitur; deinde hic rerum status dili-
genti aestimatione cum praeceptis iisdem confertur; tum demum quid suscipi pos-
sit quidve suscipi debeat statuitur, ut normae, quae traditae sunt, pro temporum
locorumque habitu, usurpentur. Qui tres procedendi gradus tribus hisce verbis:
aspicere, indicare, agere, passim significantur ».

5 «At vero, cum ad effectum haec praecepta sunt adducenda, fieri nonnum-
quam potest, ut vel ipsi catholici homines, et ii quidem mente sincera, in varias
discedant sententias. Quod ubi contingat, sit nihilominus iisdem curae, ut simul
mutuam inter se exsistimationem et observantiam servent atque testentur, simul
rimentur ad quod colla tis consiliis conspirare possint; ut quod necessitas flagitet,
tempestive praestent. Caveant praeterea studiosissime, ne vires suas crebris exte-
nuent contentionibus, neve per speciem quaerendi id quod sibi videatur optimum,
illud interea praetermittant quod revera efficere possint, atque ideo efficere debeant »
{Mater et Magistra, 1. c., p. 456).

6 Mater et Magistra, 1. c., pp. 456-457.

Caput V

DE GLORIFICATIONE DEI

AC DE SUPERNATURALI CHRISTIFIDELIUM PERFECTIONE

21. [ Dei glorificatio ]. Sacrosancta Synodus recolit ordinis temporalis
aedificationem, iuxta principia exposita, ad Dei glorificationem pertinere.

22. [Supernaturalis chrislifidelium perfectio ]. Christifideles insuper, in
ordine temporali operantes, propriam perfectionem supernaturalem prosequi
possunt ac tenentur.

Operas ergo temporales exercentes secundum leges ipsis insitas ad fines
earum proprios consequendos, fide et caritate agant, iuxta illud Apostoli:
« Veritatem facientes in caritate, crescamus in illo, per omnia, qui est caput
Christus ».*

23. [De caritatis efficientia in temporali operositate exercenda’]. Memi-
nerint christifideles, si cum fide et caritate temporales operas compleant,
earum vim non minuere sed potius augere, etiam ad ipsum obtinendum ad
quod eaedem activitates natura sua ordinantur. Nam qui « lux in Domino » 2
facti sunt, atque « ut filii lucis » 3 ambulant, tutiore iudicio percipiunt quid
ex iustitiae normis sit agendum in variis humanae navitatis provinciis; et
qui christiana caritate ducuntur efficacius agunt, cuiuscumque generis eorum
operae sint. 4

582

SESSIO VII - ACTA

NOTAE

1 Eph. 4, 15.

2 Eph. 5, 8.

3 Ibid.

4 Cf. I Cor. 13, 4-7; Mater et Magistra-. « Quotiescumque humana agitatio
atque instituta, quae in huius vitae rebus versantur, etiam ad animi profectum
et ad sempiternam hominis beatitatem adiuvant, tum eadem censenda profecto sunt
efficaciore vi pollere ad id ipsum obtinendum, ad quod suapte natura proxime
spectant. Siquidem per omne tempus valitura est praeclara illa Divini Magistri sen-
tentia: « Quaerite primum regnum Dei et iustitiam eius, et haec omnia adicientur
vobis », Mt, VI, 33. Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961), p. 461.

Titulus II

DE ACTIONE SOCIALI IN SPECIE
Praeambulum

[De christiana ordinis temporalis informatione ]

Crescente in dies activa in Ecclesia laicorum generosa voluntate ad as-
sumenda et praestanda propriae responsabilitatis munera, magis magisque in
ipsa societate civili accrescit propensio, ut omnes, qui apti sunt, et personae
et coetus, ad culturalis, socialis, politicae vitae participationem admittantur.
Quae quidem collaborandi facultas christianis omnibus et ansam praebet et
obligationem informandae civilis societatis principiis et spiritu christianae
doctrinae socialis.

Quapropter Sacrosancta Synodus omnes laicos hortatur ut tantum sibi
munus in omnibus ordinis temporalis saeptis commissum agnoscant et exse-
quantur, speciali tamen ratione habita sequentium magni momenti nego-
tiorum.

Caput I
DE FAMILIA 1

24. [In ordine sociali, familia praes tantior em locum tenet\. Cum fa-
milia in omnibus humani christianique cultus saeptis evolvendis praestantio-
rem locum obtineat, Sancta Synodus ipsam appellat ad ea officia adimplenda
quae ipsi incumbunt tamquam naturali, iuridicae, sociali, oeconomicae, mo-
rali unitati. 2

25. [Familiae et consociatarum familiarum munera~\. Laudantur fru-
ctuosi conatus familiarum efficiendi, propria navitate, ea quae ad hunc finem
ducunt; quod quidem, collatis earum associationum viribus, congruentius
obtinetur, 3

Cum familiae, ratione structurae et amplitudinis, muneris et efficientiae

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

583

socialis, necnon modi auctoritatis exercendae multum inter se differant, fa-
miliae ipsae et earum consociationes constanter studeant ut, condicionibus
temporum et regionum continuo mutantibus sese aptantes, essentiales do-
mesticae societatis fines efficacius attingant.

26. Satagendum est ut iustitia et iuribus socialibus plene f ruantur do-
mestici adiutores eorumque — praesertim adolescentium — personalitatis
moralis, professionalis et socialis recta evolutio foveatur.

Agnoscatur domesticis ius et possibilitas active participandi associationi-
bus religiosis et socialibus, praesertim iis, quae ab ipsis et pro ipsis specia-
liter instituantur.

27. [ Familia a diversis institutionibus iuvanda ]. Familiare institutum
ab omnibus societatis institutionibus corroboretur et protegatur, ita ut, pro-
pria industria, fines suos naturales assequi valeat; quod postulat ut coniuges
libere vires suas sibi invicem et proli dicare possint; ut parentes propriam
responsabilitatem filios educandi et sustentandi ad effectum perducere queant;
ut familiae decenti habitatione et congrua vitae securitate gaudeant.

Qua in re conandum est ut familiae, pro diverso prolis numero, congruis
vitae condicionibus fruantur. 4

28. [ Respublica tueatur iura parentum et familiae ]. Fideles insuper quod
ad publicas potestates attinet, propriam et primariam parentum responsabi-
litatem vindicent quoad condignam prolis et procreationem et educationem.
Curent ut leges et administratio publica hac in re familias efficaciter adiu-
vent, praesertim quoad habitationem, proprietatem, laborem, securitatem,
tributa, earumque publicam aestimationem mediis efformandae opinionis
promoveant, et vitam contra errores et abusum libertatis defendant. Ad-
versentur insuper dispositionibus iuridicis quibus iura coniugii et familiae
laeduntur, etiam sub specie et per modum adiutorii.

In ordinandis emigrationibus, summopere attendatur ad domestici con-
victus iura et officia. 5

29. [ Colendae in vita familiari virtutes sociales']. In vita familiari, se-
dulo servari debent ordo interior ac leges coniugii et familiae. Et ideo specia-
liter colantur sociales virtutes quales sunt veracitas, caritas, pietas, oboedien-
tia, iustitia, fidelitas, discretio, patientia, hospitalitas. Responsabilitatis sen-
sus, aestimatio mutua, in prosperis et adversis collaboratio et gratitudo nu-
triantur.

Parentes filios ad libertatis intra fines ordinis moralis usum educent, suo
praesertim exemplo, iuxta illud Apostoli: « Et vos, patres, nolite ad iracun-
diam provocare filios vestros, sed educate illos in disciplina et correptione
Domini ».°

NOTAE

1 De familia hic agitur quatenus constituitur in ordine temporali sociali; qua
talis enim in toto hoc ordine tractando omitti nequit. Eadem ex causa magis con-
veniens esse visum est commissioni praeparatoriae, non omnia, quae in hac Consti-
tutione de familia edicuntur, integro quodam capite cohaerenter absolvere,

584

SESSIO VII - ACTA

2 Leo XIII, Rerum Novarum, A.S.S., 23 (1890-91), p. 646; Pius XI, Divini
Illius, A.A.S., 22 (1930), pp. 52, 63; Pius XI, Mit brennender Sorge, A.A.S.,
29 (1937), pp. 164-165; Pius XII, Nuntius Radiophonicus in Natali Domini 1942,
A.A.S., 35 (1943), p. 19.

3 Pius XII ad Delegatos Unionis Intern, Sodalitatum ad iura familiae tuenda,
Romae coadunatos, 20 sept. 1949, A.A.S., 41 (1949), p. 552.

4 Pius XI, Divini Illius, A.A.S., 22 (1930), p. 63; Casti Connubii, A.A.S.,
22 (1930), pp. 587-588; Quadragesimo Anno, A.A.S., 23 (1931), p. 200; Pius XII,
Nuntius Radiophonicus, 1 iunii 1941, A.A.S., 33 (1941), p. 202; Nuntius Radio-
phonicus in Natali Domini 1942, A.A.S., 35 (1943), p. 20; Operariis ex Italiae
dioecesibus coadunatis, 13 iunii 1943, A.A.S., 35 (1943), p. 172.

5 Idem ac supra, insuper: Pius XI, Casti Connubii, A.A.S., 22 (1930), p. 554;
Pius XII, Nuntius Radiophonicus, 1 iunii 1941, A.A.S., 33 (1941), p. 203; Dele-
gatis ad Conventum Unionis Internationalis Sodalitatum ad iura familiae tuenda,
Romae coadunatis, 20 septembris 1949, A.A.S., 41 (1949), p. 552; Ad patresfami-
lias e Gallia Romam peregrinantes, 18 septembris 1951, A.A.S., 43 (1951), p. 731;
Nuntius Radiophonicus in Natali Domini 1952, A.A.S., 45 (1953), p. 41; Ioan-
nes XXIII, Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961), pp. 429, 439.

6 Eph., 6, 4.

Caput II

DE EDUCATIONE

30. [ Christianae educationis momentuml. Civilis cultus (« civilitas »)
noster celeriter in dies augescit scientificae praesertim ac technicae indolis
incrementis.

Gravior igitur fit quaestio educativa cuius exitus arctis iungitur nexibus
cum integro singulorum hominum auctu, cum debita in vita sociali efficaci-
tate, cum ultimi denique finis hominum adeptione. Ad eiusdem ergo felicem
successum non tantum singuli homines sed etiam familia, civilis societas
et Ecclesia tenentur. 1

31. [Ius et munus familiae ]. In omnibus scholis pro minoribus a qui-
busvis rectis agnoscatur ius parentum liberos educandi. Habet enim familia
proxime a Creatore munus proptereaque ius prolis educandae: quod quidem
nulli in terris potestati infringere licet.

32. [Ius Ecclesiae declaratur ]. Ius Ecclesiae propria instituta scholastica,
cuiusque gradus, cuiusque ordinis, erigendi et colendi agnoscatur, immo
vindicetur et defendatur.

33. [Instaurandae sunt et iuvandae scholae christianae']. Curent paren-
tes ut scholae quas eorum proles frequentat placitis educationis christianae
vere respondeant. Ad hoc etiam conferant ut huiusmodi scholae sufficienti
copia pro quovis educationis gradu et ordine erigantur, qua in re ab omni-
bus catholicis iuventur oportet. Concordibus viribus enitantur efficere ut
huiusmodi ius publice agnoscatur et in praxim deducatur.

34. [Conditionibus hodiernis aptetur educatio ]. Omnes qui in universa
educationis ratione participant, id est, familiae et earum consociationes, Ec-

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

585

clesia, publicae auctoritates, instituta ordinis tum oeconomici tum culturalis
in eo concordent ut eruditionis et educationis obiectum ac methodus requi-
sitis dierum nostrorum oeconomicis, culturalibus, socialibus accommodentur,
ita tamen ut dignitas humanae personae et colatur et perficiatur.

35. [Accessus culturae omnibus pateat ]. Christifideles ita progressum
socialem promoveant, ut cuiusque coetus pueris et puellis, nullo admisso
discrimine, fundamentalis eruditio et idonea educatio tradi possit; immo ita
satagant ut iuniores illi qui sagaci ingenio gaudent et firma voluntate donan-
tur mentis eminentiorem cultum animique ornamentum recipere valeant.

36. [ Proprium adulescentium ingenium colendum']. Studeant insuper
ut scholae in disciplinis suis ac methodis conferant ad integram educationem.
Curent ut adulescentes idoneam praeparationem scientificam et technicam
acquirant; ut ad illas dirigantur activitates quae proprio eorum ingenio re-
spondeant; ut superiorum bonorum magis magisque conscii iudicare assue-
scant, proprio marte et recte agere addiscant, sensumque socialem sibi effor-
ment. Ad quae omnia obtinenda magistri eorumque consociationes efficaciter
conferre vocantur.

Magistri catholici et educatores sui muneris praestantiam et Christi do-
centis exemplum 2 prae oculis habeant semper.

37. [ Educatio in diversis laboris campis]. Cum nostris diebus magni mo-
menti sint, in educandis adulescentulis, incepta et institutiones laboris, cu-
rent parentes, publicae potestates, bonis gignendis consociationum et colle-
giorum opificum moderatores, sodales, praesertim maiores natu, ut etiam la-
borandi rationes, relationes et condiciones, exigentiis physicae, professionalis,
socialis, moralis et religiosae educationis rite adaptentur.

38. [Pro subnormalibus] . Apte seligantur rationes et viae ad puerorum
et adolescentium qui « subnormales » dicuntur, educationem et formationem
rite perficiendam.

39. [Adultorum educatio]. Christifideles adultorum educationem et ef-
formationem ne negligant, sive agatur de rudimentis docendis aut complendis,
sive de concreta praeparatione ad vitam socialem plene evolvendam, prae-
sertim propria industria et responsabilitate etiam in minoribus coetibus.
Quam adultorum educationem spiritu christiano animare contendant,

40. [Temporis liberi conveniens usus]. In hodiernae societatis adiun-
ctis, peculiariter attendendum est quantum ad vitam religiosam, ad concor-
diam vitae familiae, ad intensiorem participationem vitae sociali et ad
progressum culturae vel institutionis personalis conferat etiam temporis li-
beri rectus usus. In qua ita quidem iuvenes educandi sunt ut, propria respon-
sabilitate, tempore honeste ac fructuose utantur: quae hac in re laudabiliter
peraguntur a catholicis societatibus, praesertim iuvenilibus, Sacrosancta Sy-
nodus omnibus commendat.

NOTAE

1 Cf. Pius XI, Divini Illius, A.A.S., 22 (1930), p. 51.

2 Cf. Mt. 23, 8.

586

SESSIO VII - ACTA

Caput III

DE CONDICIONE MULIERUM IN LABORE ET VITA SOCIALI 1

41. [ Dignitas mulieris ]. His nostris temporibus mulieres, quicumque
sit civilis cultus (civilta) ad quem pertinent et in quo vivunt ac operantur,
in dies magis ac magis propriae dignitatis consciae fiunt.

Attamen Sancta Synodus, vehementer dolet in nationibus non paucis at-
que in latis etiam terrarum continentibus vitae conditiones ac laboris formas,
quibus mulieres permultae coguntur, nimis onerosas immo non raro inhu-
manas esse.

Invitantur proinde Christifideles omnes ut, dignitatem mulieris agno-
scentes, in omnibus vitae socialis campis eiusdem dignitatis concretae instau-
rationi faveant.

42. [ Fundamentalis aequalitas viri et mulieris]. Viri mulierisque a Crea-
tore indita distinctio ac eorum ad invicem ordinatio agnoscantur, simul ta-
men praedicetur illa aequalitas qua gaudent ut personae et Dei filii adop-
tivi. 2

43. [ Munus proprium mulieris in vita sociali ]. Mulieres bona omnia
vitae supernaturalis et terrenae attingere oportet qua mulieres, propriam
operam in omnia saepta afferentes, ita ut earum personalitas plene evolvatur
et inde societas reapse ditetur. 3

Satagendum ergo est ut in omnibus rerum et locorum adiunctis eae con-
diciones vitae mulieribus efformentur ut ipsae propria dona plenius attingere
ac explicare queant.

Meminerint mulieres Deum ipsis praesertim vitae humanae thesaurum
concredidisse, et in munere prolis educandae, nobilissimo quidem et arduo,
matrem numquam ex toto suffici posse.

44. [ Laboris mulieris dignitas ]. Perfectiones illae individuales et socia-
les personae humanae communes quae ex labore oriuntur, merito praedi-
cantur etiam de labore mulierum; quae tamen in eo suscipiendo et peragendo
semper prae oculis habeant quantum earum operositas domestica valeat ad
vitam familiarem bene ordinandam.

45. \_Mulieres extra domum laborantes ]. Cum mulieres laborem extra
domum exercent, curent et ipsae et omnes qui de iis respondere debent,
ne utilitates propriae et sociales quae inde, vel immediate vel pro honesta
posteriore vita, praesertim si non nupserint, gignuntur, in detrimentum ver-
gant superiorum bonorum, moralium et socialium, speciatim vero familiae,
sed ea promoveant.

46. [ Uxoris et matris muneri detrimentum ne afferatur], . Uxoris et ma-
tris labor primariis familiae muneribus nullum detrimentum afferat. Sata-
gendum ergo est ne umquam mater ex necessitate cogatur operas externas
suscipere quae eius obligationes familiares in discrimen adducant. 4

Si mulier, vel ex necessitate vel ad evolvendas peculiares ingenii vires,

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

587

extra domum operas exerceat, aptis et multiplicibus dispositionibus ei vera
libertas detur illas eligendi, quae eius mulieris et matris condicioni con-
veniunt.

47. [ Congrua praeparatio requisita']. Ut mulieres plene et absque ullo
detrimento dotes propriae personalitatis in vita sociali et in labore evolvere
queant, necesse est ut congrua religiosa, intellectuali, sociali, technica insti-
tutione ornentur, quae mulieris indoli, aetati et condicioni, societatis pro-
gressui ac temporum et locorum adiunctis, accommodata sit.

Valde ergo laudantur mulierum consociationes quae operam navant ad
talem educationem et actionem socialem.

NOTAE

1 In hoc capite non agitur de muliere in Ecclesia et in familia, sed tantum
de muliere quoad laborem et vitam socialem; proferuntur tamen animadversiones
circa vitam religiosam et moralem et circa munera familiae quae cum labore et vita
sociali mulieris connectuntur.

2 Cf. Gal. 3, 28; Pius XII, 21-X-1945, A.A.S., 37 (1945), p. 285.

3 Pius XII, 14-X-56, A.A.S., 48 (1956), p. 782; Ioannes XXIII, 6-IX-61.

4 Cf. Quadragesimo anno, A.A.S., 23, p. 200; Ioannes XXIII, 8-XII-1960.

Caput IV

DE ORDINE RERUM OECONOMICARUM ET SOCIALIUM

48. [ Divitiae ad iustitiae et aequitatis normas distribuantur]. Postremis
hisce decenniis oeconomicae plurium nationum rationes producendi efficaci-
tatem admodum adauxerunt.

Attamen dum divitiae non raro ingentissimis auctibus in quorumdam
praedivitum manibus congeruntur, hic atque illic plurimi inveniuntur homi-
nes qui asperam coguntur degere vitam, quique miseriae ac famis angustiis
oppressi, summis vitae iuribus minime fruuntur.

Christifideles proinde omnesque honesti homines pro viribus enitantur
ut oeconomicae res ad iustitiae et aequitatis normas instruantur et mutua
gentium collaboratio in socialibus et oeconomicis saeptis in dies efficacior
reddatur.

49. [Activitas oeconomica legi morali submittitur]. Salva indole pro-
pria scientiae oeconomicae quoad obiectum et methodum, necnon autono-
mia operositatis oeconomicae quoad finem proprium et immediatum, activitas
oeconomica exercetur attento ordine morali. 1

Finis vero activitatis oeconomicae dirigitur ad illam bonorum tempora-
lium copiam quae efficaciter omnium personarum, familiarum, civitatum, nec-
non totius humani generis progressui sociali et morali favet. 2 Sollerter ergo
omnes, praesertim qui divitiis pollent, ab immoderato bonorum temporalium

588

SESSIO VII - ACTA

appetitu caveant, memores omnium officiorum caritatis et iustitiae in ordine
tum individuali tum sociali.

50. [ De remuneratione laboris ]. Quoad laboris remunerationem, iusti-
tiae et aequitatis normae omnino sunt servandae. Hoc sane postulat ut opi-
fici merces tanta saltem solvatur quantum ad vitam degendam homini dignam
et ad familiae onera convenienter ferenda par sit. Ratio etiam habeatur boni
communis propriae civitatis et totius humanae familiae, necnon condicionum
societatem bonis gignendis. 3

51. [ De libertate in proprio labore eligendo ]. Libertas eligendi proprii
laboris modum et locum, ratione habita iurium familiarum et boni com-
munis, agnoscatur, vindicetur et ad effectum deducatur.

Omnes in solidum cooperentur ut laboris opportunitas omnibus pro
posse comparetur et servetur. 4

52. [De laboris dignitate et opificum promotione ], Humanae personae
dignitas exposcit ut societas bonis gignendis veram induat humanae consor-
tionis speciem. Hoc flagitat ut opifices numquam tamquam obiecta seu in-
strumenta, semper vero ut subiecta seu personae agnoscantur et tractentur;
distinctione servata quam requirunt condiciones technicae et iuridicae, omnes
plene communicent in mutuo obsequio et benevolentia; in sincera virium
concordia conspirent; laborem, non tantum ut inde lucrum capiant, verum
etiam ut munus sibi creditum, perficiant; ut opifices ipsi vocentur in partem
vitae societatis cui operam navant. 5

53. [De privati dominii iure et muneribus ]. Duplex dominii datur ra-
tio, individualis nempe et socialis, prout sigulos respicit vel ad bonum spe-
ctet commune; quod implicat a natura ipsa ius dominii privati hominibus
esse tributum, cum ut sibi familiaeque singuli providere possint, tum ut
bona quae Creator universae hominum familiae destinavit, huic fini vere
inserviant.

Vitae oeconomicae ita temperare conentur omnes, ut facilior fiat et
quam latissime pateat aditus ad privarim possidenda bona, imprimis haud
statim peritura, quae veluti spatium vitale familiae constituunt, immo titu-
los participationis in proprietate mediorum productionis.

Foveatur etiam proprietas communis associationum et institutionum, qua-
tenus ad sensum personalis responsabilitatis promovet. 6

54. [De parvis et mediis negotiis ]. Parvis et mediis negotiis, ratione ha-
bita boni communis, favendum est, eo quod eorum inceptores facilius secun-
dum propriae conscientiae requisita ea regere possunt. Ad eorum oeconomi-
cam independentiam tuendam inceptores ipsi inter se cooperentur: quem
conatum, pariter ac diversas societatum cooperativarum formas, publicae po-
testates adiuvent, eo magis quod artifices ad cultioris humanitatis profectum
conferunt, quippe qui ipsa sua arte stimulentur ad officiorum conscientiam
colendam, et ad nova efficienda opera, eleganti forma praestantia. 7

55. [De maioribus inceptis oeconomicis eorumquc consociationibus ].
Rectores inceptorum, eorumque associationes, quo ampliore gaudent poten-

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

589

tatu, eo attentius iustitiae tuendae et boni communis leges servare tenentur;
praesertim in distribuendo labore, in genere productionum eligendo, in rythmo
productionis determinando, in amplificandis vel mutandis inceptis.

Ne tolerentur pactiones quibus pretia arbitrarie imponuntur contra iu-
stitiam et commune bonum, lucra pro lubitu praestabiliuntur, legitima com-
petitio iniuste impeditur 8 .

56. [ De munere auctoritatis civilis in re oeconomica]. In ordine oecono-
mico instaurando priores tribuendae sunt partes privatae singularium homi-
num industriae, qui quidem vel soli agant, vel cum aliis multiplici ratione
consocientur, ad communia bona sibi comparanda.

Hac tamen in re praesens accedat civilis potestatis opera necesse est, ut
recte bonorum externorum incrementum provehatur, idque conducat ad
socialis vitae progressum atque ideo ad omnium civium utilitatem.

At semper illud maneat, publicarum auctoritatum providentiam de re
oeconomica, eiusmodi esse oportere, ut privatorum, singularium aut conso-
ciatorum, libertatem in agendo, non solum non coerceat, sed etiam augeat, 0
et fundamentalia convictus principia, solidarietatis quidem et subsidiaritatis,
caute serventur. 10

57. [De providentia sociali ]. Curent fideles ut providentiae socialis et
securitatis instituta erigantur quae apta sint ad iura essentialia personae tuen-
da, ita ut uniuscuiusque vitalibus necessitatibus fiat satis; et ut unusquisque,
quoad rem oeconomicam, valetudinem et culturam, illis condicionibus gau-
dere valeat quas, spectatis adiunctis, requirit ipsius dignitas. 11

58. [De politica -sociali]. Favendum est politicae activitati quae ad so-
cialem securitatem firmandam dirigitur, iuxta modum politicae auctoritatis
proprium; quae scilicet ad hoc tendat ut liberius et facilius cives ipsi sibi
providere valeant, ratione habita de singulorum, familiarum, intermediorum
corporum inceptis. Obsecundent christifideles praesertim liberas consociatio-
nes et sociales institutiones, quae scholasticam eruditionem, professionalem
efformationem, necnon valetudinis curam promoveant. 12

NOTAE

1 Rerum Novarum, A.S.S., 23 (1890-91), p. 647; Quadragesimo Anno, A.A.S.,
23 (1931), p. 190; Pius XII, Nuntius Radiophonicus l-VI-1941, A.A.S., 33 (1941),
p. 207.

2 Pius XII, Nuntius Radiophonicus l-VI-1941, A.A.S., 33 (1941), p. 200;
Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961), p, 420.

3 Rerum Novarum, A.S.S., 23 (1890-91), p. 662; Quadragesimo Anno, A.A.S.,
23 (1931), pp. 200-201; Divini Redemptoris, A.A.S., 29 (1937), p. 92; Pius XII,
Nuntius Radiophonicus in Natali Domini 1942, A.A.S., 35 (1943), p. 20; Idem,
Ad operarios ex Italiae dioecesibus convenientes, 13-VI-1943, A.A.S., 35 (1943),
p. 172; Idem, Nuntius Radiophonicus operariis Hispaniae datus, 1 l-III-l 95 1 ,
A.A.S., 43 (1951), p. 215; Ioannes XXIII, Mater et Magistra A.A.S., 53 (1961),
p. 419.

590

SESSIO VII - ACTA

4 Quadragesimo Anno, A.A.S., 23 (1931), p. 201; Pius XII, Nuntius Radio-
phonicus, l-VI-1941, A.A.S., 33 (1941), p. 201; Idem, Nuntius Radiophonicus in
Natali Domini 1942, A.A.S., 35 (1943), p. 19; Idem, Nuntius Radiophonicus in
Natali Domini 1952, A.A.S., 45 (1953), pp. 41-42; Ioannes XXIII, Mater et Ma-
gistra, A.A.S., 53 (1961), p. 421.

5 Rerum Novarum, AS.X., 23 (1890-1891), pp. 659-660; Quadragesimo Anno,
A.A.S., 23 (1931), p. 199; Divini Redemptoris, A.A.S., 29 (1937), p. 91; Pius XII,
Nuntius Radiophonicus in Natali Domini 1942, A.A.S., 35 (1943), p. 20; Idem, ad
« ACLI », 11-3-1945, A.A.S., 37 (1945), p. 392; Idem, ad « UNIAPAC »,
7-5-1949, A.A.S., 42 (1949), p. 283; Idem, ad « Mouvement Ouvrier Belge
“ MOB ” », 11-9-1949, A.A.S., 41 (1949), p. 549; Idem, Nuntius Radiophonicus
operariis Hispaniae datus, 11-3-1951, A.A.S., 43 (1951), p, 215; Ioannes XXIII,
Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961), p. 424.

6 Rerum Novarum, A.S.S., 23 (1890-1891), p. 651; Quadragesimo Anno,
A.A.S., 23 (1931), p. 191; Pius XII, Nuntius Radiophonicus, l-VI-1941, A.A.S.,

33 (1941), p. 199; Idem, Nuntius Radiophonicus in Natali Domini 1942, A.A.S.,

34 (1943), p. 17; Idem, Nuntius Radiophonicus, l-IX-1944, A.A.S., 36 (1944),
p. 253; Ioannes XXIII, Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961), pp. 428-429.

7 Pius XII, Nuntius Radiophonicus, l-IX-1944, A.A.S., 36 (1944), p. 254;
Ioannes XXIII, Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961), pp. 422-423.

8 Quadragesimo Anno A.A.S., 23 (1931), pp. 210-211; Pius XII, Nuntius
Radiophonicus, l-IX-1944, A.A.S., 36 (1944), pp. 252-254.

9 Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961), pp. 414-415.

10 Quadragesimo Anno, A.A.S., 23 (1931), p. 203.

11 Rerum Novarum, A.S.S., 23 (1890-1891), p. 656; Quadragesimo Anno,
A.A.S., 23 (1931), pp. 203, 206, 212; Pius XII, Nuntius Radiophonicus, l-VI-1941,
A.A.S., 33 (1941), p. 200; Idem, Nuntius Radiophonicus, l-IX-1944, A.A.S., 36
(1944), p. 254; Idem, Nuntius Radiophonicus in Natali Domini 1944, A.A.S., 37
(1945), p. 17; Idem, Epistola ad E. V. Carolum Flory, Praesidem « Semaines So-
ciales » Galliae, 7-VII-1952, A.A.S., 44 (1952), p. 623; Ioannes XXIII, Mater
et Magistra, A.A.S., 53 (1961), pp. 414-415; 430.

12 Pius XII, ad E. V. Carolum Flory, Praesidem « Semaines Sociales » Gal-
liae, 7-VII-1952, A.A.S., 44 (1952), p. 623; Ioannes XXIII, Mater et Magistra,
A.A.S., 53 (1961), pp. 419, 420.

Caput V

DE ORDINE IN SOCIETATE

59. [Ius naturale consociationis servandum ]. Hac nostra aetate plures
sunt civiles societates in quibus alternis vicibus immoderatae libertatis immo
et licentiae tempora, tempora politicae oppressionis excipiunt, aut regimina
constituuntur quae civium summa iurium vi potiuntur.

Cuius etiam rei causa haec est: in huiusmodi civilibus societatibus aut
corpora intermedia desunt aut, si quae sunt, sub egoistico quorumdam coe-
tuum impulsu operantur vel vim tamquam normam adbibent.

Studeant igitur fideles ut naturale hominum ius vario modo sese conso-
ciandi universaliter et realiter agnoscatur. Momentum diversorum ordinum,

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

591

corporum et consociationum agnoscentes, necnon historicam eorum effor-
mationem et evolutionem recte considerantes, pro sua condicione opportune
in iis praesentes sint et efficaciter operentur, ratione semper habita totius
ordinis moralis.

60. [ De relationibus inter sodales in consociatione ]. In relationibus so-
dalium consociatorum ordinandis, numquam praetermittantur humanae per-
sonae iura; quod flagitat ut singuli socii, semper active in consociationibus
praesentes, earum structuram et incepta libere et responsabiliter determi-
nent, ita ut ipsae veri convictus humani speciem et naturam exhibeant. 1

61. [De relationibus collegiorum et consociationum inter se]. Inter di-
versa corpora et collegia mutua promoveatur existimatio.

Vis organizationis et solidarietatis lex, omni coetui et consociationi neces-
saria, nullo prorsus modo concipiantur tamquam medium contra alios dimi-
candi, salvo casu legitimae defensionis; talia vero sint ut propriae eorum
operae vim habeant ad plenius et dignius cum aliis conspirandum. Nullus
autem coetus alios sibi submittere callidis machinationibus audeat. 2

Ad universae societatis vitam quod attinet, satagendum est ut collegia,
corpora, coetus et consociationes suis normis et consiliis reipsa regantur,
sancte tamen servato bono communi sive propriae civitatis sive totius huma-
nae familiae. 3

Publica potestas ius libere sese consociandi agnoscat, eiusque exerci-
tium promoveat; corporum collaborationi faveat legibus vel decisionibus
quae eorum autonomiam vereantur et operam advocent in determinandis
et perficiendis publicis inceptis. 4

62. [De principio subsidiaritatis ]. In necessitudinibus moderandis in-
ter societatis humanae membra fixum immotumque manere debet gravissi-
mum principium subsidiaritatis: sicut quae a singularibus hominibus pro-
prio marte et propria industria possunt perfici, nefas est eisdem eripere
et communitati demandare, ita quae a minoribus et inferioribus communi-
tatibus effici praestarique possunt, ea ad maiorem et altiorem societatem evo-
care iniuria est, simulque grave damnum et recti ordinis perturbatio; cum
socialis quaevis opera vi naturaque sua subsidium afferre membris corporis
socialis debeat, numquam vero eadem destruere et absorbere. Quo verum,
perfectius servato hoc « subsidiarii » officii principio, rectus inter diversas
consociationes ordo viguerit, eo praestantior erit socialis et auctoritas et
efficientia eoque felicior ac laetior reipublicae status. 5

NOTAE

1 Cf. Ioannes XXIII, Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961), pp. 423-424.

2 Cf. Mater et Magistra, 1. c., p. 425.

3 Cf. Rerum Novarum, A.S.S,, 23 (1890-1891), pp. 664-665.

4 Cf. Pius XI, Quadragesimo Anno, A.A.S., 23 (1931), p, 205.

5 Cf. Pius XI, Quadragesimo Anno, 15-V-1931, A.A.S., 23 (1931), p. 203;
Denz, 2266,

592

SESSIO VII - ACTA

Caput VI

DE SCIENTIIS ET ARTE

63. [ Christiani religionis virtute praeluceant ]. Nostrae aetatis peculiare
est ingens in scientiis ac technicis profectus.

Non raro tamen in viris qui ad scientificas investigationes vel ad tech-
nica inventa operam dant, sensus recti rerum ordinis minuitur vel amittitur;
indeque spiritualium bonorum cultus exstinguitur. Funesta hinc oriuntur
discrimina inter scientificum ac technicum profectum et moralem hominum
perfectionem. 1

Scientificas investigationes colere bonum quidem est humanitatis exi-
mium, cui christifideles ut operam navent Sancta Synodus exhortatur.

Iamvero christiani, qui in inquisitione scientifica versantur, religionis vir-
tute praeluceant qua, infinitam Maiestatem Omnipotentis Dei in Eius operi-
bus agnoscentes, testimonium verbo et opere praebeant, ad doctorum simul
et simplicium eruditionem.

64. [ Amor veritatis et caritas fraterna]. In ipsa sua actione scientifica
testimonium Deo et Ecclesiae reddunt, ea mensura qua amor veritatis et
caritas fraterna eos impellunt ad socios suos, catholicos vel non, communi
labore iuvandos in peragendis inquisitionibus. Et hoc quidem modo suspi-
cationes eorum refellent, qui laborem vere scientificum cum fidei professione
componi non posse autumant.

65. [ Disciplinas positivas, imprimis sociales, promoveant ]. Christifide-
les nostris diebus in scientiis colendis eas ne negligant quae de rebus natu-
ralibus et empiricis agunt. In primis sociales disciplinas mutabilibus tempo-
rum requisitis adaequare ne omittant, quippe quae, ut ho min es ad metas
attingendas secundum naturam suam, intrinsece socialem, iuvare possint.

66. [Inter disciplinas sacras et profanas mutua communicatio]. Qui
profanis disciplinis incumbunt investigationis fructum cum iis qui sacras
colunt scientias studeant communicare; illud speciali modo postulant mu-
nera nostris diebus ab Ecclesia praestanda; quae quidem communicatio utri-
que parti proderit.

67. [De Arte]. Artes colendae sunt a christifidelibus. 2

Artifices enim, quos christiana inspiratio ciet, non modo praestantissimum
opus implent, verum etiam permultis genuinum vivendi auxilium afferunt;
obtinent insuper ut totus artium liberalium campus, feraci et uberiore modo,
Christo christianaeque vitae coniunctus maneat.

In omnibus institutionibus ad culturam et ad educationem, praesertim
vero ad formationem professionalem, pertinentibus, curandum est ut sensus
aestheticus rite excolatur. 3

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

593

NOTAE

1 Cf. Pius XII, Nuntius Racliophonicus in Festo Nativitatis Domini, a. 1953,
A.A.S., 46, p. 10.

2 Cf. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando , Se-
ries I, Appendix Vol. II, Pars II, pp. 444-446.

3 Cf. Phil. 4, 8.

Caput VII

DE ORDINE ARTIUM TECHNICARUM

68. [ Genuinus progressus technicus ad Deum ducit\. Genuinus pro-
gressus technicus, una cum humanae immo et culturalis vitae commodis, quae
exinde gignuntur, ad Deum mentem inclinat, quoniam homo, quo magis ar-
cana creationis penetrat, eo melius invisibilem ac omnipotentem Creatorem
agnoscit, sapientem Providentiam reveretur, harmoniam in Eius opere conce-
lebrat. 1 Idem progressus, dum hominum genus a servili labore gradatim exi-
mit, faciliora gentium commercia reddit humanaeque familiae fraternitati
favet. 2

69. {.Pericula technicismi\. Curent fideles ut artium technicarum et mo
rum cultus pari gradu procedat, ita ut in commodum non in detrimentum,
sive temporale sive spirituale, vertatur. Mens enim mere technica, dum, Deo
ignoto vel neglecto, hominem sibi plene sufficere contendit, eundem in
mundo temporali recludit, paulatim in novam servitutem redigit, in materia-
lismum practicum deiicit. 3

Illi vero qui in humanae familiae bono scientiis et artibus promovendo,
laudabiliter incumbunt, caveant ne humana persona ut merum instrumentum
assumatur. 4

70. {Ad solvenda problemata etiam moralia vocatur technica~\. Sancta
Synodus omnes his in rebus peritos necnon idonea instituta invitat ad pro-
gressum technicum ita promovendum ac temperandum, ut, eo adiuvante, pro-
blemata permulta et ardua hodiernae societatis, praesertim moralia, rite
solvi queant.

NOTAE

1 Cf. Rom. 1, 20 sq.

2 Pius XII, Nuntius Radiophonicus, 24-XII-1953, A.A.S., 46 (1954), p. 7.

3 Pius XII, ibid., p. 9.

4 Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961), p, 450.

594

SESSIO VII - ACTA

Caput VIII

DE ORDINE REIPUBLICAE

71. [ Partem activam in rebus publicis sumant laici ]. Ipsi scientifici ac
technici profectus intra civiles societates mutuas hominum relationes frequen-
tiores efficiunt ac progignunt quaestiones quas homines singulatim vel di-
versimode consociati minime solvere possunt. Hoc autem publicas auctori-
tates ad earum actionem magis ac magis augendam inducit, unde civium
libertas in discrimen adducitur et accretio responsabilitatis sensus in ipsis
praepeditur. 1

Christifideles ergo, unusquisque pro condicione sua, se ad active rebus
publicis participandum obligatos sentiant 2 et satagant ut intra ordinis mora-
lis fines exerceatur auctoritas, ad bonum commune recte intellectum promo-
vendum: ad eas scilicet vitae socialis condiciones procurandas, quibus homi-
nes omnes, suam ipsorum perfectionem plenius ac facilius consequi valeant.

Hoc in primis flagitat ut omnibus publicis potestatibus sanctum sit natu-
ralia personae iura agnoscere, promovere, tueri.

72. [In decernendis negotiis publicis partem habeant]. lura civium in
efformanda opinione publica et in negotiis publicis decernendis, praesertim
in omnibus electionibus, continuo vindicent ac reapse exerceant, sicut requi-
rit ordo reipublicae; et ad haec cooperentur cum quibusque civibus bonae
voluntatis, 3

73. [De habitudine civium ad publicam auctoritatem']. Christiani virtu-
tis oboedientiae et reverentiae erga auctoritatem publicam legitimam exem-
plum praebeant. 4

Caveant ne, nimia a republica inopportune postulantes, exinde civium,
familiarum necnon coetuum socialium propriam responsabilitatem minuant;
ultro vero reipublicae materialia et personalia servitia afferant quibus ad
fines suos perficiendos indiget.

Ubi autem, excedente auctoritate civili suam peritiam, premuntur cives,
quae a bono communi obiective postulantur ne recusent; ius vero eis sit
omnia media moraliter licita adhibere, ad sua conciviumque suorum iura
defendenda, servatis illis limitibus quos lex naturalis et evangelica delineant. 6

74. [Vigilanti et prudenti cura patriam diligant]. Laudanda quidem est
erga suam gentem et patriam pietas. Strenue tamen christifideles obsistant
particularismo et pernicioso nationalismo quo cives propriae nationis limites
et defectus dissimulant, dum aliarum bona et virtutes non vident. 0

Iura et ingenuam indolem tum ethnicorum coetuum tum variarum stir-
pium tueantur, omni discrimine firmiter reieeto.

75. [Ecclesiae libertas tuenda]. Speciali cura christifideles enitantur ut
omnes reipublicae ordines et instituta plenam Ecclesiae libertatem agnoscant
in eius exercenda missione. 7

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

595

NOTAE

1 Cf, Ioannes XXIII, Mater et Magistra.

2 Cf. Immortale Dei, A.S.S., 18 (1885), p. 177; Sapientiae Christianae,
A.S.S., 22 (1890), p. 285; Pius X, II Hermo proposito , A.S.S., 37 (1905), p. 758.

3 Cf. Ubertas, A.S.S., 20 (1887-1888), p. 612.

4 Cf. I Petr. 2, 13-14; Rom. 13, 1-7; Diuturnum-. A.S.S., 14 (1881-82), p. 7;
Immortale Dei, A.S.S., 18 (1885-86), p. 163.

6 Cf. Diuturnum, A.S.S., 14 (1881-82), p. 8; Sapientiae Christianae, A.S.S.,
22 (1890), p. 388; Pius XI, Acerba nimis, 8 martii 1937, A.A.S., 29 (1937),
pp. 196-197.

“ Cf. Ubi Arcano, 23 dec. 1922, A.A.S., 14 (1922), p. 682; Caritate Compulsi,
3 maii 1932, A.A.S., 23 (1932), p. 179; Allocutio consistorialis , 13 martii 1933,
A.A.S., 25 (1933), p. 112; Summi Pontificatus, 20 oct. 1939, A.A.S., (1939),
p. 437.

7 Cf. Sapientiae Christianae, 10 ian. 1890, A.X.X., 22 (1889-90), p. 398; Au
milieu des Sollicitudes, 16 dec. 1892, A.S.S., 24 (1891-92), p. 134.

Caput IX

DE UNIVERSALI POPULORUM ORDINE INSTITUENDO

76. [ Condendae institutiones internationales et supernationales~\. Ob
profundas mutationes in populorum convictu, quae ex evolutione historiae
et progressu technico et scientifico sequuntur, relationes inter humanas com-
munitates in dies frequentiores et implicatiores fiunt. Inde sequitur nova
oriri problemata, oeconomica, socialia, politica, culturalia, universale bonum
et ipsam mundi pacem spectantia, quae solummodo instituta internationalia,
immo et supernationalia, auctoritate et congruis subsidiis cumulata, aggredi
et solvere possunt. 1

77. [ Catholici cooperentur\. Sacrosancta Synodus catholicos monet ipso-
rum officium esse cum omnibus hominibus bonae voluntatis diligenti studio
cooperari ad huiusmodi instituta condenda et perficienda, ita quidem ut non
ab uno vel alio imponantur, sed ipsis gentibus adlaborantibus instituantur.

Enitendum est ut harum institutionum navitas ita ordinetur ut iura pro-
pria singularum personarum, familiarum, necnon socialium et ethnicorum
coetuum minime laedantur sed defendantur, et tales statuantur condiciones
quibus huiusmodi iurium exercitium securius ac plenius efficiatur. 2

78. [ Particularismus nationalis superandus~\. Fideles, illi praesertim qui
in maiore publica responsabilitate constituti sunt, operam dent ut respubli-
cae particulares earumque moderatores, supremae potestatis limitationes
agnoscant quae requiruntur ad collaborationem et associationem inter natio-
nes, quaeque possibilem reddunt coordinatam et efficacem omnium vel plu-
rium nationum societatem. 3

596

SESSIO VII - ACTA

Illi autem qui in opinionem publicam maiorem influxum exercent, stu-
deant ut efformetur conscientia communis quae ad hunc finem requiritur.

79. [ Cooperatio inter nationes progressas et progredientes ]. Iustitia
et caritas postulant ut nationes, edulibus bonis ac frugibus magis redundan-
tes, prompto subsidio populis inopia et fame laborantibus succurrant. 4

Iustitia et caritas pariter postulant ut opulentiores illae nationes ita
inter se et cum egentibus nationibus cooperentur, ut istarum cives scien-
tificam peritiam, professionales aptitudines ac capacitatem acquirere possint;
ut nationes egentes debitam adsistentiam technicam revera obtineant; ut de-
nique congrua instrumenta accipiant quibus et ipsae quam primum propriis
viribus suam progressionem oeconomicam et socialem prosequi valeant.

80. [In dies augeantur adsistentia et cooperatio']. Exoptat Sacrosancta
Synodus ut haec multiformis culturalis, scientifica, technica, oeconomica
adsistentia et cooperatio, quae iam hodie laudabiliter praebetur, in dies au-
geatur, posthabito cuiuscumque generis dominandi consilio. 41

81. [ Peculiaris catholicorum obligatio]. Catholici, qui ad Communita-
tes in rebus scientificis et oeconomicis progressas pertinent, ad illud altissimi
humani ingenii opus totis viribus conferant, intra et extra adsistentiam
publicam, praesertim propter coniunctionem cum omnibus hominibus ex
caritate Christi fluentem. 0

82. [Quae sint agenda a christianis in nationibus progredientibus].
Christianos omnes qui membra sunt Communitatum quarum oeconomicus
progressus est in cursu, Sacrum Concilium invitat ut ipsi cum ceteris homi-
nibus firmo proposito satagant ut divitiae quae paulatim ex propria indu-
stria nationis augentur et opes quae collaborantibus ceteris nationibus praesto
fiunt, iuxta normas iustitiae et aequitatis inter omnium classium et regionum
cives distribuantur; ut oeconomica progressio in omnibus provinciis con-
gruenter existat, in industria scilicet, in agricultura et in servitiis communi-
bus; ut progressus oeconomicus, socialis et culturalis cum vividiore spiri-
tualium bonorum cultu, pari gressu procedat. 7

Meminerint omnes officium evolvendae uniuscuiusque communitatis in
quocumque campo, membris ipsius communitatis in primis incumbere.

83. [De solvenda quaestione demographica]. Omnes ohristifideles qui
in rebus politicis, culturalibus, oeconomicis, technicis et socialibus periti sunt
Patres Concilii appellant ut impigre diligenterque curent eas quaestiones
solvi quae ex difficultatibus scatent aequandi populationis numero possibi-
litates communicandi in bonis quae terra et ingenium humanum omnibus
praestare valent. Huius enim quaestionis solutio vere humana secundum
principia doctrinae Ecclesiae dari potest et debet, in sua autem concretione
etiam catholicorum laicorum virtutem inventionis necnon eorum strenuam
collaborationem postulat. 8

84. [De pace]. Ad veram pacem in mundo confirmandam, christifideles
ea mutua commercia ineant quae requiruntur ad bellum praeveniendum, ad
nostrae aetatis tam lethalia instrumenta efficaciter interdicenda, ad sinceram,

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

597

mutuam, progredientem, vigilanti cura custoditam armorum ademptionem
obtinendam, 0 ad crimina contra humanitatem et nationum societatem rite
reprimenda.

Resistant catholici illi nationalismo et superbiae collectivae ex quibus
praecipue tensiones periculosae et perniciosae emanant. Satagant ut quae-
stiones quae inter gentes exsurgunt, iuridicis institutis solvantur. Memine-
rint quod pax, quae opus est iustitiae 10 et caritatis, in morali summopere
progressu constat. Ad hoc ergo pro viribus omnia communicationis, com-
mercii ac mutui adiutorii subsidia adhibeant.

, 85. [De pace quae Christus est ]. Ceterum ipsi, ut pacis sequestres, cum
omnibus « hominibus bonae voluntatis »“ impense ac incessanter operam
dent, ut « in terra pax » quae vera pax est, quam Christus, « Princeps pacis »,
attulit mundo, pax nempe non tantum armorum sed et cordium, inter eos
qui filii unius Patris sunt, et eodem pretiosissimo Sanguine redempti, regnet
in aevum.

Textus definitive ■ probatus — cum uno tamen sufragio contrario quoad ca-
put VI, Tit. II — in Sessione Generali habita diebus 2-8 aprilis 1962.

NOTAE

1 Benedictus XV, Pacem Dei munus, 23 maii 1920, A.A.S., 12 (1920),
p. 216; Ad Archiepiscopum Genuensem, A.A.S., 14 (1922), p. 217 et ad Em.mum
Card. Gasparri a Secretis Status, A.A.S., 32 (1922), p. 65; Pius XII, In Natali
Domini 1939, A.A.S., 32 (1940), p. 10; Nuntius Radiophonicus in Natali Domini
1944, A.A.S., 37 (1945), p. 19.

2 Pius XII, ln Natali Domini 1945, A.A.S., 38 (1946), p. 22; In Natali Do-
mini 1950, A.A.S., 43 (1951), p. 57.

3 Pius XII, Summi Pontificatus, 20-X-39, A.A.S., 31 (1939), p. 43; ad V Con-
gressum iurisperitorum Italiae, 6-XII-1953, A.A.S., (1953), p. 796.

4 Cf. Ioannes XXIII, Mater et Magistra, A.A.S., 53 (1961), p. 441.

5 Cf. ibid., pp. 441-442.

6 Cf. supra Part. II, Cap. V, De Aposlolatu laicorum in ambitu internationali
et supranationali.

7 Cf. Ioannes XXIII, Mater et Magistra, 1. c., pp. 444-445. - — Acta et Docu-
menta..., Pars II, pp, 718-719.

8 Cf. Pius XI, Casti Connubii, A.A.S., 22 (1930), p. 559; Pius XII, Con-
ventui Unionis Catholicae Italicae, 20 oct. 1951, A.A.S., 43 (1951), p. 838;
Ioannes XXIII, Mater et Magistra, ibid., pp. 445-459.

0 Benedictus XV, Adhortatio ad Moderatores populorum belligerantium,
1 aug. 1917, A.A.S., 9 (1917), p. 418; Litt, Encycl. Pacem Dei munus pulcherrimum,
A.A.S., 12 (1920), pp. 209-259; Pius XII, In Natali Domini 1940, A.A.S., 31
(1939); A.A.S., 32 (1940), p. 10; In Natali Domini 1940, A.A.S., 33 (1941), p. 12;
In Natali Domini 1941, A.A.S., 34 (1942), pp. 16 et 59; In Natali Domini 1944,
A.A.S., 37 (1945), pp. 18-20. — Cf. Acta et Documenta..., Pars II, pp. 720-721.

10 Cf. Is. 32, 17.

11 Cf. Lc. 11, 14,

598

SESSIO VII - ACTA

2) RELATIO EM.MI P. D, FERDINANDI CARD. CENTO
PRAESIDIS COMMISSIONIS DE APOSTOLATU LAICORUM

Tertia Pars.

Tertia pars de « apostolatu laicorum in actione caritativa » per-
tractat.

Quamvis haec apostolatus forma intime connectatur cum aposto-
latu ad regni Dei directe provehendum, necnon cum apostolatu sociali,
prout tamen « Quaestiones Commissionibus Praeparatoriis... positae »
innuunt, de ea separatim agere peropportunum visum est: hoc, sive
ob pleniorem cognitionem quae hodie, distantiis fere penitus supera-
tis, de hominum necessitatibus in universo mundo habetur, sive ob au-
ctum ubique socialem sensum, quo omnes homines veluti unius fami-
liae membra se sentiunt, sive tandem ob peculiarem autonomiam quam
saeptum ipsum de facto nactum est.

Praemittitur aliquod prooemium, in quo brevissime principia evan-
gelica delibantur, unde actionis caritativae instantia exoritur, simul ac
proditur multiformis, in dies renovata et numquam deficiens Eccle-
siae praesentia, in operibus caritativis condendis, alendis ac promo-
vendis.

Recoluntur pariter peculiares condiciones et adiuncta quae actio-
nem caritativam hac aetate nostra urgentiorem et magis extensam red-
dunt, praesertim sub forma communitaria.

Caput I principia generalia tradit, de natura et ambitu actionis
caritativae.

Speciali ratione statuitur ipsam integrum hominem respicere, sub
aspectu materiali, culturali, sociali, spirituali.

Etsi vero actio caritativa christifidelium supra ordinem naturalis
adsistentiae — quae humanis prorsus criteriis regitur — longe eleve-
tur, incitantur tamen laici ut eius opera et incepta, quantum fas est,
aperte foveant, animo tamen intendentes ea supernaturali afflatu con-
stanter permeare.

Seposita quaestione doctrinali, quae ad nostram Commissionem
minime pertinebat, nempe de relatione iustitiam inter et caritatem,
asseritur tamen hanc, quin illam negligat, potius eam urgere et ad
maiorem perfectionem indesinenter impellere (Caput II).

Universali obligatione actionis caritativae exercendae affirmata (Ca-
put III), quaedam praebentur normae de ratione qua laici in huiusmodi
apostolatus formis sese gerere debeant (Caput IV).

Postquam vero momentum et principia directiva de actione carita-

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

599

tiva individuali revocata sunt (Caput V), peculiaris attentio ad organi-
zatum exercitium caritatis habetur, in ambitu paroeciali, dioecesano,
nationali, internationali (Caput VI).

Cum vero hodie apta praeparatio sicut et technica instructio ad
efficax caritatis exercitium non parum conferat, normae nonnullae tra-
duntur de adaequata formatione laicorum qui ad hunc apostolatum vo-
cati sunt.

Mihi denuo addere hoc unum fas sit. Cum caritas, ex Divini Funda-
toris praecepto, signum distinctivum sit Religionis Christianae, valde
opportunum videretur Ecclesiam sanctam, quae « caritatis praesidens »
est, occasione arrepta futuri Concilii Oecumenici, circa eam mundo
universo, tot odiis ac conflictibus dilacerato, sollemne dirigere docu-
mentum, in nomine Christi Iesu, qui ignem hunc venit mittere in
terram.

Quarta Pars.

I - Quarta haec pars — de apostolatu sociali — , cui praemittitur
« declaratio » quaedam, ubi fundamentales notiones exponuntur ad
rectam rerum intelligentiam, in duas sectiones dividitur.

In prima, post prooemium in quo enucleantur elementa quae in-
staurationem ordinis temporalis in Christo constituunt, fit transitus
ad generales aspectus eiusdem instaurationis.

In secunda sectione, quaedam enunciantur principia ac normae di-
rectivae traduntur, circa doctrinam socialem Ecclesiae, peculiaria non-
nulla humani convictus saepta respicientia, eorum speciatim ratione
habita quae de eis Summi Pontifices docuere, ultimo praesertim decur-
rente saeculo, necnon eorum quae Episcopi tractanda optavere, prout
ex documentis constat Commissionis Antepraeparatoriae.

Documenta doctrinae socialis Ecclesiae ita congesta sunt, non qui-
dem ut completa synthesis theorica conficeretur — hoc enim Com-
missioni Theologicae competebat — , sed ut fidelibus, praesertim lai-
cis, practicae normae praeberentur, ac hortamenta offerrentur ad ipsa-
met principia in effectum traducenda, iuxta mensuram et formam con-
cretis hodiernis condicionibus melius respondentes.

II - Fundamentalia principia quae informant quartam hanc partem,
ad haec reduci possunt:

a) Primum: Ordo temporalis sui iuris quodammodo est ; 1 habet

1 Summus Pontifex Leo XIII, in suis Litteris Encyclicis Immortale Dei, lo-
quens de relatione inter ecclesiasticam et civilem societatem, asserit: « habet utraque
certos, quibus contineatur, terminos, eosque sua cuiusque natura causaque proxime
definitos; unde aliquis velut orbis circumscribitur, in quo sua cuiusque actio iure
proprio versetur » (Acta Leonis XIII, V, p. 127).

600

SESSIO VII - ACTA

scilicet fines, leges, methodos, media, officia propria, in sua ipsius na-
tura fundata. Ordo iste actuandus est, fines eius agnoscendo, legibus
suis oboedientiam praestando, suam methodum adhibendo, principia
sua applicando, officia implendo ac iura vindicando quae in eius ambitu
continentur.

Prae oculis insuper habeatur civilitatem nostram tamquam spe-
cificam suam notam distinctivam prae se ferre progressum scientificum
et technicum: unde in ipsam efficaciter influere possunt ii praesertim
qui. scientifica et technica competentia, constanter in dies renovata,
polleant.

b) Secundum principium. Christianum autem afflatum, in varia
humani convictus saepta, ii solum afferre valent qui doctrinam socia-
lem Ecclesiae probe noverint, relationem filialis devotionis necnon
firmae oboedientiae erga Ecclesiasticam Klierarchiam servaverint, in
interiore communione cum Christo Iesu se senserint, propriamque de-
nique vitam spiritualem aptis mediis aluerint.

Cooperatio ergo quam laici ad missionem Ecclesiae in civili ordine
animando conferre possunt eo profundior erit quo melius, ex una
parte, eiusdem ordinis leges ac statuta servabunt, et, ex alia, quo
magis, velut continuatores operis Christi, sese ut palmites sentientes
in vite insertos (cf. Io. 15, 5), ordinem ipsum supernaturali lympha vi-
vificare satagent.

Hoc ab eis iure expetit Sancta Mater Ecclesia, dum ipsa, hora ista,
in qua de summarum rerum fausta vel infausta sorte agitur, ad irre-
cusabile testimonium praebendum vocatur aeternae suae iuven tutis,
quae neque languorem patitur neque senio potest attingi.

3) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Ruffini: Pars III: Non apte, ut opinor, pag. 6, 1 linn. 4-6,
omnes necessitates proximi, quibus « sub impulsu caritatis supernatu-
ralis » subveniendum est, nominibus indigentia et egestate comprehen-
duntur.

Pagg, 14 et 15. 2 Exopto ut alicubi commemorentur Conferentiae
S. Vincentii a Paulo et Associationes Mulierum cantatis (Dames de
charite), quae iamdudum de miseris sublevandis adiuvandisque optime
meritae sunt.

1 Cf. p. 566.

2 Cf. pp. 571-572.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM 601

Pag. 17, 3 ad 35. Memorentur et commendentur Scholae Superiores
servitii socialis, quae iam sunt, et plures fiunt in dies, in Statibus Foe-
deratis Americae Sept., in Gallia, in Helvetia, in Hollandia, in Belgio,
in Hispania, in Italia...

Pars IV.

Pag. 24, 4 * ad 40. De temporis liberi usu, plura dicantur, clare expli-
cando quomodo tempora subsiciva, in dies abundantiora, sint utiliter
consummanda.

Pagg. 28-3 l. s Aliquid dicatur « de Relationibus humanis » et « de
Relationibus Publicis », quae nostra aetate caput novum, et quidem
maximi momenti, constituunt Sociologiae. Eae enim digne et compe-
tenter a sacerdotibus et a catholicis laicis peritis tractari possunt, cum
innitantur, tamquam fundamento, dignitate personae humanae et fra-
ternitate inter omnia membra generis humani.

Annotatio:

Quattuor schemata, De Apostolatu laicorum, simul sumpta, im-
plent circiter 150 paginas. Optima quamplurima et utilissima iis con-
tinentur, sed opinor non posse omnia in textum Concilii Oecumenici
inferri. Quocirca id proponere audeo: Post Codicis I. C. promulgatio-
nem praecipua litterarum monumenta, ex quibus canones ipsius Codicis
excerpta sunt, publici iuris facta sunt. Nonne aliquid simile fieri posset
in re nostra, nempe extrahere ex schematibus, tam scite tamque pru-
denter elaboratis, quae ad Concilium recte pertinere possunt, reliqua
vero, quasi in appendicem conferre? Utinam, quocumque modo, sche-
mata haec — paucis emendatis — in unum conflata. Veluti Codex So-
cialis Ecclesiae, in mundo mox divulgetur!

Card. Leger: Sicut dici potest de omnibus schematibus quoad
Apostolatum laicorum, mens praesentis schematis est optima. Doleo
tamen quod in titulo II praesentis schematis problemata multa super-
ficialiter et celeriter examinantur. Istae sunt meae animadversiones:

Quoad Declarationem: Optima est illa maximi momenti declaratio
doctrinalis. Tamen pagina 4, 9 sexta linea ante finem, notanda est virtus
iustitiae; dicatur: «... caritate animare queunt et ad iustitiam confor-
mant ». Item, pagina quinta, 7 linea decima tertia, dicatur: « In fide,
caritate et iustitia exercendis ». Momentum virtutis iustitiae in re socia-
li semper sublineari debet.

3 Cf. p. 573.

d Cf. p. 585.

6 Cf. pp. 587-588.

6 Cf. p. 575.

7 Cf. p. 575.

602

SESSIO VII - ACTA

Numerus 4: Linea 5, dicatur: «... ratione semper habita ordinis mo-
ralis, maxime ordinis iustitiae... ». Ratio est eadem ac supra allata.

De hac re, propono ut habeatur caput particulare de habitudine
inter veritatem, iustitiam et caritatem. Illae enim relationes difficilia
problemata laicis ponunt in eorum actione sociali.

Numerus 35: Quoad accessum ad culturam pro omnibus, propo-
natur actio laicorum nationum di vi tum erga nationes pauperes. Di-
catur quod in illis nationibus divitibus accessus dari debet ad pro-
prias universitates et scholas; et dicatur quod laici libenter invitare
debent iuvenes ab aliis nationibus.

Numerus 38: Potius loquatur de pueris « exceptionalibus »: hoc
est enim vocabulum technicum hodie consecratum, Et sub illo titulo,
non tantummodo agatur de subnormalibus sed de omnibus pueris qui
sunt sub vel super normam, et quidem ob causas 1° psychologicas,
2° physicas, 3° sociales.

Numerus 46: Linea 29, addatur: « Satagendum ergo est, praesertim
in renumerationem patrisfamiliae determinando... ». Haec est enim
frequens causa necessitatis laborandi pro uxore.

Alia argumenta enumerentur contra inconsideratum laborem uxo-
ris extra domum. Dicatur quantum pueri iuniores indigeant praesentia
matris suae. Dicatur periculum laboris uxoris praesertim in primis
annis matrimonii. Vocentur parentes ad iustam et sanam habitudinem
erga bona materialia.

Numerus 51: Explicitetur id quod in lineis 18-19 dicitur. Dicatur:
« Rectores inceptorum eorumque associationes, consociationes opifi-
cum cum auctoritate civili conspirando, ita vitam oeconomicam ordi-
nent ut omnes homines, apti ac validi, opportunitatem habeant laboran-
di ad seipsum et familiam suam sustentandam ».

Eorundem officium affirmetur ut automatio fiat sine detrimento pro
hominibus.

Numerus 67: Insufficiens videtur id quod de arte dicitur. Osten-
datur quomodo opus artificis nobilissima sit peractio operis creationis.
Notetur relatio ad artem sacram. Notetur etiam functio socialis operis
artificis, quoad educationem et culturam propagandam,

Numerus 72: Fidelibus omnibus enixe commendentur honestas,
sensus iustitiae, civismus in omnibus eorum actionibus quoad rem pu-
blicam et particulariter temporibus electionum.

Numerus 73: Commendetur corporibus intermediis ut rationem
suae actioni associet. Notetur functio socialis actionis non tantum per-
ticulare actionem auctoritatis civilis ad bonum communitatis aedifi-
candum. Ipsae auctoritati civili commendetur ut corpora intermedia

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

603

suae actioni associet. Notetur functio socialis actionis non tantum per-
sonarum sed et associationum.

Numerus 84: Linea 8, dicatur: « ... ad nostrae aetatis tam lethalia
instrumenta efficaciter in omnibus nationibus interdicenda ». Necesse
est enim, ut illa interdictio sit possibilis, ut universaliter fiat. Pericu-
losum esse potest praecisionem illam tacere fidelibus.

De apostolatu laicorum in actione caritativa.

Pertinenter et perspicue loquitur in praesenti schemate de actione
caritativa. Sequentia habeo notanda.

Prooemium: Non mihi placet modus incipiendi prooemium. Utrum
enim verum est quod particulariter nostris in temporibus « abundat
iniquitas »? Credo quod verior occasio revocandi obligationem cari-
tatis in hoc consistit quod hodie abundant universaliter miseriae et
indigentiae; quod particulares regiones et populi sunt ubi miseria
abundat; quod miseriae illae superant capacitates individuorum et
quod persaepe caritas communiter exerceri debet; quod hodie habent
populi divites possibilitates adiuvandi populos etiam longinquiores.

Lineae 6-14. Hic datur fundamentum generale apostolatus quod
locum opportuniorem inveniret in Prooemio Generali de Apostolatu
Laicorum. Potius detur fundamentum specifica tivum actionis miseri-
cordiae ex Evangelio Matthaei: « quamdiu fecistis uni ex his fratri-
bus meis minimis, mihi fecistis » (Mt. 25, 40).

Pagina 4, 8 9 linea 17, dicatur: «... vere humanae vitae... », ad in-
nuendas numerosas necessitates vitae hodiernae ut decens sit.

Pagina 5,° linea 13, dicatur: « sua peritia praesentia », ad signifi-
candum quod laicus catholicus habere debet, pro posse, omnes cogni-
tiones scientificas et technicas. Nimis enim frequenter loquitur de
« incompetentia » multorum catholicorum,

Numerus 1: Linea 4, dicatur: «... quae sub impulsu caritatis su-
pernaturalis, immo propter ipsam iustitiam socialem instaurandam... ».
Etenim multa sunt opera et incepta quae ex iustitia sociali procedunt
quaeque, sicut omnia, fieri etiam debent sub impulsu caritatis superna-
turalis. Et impressio non debet dari quod opera actionis caritativae sunt
ea sola quae ex benevolentia procedunt.

Numerus 4: Linea 15, tollatur verbum « mere » quia textus despi-
cere non vult impulsum humanum, et addatur alia sententia quae sic
formulari posset: « Actio caritativa, nedum illo impulsui contradicat,
eum assumit, promovet et suscitat ».

8 Cf. p. 566.

9 Cf. p. 566.

604

SESSIO VII - ACTA

Numerus 10: Lineae 13-14, dicatur: « Publicae auctoritatis est ad-
sistentiam et securitatem socialem ita instituere, iuxta ambitum prin-
cipii subsidiaritatis, ut omnibus... etc. ». Etenim non est obliviscendum
campum securitatis socialis qui ab adsistentia sociali differt. Prae-
terea, quodammodo affirmandi sunt limites auctoritatis publicae et re-
lationes cum societatibus intermediis: quod fit per evocationem prin-
cipii subsidiaritatis. (Principium illud principium suppletionis includit
et superat).

Linea 22, in fine addetur: « sanciatur et foveatur ».

Numerus 15: Dicatur prius quod opera caritativa praeclarum locum
habent quia ex se amorem erga Deum et proximum exprimunt.

Numerus 16: Dicatur etiam quod laici operibus caritativis parti-
cipant eo quod cognitionem et experientiam habent realitatis tempora-
lis quodque dominium temporale est locus proprius responsabilitatis
et initiativae eorum.

Numerus 22: Linea 17, tollantur verba « nisi gravis inopia paupe-
ris aliter suadeat » et dicatur: « urgentioribus necessitatibus primarie
sublevatis ». Etenim textus, sicuti proponitur, supponit quod sunt casus
ubi non est attendendum ad dignitatem humanam.

Linea 19, loco « consilia praebere », dicatur « proprias eorum fa-
cultates excitare ». Etenim propter dignitatem humanam observandam,
actio caritativa debet egentem habilitare ut seipso subveniet vel saltem
participet suae propriae rehabilitationi. Expressio « consilia praebere »
talem modum agendi non exprimit et praeterea, iure aut iniuria, est
peiorativa.

Numerus 24: Dicatur clarius quod ratio cur actio caritativa debet
esse collectiva est quia necessitates hodiernae superant capacitatem
seiunctae actionis individuorum.

Numerus 27: Dentur alia munia laicorum: 1° momentum afferre in
orientatione legislationis socialis; 2° semper perquirere quae sunt neces-
sitates pro quibus opera caritativa non existunt et illa opera creare;
3° in eodem spiritu, recognoscere fines et media operum catholico-
rum iam existentium.

Numerus 31: Fines enumerantur consiliorum coordinativorum. Mea
opinione, illa consilia finem primarium habere deberent: conservatio-
nem et promotionem spiritus vere christiani et proprie caritativi in
omnibus operibus caritativis Ecclesiae. Semper enim habetur periculum
« burocratiam » formandi et fovendi.

Etiam addatur ut finis: fovere urgentem actionem caritativam regio-
num divitum erga regiones pauperrimas.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

605

Praeterea fines illi et fines qui adnumerantur in numero 31 etiam
adnumerari deberent superius in numero 30.

Numerus 32: Linea 11, dicatur: « ...et patrocinium eis praestare
etiam moderationi participando, atque vocationes, ... etc. ». Etenim
hoc est maximi momenti. Laici habent cognitiones vel competentias
quas saepe religiosi vel religiosae non habent; et necesse est ut illi
laici partem habeant in operibus caritativis religiosorum moderandis;
aliter opera religiosa senescunt.

Praeterea, credo quod in illo capite VI, haberi deberet paragraphus
de laicis et de moderamine operum caritativarum.

Deinde propono ut habeatur paragraphus ubi religiosis, qui opera
caritativa exercent, enixe commendetur ut suas faciant normas in prae-
sente schemate datas de actione caritativa.

Card. Godfrey: Pars III. Schema spirat spiritum caritatis vere
christianae et est optime confectum; sed liceat observationes facere
de eo quod dicitur in pag. 15, 10 num. 31, de ambitu internationali.

Si agitur de studiis aptisque mediis necessitatibus praeveniendo et
consultatione inter organizationes nationales optime quidem. Sed si agi-
tur de magno officio, quod magnas exigit expensas, de centro dico

quod, dirigeret conatus nationales ordines dando, essem contrarius, et,
meo submisso iudicio, excluderem numerum trigesimum primum, quia
videtur continere semen magnae burocratiae. Dubito etiam de necessi-
tate vel utilitate novae Congregationis curam Apostolatus Laicorum
committendae quia quantum videtur quaestiones de apostolatu laico-
rum possunt dirigi a conferendis Episcoporum, vel in campo dioece-

sano. Patet quod variae conditiones sunt.

Caput VII, pag. 17: 11 De formatione laicorum ad actionem carita-
tivam.

Necesse est, ni fallor, insistere ut media ad operam efficacia quat-
tuor sunt:

1) Spirituale : i, e. sanctitas personalis.

2) Doctrinale-, nempe scientia doctrinae Catholicae.

3) Sociale-, id est, accurata scientia conditionum socialium am-
bitus in quo exercent apostolatum.

4) Formatio Professionalis-, quae est maximi momenti, id est
laicus debet in sua propria professione esse capax et habilis, ita ut
exemplum suum fiduciam inspiret in iis quibus inservit.

10 Cf. p. 572.
Cf. p. 573.

606

SESSIO VII - ACTA

In mea dioecesi fructus optimos producit talis formatio sive domi
sive in locis exteris.

Exc. Cooray: Pars IV. Pag. 29, 12 n, 50. Loquendum est non tan-
tum de munere dominorum circa renumerationem labori adaequatam
sed etiam de munere opificum circa laborem renumerationi adaequatum.

Pag. 30, 13 n. 53. Insistendum est etiam de iure dominii privati
prout est medium aptissimum ad tuendam libertatem et dignitatem
humanam. Absque dominio privato opifices valde facile reducuntur in
servitutem vel capitalistarum vel despotismi communistici.

Pag. 36. 14 Tradendae sunt clarius etiam normae generales de operi-
stitiis (strikes).

Adnecto alias quasdam observationes, infra, de familia:

Ad caput III, nn. 45, 46. In primis quaestio de familia est ma-
ximi momenti. Si habeatur ut finis principalis Concilii Vaticani II reno-
vatio et conservatio vitalitatis Ecclesiae ita ut illa in mundo fulgeat
sancta et immaculata, humili meo sensu, ad tria puncta principalia om-
nino attendendum est — nempe ad sanctificationem sacerdotum, ad
sanctificationem familiae et ad sanctificationem iuventutis. Sed inter
tria haec, sanctificatio vitae familialis locum centrum tenet: nam si
sanctae sint familiae, optimae erunt vocationes sacerdotales et facilius
arcebitur iuventa a gravissimis periculis modernis.

Sed ad vitam sanctimonialem in familiis tuendam satis non est enu-
cleare doctrinam tam naturalem quam supernaturalem de familia chri-
stiana. Requiruntur etiam media apta ita ut cognitio veritatis in pra-
xim inducatur. Unde valde optandum est ut auctoritate suprema Con-
cilii saltem breviter quid dicatur de mediis conservandi integritatem
et sanctitatem familialem.

Haec media, ut patet, sunt et naturalia et supernaturalia. Inter su-
pernaturalia, praeter dignam et frequentem receptionem Sacramento-
rum maximi valoris practici sunt preces familiales praesertim Corona
B. M. V., Consecratio familiarum SS. Cordi Iesu etc. Sed de his om-
nibus non requiritur longa expositio. Res patet. Velim tantum in men-
tem revocare unum punctum quod maximi est momenti et quod magno-
pere periclitatur his diebus — nempe munus matrisfamilias in sancti-
ficatione familiali.

Sanctitas familialis pendet ex sancta educatione prolis. Sed sancta

12 Cf. p. 588.

13 Cf. p. 588.

14 Cf. p. 591.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

607

educatio prolis pendet quam maxime a matre. Unde patet quanta cum
cura debent praeparari istae quae aliquando erunt matres familiarum. Sed
omnis ista praeparatio inutilis evaderet si mater domi non adest ad per-
sonaliter educandos filios et filias. Est maximum periculum hodierni tem-
poris tam inter divites quam inter pauperes, nempe habitualis absentia
matris e gremio familiali vel domo.

Inter divites, saepe saepius habetur sensus exaggeratus recreatio-
nis seu relaxationis mentis et corporis, delectationis etc. Unde matres
familiarum tempus terent in coetibus socialibus (clubs), in theatris
et aliis delectamentis; imo non absunt quaedam quae plus curant de
canibus et felinis animalibus quam de filiis et filiabus propriis. Per
debitas instructiones et monitiones omnino corrigenda est talis prava
dispositio mentis.

Inter pauperes, propter penuriam non tantum patres sed etiam
matres familiarum in officinis paene tota die debent laborare, et neces-
sarie domo abesse. Unde non modo ex una parte omnino ruit vita fa-
milialis et recta educatio prolis sed etiam ex altera parte et uxores
saepe saepius evadunt spiritu independentes et castitas coniugalis ma-
ximis periculis exponitur. Non raro finis est divortium civile et dere-
lictio prolis.

Nemo est qui non videt quam optanda sit commoratio habitualis
matris domi cum suis filiis et filiabus. Solum remedium hac in re videtur
esse institutio salarii familialis pro patribus familiarum, prout tam sa-
pienter et tam saepe declarata est a Sancta Sede.

Opportunum esset ut occasione Concilii Oecumenici gravissima in-
stantia hac de re fiat a coetu universali episcoporum totius mundi. Nam
si salvatur integritas et sanctitas familialis salvabitur tota societas hu-
mana et salvabitur sanctificatio animarum in Ecclesia.

Corollaria.

Hac occasione nacta liceat mihi etiam in mentem revocare quod
salarium familiale viri (et insuper quod est melius, distributio propor-
tionalis emolumenti inter dominos et opifices) potest esse remedium
optimum contra multa alia mala quae praesenti tempore praevalent, et
quae saltem indirecte sanctitatem familialem impugnant:

1. Contra Capitalismum exaggeratum: nam salarium familiale causa
erit diminuendi emolumenta indebita dominorum industrialium.

2. Contra Communismum: erit remedium contra penuriam quae sae-
pissime est causa alliciens proletariatum ad Communismum.

3. Contra illicitam limitationem prolis perniciosissimam, quae sae-
pissime fit ex penuria rerum materialium.

4. Contra defectum copiae laboris (unemployment). Nam si labor

608

SESSIO VII - ACTA

feminilis ex officinis excluditur, erit, humili meo sensu, copia laboris
sufficiens omnibus viris in mundo.

Unde maxime optandum est, occasione Concilii Oecumenici, ut in-
stantia specialis hac de re fiat — nempe de mediis aptis fovendi et con-
servandi integritatem et sanctitatem familialem et praesertim de mo-
mento muneris materni in gremio familiali.

4) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Micara: Placet. Attingitur, in parte III, maximum et prae-
stantissimum officium a christiana lege sancitum et omnia illud spe-
ctantia, sive principia sive normae, perspicue traduntur.

Opportune, inter cetera, vindicatur Ecclesiae ius et officium adsi-
stentiae praestandae (n. 10, pag, 9 l ), contra conatus hoc munus ab ipsa
auferendi et remittendi laicis tantummodo personis atque institutio-
nibus.

Principia et normas de actione sociali laicorum (in parte IV) potis-
simum ex Litteris Encyclicis Mater et Magistra uberrime hausisse
placet.

Card. Pizzardo: Placet.

Card. Aloisi Masella: Placet iuxta modum: secundum ea quae
exposita fuerunt ab Em.mis Patribus.

Card. Ferretto: Placet.

Card. Lienart: Placet ad mentem Em.mi Card. Relatoris. Certo
de observationibus a Patribus factis ratio accurate habenda erit, atta-
men mihi videtur quod damnosum esset si opus tam laudabiliter a
Commissione de Laicis elaboratum et tam ab ipsis laicis pro Ecclesia
militantibus exoptatum, propter eas erueretur.

Card. Tappouni: Placet.

Card. Copello: Placet. Verbum dicatur de Conferendis S, Vin-
cendi et « Dominarum caritatis ».

Card. McGuigan: Placet, iuxta observationes a Patribus factas.

Card. Frings: Placet. Sed Schemata copiosiora sunt, ut possunt
recipi in decreta Concilii prout iacent.

1 Cf. p. 568.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

609

Card. Ruffini: Placet iuxta modum. 2

Card. Siri: Placet iuxta modum: in voto Em.mi Relatoris; ratio
habeatur eorum quae a Patribus dicta sunt,

Card. McIntyre: Placet iuxta modum: Commentum adnexum. Ani-
madversiones Em.mi Card. Ruffini placent: etiam Card. Suenens optime.

Pars IV, Caput IV, n. 33: Actio socialis in Statibus Foederatis
principaliter conducitur per societates Statuum singulorum et per au-
ctoritatem magistrorum qui in scholis publicis educationem eorum
recipiunt. In his scholis publicis Deus non agnoscitur. Experientia do-
cuit doctrinam materialisticam in his scholis doceri, et in operibus
socialibus dominari.

Necesse est principia scholarum sequi, quae sunt indifferentia ad
religionem, quoad participationem in distributione pecuniarum pu-
blicarum. Ergo loco societatum laicorum debent esse catholicae scho-
lae sociales in quibus catholica principia socialia docentur.

Pars III, pag. 15, 3 cap. VI, nn, 30-31: Verum est, caritas urget nos
et urget in omnibus locis et pro omnibus populis, sed necessitas socie-
tatum laicorum in modo nationali et internationali non est operata.

In mente retineri debet quod caput dioecesis est Ordinarius et si
necessitas urget pro institutione nationali vel internationali in distri-
butione caritatis, vel in aliis operibus, melius est fieri per medium Ordi-
narii quam per institutionem laicorum sine Ordinario.

Periculum est separatio iurisdictionis ab Ordinario; et omnis aucto-
ritas assumitur in societate laicorum.

Verum est distinctio inter dioeceses et societates locales, et so-
cietates nationales et internationales, sed semper esse debent sub dire-
ctione Ordinarii.

Card. Quiroga y Palacios: Placet iuxta modum: Attendantur
dicta ab Em.mis Relatore, Ruffini et Leger, praecipue de extollendis
Scholis Servitii Socialis, quae magnum profectum afferunt.

Card. Leger: Placet iuxta modum: attentis animadversionibus Pa-
trum et annexis. 4 Desiderio Em.mi Ruffini adhaereo, i. e. ut schemati-
bus emendatis post Concilium Catechismus A. C. proponatur.

Card. Montini: Placet utrumque schema ad mentem Em.mi Card.
Relatoris: videtur tamen in breviore forma haec schemata praesen-

2 Cf. pp. 600-601.

3 Cf. p. 572.

4 Cf. pp. 601-605.

610

SESSIO VII - ACTA

tanda esse Concilio, ita ut Sancta Synodus de principiis tantum decer-
nat, et omnia optima quae in schematibus dicta sunt post Concilium
veluti corollaria opportune divulgentur. Dignae consideratione sunt
animadversiones Em.morum Cardd. Ruffini et Richaud, ac Em. mi
Card. Mclntyre de iurisdictione Episcopi tuenda.

Card. Garibi y Rivera: Placet iuxta modum: cum animadversio-
ne ab Em.mo Card. Godfrey quoad formationem ad apostolatum lai-
corum.

Card. Giobbe: Placet.

Card. Godfrey; Placet iuxta modum: attentis iis quae Em. mi et
Exc.mi Patres dixerunt et iuxta ea quae dixi et in folio adnexo scripsi.' 1

Card. Confalonieri: Placet. Schema, si potest, brevietur.

Card. Richaud: Placet iuxta modum. In primo schemate :

1) Ratione numerorum 28, 29, 30, exopto quod significetur praecise
subordinatio directa in dioecesi erga Ordinarium pro omnibus associatio-
nibus caritativis, quae ut catholicae se habent et respondent ad aliquam
inspirationem christianam. Non deest talis societas, quae, sub praetextu
quod fundata sit olim a laicis et hodie adhuc exclusive a laicis constitua-
tur, imo quia dicit se a Sancta Sede esse recognitam ut laicalem, declarat
aperte nullo modo esse subordinatam iurisdictioni ecclesiasticae.

Inde valde difficilis est in casu aliquam coordinationem instituere
inter eius activitates et eas caritativas Actionis Catholicae vel aliarum
associationum similium.

2) Circa n. 32, oporteret statuere quod istae institutiones carita-
tivae a religiosis promotae, si non sint exclusive ad bonum communita-
tis religiosae vel missionum religiosorum, debent sese submittere, pro
laudabili coordinatione, ad organizationem caritativam dioecesanam.

In secundo schemate-, dolorose me poenitet istud schema fere
nihil dicere, nisi tantummodo per insinuationes, de rebus maximi mo-
menti quarum Summi Pontifices cum instantia doctrinam praebuerunt:
scilicet, de associationibus professionalibus (Syndicats), de organiza-
tione professionali, de relationibus inter dirigentes ac dominos ex una
parte et opifices vel omnes ministros subordinatos ex alia parte, de con-
tractibus inter eos instituendis, de legitimitate vel de limitibus cessa-
tionum ab opere.

Quoddam incitamentum authenticum postulatur erga institutiones
professionales quae sub inspiratione christiana vivunt.

5 Cf. pp. 605-606.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

611

Istud schema videtur, ni fallor, quodammodo regressivum relate
ad Encyclicam Mater et Magistra.

Card. Konig: Placet et in voto Card. Ruffini et Card. Mclntyre
quoad auctoritatem Ordinarii.

Card. Dopfner: Placet ad mentem Em.mi Relatoris. Perpendan-
tur congrue dicta Patrum. In folio andexo aliquae emendationes pro-
positae sunt. Consentio Em.mo Card. Montini in schemate abbre-
viando et edendo.

lam in prima disceptatione, quae de Schemate Constitutionis « De
Apostolatu Laicorum » instituta est, animadversiones quasdam gene-
rales de tota Constitutione proposui, quae uti patet eodem modo ac
primis duobus partibus applicandae sunt etiam parti tertiae et quartae
nunc tractandis. Restat nunc ut nonnullas adnotationes proferam ad
singulos locos.

Ad P 'artem III: Ad Cap. IV, n. 18 (pag. 12 b ): Textus huius nu-
meri non plane perspicitur. Quare supprimatur n. 18.

Ad Cap. VI, n. 31 versus finem (pag. 15, 7 lin. 34 sqq.): Sicut non
videtur necessarium, a Sede Apostolica institutionem peculiaris Con-
gregationis de Apostolatu Laicorum petere, ita nec institutio talis
officii videtur exoptanda. Nam haec diversas difficultates adnexas habe-
ret: concentratio pecuniae, difficultates iuris Concordatorum (nam in-
stituta caritativa in singulis nationibus habent saepe statum iuris civi-
lis, propter quem non tam faciliter centro internationali subiici pos-
sunt), respectus ad instituta et activitates Religionum caritati varum.
Sufficere videtur institutio « Caritas Internationalis », quae iam prae-
sto est.

Ad Partem IV. Ad Terminologiam. « Declaratio » in initio posita
rationem, ordinem et terminologiam rerum in praesenti parte tractan-
darum exhibere intendit. Proh dolor! termini quidam adhibiti minus
praecisi esse vel aliis iam significationibus occupari videntur. Deside-
ratur, ut terminologia magis perspicua evolvatur:

a) Inscriptio generalis fortasse melius sonaret: « De Apostolatu
Laicorum in ordine temporali »; nam vox « temporalis (prout contra-
distinguitur a « spirituali ») bene significat obiectum actionis illius,
de qua hic agitur. E contra inepti sunt termini: « actio socialis », « in
ordine naturali », « in ordine (infra-)mundano » vel « saeculari ».

0 Cf. p. 570.
7 Cf. p. 572.

612

SESSIO VII - ACTA

b) Insuper illa actio melius « aedificatio » quam « instauratio »
ordinis temporalis dicitur, quia vox « instauratio » iam in exegesi et
theologia (cf. Eph. 1, 10) occurrit, et diverso quidem sensu.

c) Commendari potest modus loquendi: « animatio » (vel « im-
butio ») ordinis temporalis « Spiritu christiano » (vel « principiis chri-
stianis »).

d ) Non autem est opportunum distinguere inter « apostolatum
evangelisationis atque testimonii » et « apostolatum consecrationis mun-
di », quia hi termini in exegesi biblica etiam cum diversis significatio-
nibus adhibentur neque semper adaequate distinguuntur.

Ad Titulum I. Ad Cap. II, n. 6 (pag. 10, 8 lin. 18): Fortasse vox
« decisiones » melius substituitur verbo « directivas » quod est mi-
tius, amplioris extensionis, magis alliciens.

Ad Titulum II. Ad Cap. II, n. 38 (pag. 24 °): Non sufficienter ratio
haberi videtur illius sectoris publicae educationis, qui pro obiecto habet
curam iuven tutis extra familiam et scholam positae. Unde addatur in
praedicto numero:

« Videant laici, ut christianae educationis principia [etiam] ser-
ventur in illis institutis [et domibus], in quibus [praeter familias, scho-
las et locos laboris] infantes et iuvenes educantur, praesertim in iis
quae familiae vices gerunt, vel quae iuniorum mente vel corpore mi-
nutorum curam agunt ».

Ad eundem Caput, n. 39: Assumantur in hunc textum quaedam ele-
menta de artibus gymnicis ex appendice Partis II.

Ad Cap. IV, n. 50 (pag. 29, 10 lin. 10 sqq.): Periodus in lin. 10 inci-
piens secundum doctrinam Encyclicae Mater et Magistra fortasse me-
lius ita enuntiabitur:

« Ratio etiam habeatur, praeter efficientiam laboris praestiti nec-
non condicionum societatum bonis gignendis, boni communis et civi-
tatis propriae et totius humanae familiae ».

Ad Cap. V, n. 61 (pag. 35, 11 lin. 13 sqq.): Cum doctrina de Ordi-
nibus in societate peculiare obiectum sit doctrinae « Encyclicarum so-
cialium » Romanorum Pontificum, locus citatus forte melius enun-
tiabitur sic:

«... satagendum est, ut ordines, collegia, corpora, coetus et con-
diciones suis normis et consiliis seipsa regantur, sancte tamen servato,
secundum principia in Encyclicis Litteris socialibus Romanorum Pon-
tificum enuntiata, bono communi sive... ».

8 Cf. p. 578.

9 Cf. p. 585.

Cf. p. 588.
Cf. p. 591.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

613

Ad Caput VI et VII: Emphasis quae per totam Partem IV ponitur
in momento progressus scientiarum et technicarum rerum eiusque in-
fluxus in culturam nostrorum temporum, aliquomodo nimia esse vi-
detur. Altera ex parte in multis nationibus sufficiens copia catholico-
rum, qui in scientias et res technicas dirigentem influxum exerceant,
deest. Unde suadeo:

a) Omittantur in n. 63 incisa 1 et 2; incipiatur a « Scien-
tificas... ».

b) Amplificentur ea quae dicuntur hic de cultu scientiarum, ele-
mentis desumptis ex appendice Partis II (De cultura).

Ad Cap. VI, n. 67 (pag. 38 12 - De Arte): Hic numerus, uti iacet,
parum dicere videtur. Unde aut omittatur, aut ita ad integrum caput
evolvatur, ut essentiales respectus a laicis attendendi exhibeantur. Qui
contineat: approbationem specificorum valorum humanorum huius cam-
pi, variis nationibus et epochis propriorum, exhortationem ad inani-
mationem eiusdem veritatibus christianis, et ad evitationem deprava-
tionum ex falsa conceptione mundi et abusu ad fines non honestos
orientium; exhortationem ad conservandam traditionem nexus inter
religionem christianam et artes.

Ad Cap. VIII, n. 71 (pag. 41 13 ): Omittatur primum incisum huius
numeri, propter rationes iam supra pro expunctione incisorum 1 et 2
in articulo 63 allatas.

Liceat in fine iterum petere, ut totum Schema in formam valde
breviorem reddatur. Ad libitum propono novam materiae dispositio-
nem, continentem abbreviationes illas, quae ad minimum observari
deberent:

j Prooemium :

Omitti potest incisum illud incipiens « Unum cum Christo » in

-r 14

pag. 7.

Pars I:

Cap. I. Omitti potest altera pars numeri 2. Praeterea omittatur
num. 6, quia postea idem dicetur.

Cap. II. Praeambulum omitti potest, in textu servata allusione ad
Eph. 4, 11-12.

Cap. III. Tradatur ad commissiones de disciplina cleri, Seminariis,
Religiosis.

12 Cf. p. 592.

13 Cf. p. 594.

14 Cf. p. 469.

614

SESSIO VII - ACTA

Caput IV. Potest abbreviari; retineatur n. 25, omissis linn. 17-20;
omittatur n. 26; retineantur nn. 27-29; omittantur nn. 30 et 32.

Cap. V. Omitti potest n. 35 (alibi repetitum).

Cap. VII. Uti « Praeambulum » sufficit 1 incisum; reliqua, a « Tem-
pora praeterita » usque ad « Formae variae » ponantur in notis.

Insuper n. 50 omitti potest.

Cap. VIII. Omitti potest n. 51.

Cap. X. 1) Praeambulum ponatur in nota, excepto ultimo articulo,
qui ponatur ut primum incisum numeri 61.

2) In n. 61 incisa 2-4 omitti possunt; nam recurrent in capitibus
de familia et educatione.

3) Nn. 65-66, pertinent ad Schema de cura pastorali.

4) Nn. 68, 69 et 75 omitti possunt.

Pars II:

Prooemium ponatur in notis. Incisa 1 et 3 insuper omitti possunt.

Titulus I:

Cap. I. 1) n. 4 omitti potest inde a « Quod si fiat... ».

2) n. 7 omitti potest (repetitur).

Cap. III. 1) Posset in breviorem formam redigi (continet plura
dicta in Parte I).

2) Omitti potest n. 14 (anticipat posteriora).

Titulus II:

Cap. I. 1) Posset abbreviari.

2) Omitti possunt n. 20 incisum 1 (linn. 14-18); incisum 2
(linn. 19-23), nam melius providetur in schemate de mediis communi-
cationis; incisum 3 (alio loco recurrit).

3) Omitti possunt nn. 22 et 23.

Cap. II. Cf. dicta ad Partem I, Cap. VI: in casu compositionis
suggestae unum Praeambulum sufficit.

Caput III. 1) Praeambulum ponatur in notis.

2) n. 35 omitti potest: cf. Schemata de cura pastorali.

Cap. IV. 1) Praeambulum ponatur in notis.

2) n. 42 omitti potest; cf. Schemata de cura pastorali.

Cap. V. 1) Praeambulum ponatur in notis.

2) Omitti possunt nn. 44, 37, 48 (alibi occurrunt).

3) n. 50 omitti potest (res nimis sub lite est nec necessario a Con-
cilio decidenda).

Cap. VI. Praeambulum ponatur in notis, retento inciso ultimo ut
proprio numero.

Cap. VIII. 1) Abbreviari potest vel transmitti ad Commissionem
de missionibus totum caput.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

615

2) Praeambulum ponatur in notis.

3) Omitti possunt n. 65 art. seu incisum 2, praeterea n. 67 (postea
iterum recurrent).

Pars IV:

Declaratio omitti potest.

Prooemium : Tertius et quartus numerus in unum componantur.

Tit. I:

Cap. I. T propositio numeri 2 et numerus 3 ponantur in notis.

Cap. III. N. 9: omitti potest 3 incisum.

Caput IV. 1) Nn. 11 et 12 omitti possunt (pertinent ad pasto-
rationem).

2) N. 20 trahatur ad Caput V.

Titulus II:

Praeambulum potest poni in notis.

Caput II. N. 32 poterit omitti, si alibi (in Schemate de scholis)
fusius tractatur.

Cap. III. N. 43, incisum 3 omittatur (momentum viri in educa-
tione negligi videri potest).

Cap. V. N. 59: omitti possunt articuli 1 et 2, manente inciso 3.

Cap. VI. N. 63, articuli 1 et 2 omitti possunt.

Caput VIII. N. 71: omittatur primus articulus.

Nota bene: Nomine « articuli » vel « incisi » hic veniunt singulae
partes unius eiusdemque numeri, quae nova incipiente linea distin-
guuntur.

Patet: Si hae abbreviationes propositae fierent, propter nexum
textum aliquibus locis paululum esse modificandum.

Card. Marella: Utrumque schema placet iuxta modum: ad men-
tem Em. mi Relatoris, attentis aliquibus observationibus a Patribus
factis, praesertim ab Em.mis Ruffini et Montini.

Card. Traglia: Placet, at in breviorem formam redactum. Ite-
rum commendatur ut propria definitio Actionis Catholicae redigatur.
Actio Catholica debet esse et remanere, ob peculiarem dependentiam
ab auctoritate ecclesiastica, praecipua institutio ad apostolatum lai-
corum promovendum et ad quam ceterae institutiones apostolatus lai-
corum reducendae sunt, sive inchoative sive perfective.

Card. Alfrink: Placet.

Card. Santos: Placet.

Card. Ritter: Placet iuxta modum: attentis observationibus a Car-
dinali Suenens factis de clariore definitione termini « Actio Catholica ».

616

SESSIO VII - ACTA

Card. Cous s A: Placet in voto Em. mi Relatoris. Laudanda quae
traduntur enucleationes et praescripta; at Patribus Concilii subiician-
tur praecipuae normae addita exhortatione quae zelum laicorum exci-
tet et eos moneat ut sub ductu Hierarchiae officium impleant.

Card. Silva Henriquez: Pars III. Placet.

Pars IV. Placet. In genere animadvertendum esse videtur deesse
media vel suasiones ut inter Hierarchiam et laicos permanentes relatio-
nes seu contactus existant, quod sane maximi est momenti pro actione
vere una ac ordinata in Regno Christi promovendo.

Card. Suenens: Placet in voto Em.mi Relatoris et in voto Em.mi
Card. Montini.

Card. Ottaviani: Placet. Gratulor, et adhaereo animadversioni-
bus Patrum et voto Card. Ruffini.

Card. Di Jorio: Placet, ad mentem Em.mi Card. Relatoris; tamen
in breviore forma Concilio proponatur.

Card. Bea: Placet, attentis iis quae ab Em.mis et Exc.mis Pa-
tribus dicta sunt. Non videtur condenda nova Congregatio Romana.
De modo proponendi rem Concilio in voto Em.mi Card. Montini et
Ottaviani.

Card. Browne: Placet iuxta modum: i. e. ad mentem Em.mi Re-
latoris et ad modum quo suffragium dedi heri de Partibus I et II. Etiam
adhaereo menti Em.mi Card. Ruffini ut schema opportune melioratum
remaneat uti Directorium Apostolatus Laicorum.

Card. Albareda: Placet utrumque schema ad mentem Cardinalium
Relatoris, Ruffini et Montini.

Beat. Gori: Placet.

Beat. Cheikho: Placet. Attentis observationibus ab Em.mis ac
Rev.mis Patribus factis.

Exc. 0’Connor: Placet iuxta modum: et iuxta animadversiones
in folio adnexo scriptas.

In parte tertia magis mihi sermo esse videtur de actione caritativa
totius Ecclesiae quam de specifico munere Laicorum in hac actione
prosequendo. Idem dicendum quoad partem quartam, ubi ampla ex-
positio doctrinalis invenitur de universis rebus socialibus. Forsitan
melius esset utramque partem ad sola praecepta reducere quae aposto-

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM 617

latus Laicorum propria sunt, praesertim si de rebus socialibus doctrina
proprium schema in Concilio obtinebit.

Secus necessarium erit ut pars tertia necnon quarta, sub alio, am-
pliore titulo, praesentetur.

Tandem, in parte tertia, pagina decima secunda , 15 cautius redigen-
dus est numerus decimus nonus de « communione in activitate carita-
tiva cum non catholicis ».

Exc. Ujcic: Placet: optatur brevior redactio.

Exc. Antezana y Rojas: Placet iuxta modum: iuxta ea quae
dicta sunt a Patribus. Apostolatus laicorum nunc etiam atque etiam
opus est in Sancta Ecclesia sub diversis formis, praecipue de Actione
Catholica, quia Apostolatus Hierarchicus laborat operose contra hostes
communistas, qui opem ferunt contra christifideles insidiose.

Exc. Beras: Placet, ad mentem Em.mi Card. Relatoris.

Exc. Cooray: Placet iuxta modum: i. e. secundum observationes
a Patribus factas et iuxta adnotationes scriptas adnexas . 16

Exc. Alter: Placet iuxta modum: sci. ad mentem Em.morum Pa-
trum expositam. Mihi videtur quod quatuor partes totius schematis « De
Apostolatu Laicorum » reducendae sint ad unum fasciculum. Duae
sunt virtutes quae, meo humili iudicio, comprehendunt integram natu-
ram « Actionis Socialis », sci. iustitia socialis et caritas socialis. Oportet
eas distinguere a virtutibus similis nominis, quae exercentur a perso-
nis tamquam individuis potius quam ac membris societatis, quae propter
particularem statum in societate obligationem habent bonum commu-
ne promovendi. Omnia comprehendi possunt sub iis duobus titulis.
Nulla nova congregatio Romana.

Exc. Perrin: Placet ad mentem Eminentissimi Relatoris, ratione
habita animadversionum Patrum.

Principia et regulae generales tantum disceptentur in Concilio. Re-
liqua optimarum rerum publici iuris fiant in constitutione apostolica
vel in alio documento.

Exc. Bernard: Placet, in voto tamen Em.mi Card. Frings quoad
actionem socialem promovendam in Missionibus, nationibus christia-
nis adiuvantibus.

16 Cf. p. 570.

Cf. pp. 606-608.

618

SESSIO VII - ACTA

Exc. McKeefrY: Placet iuxta modum: i. e. votis Em. morum
Cardinalium Ruffini, Montini et Godfrey assentio.

Exc. Lefebvre: Placet iuxta modum: attentis dictis a Patribus,
praesertim ab Em.mis Cardd. Ruffini et Montini.

Exc. Graner: Placet, ad mentem Em. mi Card. Relatoris, atten-
tis observationibus factis ab Em.mo Cardinali Ruffini.

Exc. Hurley: Placet.

Exc. Seper: Placet.

Exc. Bazin: Placet.

Exc. Rakotomalala: Placet, attentis observationibus a Patribus
factis.

Exc. Ngo-dinh-Thuc: Placet.

Exc. Verwimp: Placet, ad mentem Eminentissimi Relatoris, at-
tentis eis quae dixit Eminentissimus Dominus Godfrey de non con-
dendo novo organismo generali ad regendum apostolatum laicorum;
directio potius relinquatur coetui provinciali Episcoporum.

Exc. Jelmini: Placet: attendatur ad ea quae sapienter dixit Emi-
nentissimus Ruffini de relationibus socialibus, et de schemate abbre-
viando et publicando ut dixit etiam Eminentissimus Montini.

Exc. Suhr: Placet.

Exc. Scharmach: Placet: optatur brevior redactio.

Rev. Gut: Placet. Schemata in formam breviorem et magis suc-
cinctam redigantur.

Rev. Sepinski: Placet utrumque schema ad mentem Em.mi Card.
Montini et Em.mi Card. Godfrey quoad associationes caritativas in am-
bitu internationali (P. III, pag. 15, 17 n. 31).

Animadversiones ad perficiendum schema:

Pars III: Ad pag. 6, 18 linn. 12-15: textus clarior reddatur.

Ad pag. 6, lin. 24: interpunctio sic fiat: « Dominus, in novissimo
iudicio, sese... ».

17 Cf. p. 572.
Cf. p, 567.

DISCEPTATIO - DE APOSTOLATU LAICORUM

619

Ad pag. 7, 10 not. 7 in fine, scribatur: « CEuvre de misericorde, une
ceuvre de misericorde... ».

Ad pag. 8, 20 lin. 3: corrigatur « supposita ».

Ad pag. 10, 31 lin. 17: addatur comma: « adesse impensius urget,
si periculum ».

Ad pag. II, 22 lin. 3: corrigatur: « Redemptionis ».

Ad pag. 13, 2J linn. 1-2: corrigatur: « nostris temporibus ».

Ad pag. 15, 24 lin. 10: proponerem formulam minus absolutam:
« Curent Episcopi ut, in quantum fieri potest, adsit... ».

Ad pag. 16, 25 linn. 9-13: proponerem hanc redactionem: « haec ut
magni faciant Sacra Synodus laicos hortatur, ut auxilium et patrocinium
eis praestent et vocationes pro ipsis Ordinibus et Congregationibus
foveant ».

Ad pag. 17, 26 lin. 14: addatur comma: « et ad exercenda, ipsius mo-
deratoribus, immittant ».

Pars IV: Ad pag. 4, 27 linn. 4-5: deleatur comma (virgola) « ordinis
moralis principiorum quod attinet ».

Ad pag. 5, 28 lin. 13: corrigatur: « in fide et caritate exercendis ».

Ad pag. 10, 29 linn. 24-26: quaeritur quomodo istud consilium con-
stituatur.

Ad pag. 10, not. 1, lin. 2: expungatur verbum « generalia ».

Ad pag. 12 30 in titulo: corrigatur: « ad actionm socialem ».

Ad pag. 12, lin. 23: melius scribatur: « televisificis ».

Ad pag. 13, 81 not. 2, lin. 2: corrigatur: « edantur ».

Ad pag. 13, nota 2, lin. 4: corrigatur: « denique » loco « denuo »
et « televisificis » loco « televisivis ».

Ad pag. 16, 32 lin. 21: corrigatur: « navitatis » loco « nativitatis ».

Ad pag. 16, linn. 22-23: melius dicatur: « cuiuscumque generis eo-
rum op erae sunt ».

Ad pag. 19, 38 not. 2, linn. 3-4: corrigatur « Mit brennender Sorge »,
A.A.S., 29 (1937), pp. 164-165; Pius XII, Nuntius Radiophonicus...

Ad pag. 20, 34 linn. 4-5: corrigatur: « recta evolutio foveatur ».

19 Cf. p. 568.

20 Cf. p. 568.

21 Cf. p. 569.

22 Cf. p. 569.

23 Cf. p. 571.

24 Cf. p. 572.

25 Cf. p. 572.
20 Cf. p. 573.

27 Cf. p. 574.

28 Cf. p. 575.

29 Cf. p. 578.

30 Cf. p. 579.

31 Cf. p. 580.

32 Cf. p. 581.

33 Cf. p. 584.

34 Cf. p. 583.

620

SESSIO VII - ACTA

Ad pag. 25, 35 lin. 2: melius dicatur: « quicumque est civilis cultus ».

Ad pag. 25, 36 lin. 9: corrigatur: « onerosas ».

Ad pag. 25, lin. 20 sqq.: textus clarior reddatur.

Ad pag. 26, 37 lin. 10: « nunquam »: hunc modum scribendi prae-
fero; sed adhibeatur semper idem modus scribendi cf. pag. 14, 38 lin. 16
- ubi legitur « nonnumquam ».

Ad pag. 26, lin. 22: melius scribatur: « pro honesta posteriore
vita ».

Ad pag. 27, 39 lin. 12: dicatur « sit » loco « sint »; quia refertur ad
verbum « institutione ».

Ad pag. 28, 4(1 not. 1, lin. 1: corrigatur: « A.S.S. ».

Ad pag. 29, 41 not. 3, lin. 1: corrigatur: « A.S.S. ».

Ad pag. 30, 42 not. 6, lin. 1: corrigatur: « A.S.S. ».

Ad pag. 31, 43 linn. 5-12: textus clarior reddatur.

Ad pag. 31, lin. 15: melius scribatur: « ampliore ».

Ad pag. 31, lin. 26 - pag. 32, 44 lin. 1: praeferrem hanc redactionem:
« priores tribuendae sunt partes privatae industriae singularium homi-
num, qui quidem etc. ».

Ad pag. 34, 46 linn. 1-6: textus clarior reddatur.

Ad pag. 35, 40 not. 3, lin. 1: corrigatur: « A.S.S. ».

Ad pag. 36, 47 linn. 1-2: sic fiat interpunctio: « Quo verum, per-
fectius servato hoc... principio ».

Ad pag. 37, 48 linn. 2-3: dicatur: « in scientiis ac technicis inventis
profectus ».

Ad pag. 38, 40 lin. 3: dicatur: « quippe quae homines ad metas ».

Ad pag. 38, lin. 19: melius dicatur: « uberiore modo ».

Ad pag. 38, not. 3: supprimerem notam.

Ad pag. 41, 50 linn. 7-8: sic fiat interpunctio: « magis augendum
inducit, unde civium libertas ».

Ad pag. 41, not. 1: citatio fontis compleatur.

Ad pag. 42, 51 lin. 23: corrigatur: « ethnicorum ».

Ad pag. 44, 52 lin. 17: dicerem: « sed ab ipsis gentibus ».

35 Cf. p. 586.

36 Cf. p. 586.

37 Cf. p. 586.

38 Cf. p. 580.
3(1 Cf. p. 587,

40 Cf. p. 589.

41 Cf. p. 589.

42 Cf. p. 590.

43 Cf. p. 588,

44 Cf, p. 589.
48 Cf. p. 590.
48 Cf, p. 591.

47 Cf. p. 591.

48 Cf, p, 592.

49 Cf. p. 592.

50 Cf. p. 594.

51 Cf. p. 594.

52 Cf. p. 595.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

621

Ad pag, 45, 64 lin. 11: corrigatur: «requiritur».

Ad pag. 47, 54 lin. 17: sic fiat interpunctio: « Meminerint quod pax,
quae opus est iustitiae et caritatis, in morali... ».

Rev. Janssens: Placet in voto Em. mi Card. Montini et Em.mi
Card. Godfrey.

XII

DE ECCLESIA
Pars secunda

(Septima Congregatio: 19 iunii 1962)

1) SCHEMA PROPOSITUM A COMMISSIONE THEOLOGICA

Caput VII

DE ECCLESIAE MAGISTERIO

1. [De exsistentia et natura magisterii authentici ]. Ut officio evangeli-
cum nuntium omnibus gentibus fideliter praedicandi Ecclesia sancte funge-
retur, divinus eius Conditor dilectam sponsam suae veritatis magistram fidis-
simam effecit, eamque per Spiritum Sanctum charismate indefectibilis verita-
tis ditavit. 1 Hinc est quod ipsa semper sibi conscia fuerit et instanter procla-
maverit se in mundo esse columnam et firmamentum veritatis (cf, I Tim.
3, 15). 2

Huius indefectibilis veritatis proximum principium et organum perpetuum
constituit Dominus authenticum Ecclesiae magisterium, cui commissum est
ut depositum fidei integrum servet, fideliter exponat, et ab omni errore im-
mune semper custodiat, 3 Apostolis, enim, eorumque successoribus pecu-
liare promisit Spiritus Sancti donum, quo testes evangelicae veritatis fierent
usque ad ultimum terrae (cf. Act. 1, 8); ipsis potestatem docendi cum aucto-
ritate tradidit dicens: « Euntes ergo docete omnes gentes... docentes eos
servare omnia quaecumque mandavi vobis » {Mt. 28, 18-19); eis denique
Spiritum veritatis (cf. Io. 14, 16-17; 16, 12-14) et suam praesentiam
asseveravit usque ad saeculi finem duraturam (cf. Mt. 28, 20) qua in do-
cendo gregem ab omni praemunirentur errore ». 4

Exsistit ergo in Ecclesia perenne et vivum magisterium, cui munus tra-
ditum est docendi cum auctoritate nomine Christi in rebus fidei et morum. 0
Hoc magisterium qui audit, non homines sed Christum docentem audit,
iuxta verba Ipsius dicentis: « Qui vos audit me audit; et qui vos spernit,

53 Cf. p. 596.

04 Cf. p. 597.

622

SESSIO VII - ACTA

me spernit » ( Lc . 10, 16); G eique adhaerendo fidelium populus in evange-
lica veritate servatur. Christus Dominus enim ipse, mystici sui corporis
Caput in caelis semper exsistens, universam Ecclesiam illuminat, in omnia
membra sua, in pastores nempe ut doceant, in fideles, ut verbum Dei
accipiant et apte intelligant, Spiritum veritatis quem promiserat immittens,
qui omnes ab errore avertat atque ad agnoscendam et profitendam divinam
veritatem perducat. 7

Infallibilitatis praerogativa, qua Ecclesiae magisterium in docendo or-
natur, distinguitur a charismate inspirationis, neque eo spectat ut Ecclesia
quovis modo novis revelationibus ditescat, sed ut fidei depositum, ab Apo-
stolis sive scripto sive ore traditum, in Ecclesia integrum custodiatur, prae-
dicetur, transmittatur, 8 et semper eodem sensu eademque sententia pro-
gressu temporis magis explicetur. 9

2. [De subiecto magisterii authentici ]. Charisma veritatis certum et
authentici magisterii munus ex divina institutione in Ecclesia possident Ro-
manus Pontifex, successor beati Petri et Christi vicarius, ceterique Epi-
scopi omnes qui in locum succedunt Apostolorum. 10

Romanus Pontifex est pro universa Ecclesia divinae veritatis supre-
mus magister, illique praecipue officium et ius pertinet integre custodiendi
et infallibiliter proponendi doctrinam salutis pro christifidelibus universis.
Quod cum facit, cum nempe pro suprema sua apostolica auctoritate ex ca-
thedra loquitur, ipsius sententia ex sese, non autem ex consensu fidelium
vel aliorum Episcoporum, infallibilis ideoque et irreformabilis est, 11 atque
divina operante Providentia fidem Ecclesiae saltem implicitam exprimit vel
tuetur eiusque bonum promovet. 13 Tunc enim Romanus Pontifex propria
auctoritate docet, sibi qua successori Petri directe et immediate a Christo
collata, ideoque suam sententiam non ut privatam proponit, sed tamquam
universalis Ecclesiae pastor et doctor et Princeps Episcoporum, divinam
veritatem exponit, quae, scripta vel tradita, per legitimam Episcoporum suc-
cessionem et imprimis ipsius Apostolicae Sedis studio integra transmittitur,
et praelucente Spiritu veritatis in Ecclesia fideliter servatur; ad quam co-
gnoscendam media apta a divina Providentia Romano Pontifici suppedi-
tantur. 13 Quare cum doctrinam de fide vel moribus ab universa Ecclesia
tenendam definit, eo ipso certum est hanc in deposito revelato contineri
vel cum eodem necessario cohaerere.

Romani Pontificis authentico magisterio etiam cum non ex cathedra lo-
quitur religiosum intellectus et voluntatis obsequium praestandum est, iuxta
mentem et voluntatem manifestatam ipsius, 11 quae se prodit praecipue vel
ex indole documentorum, vel ex frequenti propositione eiusdem doctrinae,
vel ex dicendi ratione. Mens autem et voluntas Romanorum Pontificum
manifestatur praesertim per acta doctrinalia universam Ecclesiam respicien-
tia, ut sunt quaedam Constitutiones Apostolicae vel Encyclicae Litterae vel
sollemniores Allocutiones: haec sunt enim praecipuum ordinarii Ecclesiae
magisterii documentum, ad illudque declarandum vel efformandum impri-

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

623

mis conferunt, et quae ibi docentur et inculcantur plerumque iam aliunde
ad catholicam doctrinam pertinent. Quodsi Summi Pontifices in his actis
suis de re hactenus controversa data opera sententiam ferunt, omnibus
patere debet rem illam, secundum mentem et voluntatem eorundem Ponti-
ficum, quaestionem libere inter theologos disceptationis iam haberi non
posse. 16

Munere authentici magisterii funguntur etiam ceteri Episcopi cum Ro-
mano Pontifice communionem habentes. Episcopis enim, Apostolorum suc-
cessoribus, ex divina institutione officium et ius competit tum populo sibi
commisso Evangelium praedicandi eiusque praecepta cum auctoritate pro-
ponendi, tum invigilandi ut depositum fidei ab Apostolis transmissum a
suis subditis fideliter servetur, tum ex inexhausto revelationis thesauro
« nova et vetera » proferendi (cf. Mt. 13, 52) animarum bono accommodata.
Singuli Episcopi ergo vi missionis apostolicae, 16 dum per orbem dispersi
suam quisque ecclesiam docent vel in particularibus Conciliis congregati,
licet infallibilitatis praerogativa non polleant, sunt tamen pro suis subditis
catholicae doctrinae • veri doctores et magistri authentici, 17 et pro universa
Ecclesia testes ex officio evangelicae veritatis; cum vero in Oecumenico Con-
cilio adunantur, tunc cum Romano Pontifice et sub ipsius auctoritate fiunt
pro universa Ecclesia fidei et morum doctores et iudices, et una cum ipso
supremam exercent docendi potestatem, 18 Synodique ipsius definitiones ea-
dem infallibilitate gaudent qua Romani Pontificis definitiones ex cathedra.

Corpus legitimorum Ecclesiae pastorum et doctorum infallibilitatis prae-
rogativa gaudet non tantum cum sollemni iudicio in Oecumenico Concilio
potestatem docendi collegialiter exercet, verum etiam cum singuli in sua
quisque dioecesi authentice docentes, una cum Romano Pontifice ut testes
fidei in revelata doctrina tradenda in unam sententiam conveniunt. Quae-
cumque igitur in rebus fidei et morum ubique locorum ab universis Episco-
pis, una cum ipso Summo Pontifice, tenentur et ordinario magisterio docen-
tur, ea etiam citra sollemnem definitionem tamquam irrevocabiliter vera eo
sensu quo docentur tenenda sunt, et si tamquam divinitus revelata propo-
nuntur fide divina et catholica sunt credenda. 10

Singulorum vero Episcoporum de rebus fidei et morum authenticum
magisterium, dum in communione cum Apostolica Sede ceterisque catholi-
cae Ecclesiae Episcopis suum munus exercent, a subditis interiore religio-
soque animi assensu est accipiendum, et ab omnibus christifidelibus tamquam
divinae et catholicae veritatis testimonium est venerandum.

3. [De obtecto magisterii authentici']. Ecclesiae authenticum magiste-
rium imprimis in verbo Dei scripto vel tradito praedicando, custodiendo et
interpretando versatur; sed ad ea quoque omnia, eadem ex auctoritate, se
extendit quae, licet non revelata, tamen cum revelatis ita connectuntur ut
ad depositum fidei integre custodiendum, rite explicandum et efficaciter
tuendum necessaria sint. 20 Cum vero idem magisterium sit ministerium sa-
lutis, quo homines docentur quam viam sequi debeant ut ad aeternam vitam

624

SESSIO VII - ACTA

valeant pervenire, ideo munus et ius illi competit non modo revelatam sed
et naturalem legem, quae in revelata assumpta est, interpretandi et infalli-
biliter declarandi, et de obiectiva conformitate omnium actionum humana-
rum cum evangelica doctrina et divina lege iudicandi. Nulla est ergo pro-
vincia humanarum actionum, quae sub adspectu ethico et religioso auctori-
tati magisterii a Christo instituti subtrahi possit. 21

Ad illius quoque auctoritatem pertinet authenticum ferre iudicium de
origine et natura ac potissimum de valore doctrinali et morali dictorum et
factorum extraordinariorum, quae tamquam a Deo originem habentia pro-
poponantur. 22

4. [De organis subsidiariis magisterii authentici ]. Magistri Ecclesiae
authentici, quo facilius munus sibi divinitus concreditum adimpleant, alios
quos volunt sibi adsumunt in adiutorium auxiliares, quibus peculiaria mu-
nera conferunt atque determinant. 23

Romanus enim Pontifex non per se solum magisterium suum exercet,
verum id ex parte committere potest etiam Sacris Congregationibus aliisque
peritorum Consiliis, quae ad hoc ab ipso instituuntur, ut, non sine Spiritus
Sancti adiutorio, doctrinam salutis in Ecclesia tueantur intemerateque ut
ab omnibus servetur invigilent. Decisionibus ideo ac declarationibus isto-
rum quoque coetuum, quamvis infallibili atque irreformabili sententia non
muniantur, non externum dumtaxat obsequium, sed religiosa debetur et de
se interior mentis adhaesio. 24

5. [De munere et auctoritate theologorum ]. Sua quoque in Ecclesia
competit auctoritas doctrinalis theologis. Singuli in explicandis S. Scripturis,
documentis S. Traditionis et actis S. Magisterii; in determinanda doctrina
catholica et nota theologica singularum veritatum; in defendenda fide eius-
que articulis atque praeambulis; in deductione, speculatione et synthesi
theologica, sua gaudent auctoritate, minore vel maiore, prout melius sunt
scientiis sacris imbuti et donis Spiritus Sancti illuminati. Ceteris autem
paribus eorum auctoritas magis viget, seu magis, ut aiunt, est qualificata,
qui ab ipsa Ecclesia missione canonica donati, nomine Ecclesiae verbo scrip-
tisve docent. Attamen auctoritas theologorum, etsi probatorum et publice
agnitorum, et nomine Ecclesiae docentium, specifice ab auctoritate Episcopi
differt, quippe qui solus nomine Christi doceat eiusque nomine assensum
doctrinalem imponere possit.

Quod vero ad auctoritatem theologorum pertinet non singulorum, sed
quatenus constanter et moraliter omnes per plura saecula in unam senten-
tiam conveniunt, ea ex intima cum S. Magisterio Ecclesiae connexione
exoritur, quippe quod eisdem clerum efformandum concredit, eorundem
consilia rogat in praeparandis documentis ecclesiasticis, Synodis, immo Con-
ciliis Oecumenicis; eosdem dirigit et invigilando adiuvat; pluriumque aucto-
ritatem publice commendat etiam titulo Doctoris Ecclesiae. Omnes ergo
admonet S. Synodus nemini licere absque gravibus et vere probatis ratio-
nibus ab iis doctrinae capitibus discedere, quae communi theologorum con-

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

625

sensu docentur; 26 ab illis vero doctrinis, quae unanimi et constanti catho-
licorum theologorum consensu retinentur et docentur ut theologicae veri-
tates et conclusiones ita certae ut opiniones eisdem contrariae, quamquam
haereticae dici nequeant, tamen aliam theologicam mereantur censuram,
absque temeritate et vel ipsius fidei periculo discedere neminem posse. 26

Theologi autem singuli gravitatis sui officii sibi sint conscii, et ad ma-
gisterium ecclesiasticum tamquam ad normam veritatis proximam semper
attendant, 27 memores sibi ad mentem Ecclesiae esse docendum, et se etiam
si sint laici ligari legibus de censura praevia et librorum prohibitione.

6. [De magisterii in pastorali munere auxiliaribus ]. Immensi ponderis
officium transmittendi verbum salutis omnibus hominibus atque Christum
eiusque doctrinam in baptizatorum animis eflormandi apprime noscentes,
Romanus Pontifex atque Episcopi, sicut Christus Dominus et Apostoli iam
fecerunt, auxiliares sibi adsciscunt homines, sacerdotio auctos imprimis.

His sacerdotibus, cum a Romano Pontifice vel a legitimo Episcopo mu-
nus verbi Dei docendi acceperunt, fideles omnes dociles aures praebere te-
nentur. Si vero hoc munus cum cura animarum ipsis concreditum est, sciant
fideles istis sacerdotibus praesertim ab Ecclesia matre officium esse trans-
missum ut populum fidelem in catholica doctrina erudiant atque confir-
ment. 28 Vult vero Sancta Synodus ut iidem christiani populi praeceptores
non suam, sed Ecclesiae doctrinam certam et ad salutem necessariam, iuxta
magisterii authentici edicta, exponant, devitantes profanas vocum novitates
et falsi nominis scientiam (cf. 1 Tim. 6, 20). 20

Alios quoque fideles in auxilium sibi adsumit Ecclesiae magisterium,
sive ex clericorum vel religiosorum ordine sive etiam laicos, in filiis Eccle-
siae ad christianam fidem atque culturam instituendis. Peculiare vero mu-
nus atque officium parentibus christianis incumbit, quibus suavissimum mu-
nus concreditum est incunabula fidei in filiorum animis insculpendi, tam-
quam cooperatores ipsius Christi et matris Ecclesiae.

Sciant omnes magisterii Ecclesiae auxiliares sibi non deesse, ut officium
suum fideliter et fructuose possint adimplere, divinum adiutorium, cui
studiose cooperari tenentur; meminerint vero semper animas sibi concre-
ditas emptas esse sanguine Christi atque ad Eius Ecclesiam pertinere; me-
minerint praesertim officium sibi prae ceteris incumbere ut bene noscant
doctrinam Ecclesiae, quam verbo et vita discipulis vel filiis tradere debent.

7. [De cooperatione omnium fidelium ad Ecclesiae magisterium']. Gau-
det Sancta Synodus plurimos esse christifideles qui, spiritu apostolico im-
buti, suam conferunt operam ut divina missio docendi Ecclesiae hodiernis
necessitatibus plene respondere possit. 30 Periti autem in problematibus
medicinae, iuris, scientiae socialis, oeconomiae, aliarumque huiusmodi, ad
efformanctum iudicium morale de istis negotiis apte conferre possunt et
quandoque debent, ut quaestiones recte ponantur riteque secundum prin-
cipia christiana solvantur. Omnibus istis commendat S. Synodus ut, pro
sua cuiusque intellectuali cultura, serio incumbant in profundiore cogni-

626

SESSIO VII - ACTA

tione veritatis revelatae atque catholicae doctrinae, tum pro sua cuiusque
aedificatione, tum pro enodandis sui temporis quaestionibus; ipsisque ius
esse libenter agnoscit ut, invigilante magisterio Ecclesiae eiusque praescrip-
tionibus servatis, 31 tamquam fratres fratribus fructus suorum studiorum
aliis, etiam scripto, proponere possint.

Ne tamen errores oriantur et periculose propagentur, Sancta Synodus
omnes Ecclesiae filios semper meminisse vult: christiani hominis proprium
esse ut non facile se magistrum existimet in rebus theologicis; de istis vero
non ex scientiarum profanarum placitis esse diiudicandum; christianam
prudentiam et sanam procedendi methodum exigere ut, priusquam aliquid
novi proponant, in doctrinam incumbant eorum qui cum laude Ecclesiae
investigaverunt veritatem; tandem omnium fidelium, clericorum pariter ac
laicorum, officium esse ut fideliter obsequantur omnibus magisterii authen-
tici decisionibus. 32

Universos denique christifideles Sancta Synodus enixe hortatur ut non
erubescant Evangelium, etiam cum in difficilioribus adiunctis positi sunt;
omnesque admonet officii quod illis incumbit, ut crescant in cognitione fidei
quam acceperunt, ita ut sint « parati semper ad satisfactionem omni po-
scenti rationem » de ea quae in illis est spe (cf. I Pt. 3, 15).

NOTAE

1 Cf. Pius IX, Encycl. Qui pluribus, 8 nov. 1846: Pii IX P, M. Acta,
Pars I, Vol. I, p. 9;

Leo XIII, Encycl. Satis cognitum, 29 iun. 1896: AX.X,, 28 (1895/96),
pp. 721-723;

Pius XI, Encycl. Divini illius Magistri, 31 dec. 1929: A.A.S., 22 (1930),
pp. 53-54.

2 Cf. Cone. Trid., Sess. XIII, cap. 1: Denz, 874;

Gregorius XVI, Encycl. Singulari nos, 25 iun. 1844: Denz. 1617;

Leo XIII, Encycl. Sapientiae christianae, 10 ian, 1890: A.S.S., 22 (1889/90),
p. 398;

Pius XI, Encycl. Divini illius Magistri, 31 dec. 1929: A.A.S., 22 (1930),
P- 53.

In his textibus explicite citatur vel commemoratur textus I Tim. 3, 15.

3 Cf. Leo XIII, Encycl. Satis cognitum, 29 iun. 1896: AX.S,, 28 (1895/96),
pp. 717-721;

Pius XII, Bulla dogmatica Munificentissimus Deus, 1 nov. 1950: A.A.S., 42
(1950), pp. 756-757.

4 Hi sunt praecipui textus Sacrae Scripturae, quibus in praecitatis documen-
tis, praesertim in Encycl. Satis cognitum, fulcitur auctoritas Magisterii Ecclesiae
authentici et infallibilis.

6 Cf. Leo XIII, Encycl. Satis cognitum, 29 iun. 1896: A.S.S., 28 (1895/96),
p. 721: « Quamobrem instituit Iesus Christus in Ecclesia vivum, authenticum,
idemque perenne magisterium, quod suapte potestate auxit, spiritu veritatis in-
struxit, miraculis confirmavit, eiusque praecepta doctrinae aeque accipi ac sua
voluit gravissimeque imperavit »,

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

627

Pius XII, Encycl. Orientalis Ecclesiae, 9 apr. 1944: A.A.S., 36 (1944), p. 144.

r ’ Cf. Pius XII, Encycl. Humani generis, 12 aug. 1950: A.A.S., 42 (1950),
p. 568.

7 Cf, Pius XII, Encycl. Mystici Corporis, 29 iun. 1943: A.A.S., 35 (1943),
p. 216, ubi agitur de influxu illuminante Christi Capitis in universam Ecclesiam,
eiusque diversa ratione.

8 Cf. Cone, Vat. I, Const. Pastor aeternus, cap. 4: Denz. 1836; et appara-
tum Schema Constitutionis dogmaticae secundae de Ecclesia Christi secundum
RR. PP. animadversiones reformatum (a P. Kleutgen), cap. 7: Mansi 53, 313.

9 Cf. Pius XII, Bulla dogmatica Munificentissimus 'Deus, 1 nov. 1950:
A.A.S., 42 (1950), pp. 757-758.

10 Cf. Pius XII, Alloc. Si diligis... pasce, 31 maii 1954: A.A.S., 46 (1954),
pp. 314-315.

11 Cone. Vat. I, Const. Pastor aeternus, cap. 4: Denz. 1838.

12 Concilium Vaticanum I explicite quidem definivit tantum factum infalli-
bilitatis definitionis Romani Pontificis ex cathedra loquentis; at, ex principio cer-
tissimo supernaturalis Providentiae qua vita Ecclesiae a Suo Capite caelesti diri-
gitur et a sua anima,. Sancto scilicet Spiritu, assistitur, iure deducitur actus tam
vitales pro Ecclesia, ut sunt definitiones ex cathedra, non posse inopportune
evenire et non prodesse aedificationi Ecclesiae in fide et caritate.

Quae conclusio theologica confortatur declarationibus ipsius magisterii de
opportunitate definitionis sollemnis: cf. Pius IX, Epistula,

13 Cf. Rev.mum Gasser, relatorem finalem Deputationis De Fide in cap. 4
Const. Pastor aeternus : Mansi 52, 1213: « Cooperationem Ecclesiae tum ideo
non excludimus, quia infallibilitas Pontificis Romani non per modum inspiratio-
nis vel revelationis, sed per modum divinae assistendae ipsi obvenit. Hinc Papa,
pro officio suo et rei gravitate, tenetur media apta adhibere ad veritatem rite
indagandam et apte enuntiandam; et eiusmodi sunt concilia vel etiam consilia
episcoporum, cardinalium, theologorum, etc. Haec media pro diversitate tempo-
rum utique sunt diversa, et pie debemus credere quod in divina assistentia
Petro et successoribus eius a Christo Domino facta, simul etiam contineatur pro-
missio mediorum, quae necessaria aptaque sunt ad affirmandum infallibile Pon-
tificis iudicium ».

14 Cf. Cone. Vat. I, Const. Dei Filius, monitum post canones: Denz, 1820;

C.I.C., can. 1324. Praeterea:

Leo XIII, Encycl. Sapientiae christianae, 10 ian. 1890: A.S.S., 22 (1889/90),
p. 395;

Pius XI, Encycl. Casti connuhii, 31 dec, 1930: A.A.S., 22 (1930), p. 580:
« Et ne auxilio a Deo tam liberali benignitate collato se ipsi privent, necessario
hanc oboedientiam praestare debent non solum sollemnioribus Ecclesiae defini-
tionibus, verum etiam, servato modo, ceteris Constitutionibus et Decretis, quibus
opiniones aliquae ut periculosae aut pravae proscribuntur et condemnantur »,

15 Cf. Pius XII, Encycl. Humani generis, 12 aug. 1950: A.A.S., 42 (1950),
p. 568.

18 Post amplas discussiones minus placuit lectio, utpote non omnino certa:
« Singuli enim Episcopi, per donum Sancti Spiritus, quod episcopali consecratione
accipiunt, et vi missionis apostolicae, etc. ».

17 Cf. C.I.C., can. 1326;

628

SESSIO VII - ACTA

Pius XII, Alloc. Si diligis... pasce , 31 maii 1954: A.A.S., 46 (1954),
pp. 314-315.

18 Cf. C.I.C., can. 228, § 1.

19 Cf. Cone. Vat. I, Const. Dei Filius, cap, 3: Denz. 1792; C.I.C., can.
1321, § 1.

20 Cf. apparatum (Primum) Schema Const. dogmaticae de Ecclesia Christi
pro Cone. Vat. I, cap. 9: Mansi 51, 542-543, et Schema Const. dogmaticae se-
cundae de Ecclesia Christi secundum RR. PP. animadversiones reformatum,
cap. 7: Mansi 53, 313.

Formula ipsa qua indicatur obiectum secundarium magisterii authentici de-
sumpta est a textu in quo Rev.mus D. Gasser explicat obiectum secundarium
magisterii Summi Pontificis: Cf. Mansi 52, 1226.

21 In recentioribus documentis magisterii specialiter effertur auctoritas eius-
dem in explicanda et applicanda lege naturali, quae ideo hic memoratur quia
in hodiernis adiunctis maiorem parit difficultatem et maximam necessitatem habet.

Cf. Leo XIII, Encycl. Sapientiae christianae, 10 ian. 1890: A.S.S., 22
(1889/90), pp. 395-398;

Pius XI, Encycl, Quadragesimo anno, 15 maii 1931: A.A.S., 23 (1931),
pp. 190-191;

Pius XII, Nuntius Radiophonicus in quinquagesimo anniversario Encycl.
Rerum novarum, 1 iun. 1941: A.A.S., 33 (1941), pp. 196-197;

Id., Alloc. Magnificate Dominum mecum, 2 nov. 1954: A.A.S., 46 (1954),
pp. 671-673.

Verba textus desumuntur fere ad litteram ex Encycl. Divini illius Magistri,
31 dec. 1929: A.A.S., 22 (1930), pp. 53-54, ubi citantur et adprobantur haec
verba S. P. Pii X: « [Ecclesia] columna et firmamentum veritatis a Divino suo
Auctore fuit constituta, ut omnes homines divinam edoceat fidem, eiusque depo-
situm sibi traditum, integrum inviolatumque custodiat, ac homines eorumque
consortia et actiones ad morum honestatem vitaeque integritatem iuxta revela-
tae doctrinae normam dirigat et fingat ».

22 Cf. Ioannes XXIII, Nuntius Radiophonicus, 18 februarii 1959: A.A.S.,
51 (1959), p. 147.

23 Cf. Pius XII, Alloc. Si diilgis... pasce, 31 maii 1954: A.A.S., 46 (1954),
pp. 314-315.

24 Cf. documenta iam citata nota 14. Praeterea:

Pius IX, Epist. Tuas libenter, 21 dec. 1863: Pii IX P. M. Acta, Pars I,
vol. V, pp. 642-643 (cf. etiam Denz. 1684);

S, Pius X, Decretum Lamentabili, 3 iul. 1907, prop. 7-8: A.S.S., 40 (1907),
p. 471 (cf. etiam Denz. 2007-2008);

Id., Motu proprio Praestantia Scripturae, 18 nov. 1907: A.S.S., 40 (1907),
p. 724.

25 Cf. Pius XII, Alloc. Si diligis... pasce, 31 maii 1954: A.A.S., 46 (1954),
pp. 315-316.

20 Cf. Pius IX, Epist. Tuas libenter, 21 dec. 1863: Pii IX P. M. Acta,
Pars I, vol. V, pp. 642-643 (cf. etiam Denz, 1683-1684).

27 Cf. Pius XII, Encycl. Flumani generis, 12 aug. 1950 : A.A.S., 42 (1950),
pp. 567-569.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

629

28 Cf. Pius XI, Encycl, Ad catholici sacerdotii, 20 decembris 1935: A.A.S. ,
28 (1936), pp, 7, 15-16;

C.I.C., can. 1329.

20 Cf. C.I.C., can. 1347, §§ 1-2.

30 Cf. Leo XIII, Encycl. Sapientiae christianae, 10 ianuarii 1890: A.S.S.,
22 (1889/90), pp. 390-392.

31 Cf. C.I.C., Liber III, Titulus XXIII.

32 Cf. Pius XII, Alloc. Si diligis... pasce, 31 maii 1954: A.A.S. , 46 (1954),
pp. 315-317.

COMMENTARIUS

Circa magisterium Ecclesiae haec sunt quae in Votis Episcoporum, Con-
gregationum Romanarum et Facultatum ecclesiasticarum praecipue propo-
nebantur a Concilio determinanda:

a) Declaratio de relatione inter infallibilitatem Romani Pontificis et
totius Ecclesiae docentis (ita Episcopi plurimi, Sacra Congr. de Seminariis et
Universitatibus Studiorum; Pont. Univ. Gregoriana). « Immo utile videtur
etiam agere de connexione inter infallibilitatem Ecclesiae hierarchicae et
infallibilitatem Ecclesiae credentis, ut exponantur omnia elementa sese in-
vicem complentia, doctrinae de infallibilitate Ecclesiae » (Pont. Univ. Gre-
goriana);

b) Declaratio de auctoritate magisterii ordinarii sive Romani Pon-
tificis sive Episcoporum, et praesertim de auctoritate doctrinali Litterarum
Encyclicarum atque de assensu ipsis debito (ita Episcopi plurimi; Sacra
Congregatio S. Officii; Sacra Congregatio de Seminariis et Stud. Univ.);

c) Declaratio relationum intercedentium inter officia et munera theo-
logorum et magisterium Ecclesiae authenticum (ita Episcopi plurimi, prae-
sertim Galliae; Sacra Congregatio S. Officii; Sacra Congregatio de Semina-
riis et Univ.);

d ) Declaratio de extensione obiecti secundarii magisterii Ecclesiae,
et de eius delimitatione (ita plures Episcopi; Pont. Univ. Gregoriana);

e) Declaratio de oboedientia omnium fidelium, etiam laicorum, erga
Ecclesiae magisterium authenticum (Episcopi plures);

/) Declaratio quaedam de munere parochorum, praedicatorum, fide-
lium omnium in magisterio Ecclesiae.

Caput De Ecclesiae Magisterio compositum est ut plene fiat satis istis
postulationibus, et exinde diiudicandae sunt doctrina et structura illius.
Quae ut bene intelligantur haec notanda sunt in sequentes paragraphos:

1. [D<? exsistentia et natura magisterii authentici'].

Tria declarantur:

a) indefectibilitas universalis Ecclesiae in profitenda et praedicanda
veritate revelata;

b) huius indefectibilitatis causa proxima: nempe exsistentia magi-
sterii authentici et infallibilis;

630

SESSIO VII - ACTA

c) et causa suprema: nempe actio illuminativa Christi Domini et
assistentia Spiritus Sancti, quae per magisterium Ecclesiae authenticum uni-
versam Ecclesiam in evangelica veritate conservant, absque novis revelatio-
nibus quidem sed non sine profundiore, progressu temporis, intelligentia
et propositione eiusdem veritatis.

2. [De sublecto magisterii authentici\.

Exponitur doctrina de organis magisterii authentici ex iure divino, cum
propria uniuscuiusque competentia et auctoritate.

In prima paragrapho delineantur etiam relationes inter magisterium
Pontificis et Episcoporum; in ultima vero effertur vis et auctoritas magiste-
rii ordinarii, ut fere ab omnibus postulatur.

3. [De obiecto magisterii authentici ].

Declarantur obiectum primarium et secundarium magisterii. Circa hoc
vero non visum est omnes casus enumerare hucusque a theologis considera-
tos; sed satis esse, sicut iam parabatur in Concilio Vaticano I, ut propona-
tur principium generale, de cuius applicatione ipsum magisterium iudicat.

Sed, ex alia parte, videtur opportuna in hodiernis adiunctis declaratio
explicita de auctoritate magisterii authentici Ecclesiae in interpretanda et
applicanda lege naturali, quia in hac provincia maxima habetur difficultas
etiam inter quosdam Ecclesiae filios; itemque declaratio de competentia
magisterii Ecclesiae ad diiudicanda omnia « phaenomena » religiosa, vel
quae ut talia portenduntur, sive in Ecclesia sive extra Ecclesiam, quia ma-
ximi momenti est ut in tuto ponatur essentialis distinctio Revelationis pu-
blicae ab omnibus aliis factis religiosis.

4. [De organis subsidiariis magisterii authentici"].

Statuuntur principia dogmatica de auctoritate istorum, relinquendo om-
nes determinationes iuridicas sive Iuri Canonico, sive propriis decretis San-
ctae Sedis, quae pro diversitate temporum aliam disciplinam proponere
potest.

5. [De munere et auctoritate theologorum].

Intentio huius paragraphi non est omnia exponere quae de munere
theologorum dici possunt, sed ea tantum declarare in quibus ipsi theologi
magisterio Ecclesiae inserviunt, et eorumdem auctoritatem propriam dum
haec munera adimplent; et exinde peculiarem eorum dependentiam essen-
tialem ab Ecclesiae magisterio in munere suo exercendo.

Iuxta documenta Ecclesiae vero, duo distinguuntur classes seu cate-
goriae doctrinarum theologicarum, quarum auctoritas respectiva declaratur:

a) sunt enim doctrinae vel sententiae theologicae, quae ab omnibus
theologis proponuntur ut « doctrina certa » sed absque peculiari censura,
circa quas Ecclesiae magisterium non requirit omnimodam adhaesionem,
sed potius obsequiosum respectum tamquam probatae et venerandae theo-
logicae traditioni, usquedum solida argumentatio aliam probaverit esse ve-
ritatem (puta de interpretatione primi capitis Geneseos per longa saecula);

b) sunt vero doctrinae vel sententiae theologicae quae a theologis

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

631

proponuntur « communi et constanti consensu » tamquam tali modo conne-
xae cum deposito fidei ut sine temeritate vel errore in fide negari nequeant.
Istae sententiae, eo ipso quod invigilante magisterio authentico tali modo
proponuntur a theologis, proponuntur indirecte etiam ab ipso magisterio,
quod theologis committit ut suo nomine doctrinaliter Ecclesiam doceant.
Cf. Votum Universitatis Lateranensis de necessitudine inter Magisterium
Ecclesiae et sacram theologiam.

6-7. [De magisterii in pastorali munere auxiliaribus et de cooperatione
omnium fidelium ad Ecclesiae magisterium].

Non omnia quae dici possunt' de his argumentis hic proponuntur, sed
ea tantum quae maiorem declarationem doctrinalem in hodiernis adiunctis
exigere videntur, nempe:

a) auctoritas ministrorum verbi Dei erga omnes fideles cuiuscumque
intellectualis culturae, eiusque fundamentum sive supernaturale (partici-
pant enim donum praedicationis fidei « in Spiritu et virtute », quod Eccle-
siae competit ad efformandam fidem fidelium), sive iuridicum in missione
praedicandi ab Ecclesiae magisterio accepta;

b) officium et cooperatio fidelium in magisterio Ecclesiae pastorali,
eorum praesertim quibus competit educatio iuven tutis: isti vocantur enim
ad cooperandum cum Ecclesia in christiana educatione puerorum, vel ex
natura rei ut parentes christiani, vel ex explicito mandato Ecclesiae ut ca-
techetae, etc., vel ex iure Ecclesiae erga filios suos quam ipsi apud discipu-
los repraesentant; ideoque ad officium suum adimplendum et isti omnes pe-
culiari dono supernaturali adiuvantur;

c) tandem officium omnium fidelium, eorum praesertim qui peculia-
ribus donis intellectualis culturae ditantur, atque relationes eorum sive ad
Ecclesiae magisterium authenticum sive ad traditionem theologicam,

Quae omnia proponuntur stylo quodam pastorali ne textus dogmaticus
nimis iuridice appareat.

Caput VIII

DE AUCTORITATE ET OBOEDIENTIA IN ECCLESIA

1. [De crisi et vera notione auctoritatis]. Sacrosancta Synodus, divi-
nae veritatis et legis custodiendae in hodiernis adiunctis sollicita, vehementi
afflictione percellitur videns in mundo quandam adesse crisim auctoritatis,
tum ex erroneis doctrinis et spiritu insubordinationis exortam, tum quando-
que ex non bene intellecta et male exercita potestate; quae crisis in non-
nullos quoque Ecclesiae filios penetrare contendit. 1 Quae omnia, pro sua
docendi obligatione corrigere volens, ea quae sequuntur principia, e lege
evangelica et catholica traditione deprompta, ab omnibus christifidelibus re-
tineri et, prout ipsis quibusque competit, in praxim deduci vult.

Omnis potestas legitima a Deo est (cf. Rom. 13, 1), et vim obligandi

632

SESSIO VII - ACTA

in conscientia nomine Dei habet non ex scientia, prudentia, vel quacumque
qualitate praepositorum, sed ex voluntate Dei. 2 Ideo qui legitimae potestati
in legitimo suae auctoritatis exercitio resistit, « Dei ordinationi resistit »
( Rom . 13, 2).

2. [De origine et natura auctoritatis in Ecclesia ]. Omnis potestas legi-
tima in Ecclesia a Christo est, eiusque regalem potestatem repraesentat, et
ad hunc supernaturalem finem ordinatur, quem Ipse suae Ecclesiae com-
misit, extendendi ad omnes homines universalis redemptionis munera.

Qua supernaturali praerogativa tum auctoritas tum oboedientia in Ec-
clesia ad altiorem excellentiam et dignitatem elevantur: auctoritatis enim
exercitium est humana cooperatio, voluntate Christi imperata et gubernata
tamquam humile servitium fratrum praestitum ad supernaturalem redemp-
tionis finem assequendum ab Eo volitum; oboedientia, vero, et ipsa ad eun-
dem finem tendit, tum personalem tum socialem, et supernaturale habet
principium, mysterium scilicet Christi Redemptoris per cuius oboedientiam
homines iusti constituti sunt (cf. Rom. 5, 19). Utriusque vero, tum aucto-
ritatis tum oboedientiae exercitium, Spiritus Sancti gratia adiuvatur ut il-
lum attingat finem verae libertatis filiorum Dei ad quem ordinatur, et sua
quaeque ratione, sive in iubendo sive in oboediendo, Christum exemplar
valeat imitari. Omnibus enim christifidelibus omnium temporum et cuius-
cumque conditionis Christus Dominus portenditur imitandus, 3 sive tam-
quam bonus pastor qui venit « non ministrari sed ministrare et dare ani-
mam suam redemptionem pro multis » (cf. Mt. 20, 28), sive « factus oboe-
diens usque ad mortem ». ut omnes faceret salvos (cf. Phil. 2, 8), atque
Mariae et Ioseph subditus ut in illorum Dei Patris auctoritatem honoraret
(cf. Lc. 2, 51).

Errant igitur qui docent nullam in Ecclesia Christi potestatem adesse
nisi ipsum Christum eiusque divinam legem; errant qui docent christianam
oboedientiam cum dignitate hominis et iuribus personae liberae, vel cum
libertate filiorum Dei componi non posse; vel qui docent quosdam esse
christianos homines, qui ob peculiaria charismata vel speciales missiones,
quae tamquam a Deo accepta sibi vindicant, ecclesiasticae hierarchiae a
Christo institutae parere non teneantur; errant qui tenent legitimam aucto-
ritatem imperandi ius non habere, nisi causa cum subditis discussa in idem
placitum conveniant; 4 vel nullum auctoritatis iussum esse legitimum, nisi
in casu optimum videatur; 8 vel qui tenent subditorum esse ultimum ferre
iudicium de necessitate vel opportunitate eorum quae praecipiuntur ad Ec-
clesiae finem et commune bonum.

3. [De relatione inter praepositos et subditos et de iure criticae libe-
rae ]. Ex his fidei et rectae rationis principiis mutua illuminantur officia
et iura, quae tum praepositis tum subditis in Christi Ecclesia competunt.

Omnes praepositi in bonum communitatis et animarum positi sunt, nul-
lamque legitimam auctoritatem habent, quae non a Christo Domino originem
ducat et iuxta instituta Ipsius sit exercenda. Ideo in suae potestatis exer-

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

633

citio divinam legem, tum naturalem tum positivam, adamussim cognoscere
et sequi debent; leges et constitutiones Ecclesiae tam generales quam par-
ticulares fideliter observare, nec suae potestatis lines superare; fidelis oboe-
dientiae erga superiores suos subditis exemplum praebere; aptis mediis pro
gravitate rerum prudens iudicium sibi efformare de illis quae iubere inten-
dunt, adhibitis praesertim consiliariis qui ex officio vel ex natura rei sunt
aptiores; immo recusare non debent, ut rectum iudicium sibi elformare va-
leant, subditorum etiam mentem audire. Christi auctoritate ornati, sciant
se induere debere etiam imaginem boni Pastoris; subditos sincera caritate
diligant, et studeant plus amari quam timeri, 6 semper memores subditorum
et praepositorum unum esse Dominum in caelis, apud quem nulla est accep-
tio personarum (cf. Eph. 6, 9).

Subditi vero in praepositis suis, in illis auctoritatibus praesertim, quae
a Christi Domini institutione originem ducunt, Christum oculis fidei semper
inspicere debent, eisque oboedire « in simplicitate cordis, sicut Christo: non
ad oculum servientes, quasi hominibus placentes, sed ut servi Christi, fa-
cientes voluntatem Dei ex animo » {Eph. 6, 5-6).

Subditi et ipsi, pro scientia, competentia in rebus, et auctoritate qua
pollent facultatem habent, immo aliquando et officium, suam sententiam
declarandi in iis quae ad Ecclesiae vel suae communitatis bonum pertinent.
Hoc tamen inceptum, ut christiano more adimpleatur, ante omnia per
praescripta Ecclesiae instituta, si quae adsint, est exercendum; semper vero
cum christiana prudentia, veracitate, humilitate, fortitudine et caritate, et
debita reverentia servata erga illos qui Pastorem Christum repraesentant
etiam cum Illum non perfecte imitantur. 7 Cum vero legitima auctoritas ali-
quid iusserit, tum omnes qui christiano spiritu ducuntur, nedum liberae
criticae aditum aperiant, in id potius intendant ut proprium iudicium de
agendis iudicio superioris submittant, atque prompta voluntate oboedientes
praecepta executioni mandent. 8

Publica denuntiatio malorum quae in Ecclesia contingunt, per scripta
praesertim, probari non potest nisi servato ordine a Christo Domino com-
mendato (cf, Mt. 18, 15-17), quantum fieri potest vitato scandalo, et reve-
rentia erga auctoritatem servata, ita ut non in destructionem sed in aedifi-
cationem fidei et disciplinae cedat. Nulla vero malorum Ecclesiae publica
denuntiatio admitti potest, quae essentialem indefectibilitatem Sponsae
Christi in missione sua salvifica adimplenda in dubium revocet.

4. [De opinione publica in Ecclesia']. Ne Ecclesiae natura et ratio cum
civilis societatis perperam confundantur, haec retinenda sunt quod attinet
ad valorem et ius opinionis publicae in ea.

Est quidem in Ecclesia Christi, ut bene notum est, quidam supernatu-
ralis sensus fidei populi christiani, qui semper bonus est et indefectibilem
peculiaremque proprietatem constituit catholicae Ecclesiae: ex alto pro-
venit, et nihil aliud est quam consensus fidelium et pastorum in rebus fidei
et morum, authentico magisterio gubernatus. Ultimatim exsuscitatur a Spi-

634

SESSIO VII -• ACTA

ritu Sancto, qui, dum eidem magisterio assistit in catholica doctrina propo-
nenda, idem in fidelibus operatur ut doctrinam propositam oboedienti ani-
mo accipiant, recte intelligant, et profundius scrutentur; eoque plurimum
divina missio salvifica Ecclesiae adiuvatur . 9

Alia vero est opinio publica, quae in ordine agendi versatur, et est
spontanea et vitalis quaedam reactio fidelium ad ea omnia quae, sive in
singulis communitatibus, sive in universali Ecclesia eveniunt . 10

Eius tamen singulae manifestationes erunt providae vel imprudentes,
immo etiam erroneae et malae, prout procedunt a vera cognitione rerum
et spiritu vere catholico, an non. Quare, sicut sana opinio publica bonum
Ecclesiae promovere potest, et a pastoribus Ecclesiae in suo regimine exer-
cendo magni facienda est, et non solum toleranda; sic opinio publica, quando
sive debita scientia rerum, sive spiritu sentiendi cum Ecclesia destituitur,
res est Mystico Corpori Christi funesta, et aptis remediis emendanda.

Pastores Ecclesiae satagere quidem debent ut aequo animo causas ab
omnibus, et a rerum peritis praesertim, prolatas iudicent; sed reprobanda
est omnino illorum sententia, qui tenent praepositos in Ecclesia publicam
opinionem necessario et semper consulere debere, vel ad mentem maioris
partis fidelium omnia diiudicare et disponere. Sacrosancta Synodus denique
sententiam reprobat, quae tenet in Ecclesia inconsulte appellari posse ad
opinionem publicam ut decretorum Sacrae Hierarchiae mutatio obtineatur.

NOTAE

1 Cf. Pius XII, Alloc. Si diligis... pasce, 31 maii 1954: A.A.S., 46 (1954),
p. 314;

Id,, Alloc. Magnificate Dominum mecum, 2 nov. 1954: A.A.S., 46 (1954),
pp. 673-674.

Plura de his rebus videri possunt in thesi Pont. Univ. Gregorianae: R. Tor-
rella Cas cante, Lo humano y lo divino en la Iglesia. Aspectos dei reformismo
catolico contemporaneo, Romae, 1958.

2 Cf. I Pt. 2, 13-17, et explicationem theologicam de natura oboedientiae
apud S. Thomam, Summa Theol, II-II, q. 104.

3 Cf. Leo XIII, Epist. Testem benevolentiae, ad Card. Gibbons, 22 ian.
1899: A.S.S., 31 (1898/99), p. 476: «Magister et exemplar sanctitatis omnis
Christus est; ad cuius regulam aptari omnes necesse est, quotquot avent bea-
torum sedibus inseri ».

Pius XI, Encycl. Casti connubii, 31 dec. 1930: A.A.S., 22 (1930), p. 548,

4 Cf. Pius XII, Alloc. Congregationi generali Societatis Iesu, 10 sept, 1957:
Discorsi e Radiomessaggi di S. S. Pio XII, XIX, pp, 384-385.

5 Cf. Pius XII, Alloc. Magnificate Dominum mecum., 2 nov. 1954: A.A.S.,
46 (1954), p. 672.

6 Regula S. Patris Beendicti, cap. LXIV; cf. etiam S, Augustini Regula
ad Servos Dei, XI: PL 32, 1384.

Cf. Pius XII, Alloc. Magnificate Dominum mecum, 2 nov. 1954: A.A.S.,
46 (1954), pp. 675-676.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

635

7 Cf. Leo XIII, Encycl. Sapientiae christianae, 10 ianuarii 1890: AS.,?.,
22 (1889/90), pp. 400-401.

8 Cf. Leo XIII, Epist. Epistula tua, ad Card. Guibert, 17 iun, 1885:
A.S.S., 18 (1885), pp. 3-8;

Pius XII, Alloc. Magnificate Dominum mecum, 2 nov. 1954: A.A.S,, 46
(1954), pp. 673-675.

9 Cf. Pius XII, Bulla dogmatica Munificentissimus Deus, 1 nov. 1950:
A.A.S., 42 (1950), p. 756.

Intentio paragraphi non est proponendi omnia quae proponi possunt de
natura sensus fidei populi christiani, sed ea tantum quae necessaria sunt ut clare
distinguatur a « publica opinione », sic dicta, quae circa agenda versatur.

10 Cf. Pius XII, Alloc. Uimportance de la presse, 17 febr. 1950: A.A.S. ,
42 (1950), p. 256.

2) RELATIO EM. MI P. D. ALFREDI CARD. OTTAVIANI
PRAESIDIS COMMISSIONIS THEOLOGICAE

Mense praecedente oblata est huic augustae Commissioni Centrali
pars prima Constitutionis dogmaticae de Ecclesia, in qua post caput prae-
vium de Ecclesiae natura intima, maxime sermo factus est de personis:
primum de membris modo generico, deinde de iisdem prout locum
determinatum in Christi corpore sociali mystico occupant: de Episco-
pis eorumque adiutoribus, de religiosis, de laicis. In secunda autem
parte, quae nunc offertur, potius sermo est de rebus spiritualibus: de
sacro magisterio, de auctoritate atque de oboedientia, de relatione
Ecclesiam inter et Statum, de Evangelii praedicatione, de oecumenismo
et communicatione in sacris. Opus non est argumentis demonstrare
singula capita gravida esse problematum, circa quae cum a clero, tum
a fidelibus expectatur verbum illuminativum S. Synodi.

Ut iam antea dictum est in hac aula, Subcommissio de Ecclesia, ad
opus suum explendum, 80 habuit sessiones; et auditis observationibus
magni numeri tam consultorum quam membrorum, Commissio theolo-
gica plenaria hanc secundam partem post unius hebdomadae sessiones
matutinas et vespertinas, non sine discussionibus, definitive approbavit,
exceptis quibusdam quae novo studio commendavit Subcommissionis.
Nonnulla capita sexies vel septies fuerunt reformata (quod etiam valet
de parte prima). Quare mirum non est mense praecedente in hac Cen-
trali Commissione, quod ad doctrinam attinet, pauca dicta fuisse, quae
non in Commissione Theologica tractata, retractata, et iterata discus-
sione agitata fuerint, et diiudicata.

Quod ad doctrinam spectat, nil offertur, quod a Commissione theo-
logica non habeatur absolute certum. Proponitur, ut debet, doctrina

636

SESSIO VII - ACTA

traditionalis et a Sacro Magisterio probata: non tamen sine apertitu-
eline, ut hodie dici solet, pro ideologiis modernis, quae ponderatae sunt
secundum praeceptum S. Pauli, I Thess. 5, 21: «Omnia autem pro-
bate; quod bonum est tenete ». Plura autem ad mentem Commissionis
Theologicae teneri non potuerunt, utpote non bona et non correspon-
dentia doctrinae Ecclesiae.

Quod vero ad formam et redactionem litterariam spectat, Com-
missio Theologica libenter ultima capita novae perpolitioni subiecis-
set: sed quia iam ante mensem iunii ineuntem capita tradenda erant
typographiae Vaticanae, id vix et ne vix quidem exsecutioni dari potuit.

Etiam in hac Constitutione Commissio Theologica si non actracti-
vo, tamen constructivo modo procedere conata est: minime voluit so-
lummodo damnare, sed etiam aedificare. Sed nulla aedificatio bene
procedit, nisi lapides probentur et mali eiciantur, vel etiam

Scalpri salubris ictibus
et tunsione plurima
Locantur in fastigio.

Capita VII et VIII.

Decisum - est, ut capita duo: unum « de Ecclesiae Magisterio », alte-
rum « de Auctoritate et Oboedientia », simul revisioni huius Commis-
sionis Centralis subiicerentur: non idcirco dumtaxat ut celerius pro-
cederetur, sed etiam ob arctam utriusque capitis inter se cohaerentiam.

In capite de Magisterio, prae aliis actum est de Magisterio Summi
Pontificis, de Magisterio Episcoporum, tum singulorum pro suis gre-
gibus, tum in Sacro Concilio unitorum, necnon de Magisterio Ecclesiae
ordinario et universali, cuius valor hodie a nonnullis in dubium vo-
catur.

Perutile quoque videbatur accuratius determinare auctoritatem theo-
logorum, sive singulorum sive complexive consideratorum. Etenim cum
hodie in multis regionibus habeantur conferendae theologorum catho-
licorum cum theologis protestantibus, apud quosdam catholicos oritur
idea in rebus controversis magis audiendos esse theologos quam Epi-
scopos. Sciant igitur fideles necesse est, quantopere potestas Episco-
porum magisterium theologorum superet.

Nec silentio praeteriri potuerunt Episcoporum coadiutores in di-
spensando verbo Dei. Nam, quamvis imprimis de Episcopis ut Aposto-
lorum successoribus valet verbum: « Nos vero orationi et ministerio
verbi instantes erimus », tamen gravissimum illud munus maximopere
exercetur per Episcoporum in opere apostolico exsequendo coopera-
tores.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

637

In fine dictum etiam est de laicis, quorum auxilium maxime aesti-
mandum est, dummodo recte formentur et dociles sint: si autem, quod
non raro fit, deest bona formatio doctrinalis, timendum est ne magis
noceant quam faveant Ecclesiae.

Iam de auctoritate et oboedientia. Ignorari nequit factum doloro-
sum: videlicet hisce temporibus, post bellum ultimum mundanum, ha-
beri crisim quamdam auctoritatis; atque mirum non est eius repercus-
sionem etiam sentiri in Ecclesia eiusque artubus.

Quare ante omnia statuenda erant principia evangelica de auctori-
tate in Ecclesia, principia confirmata exemplo Domini Nostri, inde ab in-
fantia usque ad mortem. Statutis autem breviter principiis, dici placuit de
relatione inter praepositos et subditos; et memor illius « suum cuique »,
Commissio Theologica non sese limitavit ad exponenda officia subdi-
torum, sed etiam dixit de obligationibus praelatorum. Maxime enim
nocet auctoritati auctoritatis abusus, vel idea una cum auctoritate ac-
cepta iam data esse omnia praerequisita ad auctoritatis rectum et fru-
ctuosum exercitium.

In fine sermo est de opinione publica in Ecclesia. Mirum est quo-
modo pauca verba Pii Papae XII ad ephemeridum scriptores directa,
arrepta sint a nonnullis, qui secus verbis pontificiis non nimium aucto-
ritatis tribuunt, ad defendendam opinionem publicam, quae negat
distinctionem antiquam quidem, sed minime antiquatam et de novo
urgendam inter Ecclesiam docentem et discentem, ut non absque re
notavit Papa feliciter regnans.

3) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Lienart: Caput VII: De Ecclesiae magisterio. De hoc sche-
mate haec breviter observare vellem:

1) Cum Concilium Vaticanum I iam definivit quod, in magisterio
Ecclesiae, ad Supremum Pontificem spectat, mihi videtur quod sufficeret
decisiones anteactas et ab omnibus in Ecclesia acceptas, breviter me-
morare, et in praesenti schemate aperte profiteri quod, in magisterio
Ecclesiae, ad Episcopos spectat, una cum Summo Pontifice. Nunc agitur
enim de complenda definitione doctrinae de Magisterio Ecclesiae, cuius
prima pars iam professa est, tractando de secunda parte quae ei etiam
competit, ut doctrina nostra in toto suo complexu appareat.

2) Superflua et aliquo modo irritans mihi videtur instantia qua
recurrit semper in textu auctoritas Summi Pontificis quasi esset apud
nos dubia et quasi auctoritati Episcoporum in Ecclesia adversaretur.

638

SESSIO VII - ACTA

Melius esset et pro nobis et pro Orientalibus, si in lumine educeretur
quod in Ecclesia Collegium Episcoporum et Episcopi ipsi veram aucto-
ritatem habent una cum Summo Pontifice.

Exopto ergo ut textus huius capitis emendetur ita ut melius pateat
quod reapse continet.

Card. Frings: Ad caput VII quaeritur 1°, an sit necessarium, haec
omnia statuere in Concilio, quia fere omnia iam dicta sunt in Constitu-
tionibus vel Litteris Encyclicis vel allocutionibus Summorum Pontifi-
cum vel in enchiridiis dogmaticis et ex hoc iam habent magnam aucto-
ritatem. Cur omnia ista colligere in horrea Concilii? 2° quaeritur, an
bonum sit haec omnia pronuntiare et pauca tantum de Deo eiusque
magnitudine, bonitate, superabundantia et pauca de Iesu Christo Sal-
vatore nostro, qui nominatur quidem in prooemiis sed raro in ipsis
Schematibus.

Secundum meam humilem opinionem sufficeret dare definitionem
Ecclesiae, loqui de relatione inter Episcopos eorumque collegium et
Summum Pontificem, et loqui de relatione inter Ecclesiam et Statum.
Sed theologi nostri quasi sint introversi, circumferuntur semper circa
ideam Ecclesiae, eius essentiam, magisterium et obsequium ei de-
bitum.

Ad singula:

Ad N. 2: Loco « Quodsi Summi Pontifices... non posse » (pag. 5, 1
linn. 26-31) dicatur « Sententia in talibus actis a Summis Pontificibus
de re hactenus controversa data assensum religiosum expostulat, et
materia in hac sententia tractata nonnisi gravibus causis denuo inter
theologos in disputationem trahi potest ».

Loco « sub ipsius auctoritate » (pag. 6, 2 lin. 10) dicatur « non sine
eius auctoritate ».

Deleantur verba « eadem » (pag. 6, lin. 13) et « qua Romani Ponti-
ficis definitiones ex cathedra » (pag. 6, lin. 14 s.) et legatur « Synodi-
que ipsius definitiones gaudent infallibilitate », quia infallibilitas Con-
ciliorum Oecumenicorum nonnullis saeculis ante definitionem infallibi-
litatis Romani Pontificis erat de fide credenda.

Ad N. 3: Loco « quae in revelata assumpta est » (pag. 7, 3 lin. 10)
dicatur « inquantum cum revelatione cohaeret ».

Ad N. 5: Deleantur verba: « et docentur ut theologicae veritates

1 Cf. p. 623.

2 Cf. p. 623.

3 Cf. p. 624.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

639

et conclusiones ita certae ut opiniones eisdem contrariae, quamquam
haereticae dici nequeant, tamen aliam theologicam mereantur censu-
ram » (pag. 8, 4 linn. 35-38) et « et vel ipsius fidei periculo » (pag. 8,
lin. 39).

Ad N. 6: Loco « culturam » (pag. 9, 5 lin. 31) dicatur « vitam chri-
stianis virtutibus ornatam ».

Ad Caput VIII: Hic (sc. in fine N. 3) etiam locus videtur esse secun-
dum Mt. 18, 15-17 dicendi verbum contra denuntiationes anonymas
singulorum Christianorum, de quibus Dominus dicit hoc loco: « Si au-
tem peccaverit in te frater tuus, vade et corripe eum inter te et ipsum
solum. Si te audierit, lucratus eris fratrem tuum. Si autem te non audie-
rit, adhibe tecum adhuc unum vel duos, ut in ore duorum vel trium
testium stet omne verbum. Quod si non audierit eos, dic ecclesiae etc. ».

Dicatur etiam verbum de initiativa christiana fidelium colenda,
quia in Ecclesia non tantum timor debet regnare sed libertas filiorum
Dei, amor et magnanimitas.

Card. Ruffini: Pag. 6,° linn. 30-32: « Singulorum vero Episco-
porum de rebus fidei et morum authenticum magisterium, dum in
communione cum Apostolica Sede ceterisque catholicae Ecclesiae Epi-
scopis... ». Bene definiatur illa « communio » quia certe non sufficeret
communio caritatis.

Pag. 6 et pag. 7 : 7 «de oblecto magisterii authentici » ita clarius
— mea quidem sententia — diceretur:

Authentici magisterii Ecclesiae duplex est obiectum: directum,
seu primarium, et indirectum, seu secundarium. Obiectum directum
complectitur veritates formaliter revelatas, quae in deposito divinae
Revelationis continentur; depositum autem divinae Revelationis (pu-
blicae) morte ultimi Apostoli clausum est. Obiectum indirectum com-
prehendit omnes veritates quae non sunt formaliter revelatae, sed cum
veritatibus formaliter revelatis tam arcte coniunctae ut, si caderent vel
negarentur, etiam veritates formaliter revelatae corruerent; et sunt hae:

1. Conclusiones theologicae (quae trahuntur logice ex duabus
praemissis, quarum una est formaliter revelata;

2. Veritates ordinis naturalis cum veritatibus divinitus reve-
latis connexae;

3. Facta dogmatica, seu facta historica non revelata, quae cum
aliqua veritate revelata connectuntur (e. gr. vita Sanctorum qui canoni-
zantur).

4 Cf. p. 625.
s Cf. p. 625.

* Cf. p. 623.

7 Cf. pp. 623-624.

640

SESSIO VII - ACTA

Pag. 8, 8 ad 5, linn. 1-3: « Sua quoque in Ecclesia competit auctori-
tas doctrinalis theologis... ». Addo: quatenus sunt instrumenta (ratio-
nalia quidem) magisterii authentici Ecclesiae, cuius doctrinam tradunt
et expilcant.

Pag. 10, 9 lin. 30: « ... ut non facile se magistrum existimet ». Illud
adverbium « facile » omittendum puto, quia neminem, qui Episcopus
non sit, magistrum se habere unquam potest.

Adnotatio-. Aliquid dicendum esset de sensu fidelium, qui, si sit
communis, recte dici potest infallibilis infallibilitate passiva, et est
norma fidei. Is enim repercutit vel replicat (tamquam eco) quod ma-
gisterium legitimum Ecclesiae docere solet. Profecto authenticum ma-
gisterium Ecclesiae falleret si maior pars christifidelium erraret circa
fidem.

II Schema.

Pag. 3, 10 lin. 7: «... et male exercita potestate ». Omittenda censeo
verba « male exercita ».

Pag. 5, 11 lin. 29. Testimonium s. Pauli ad Ephesios, quod adducitur,
non congruit, quia Apostolus illis verbis exhortatur servos ut oboediant
« dominis carnalibus cum timore et tremore... ».

Pag. 6, 12 lin. 26: «... qui semper bonus est » si est sensus fidei om-
nium christifidelium vel saltem maioris partis, utique verum est, secus
potest esse « non bonus ».

Pag. 7, 13 lin. 22: « inconsulte ». Melius est omittere adverbium,
quia evidenter semper inconsultum est appellare ad opinionem publi-
cam ut decretorum Sacrae Hierarchiae mutatio obtineatur.

Card. Leger: De Ecclesiae Magisterio. Numerus 1. Propono ut se-
quens sententia addatur in fine primae paragraphi numeri primi: « Ideo,
indefectibilitas Magisterii authentici Ecclesiae rationem suam invenit in
indefectibilitate totius communitatis Ecclesiae a Deo promissa ».

Ratio est quia sententia illa clarius explicaret finem doni Magisterio
commissi.

Propono ut sequenti modo modificetur prima sententia paragraphi
secundae: «... Constituit Dominus authenticum Magisterium cui com-
missum est ut, deposito fidei integre servato, fideliter exposito et ab
omni errore immune semper praeservato, Evangelium, iuxta verba Do-
mini ipsius, praedicaretur omni creaturae (cf. Mare. XVI, 15) ».

8 Cf. p. 624.

9 Cf. p. 626.

10 Cf. p. 631.

.12

Cf. p. 633.
Cf. p. 633.
Cf. p. 634.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

641

Magisterium enim non proponi debet ut mere conservatio depositi
integri vel fidelitas, sed imprimis dici debet quod ut obiectum prima-
rium habet praedicationem Evangelii Christi. Magisterium non ostendi
debet ut organum mere securitatis sed primarie ut organum propheti-
cum, missionarium et diffusionis verborum salutis.

Numerus 2. Propono ut mutetur ordo paragraphorum numeri se-
cundi. Prima paragraphus remaneat ubi est; sed invertantur paragraphi
secunda et tertia. Ratio est quia, meo iudicio, melius est prius loqui
de magisterio authentico in genere et postea de casu particulari magi-
sterii infallibilis et irreformabilis. Etenim alius modus agendi locum
dat negligentiae pro magisterio authentico commune.

Illa mutatione procedatur cum paucis modificationibus in ipso
textu: nova paragraphus secunda sequentibus verbis incipiat: « Romani
Pontificis authentico Magisterio fidelis assensus praestandus est iuxta
mentem... etc. » et servetur idem textus usque ad lineam 31 paginae 5. 14

Substitutio quorumdam verborum proponitur quia verbum « as-
sensus » melius significat activitatem facultatum intellectualium quam
verbum « obsequium ». Et verbum « fidelis » melius convenit quia
ille assensus procedit a fide plus quam a religione.

Nova tertia paragraphus (quae in schemate est secunda) quasdam
sequentes modificationes recipiat: pagina 4, 115 a linea 28 usque ad li-
neam 30, dicatur: « Quod cum facit, cum nempe doctrinam de fide vel
moribus ab universa Ecclesia, pro summa sua Apostolica Auctoritate
tenendam ex cathedra definit, ipsius sententia... etc. ». Ratio est quia,
meo iudicio, melius est simul exprimere omnes conditiones requisi-
tas pro definitione de fide.

Item, pagina 6, 16 linea 6, verbum « fidelibus » substituatur verbo
« subditis » quia nimis iuridice sonat.

In eadem pagina, linea 9, sequentem formulationem propono: « Cum
vero corpus Episcopale in Oecumenico Concilio adunatur una cum
capite suo Summo Pontifice, numquam sine hoc capite, tunc Episcopi
fiunt pro universa Ecclesia... etc. ». Mea enim opinione, haec figura
corporis et capitis melius exprimit illud mysteriosum vinculum inter
episcopos et Romanum Pontificem eorumque solidaritatem in suprema
potestate exercenda.

Numerus 3. Pagina 7, 17 lineae 13 ad 16 noviter formulentur. Dicatur:
« Ideoque notandum est actiones humanas obiectum fieri magisterii

14 Cf. pp. 622-623. 16 Cf. p. 623.

16 Cf. p. 622. 17 Cf. p. 624.

642

SESSIO VII - ACTA

authentici in quantum adspectus ethicus et religiosus illarum conspi-
citur ». Ratio est quia hoc est motivum reale interventionis Magiste-
rii in actionibus humanis et etiam quia melior est formulatio serene
affirmativa quam illa sub forma expostulationis.

Numerus 5. Pagina 9, 18 lineae 5-6 tollantur, quia de hoc iam tractatur
in schemate de praevia censura librorum.

Numerus 7. Pagina 10, 19 linea 27, servetur formula linearum praece-
dentium et dicatur: « Ne tamen periculose fratres decipiantur, Sancta
Synodus... etc. ».

De auctoritate et oboedientia in Ecclesia. Optimum est praesens
schema de auctoritate et oboedientia.

Paucas sequentes observationes faciam.

Numerus 4. Pagina 6, 20 linea 37, propono ut addantur verba ipsa
Papae Pii XII, prolata in allocutione citata in notula decima. 21 Dicatur:
« Alia vero est opinio publica, quae deesse nequit in Ecclesia ne ali-
quid vitale eidem desit. Illa in ordine... etc. ».

Praeterea, quoad opinionem publicam, opportunum credo omnes
invitare ad fraternam caritatem immo ad iustitiam observandam in
disceptationibus. Ne fratres eiusdem Corporis sese condemnent. Dica-
tur quod, citra certitudinem veritatis, remanet amplissimus locus pro
libera opinione; quodque opinionem alterius impedire ipsam veritatem
subruit.

Card. Konig: De Ecclesiae Magisterio. Pag. 3, 22 lin. 5 legitur: « eam-
que (i. e. ecclesiam) per Spiritum Sanctum charismate indefectibilis
veritatis ditavit ». Videtur addendum esse, quando et in quibus cir-
cumstantiis ecclesiam hoc charismate gaudere, secus textus plus dice-
ret quam voluit dicere. Nam experientia teste ecclesia eiusque membra
non semper et in omnibus iam plenam et perfectam [cognitionem] de
divinitus revelatis possident; neque ea, quae revelata sunt, semper et in
omnibus perfecte distinguunt a cogitationibus mere humanis. Ideo meo
humili sensu in textu posset dici: « eam per Spiritum Sanctum cha-
rismate indefectibilis veritatis ditavit, quandocumque per suum ma-
gisterium ordinarium aut extraordinarium indicio definitivo absolute
obligante aliquid tamquam divinitus revelatum aut cum eo necessario
coniunctum, fidelibus tenendum imponit ».

Pag. 4, 23 lin. 5, textus loquitur de functione fidelium quoad fidem in-

18 Cf. p. 625. 21 Cf. p. 635.

10 Cf. p. 62 6 . 22 Cf. p. 621.

20 Cf. p. 634. 23 Cf. p. 622.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

643

contaminate servandam: « in fideles... ». Sed, nisi fallor, plus posset dici,
scilicet: Fideles adiuvante Spiritu Sancto non tantum verbum Dei ac-
cipiunt a pastoribus idque apte intelligunt, sed etiam, sub invigilantia
magisteri, historia teste, active ad dogma christianum evolvendum con-
ferre possunt et de facto contulerunt (v. g. De Assumptione Beatae
Mariae Virginis).

Pag. 4, 24 lin. 16 sermo est de deposito fidei, quod « semper eodem
sensu eademque sententia progressu temporis magis » explicandum est.
Desideratur, ut mihi videtur, horum verborum ulterior explicatio, quia
protestantes nobis obiciunt, illam maiorem explicationem dogmatis
« progressu temporis » sapere praxim modernisticam.

Pag. 4, lin. 30, exprimitur doctrina Vaticani I, scilicet Romanus
Pontifex, « cum pro suprema sua apostolica auctoritate ex cathedra lo-
quitur, ipsius sententia ex sese, non autem ex consensu fidelium vel alio-
rum episcoporum, infallibilis ideoque et irreformabilis est ». Humili-
ter proponam, ut Concilium Vaticanum II magis explicet, quid dicat
vel non dicat illud « ex sese ». Verbi gratia: Romanus Pontifex est ex
sese infallibilis, cum docet ex cathedra, quatenus est vicarium caput
ecclesiae et collegii episcopalis. Tali vel simili modo non paucae diffi-
cultates protestanticae refellerentur.

In pag. 4, lin. 34 habetur nota 12, quae invenitur in pag. 12 23 et
ibi optime asseritur definitiones ex cathedra non posse inopportune
evenire. Recte quidem. Attamen liceat animadvertere veritatem ali-
cuius definitionis et eius opportunitatem non possunt eadem lance
pensari. Opportunitas non est in « indivisibili », potest esse maior vel
minor. Ideo quaestio de possibilitate alicuius definitionis et quaestio de
opportunitate alicuius definitionis sunt distinguendae, sicuti Romani
Pontifices hucusque semper fecerunt. Sunt enim quidam hodie, qui
— ut mihi videtur non recte — putant ex possibilitate alicuius defi-
nitionis iam eo ipso sequi eius opportunitatem.

Pag. 5, 20 lin. 26, legitur textus: « Quodsi Summi Pontifices... » i.
d. « intellectus et voluntatis obsequium est praestandum » ( = linea 12
eiusdem paginae). De his inter catholicos disputari non potest. Atta-
men quaeri potest quomodo differat illud obsequium, ab alio obsequio
quo adhaeremus definitioni proprie dictae. Textus supponit Summum
Pontificem non loqui ex cathedra ideo talis declaratio non est irre-
formabilis, etsi libera disceptatio finienda est, non potest dici defini-

24 Cf. p. 622.
26 Cf. p. 627.
20 Cf. p. 623.

644

SESSIO VII - ACTA

tio peremptoria. Ideo expositio fiat clarior, ne omnes declarationes
Romanorum Pontificum considerentur practice uti definitiones ex ca-
thedra, etiam eae quae non tantum de iure sunt reformabiles sed de
facto interdum etiam reformandae.

Simile quid valet de pag. 6, 2 7 lin. 26.

Pag. 8, 28 linn. 30-40. Nescio utrum haec distinctio semper possibi-
lis est. Nam v. g. de interpretatione primorum capitum Geneseos alius
fuit sermo ante et post declarationem Pii XII.

De auctoritate et oboedientia in Ecclesia. Pag. 3, 2B linn. 16-18. Con-
cilium hic loquitur de legitima potestate omnis generis et in universo.
Distinctio et oppositio inter « scientiam et prudentiam etc. » ex una
parte et voluntatem Dei ex altera parte non videtur legitima. Voluntas
Dei enim, saltem in quibusdam casibus, alicuius potestatis legitimae,
hominem attingere potest per scientiam, prudentiam, aliasque qualita-
tes praepositorum, immo in potestatibus legitimis naturalibus aucto-
ritas, quae quidem ultimatim certe ex voluntate divina derivanda est,
semper mediata esse videtur per qualitates creatas praepositorum im-
mediatorum. Secus enim auctoritas legitima in ordine naturali tandem
aliquando fulciretur aliqua revelatione huius voluntatis divinae.

Pag. 4, 30 lin. 21. Recte in textu enumerantur errores possibiles eo-
rum, qui tenentur oboedire potestati ecclesiasticae. Sed nihil noceret
si etiam sermo fieret de erroribus, qui inveniri possunt apud eos, qui
potestatem habentes in ecclesia falsam sequuntur interpretationem pro-
priae potestatis in praxi. Ita ex aequo recenserentur errores sibi op-
positi.

Card. Dopfner: Ad Caput VII: De Ecclesiae Magisterio. Schema
propositum synthesina continet doctrinae, quam Ecclesia de natura mu-
neris docendi sibi ipsi a Christo Institutore suo commissi tradit. Clara,
perspicua, compaginata propositio huius doctrinae omnem laudem me-
retur. Nullam habeo difficultatem admittendi omnia, quae dicuntur, cum
sint verissima. Nihilominus puto quod quaedam adhuc immutari de-
bent, antequam definitive Concilio proponantur.

Ratio est haec: Multi homines hodie sincero studio veritatem quae-
runt, ut pessimismum, desperationem, minas potentiarum Statuum to-
talitarium effugiant et verum sensum ac finem suae vitae inveniant. Sed
tot et tantis falsis promissis ex parte auctoritatum, factionum, propa-
gandae oeconomicae — uno verbo: a tot falsis prophetis decepti, etiam
doctrinae Catholicae Ecclesiae cum critica quadam valde irritabili oc-

27 Cf. p. 623.

Cf. pp. 624-625.

29 Cf. pp. 631-632.

30 Cf. p. 632.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

645

currunt. Etiam multi catholici diversis dubiis torquentur, Quae omnia
valent etiam et speciali quodam modo relate ad magisterium Ecclesiae.
Etiam hic (plus minusve conscii) anxii sunt, ne potestatis a Christo Ec-
clesiae traditae usus sub praetextu tuendae veritatis ad fines humanos
assequendos applicetur, ut puta v. gr. ad « dominandum in cleris »
(c£. I Petr. 5, 3). Certe haec anxietas irrationalis aliquoties est, in ipsa
natura magisterii non fundatur, et potius ex adiunctis historiae novis-
simae provenit. Sed uti factum realissimum a nobis perspici debet, cui
remedia afferre volumus per Concilium. In tali condicione quod mate-
riam Schematis attinet, non iuvare videtur, simpliciter ea de novo abso-
lute et rigorose inculcare, quae iam de auctoritate magisterii clare et
definitive declarata sunt a Vaticano I et a magisterio ordinario.

Potius exspectatur paterna et pastoralis explicatio, quomodo haec
tam alta et gravis potestas docendi cum tota natura Ecclesiae eiusque
salutari fine cohaereat et ad ipsissimum bonum hominum sive catho-
licorum sive non-catholicorum directe et efficaciter inserviat. Ita arctius
et pressius satisfieret etiam intentioni a Summo Pontifice Concilio prae-
stitutae, quae scii, est vita Ecclesiae instauranda atque respectu neces-
sitatum temporis praesentis fovenda et via fratribus separatis ad me-
liorem intellectum ac aestimationem doctrinae catholicae sternenda. Si
contigerit doctrinam catholicam de magisterio Ecclesiae, prout a Vati-
cano I proponi incoepta est, integrare et maxime quoad suam vim
salutarem in sua cohaerentia cum oeconomia salutis qua tali hominibus
proponere, difficultatesque dispergere et anxietates, quae contra id mo-
ventur, Concilium maximum effectum et fructum in fundamentali hoc
capite habebit.

Schema propositum iam optimas ansas praebet, sed, uti videtur,
perfici adhuc potest. Et quidem non sunt mutandae doctrinae, sed ut
ita dicam, aliter ponendi accentus. Volo subito dare exempla, quibus
res melius intelligatur:

Ad n. 1 (pag. 3 31 sq.): Aliquantulum neglectum esse videtur id,
quod debet esse primum officii magisterio a Christo instituto compe-
tentis, nempe annuntiatio ipsius praeconii salutaris (kerygma), quod
ad regnum Dei in hominibus erigendum et salutem audientium pri-
marie dirigitur. Finis principalis magisterii est ergo annuntiare evan-
gelium, ut homines audiant verbum Dei, quo percepto poenitentiam
agant et credant ad suam salutem. Omnes aliae functiones magisterii,
scii, quae sunt: custodire, exponere, ab errore praeservare depositum
fidei, ad illum finem ordinantur eique subiiciuntur. Desideratur, ut

Cf, p. 621,

646

SESSIO VII - ACTA

hic aspectus fortius adhuc enucleetur, quia ita institutio benefica ma-
gisterii in Ecclesia omnibus, maxime etiam fratribus separatis, facilius
innotescet.

Ad n. 2 (pagg. 4-6 32 ): In hoc numero, primo loco veritates de ma-
gisterio Romani Pontificis, quae iam in Vaticano I et in documentis
magisterii ordinarii ample et definite tractatae sunt, expanduntur. Cum
vero magisterium infallibile (vel etiam ordinarium authenticum non-
infallibile) Romani Pontificis ad illa pertinet capita, quae maiores
creant fratribus dissidentibus difficultates, hac in re peculiaris explica-
tio ad eosdem directa desideraretur. Monstranda esset connexio magi-
sterii Pontificis cum tota structura et missione Ecclesiae a Christo vo-
lita (uti etiam patet ex votis pag. 15 33 sub littera a citatis). Ad tali scopo
satisfaciendum fortasse iterum retrogredi debet ad munus et officium,
quod collegium Apostolorum qua tale et in hoc ipso Petrum habuit; 31
deinde monstretur, quomodo corpus episcopale hoc officium exercere
continuat, ordinario modo et extraordinario, et quomodo magisterium
Petro commissum, a Romanis Pontificibus continuandum, totum quan-
tum in unicum Ecclesiae commune bonum et non sine relatione ad
alios Episcopos inserviat. Certa et firma fide quidem credimus, quod
hoc magisterium in se stat et a Christo immediate Summis Pontificibus
traditum est nec ullum assensum aliorum episcoporum vel fidelium ad
suum validum exercitium requirit; tamen suspicationi cuidam occur-
rendum est, quae apud dissidentes late diffunditur, ac si Summus Pon-
tifex pro suo arbitratu et prout libet definitiones cathedrales prodere
posset. Unde explicite etiam dicatur, quod Romanus Pontifex « pro
officio suo et rei gravitate, tenetur media apta adhibere ad veritatem
rite indagandam et apte enuntiandam » (cf. Notam 13!), quamvis de
huic obligationi satisfacendo nullo subsit humano iudicio.

Ad eundem numerum, lin. 11-14 et 26-31: Hic natura assensus
magisterio ordinario debiti declaratur, secundum ea, quae iam docen-
tur praesertim in Encyclica Humani Generis. Ut autem votis in pag. 15, 35
sub littera b positis plene satisfiat, declaratio addatur de problematibus,

32 Cf. pp. 622-623,

33 Cf. p. 629.

34 Multa quidem bene dicta sunt in n. 1; sed nexus pressius evolvatur: nam
in Schemate post incisum de Apostolis nimis abstracte et absolute poni videtur
existentia magisterii (pag. 3, lin. 27); et postea in initio n. 2 Romanus Pontifex
ut primarium subiectum huius magisterii iterum nimis absolute et inconnexe in-
troducitur.

35 Cf. p. 629.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

647

quae ex usitata doctrina de auctoritate magisterii ordinarii non-infalli-
bilis faciliter oriuntur. Sunt imprimis haec:

1) Qualis est natura obsequii intellectus et voluntatis interni et
religiosi, ubi sententiae propositae de se irreformabiles non sunt?

2) Quomodo est procedendum, si in talibus sententiis dubia oriun-
tur ex novis quaestionibus et argumentis allatis?

Uti iam alia in disceptatione ad idem problema dixi, pro solutione
exemplum sumi potest ex facto Commatis Ioannei (cf. Denz. 2198).

Uti ex Responso a S. Officio die 2 iunii 1927 dato patet, Ecclesiam
etiamsi in casu disceptatio alicuius doctrinae propter sententiam a ma-
gisterio non-infallibili propositam non sit amplius libera, non velle im-
pedire pleniorem rei investigationem; immo occurrere posse casum in
quo tandem aliquando permittitur auctoribus proponere sententiam
contrariam, dummodo hoc faciant debita moderatione ac temperantia
et parati sint stare iudicio Ecclesiae. In hoc sensu additio alicuius ulte-
rioris declarationis' in nostro Schemate valde desideranda est.

Ad pag. 15, 1,8 votum sub litt. a relatum Pont. Univ. Gregorianae:
De infallibilitate Ecclesiae credentis omissum esse videtur verbum expres-
sum in Constitutione poni. Valde iuvaret ad complendam totam visio-
nem magisterii inserere adhuc paragraphum de hoc. Nam res enucleata
est iam a multis clarissimis theologis: Scheeben, Franzelin, Newman;
insuper multum inserviret ad rectam notionem theologicam de Lai-
catu, quem dicunt, efformandam.

Finaliter proposita sit brevis quaedam nota terminologica. Notio
populi saepe (ita etiam in 1 Capite Constitutionis « De Ecclesia ») adhi-
betur de toto et integro coetu redemptorum (« populus Dei »). Unde
minus apte adhibetur in connexu, ubi solummodo pars huius populi,
scii, qui sunt recipientes doctrinam magisterii, significatur. Conse-
quenter fortasse in capite nostro simpliciter dicatur « fideles », ubi
convenerit.

Elis animadversionibus factis, Schema ulteriori diligenti cuidam
elaborationi subiiciendum esse censeo.

Ad Caput VIII: De auctoritate et oboedientia in Ecclesia. Schema
propositum bene et optime est elaboratum. Momentum et gravitatem
auctoritatis in Ecclesia existentis aperte et fortiter demonstrat. Sed
insimul limites, qui ex natura rei et ordinatione Christi contra malum
usum potestatis positi sunt, clarissimam in lucem ponit, quod maxime
elucet ex pag. 5, 37 linn. 4-25 et lin. 33, pag. 6, 38 lin. 3, diligentissime
compositis. Unde Schema uti iacet, admitti posse mihi videtur.

30 Cf. p. 629.

37 Cf. pp. 632-633.

38 Cf. p. 633.

648

SESSIO VII - ACTA

Caici. Browne: De Ecclesiae Magisterio, a) In pag. 4, 39 par. 2,
linn. 18-23, aliquid addendum esset quo salvaretur simplex veritas phra-
seos « Charisma veritatis certum... in Ecclesia possident Romanus
Pontifex... ceterique Episcopi omnes qui in locum succedunt Aposto-
lorum ». Hoc non esset universaliter verum v, g. si vox omnes sumatur
distributive pro singulis.

b) Idem, aliqua saltem ratione, videtur dicendum de pag. 6, 40 li-
neis 30-36.

c) In pag. 8, 41 lineis 30-40, claritas expressionis videtur deficere
etsi doctrina bona sit.

De auctoritate et oboedientia in Ecclesia. Item in pag. 5, 42 lineis
17-19, nimis universaliter ponitur obligatio audiendi mentem subdi-
torum: inserenda essent verba quando opportunum est vel aliquid ana-
logum..

4) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Micara: Placet.

Card. Pizzardo: Placet.

Card. Aloisi Masella: Placet.

Card. Ferretto: Placet.

Card. Lienart: Caput VII placet iuxta modum: secundum quod
exposui 1 et ratione habita de animadversionibus a Patribus factis.

Placet Caput VIII.

Card. Tappouni: Placet iuxta modum: i. e. secundum animad-
versiones Em. mi Cardinalis Lienart.

Card. Copello: Placet.

Card. McGuigan: Placet, iuxta suggestiones Card. Ruffini, Leger
et Browne.

Card. Frings: Primum schema placet iuxta modum. 2 Secundum
placet.

39 Cf. p. 622.

40 Cf. p. 623.

41 Cf. pp. 624-625.

42 Cf. p. 633.

1 Cf. pp. 637-638.

3 Cf. pp. 638-639.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

649

Card. Ruffini: Placet iuxta modum. 3

Card. Siri: Placet. Textus ameliorari potest rationem habendo
suggestionum et expostulationum Cardd. Browne, Ruffini, Konig.

Card. McIntyre: Pars secunda, Caput VII: Placet iuxta modum.
Doctrina de Ecclesiae Magisterio in docendo potentiam magnam habet.
Haec potentia cum vi, simplicitate et claritate non satis docetur in
genere.

Summarium in hoc schemate efficaciam magnam habere potest si con-
densetur in principium breve et logicum quod est in lingua simplici
perspicuaque et vim habeat. Hoc principium ab hominibus educatio-
nis communis intelligi debet.

Si tale prooemium annalibus editis Concilii inire posset, magnum
medium effectum mentibus hominum communium dabitur. Commen-
tarium Em.mi Card. Ruffini mihi placet etiam cum Card. Konig.

Hoc principium debet esse perspicuum et simplex.

Card. Quiroga y Palacios: Placet iuxta modum: ad mentem
Em. morum Relatoris, Ruffini et Browne. Exponatur doctrina haec
maxima cum caritate, sed maxima etiam cum claritate ut in schemate.

Card. Leger: Placet iuxta modum: 4 attentis iis quae dicta sunt ab
Em.mis Lienart, Frings, Konig, Dopfner, Browne.

Insistatur de rationibus cur Deus ditavit suam Ecclesiam tanto
privilegio: i. e. exprimere voluntatem Patris, qui vult salvare omnes
homines.

Card. Montini: Placet iuxta modum: Schema de Ecclesiae Magi-
sterio laudandum ac adprobatione dignum certissime est, etsi non nova
— sed nova ratione — exponat. Quaedam, maioris optarem claritatis
causa, audeo scripto tradere. Unam tantum suggestionem mihi quoque
liceat proferre: pagina 8, 5 par. 5, post lineam 19: laus addatur bonis ac
excultis theologis et exhortatio in ipsorum munus assidue exercendum;
eorumdem enim ingenio et studio veritatis revelatae inquisitio, expositio
et defensio proficiunt atque ecclesiastico magisterio valde inserviunt.

Item: quoad II Schema meum libenter exprimo suffragium.

Mallem tamen non tantum iuridice haec omnia de auctoritate et de
oboedientia exponi, sed etiam parenetico quodam spiritu, atque vellem

3 Cf. pp. 639-640.

4 Cf. pp. 640-642.

6 Cf. p. 624.

650

SESSIO VII - ACTA

cum oboedientia dilectionem erga Superiorem et precandi pro eodem
officium commendari.

Schema de Ecclesiae Magisterio laudandum ac adprobatione dignum
videtur.

Quo tamen magis pateat unitas ac indivisibilitas Magisterii eccle-
siastici opportunum mihi videtur quaedam verba inserere, pag. 4, 5 post
lineam 23 et ante lineam 24, ut sequitur:

Magisterium hoc quamvis a pluribus personis vel organis exerceatur,
sive a singulis Pastoribus per orbem dispersis et in communione cum
Romano Pontifice, sive collegialiter ab iisdem in Concilio universali
coadunatis, sive personaliter ab ipso Romano Pontifice tamquam suc-
cessore Petri Apostoli et capite Collegii Episcoporum, semper unum
et indivisibile est; ab uno enim Christo Domino constitutum est, Eius-
demque auctoritatem repraesentat, et ab uno Spiritu veritatis assistitur
ut in exercendo munere Illius veritatem doceat. Nulla ergo inter legi-
timos Pastores et Doctores eiusdem Ecclesiae Christi divisio interce-
dere debet, sed omnes in hoc concurrunt ut, sua quisque proferens,
unius eiusdemque Magistri thesauros veritatis fideli populo proponat.

Et pariter, maioris claritatis gratia, eadem pagina 4, linea 35, dicen-
dum esse videtur:

Tunc enim Romanus Pontifex, etsi propria auctoritate doceat, sibi
qua successori Petri et immediate a Christo collata, non tamen suam
privatam sententiam proponit, sed tamquam universalis Ecclesiae Pa-
stor et Doctor et Collegii Episcoporum Caput, divinam revelationem
exponit vel tuetur.

Pagina autem 8, 6 7 paragrapho 5, post lineam 19, laus addatur bonis
ac excultis theologis et exhortatio in ipsorum munus assidue exercen-
dum: eorum enim ingenio et studio veritatis revelatae inquisitio, ex-
positio et defensio proficiunt atque ecclesiastico magisterio valde in-
serviunt.

Card. Giobbe: Placet.

Card. Cento: Placent optima schemata, certius tamen quod Em.mus
Relator thesaurizabit suggestiones Eminentissimorum suorum Fratrum
ad ea etiam melius perficienda.

Card. Garibi y Rivera: Placet.

6 Cf. p. 622.

7 Cf. p. 624.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

651

Card. Godfrey: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Rela-
toris et Em.morum Card. Lienart, Ruffini, Konig, Dopfner, Browne.

Card. Confalonieri: Placet. Quantum fieri potest perficiatur.

Card. Ricfiaud: Placet iuxta modum Caput VII, attenta vigilan-
tia circa n. 5, in pag. 8, 8 de munere et auctoritate theologorum. Fa-
cile sacerdotes, quia docent in Universitate vel in Seminario vel quia
scribunt frequenter in ephemeride ecclesiastica sese decorant nimis
manifeste titulo theologorum. Tunc in opinionem exercent aliquando
influxum satis audacem ad quasdam innovationes declarandas aut ac-
cusationes severiores proferendas. Non raro erga Hierarchiam sese per-
mittunt quaedam iudicia absque plena reverentia. Ergo respectu mune-
ris theologorum videtur Concilium potius moderationem aliquam con-
sulere, salvo tamen iure laudabilis inquisitionis scientificae quae inter
doctos debet remanere.

Placet Cap. VIII ut valde opportunum.

Card. Konig: Placet, cf. folium adnexum. 9

Card. Dopfner: Placet iuxta modum: ratione habita de eis, quae
dicta sunt a Cardd. Lienart, Leger, Montini, Konig, Browne, et de eis,
quae in folio adnexo scripsi. 10

Card. Marella: Utrumque schema valde placet ad mentem Em.mi
Relatoris, tamen introducantur ad claritatem aliquae immutationes et
additamenta a Patribus optime proposita.

Card. TragliA: Placet, perpendantur tamen quae dicta sunt ab
Em.mis Cardd. Ruffini, Browne et Richaud.

Card. Alfrink: Placet iuxta modum: ad mentem Cardd. Lienart,
Frings, Ruffini quoad infallibilitatem Ecclesiae in credendo, Leger,
Konig, Dopfner.

Card. Santos: Placet, habita etiam ratione eorum quae Em.mi
Cardd. Ruffini et Browne observarunt.

Card. Ritter: Placet iuxta modum: i. e. secundum observationes
factas ab Eminentissimis Lienart, Frings, Dopfner, Konig. Etiam iuxta
opinionem expressam ab Em.mo Card. Mclntyre.

Card. Coussa: Placet.

8 Cf. p. 624.

9 Cf. pp. 642-644.

10 Cf. pp. 644-647.

652

SESSIO VII - ACTA

Card. Silva Henriquez : 11 Placet iuxta modum: secundum ani-
madversiones quas propono.

« De Ecclesiae Magisterio », Caput VII: Placet iuxta modum.

Pag. 3, 12 lin. 18: Optime magisterium primo loco Collegio apostolo-
rum traditum demonstratur.

Pag. 4, 13 lin. 24: Textus nimis insistit in praerogativis R. Pontificis,
iam aliunde bene cognitis.

Pag. 5, 14 lin. 6: Idem dicendum videtur ac in numero praecedenti.

Pag. 6, 15 lin. 36: Deest mentio infallibilitatis passivae. Desiderare-
tur quoque ut monitio Pastoribus insereretur ut ad motus Spiritus
Sancti in populo christiano sedulo attendant; sunt quippe vitae Eccle-
siae signa validissima.

Pag. 7, 16 lin. 33: Optandum est ut verba « non sine Spiritus Sancti
adiutorio » omittantur. Res enim aut certa ideoque innecessarie insi-
stendum, aut nimis suadet.

Pag. 8, 17 lin. 40: Opportune aliquid diceretur de auctoritate Patrum,
sanctorum nec non mysticorum auctorum.

Pag. 8, lin. 7: Aliquid dicatur de fovenda investigatione theolo-
gica.

Pag. 9, 18 lin. 37: Oratio revidenda est ne ambiguitati indulgeatur.

Pag. 10, 19 lin. 27: Videtur inserendus novus titulus: «De erro-
ribus praecavendis ». Et aperte dicatur nemini licere nisi solo magiste-
rio aliquem christifidelem damnare.

«De auctoritate et oboedientia in Ecclesia», Caput VIII: Placet
iuxta modum.

Pag. 3, 20 lin. 2: Post verbum « custodiendae » addatur « ac propa-
gandae ».

Pag. 3, lin. 15: Post verbum « et » inserendum « etsi scientiam,
prudentiam aliasque plurimas virtutes requirat, vim obligandi ex volun-
tate Dei habet ». Sic non excluditur utilitas virtutum in superiore.

Pag. 4, 21 lin. 21: Antequam errores referantur oporteret alte edicere
finem oboedientiae esse conformitatem ad Christum attingere per or-
gana in evangelio stabilita: « qui vos audit, Me audit ».

11 Septimae Congregationi non interfuit.

12 Cf. p. 621.

13 Cf. p. 622.

14 Cf. p. 622.

18 Cf. p. 623.

10 Cf. p. 624.

Cf. p. 625.
Cf. p. 625.
Cf. p. 626.
Cf. p. 631.
Cf. p. 632.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

653

Pag. 5, 22 lin. 20: Verbum « etiam » post « sciant » transferatur.

Pag. 5, lin. 30: Textus Eph. 5, 6 omittendus est, quippe ad servos
ab Apostolo directus, non ad filios Patris qua tales.

Pag. 6, 23 lin. 10: Textus nimis durus ac restrictivus videtur. Lin. 17
saltem complenda sic: post verbum « quae » addendum « talis naturae
esset ut »...

Card. Suenens: Placet iuxta modum: in votis Cardinalium Lie-
nart, Montini, Konig, Dopfner.

Card. Ottaviani: Ego non debeo dare suffragium, quia Relator
non dat suffragium; tantum volo declarare quod multa bona, quae di-
cta sunt, habebuntur prae oculis in redactione definitiva. Tamen insi-
sto in hoc quod si aliquando quaedam proposita sunt, quae forsan su-
perflua videntur post praecedentes declarationes Conciliorum, prae-
sertim Vaticani I, debeo dicere quod post Vaticanum I centum anni
transierunt et vos scitis quot errores, quot malae interpretationes circa,
praesertim, auctoritatem Summi Pontificis, auctoritatem Episcoporum
et relationem inter auctoritatem theologorum et magisterium authen-
ticum Episcoporum et Summi Pontificis; vos scitis quot impetus
acti sunt contra vim Encyclicarum Romanorum Pontificum et talia
huiusmodi. Igitur debebant quaedam poni in aperto, ut regulae me-
lius darentur: ceterum multae res discussae fuerunt in ipsa Commis-
sione. Certo meliorabuntur istae duae constitutiones, attentis omnibus
iis, quae dicta sunt. Ceterum non omnia possunt semper recipi, quia
non habent considerationem illorum errorum, qui pervagantur nostris
temporibus. 24

Card. Di Jorio: Placet, in voto Em.mi Card. Browne.

Card. Larraona: Placet utrumque caput: ea perpendantur quae
a Patribus exposita ponderate fuerunt et debita eorum ratio habeatur.

Card. Bea: Placet utrumque schema; attentis iis quae observa-
verunt Em.mi Card. Frings, Leger, Konig, Dopfner et Browne, ma-
xime de munere principali annuntiationis, et de tono magis paterno;
magis exponatur magnitudo beneficii quod Deus hominibus Magisterio
instituto dedit.

Card. Browne: Placet iuxta modum: attentis paucis quae scripto
trado 2S et attentis observationibus Em. morum Cardd. Ruffini et Dopf-

22 Cf. p. 633.

23 Cf. p. 633.

24 Textus transcriptus est ex taeniola magnetica.

25 Cf. p. 648.

654

SESSIO VII - ACTA

ner, et explicata difficultate proposita ab Em.mo Card. Konig de va-
rietate assensuum praestitorum dictis Romani Pontificis.

Card. Albareda: Utrumque schema placet.

Beat. Gori: Placet.

Beat. Cheikho: Placet.

Exc. 0’Connor: Placet, iuxta animadversiones Em.mi Relatoris
et ea quae dixi et quae scripta sunt in folio adnexo.

Animadvertere vellem circa « opinionem publicam » in Ecclesia, de
qua mentio fit in fine capitis octavi, rem agitari magni momenti.

Etenim, nostris diebus, magistratus ceteraeque auctoritates civiles,
et etiam coetus, ad varias confessiones religiosas pertinentes, magis at-
tendunt ad opiniones publicas, quas catholici — praesertim in usu
instrumentorum communicationis socialis — manifestant, quam ad in-
teriorem fidei sensum.

Minime ergo sufficit erroneas opiniones publicas in Ecclesia, cum
oriuntur, emendare.

Necessarium potius est pro Ecclesiae bono atque progressu ut fideles
apte ac continuo instituantur ad publicas opiniones ita struendas ut
fides et mores necnon docilitas et amor erga Ecclesiam perpetuo mani-
festentur.

Exc. Ujcic: Placet iuxta modum: cum observationibus Card. Ruf-
fini et Card. Konig.

Adhaereo eis, quae dixit Card. Ruffini de magisterio authentico;
sed si magni aestimatur « sensus fidelium », etiam benevola cogitatio
de munere doctorum, quod bene observavit Card. Montini, Etenim
ipsae Congregationes subinde respondent: consulantur probati auctores.

Exc. Antezana y Rojas: Placet iuxta modum utrumque schema.
Secundum observationes Em. morum Ruffini, Leger, Konig, Montini,
Browne et aliorum Patrum.

Exc. Beras: Placet. Elabeantur tamen prae oculis ea quae dixe-
runt Em.mi Patres ita ut clarius appareat textus.

Exc. Cooray; Placet. Perpensis tamen observationibus Patrum.

Velim etiam hoc notare: quandocumque quaestio est de Episcopis,
melius mihi videtur evitari expressio sub auctoritate Romani Pontifi-
cis (prout habetur in cap. VII, pag. 6, 26 lin. 10), et potius dicere « sub

26 Cf. p. 623.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA

655

regimine », cum auctoritas Episcoporum, in quantum sunt Apostolorum
successores, sit directa a Deo.

Exc. McKeefry: Placet iuxta modum: et voto Em.mi Card. Bea
assentio.

Exc. Lefebvre: Placet. Attendatur dictis Em.morum Cardd. Ruf-
fini, Konig, Browne et Exc.mi 0’Connor. Praesentatio fiat magis pa-
storalis.

Exc. Alter: Placet iuxta modum: attentis animadversionibus
Em.morum Cardd. Lienart et Frings et emendatione quadam ab Em.mo
Card. Rudini proposita. Ad mentem etiam Em.morum Cardd. Konig,
Bea et Dopfner schema placet iuxta ea quae dicta sunt.

Exc. Graner: Placet iuxta modum: attentis observationibus fa-
ctis ab Em.mis Cardd. Lienart, Rudini, Konig et Browne.

Exc. Hurley: Placet iuxta modum: i. e. ad mentem Em.morum
Cardinalium Lienart, Frings, Leger, Konig, Dopfner et Alfrink.

Exc. Perrin: Placet iuxta modum: ratione habita animadversio-
num ab Em.mis Lienart, Frings, Rudini, Konig, Dopfner et Browne
factarum.

Exc. Seper: Placet iuxta modum: ratio habeatur de iis quae pro-
posita sunt ab Em.mis Card. Lienart, Frings et Konig.

Exc. Bazin: Placet, habita tamen ratione animadversionum Cardd.
Rudini et Browne.

Exc. Bernard: Placet. Attendatur attamen observationibus a Pa-
tribus factis.

Exc. Rakotomalala: Placet.

Exc. Ngo-dinh-Thuc: Placet.

Exc. Verwimp : Placet iuxta modum: attentis observationibus fa-
ctis ab Em.mis Dominis Lienart, Frings, Konig et Browne.

Exc. Jelmini: Placet.

Exc. Suhr: Placet iuxta modum: iuxta observationes Em.morum
Patrum.

Exc. Scharmach: Placet.

Rev. Gut: Placet iuxta modum: ratione habita observationum a
Patribus sapientissime factis.

656

SESSIO VII - ACTA

Rev. Sepinski: Placet utrumque schema in voto Em.morum Car-
dinalium Ruffini et Browne. Animadversiones aliquas scripto trado.

Caput VII: De Ecclesiae Magisterio. Schema mihi valde placet;
nihil excipiendum habeo.

Ad pag. 4, 27 lin. 22: dicerem: « coetusque (vel “ corpus ”) omnium
Episcoporum », loco « ceterique Episcopi omnes ».

Ad pag. 5, 28 lin. 35: correctius reputo dicere: « officium et ius com-
petunt ».

Ad pag. 6, 29 linn. 19-21: dicerem: « verum etiam cum in sua quis-
que dioecesi authentice docentes, una cum Romano Pontifice... ».

Ad pag. 7, 80 linn, 9-10: correctius reputo dicere: « munus et ius
illi competunt ».

Ad pag. 7, lin. 10: proponerem ut incisum « quae in revelata as-
sumpta est » deleatur.

Ratio est quia:

a) Hoc incisum de se non est necessarium ad doctrinam rite
declarandam;

b) Deinde, prout hic iacet, videtur potestatem magisterii quo-
dammodo limitare ac si magisterio solummodo competeret potestas
interpretandi illam tantum partem legis naturalis quae in lege revelata
assumpta est.

Ad pag. 10, 31 lin. 1: correctius scribatur: «cooperari tenentur».

Caput VIII: De auctoritate et oboedientia in Ecclesia. Ad pag. 3, 82
lin. 32 - pag. 4, 33 lin. 1: forsitan melius esset dicere: « humile servitium
fratribus praestitum ».

Ad pag. 4, lin. 14: praeferrem verbum « protenditur » loco « por-
tenditur ».

Ad pag. 4, lin. 32: clarius dicatur: « nisi praepositi, causa cum
subditis discussa, in idem... ».

Ad pag. 6, 34 linn. 28-29: dicatur: « nihil aliud est nisi consensus fide-
lium ».

Ad pag. 6, lin. 31: sic interpunctio fiat: «qui, dum eidem magi-
sterio assistit in catholica doctrina proponenda, idem etc. ».

Rev. Janssens: Placet.

27 Cf. p. 622.

28 Cf. p. 623.

29 Cf. p. 623.

30 Cf. p. 624.

31 Cf. p. 625.
52 Cf. p. 632.

33 Cf. p. 632.

34 Cf. p. 633.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

657

XIII

DE ECCLESIA

DE LIBERTATE RELIGIOSA

(Septima et Octava Congregatio: 19-20 iunii 1962)

1) SCHEMATA PROPOSITA A COMMISSIONE THEOLOGICA
ET A SECRETARIATU AD CHRISTIANORUM UNITATEM FOVENDAM

DE ECCLESIA
Pars secunda

Caput IX

DE RELATIONIBUS INTER ECCLESIAM ET STATUM
NECNON DE TOLERANTIA RELIGIOSA

1. [Principium: Distinctio inter Ecclesiam et Societatem civilem , et
subordinatio finis Civitatis fini Ecclesiae ] . Homo a Deo destinatus ad finem
supernaturalem indiget tum Ecclesia, tum Societate civili ad plenam per-
fectionem assequendam. Dum autem Societati civili, cui homo adscribitur
vi indolis suae socialis, competit, ut bonis terrenis intenta, finem assequa-
tur illum, quo cives hisce in terris « quietam et tranquillam vitam » peragere
queant (cf. I Tim. 2, 2): Ecclesia, cui homo incorporetur necesse est vi
supernaturalis suae vocationis, a Deo condita est ut, semper magis ac magis
sese extendendo, doctrina, sacramentis, oratione et legibus fideles conducat
ad finem sempiternum. 1 Utraque haec societas ditata est facultatibus ad
propriam cuiusque missionem rite explendam necessariis; utraque quoque
perfecta est, id est in suo ordine suprema ideoque alii non subiecta, in-
structa potestate legifera, iudiciaria et exsecutiva. 2 Quae distinctio utrius-
que civitatis, ut constans docet traditio, verbis Domini innuitur: « Reddite
ergo quae sunt Caesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo » {Mt. 22, 21).

Cum vero ambae societates potestates suas exerceant erga easdem per-
sonas neque raro circa eadem obiecta, sese inter se negligere non possunt,
immo harmonice procedant omnino oportet, ut haud minus ipsae prosperent
quam sodales communes. 3

Sacra Synodus, docere intendens quaenam relationes inter utramque po-
testatem ex natura utriusque vigere debeant, imprimis statuit firmiter esse
tenendum tam Ecclesiam quam Societatem civilem constitutas esse ad ho-
minis utilitatem; 4 temporalem autem felicitatem, quam Potestas civilis cu-
rare debet, homini nihil valere si perdat animam suam (cf. Mt. 16, 26; Mc.

658

SESSIO VII - ACTA

8, 36; Lc. 9, 25). Quare finem Societatis civilis numquam esse appetendum
excluso vel laeso fine ultimo: 5 salute videlicet aeterna.

2. [De potestate Ecclesiae eius que limitibus, et de officiis Ecclesiae erga
Potestatem civilem']. Cum igitur Ecclesiae potestas sese extendat ad omnia
quibus ab hominibus salus aeterna attingitur; ea vero quae tantum ad feli-
citatem temporalem pertinent sub auctoritate civili ut talia posita sint: id-
circo Ecclesia temporalia non curat nisi quatenus ad finem supernaturalem
ordinentur. In his vero quae tam ad Ecclesiae quam ad Civitatis finem ordi-
nantur, ut sunt matrimonium, puerorum educatio et alia huiusmodi, sic
iura Potestatis civilis exerceantur, ut, iudicio Ecclesiae, bona superiora or-
dinis supernaturalis detrimentum non patiantur. In aliis vero temporalibus
quae, salva lege divina, variis modis recte obtineri vel fieri possunt, Eccle-
sia nullo modo sese immiscet. Custos iuris sui, observantissima alieni, non
ad se putat Ecclesia pertinere, quae maxime forma civitatis placeat, quibus
institutis res christianarum gentium civilis geratur: ex variisque reipubli-
cae generibus nullum non probat, dum religio morumque disciplina salva
sit. 0 Sicut enim suae libertati Ecclesiae non renuntiat, sic non impedit quo-
minus Potestas civilis suis iuribus et legibus libere utatur. 7

Quanta bona missionem suam adimplendo Societati civili Ecclesia pro-
curet, Rectores gentium agnoscant. 8 Ipsa enim Ecclesia cooperatur ut vir-
tute et pietate christiana, boni fiant cives, qui si tales sunt quales esse prae-
cipit doctrina christiana, Augustino teste, sine dubio magna erit reipubli-
cae salus, 9 Civibus quoque imponit ut legitimis ordinationibus obtemperent
« non solum propter iram, sed etiam propter conscientiam » ( Rom . 13, 5). 10
Illos vero quibus reipublicae gubernatio concredita est, monet ne domi-
nandi cupiditate, sed boni civium gratia illud munus exerceant, tamquam
Deo reddituri rationem (cf. Hebr. 13, 17) de divinitus tradita sibi pote-
state. 11 Legum tandem tam naturalium quam supernaturalium observantiam
inculcat, quibus totus ordo civilis tam inter cives quam inter gentes in
pace et iustitia componatur. 12

3. [Officia religiosa Potestatis civilis]. Potestas civilis erga religionem
indifferens esse nequit. A Deo cum instituta sit, ut homines iuvet ad per-
fectionem vere humanam acquirendam, non solum sociis facultatem sibi
procurandi bona temporalia, sive materialia, sive humaniora praebere debet,
sed etiam adiuvare ut bona spiritualia ad vitam humanam religiose peragen-
dam facilius affluere queant. Inter bona autem ea nihil capitalius exsistit
quam cognoscere et agnoscere Deum, et adimplere officia Deo debita: funda-
mentum enim sunt omnis virtutis privatae, immo et publicae. 13

Quae officia Deo debita divinae Maiestati reddenda sunt non tantum a
singulis civibus, sed etiam a Potestate civili quae in actis publicis Socie-
tatis civilis personam gerit, Deus etenim est auctor Societatis civilis et
fons omnium bonorum quae per ipsam in omnia membra profluunt. Socie-
tas civilis ergo Deum honorare et colere debet. 14 Modus autem quo Deus
colendus sit nullus alius esse potest in praesenti oeconomia quam ille quem

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

659

ipse sibi exhibendum determinavit in vera Christi Ecclesia. Cultui ergo pu-
blico ab Ecclesia praestito Civitas sese associare debet non tantum per
cives, sed etiam per illos qui auctoritate praediti Societatem civilem reprae-
sentant. 13

Quod vero Potestas civilis cognitione verae Christi Ecclesiae gaudere
possit, patet ex manifestis divinae institutionis missionisque signis quibus a
divino suo Fundatore Ecclesia est instructa. 16 Ideo Potestati civili, et non
tantum singulis civibus, revelationem ab ipsa Ecclesia propositam susci-
piendi officium incumbit, Item sese in legibus condendis praeceptis legis
naturalis conformare debet et rationem debitam habere legum positivarum,
tam divinarum quam ecclesiasticarum, quibus homines ad beatitudinem su-
pernaturalem perducantur. 17

Sicut autem nullus homo Deum modo a Christo stabilito colere potest,
nisi sibi constet Deum per Iesum Christum esse locutum, 18 sic etiam So-
cietas civilis id facere nequit nisi prius de facto revelationis cives sint certi,
ac Potestas civilis quatenus populum repraesentat.

Modo autem peculiari Potestas Civilis plenam Ecclesiae libertatem tueri
debet, nec ullo modo impedire quominus integram missionem adimplere
possit sive in sacro magisterio exercendo, sive in cultu dirigendo et peragen-
do, sive in sacramentis ministrandis, fidelibusque pascendis. Libertas Ec-
clesiae a Potestate civili agnosci debet in omnibus quae ad eius missionem
referuntur, nominatim in sacris alumnis vocandis et efformandis, in Episco-
pis eligendis, in libera et mutua communicatione inter Pontificem Roma-
num et Episcopos fidelesque, in religiosae vitae formis condendis et guber-
nandis, in scriptis edendis et diffundendis, in bonis temporalibus possi-
dendis et administrandis necnon — universim loquendo — in omnibus
coeptis istis, quae Ecclesia, iuribus civilibus non neglectis, idonea existimat
ad homines versus finem ultimum dirigendos, non exceptis instructione pro-
fana, operibus socialibus, multifariisque aliis mediis. 19

Tandem Potestati civili grave onus incumbit, excludendi a legislatione,
regimine et actione publica omne illud quo assecutionem finis aeterni impe-
diri Ecclesia indicet; immo intendere debet, ut facilior reddatur vita princi-
piis christianis innixa finique illi sublimi ad quem Deus homines creavit
quam maxime congruens. 20

4. [ Principium generale de applicanda doctrina exposita ]. Pro ratione
qua Potestas civilis personam populi agens Christum cognoscit et ab eo con-
ditam Ecclesiam, aliter et aliter ad invicem referri potestatem ecclesiasticam
et potestatem civilem, Ecclesia semper agnovit .

5. [ Applicatio in Civitate catholica ]. Integra doctrina, supra a Sancta
Synodo exposita, applicari non potest nisi in civitate, in qua cives non
tantum baptizati sunt, sed fidem profitentur catholicam. Quo in casu, ipsi
cives sunt qui libere eligunt ut vita civilis secundum principia catholica in-
formetur, ideoque secundum verba sancti Gregorii Magni: « caelorum via
largius pateat ». 21

660

SESSIO VII - ACTA

At etiam faustis in illis conditionibus, Potestati civili nulla ratione
licet conscientias cogere ad fidem acceptandam divinitus revelatam. Est
enim fides essentialiter libera, nec potest alicuius coactionis obiectum esse,
ut docet Ecclesia iuxta illud: « Ad amplexandam fidem catholicam nemo
invitus cogatur ». 22

Quod autem non impedit, quominus potestas civilis conditiones intel-
lectuales, sociales et morales procurare debeat quibus fideles etiam scientia
minus exculti in fide accepta facilius perseverent. Quam ob rem, sicut
Potestas civilis publicam moralitatem tueri a se alienum non putat, ita
ad tutandos cives ab errorum seductionibus, ad ipsam Rempublicam in uni-
tate fidei conservandam, quod est bonum summum, et beneficiorum plurium
etiam temporalium fons, Potestas civilis de se aliorum cultuum publicas
manifestationes temperare potest, et contra diffusionem falsarum doctri-
narum quibus, iudicio Ecclesiae, salus aeterna in periculum vocatur, cives
suos defendere. 23

6. [Tolerantia religiosa in Civitate catholica ]. Qua in praeservatione
verae fidei procedendum est secundum postulata christianae caritatis et pru-
dentiae, ne dissidentes ab Ecclesia absterreantur, sed potius ad ipsam alli-
ciantur nec Civitas nec Ecclesia detrimentum patiantur. Ideoque semper
prae oculis est habendum tum bonum commune Ecclesiae, tum bonum
commune Reipublicae quibus Potestati civili, secundum rerum adiuncta,
iusta tolerantia, legibus quoque sancienda, imponi potest, tum ad maiora
mala vitanda ut sunt scandalum vel dissidium civile, impedimentum con-
versionis ad veram fidem, et alia huiusmodi, tum ad procurandum maius
bonum, ut sunt cooperatio civilis et pacifica conviventia concivium religione
inter se dissidentium, maior libertas Ecclesiae et efficacior adimpletio eius
supernaturalis missionis et alia similia. 24 Qua in re non solum boni ordinis
nationalis, sed etiam boni Ecclesiae universalis bonique communis interna-
tionalis est ratio habenda. 25 Hac sua tolerantia Potestas civilis catholica
divinae Providentiae exemplum imitatur quae mala non impedit ex quibus
maiora bona trahat. 20 Quod praecipue est observandum in regionibus illis,
in quibus iam a saeculis exsistunt acatholicorum communitates. 27

7. [Applicatio in Civitate non catholica ]. In illis civitatibus, in quibus
magna pars civium catholicam non profitentur fidem, vel nec cognoscunt
quidem factum revelationis, Potestas civilis non catholica, in re religiosa,
praeceptis saltem legis naturalis sese conformare debet. 28 Quibus in adiun-
ctis a Potestate illa non catholica omnibus cultibus religioni naturali non op-
positis libertas civilis concedenda est. Libertas autem illa tunc principiis ca-
tholicis non adversatur, utpote tam bono Ecclesiae quam reipublicae con-
veniens. In civitatibus illis, in quibus Potestas religionem non profitetur
catholicam, civibus catholicis praecipue officium incumbit, civilibus suis
virtutibus et actionibus quibus una cum concivibus commune reipublicae
bonum promovent, obtinendi ut Ecclesiae divinam suam missionem adim-
plendi plena concedatur libertas. 20 Ex libera enim actione Ecclesiae Civitas

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

661

quoque non catholica nullum detrimentum patitur, sed etiam multa bona
et praeclara trahit. Ideoque cives catholici conari debent, ut Ecclesia et
Potestas civilis etsi adhuc iuridice seiunctae, mutue sibi praestent bene-
volum auxilium.

Ne socordia vel zelo imprudenti cum Ecclesiae tum reipublicae noceant,
cives catholici in Dei Ecclesiaeque iuribus vindicandis, obsequantur opor-
tet iudicio auctoritatis ecclesiasticae cuius est de bono Ecclesiae secundum
varia rerum adiuncta iudicare, 30 catholicosque cives dirigere in actionibus
illis civilibus quibus altare defenditur. 31

8. [ Conclusio ]. Sancta Synodus agnoscens principia de mutua relatione
potestatis ecclesiasticae et potestatis civilis non esse nisi cum moderamine
supra exposito applicanda, tamen permittere nequit, ut eadem falso quodam
laicismo, etiam sub praetextu boni communis, obscurentur. Innituntur enim
iuribus Dei absolute firmis, constitutione et missione Ecclesiae immutabi-
libus, natura quoque sociali hominis, quae per omnia tempora semper eadem
manens, finem essentialem ipsius societatis civilis determinat, non obstan-
tibus regiminum politicorum diversitatibus aliisque rerum vicissitudinibus. 32

NOTAE

1 Leo XIII, Encycl. Immortale Dei, 1 nov. 1885: A. S.S., 18 (1885), p. 166:
Denz. 1866;

Pius IX, Encycl. Etsi multa luctuosa, 21 nov. 1873: A.S.S., 7 (1872),
p. 471: Denz. 1841.

2 Benedictus XIV, Ad assiduas, 4 mart. 1755: Benedicti XIV Bullarium,
t. IV, Romae 1758, p. 163;

Pius VI, Const. Auctorem fidei, 28 aug. 1794: Denz. 1505;

Pius IX, Encycl. Quanta cura, 8 dec. 1864: A.S.S., 3 (1867), pp. 164-165:
Denz. 1697-1698;

Id., Syllabus, 8 dec. 1864, prop. 19: A.S.S., 3 (1867), p. 170; prop. 20:
ibid.; p. 171; prop. 54: ibid., p. 174; Denz. 1719, 1720, 1754;

Leo XIII, Encycl. Immortale Dei, 1 nov. 1885: A.S.S., 18 (1885), p. 174:
Denz. 1869;

C.I.C.: multi canones sunt in quibus indoles Ecclesiae societatis perfectae
supponitur ut sunt can. 109, 120, 121, 265, 1160, 1322, § 2, 1495, § 1, 1496,
2214, § 1, 2390;

Pius XI, Encycl. Ubi arcano, 23 dec, 1922: A.A.S., 14 (1922), pp. 697 ss.;
Id,, Encycl. Quas primas, 11 dec, 1925: A.A.S., 17 (1925), pp. 604 ss.:
Denz. 2197;

Id,, Encycl. Divini illius Magistri, 31 dec. 1929: A.A.S., 22 (1930), pp. 52-53:
Denz. 2203;

Pius XII, Alloc, ad Sacram Romanam Rotam, 2 oct. 1944: A.A.S., 36
(1944), p. 289;

Id., Alloc, ad Sacram Romanam Rotam, 29 oct. 1947: A.A.S., 39 (1947),
p. 495;

662

SESSIO VII - ACTA

Id,, Alloc, Iis qui interfuerunt Conventui X internationali de Scientiis Histori-
cis, 7 sept. 1955: A.A.S., 47 (1955), p, 677.

3 De necessaria concordia inter utramque societatem:

Gregorius XVI, Encycl. Mirari vos, 15 aug. 1832: A.S.S., 4 (1868), p. 344:
Denz. 1615;

Pius IX, Encycl. Quanta cura, 8 dec. 1864: A.S.S., 3 (1867), p. 161:
Denz. 1688;

Id., Syllabus, 8 dec. 1864, prop, 55: ibid., p. 174: Denz. 1755;

Leo XIII, Encycl. Immortale Dei 1 nov, 1885: A.S.S., 18 (1885), pp. 166,
173: Denz. 1866-1867;

Id., Encycl. Libertas prae stantis simum, 20 iun. 1888: A.S.S., 20 (1887),
pp. 603 et 611.

S. Pius X, Encycl. Vehementer Nos, 11 febr. 1906: A.S.S., 39 (1906),
pp. 12-13: Denz. 1995;

Id., Encycl, Pascendi, 8 sept. 1907: A.S.S., 40 (1907), pp. 614-615: Denz.
2092;

Pius XI, Encycl. Divini illius Magistri, 31 dec, 1929: A.A.S., 22 (1930),
pp. 55-56: Denz. 2205;

Pius XII, Alloc. ad Populum Romanum, 20 febr. 1949: A.A.S,, 41 (1949),
pp. 75-76;

Id., Alloc. Conventui I universali de catholico laicorum apostolatu, 14 oct,
1951: A.A.S., 43 (1951), p. 785;

Id,, Alloc, Sociis Sodalitatis Scriptorum Ephemeridum exterarum Nationum
in Urbe degentibus, 12 maii 1953: A.A.S. , 45 (1953), pp. 399 s.;

Id., Alloc. Conventui X internationali de Scientiis Historicis, 7 sept. 1955:
A.A.S., 47 (1955), p. 679: In hac Allocutione sese refert explicite Pius XII ad
doctrinam Leonis XIII citando Encyclicas Diuturnum illud, Immortale Dei et
Sapientiae christianae.

Cum Legati exterarum nationum litteras suas publicas porrigebant, saepe
saepius Pius XII in memoriam revocabat necessariam istam concordiam. Sic inter
alia: Legato Italiae, 7 dec. 1939: A.A.S., 31 (1939), p. 705; Legato Rumeniae,
15 nov. 1940: A.A.S., 32 (1940), p, 501; Legato Argentinae, 22 nov. 1941:
A.A.S., 33 (1941), p. 503; Legato Galliae, 10 maii 1945: A.A.S., 37 (1945),
p. 147; Legato Reipublicae Chilensis, 29 ian. 1952: A.A.S., 44 (1952) p. 185,

4 Leo XIII, Encycl. Sapientiae christianae, 10 ian. 1890: A.S.S., 22 (1889/90),
p. 385;

Pius XI, Encycl. Divini Redemptoris , 19 mart. 1937: A.A.S., 29 (1937),
P. 79;

Pius XII, Encycl. Summi Pontificatus, 20 oct. 1939: A.A.S., 31 (1939),
p. 433;

Id., Nuntius Radiophonicus, 24 dec. 1941: A.A.S., 34 (1942), pp. 12, 14;

Id., Alloc. Em.mis Cardinalibus recenter creatis, 20 februarii 1946: A.A.S.,
38 (1946), pp. 145 ss.;

Id., Alloc. Iis qui interfuerunt Conventui I Internationali de Hispathologia
Systematis nervorum, 13 sept. 1952: A.A.S., 44 (1952), p. 786.

Haec doctrina de Ecclesia explicite proponitur a Pio XI, Praedicatoribus tem-
pore Quadrages.: Civilia Cattolica, 78, vol. I (1927), pp. 554-555;

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

663

Pius XII, Encycl. Mystici Corporis, 29 iun. 1943: A.A.S., 35 (1943),
pp. 222 ss.

s Leo XIII, Encycl. Immortale Dei, 1 nov. 1885: A.S.S., 18 (1885), p. 164:
« Civilem igitur societatem communi utilitate natam, in tuenda prosperitate reipu-
blicae necesse est sic consulere civibus, ut obtinendo adipiscendoque summo illi
atque incommutabili bono quod sponte appetunt, non modo nihil importet umquam
incommodi, sed omnes quascumque possit, opportunitates afferat »;

Id., Encycl. Libertas praestantissimum, 20 iun. 1888: A.S.S., 20 (1887),
p. 595;

S, Pius X, Encycl. V ehementer Nos, 11 febr. 1906: A.S.S., 39 (1906), p. 5:
De lege gallica qua Status ab Ecclesia separatur scribitur: «... actionem civi-
tatis sola vitae mortalis prosperitate metitur, in qua consistit causa proxima civilis
societatis: causam ultimam civium, quae est sempiterna beatitudo extra hanc
brevitatem vitae hominibus proposita, tamquam alienam rei publicae, plane negli-
git. Quod contra, ad adeptionem summi illius absolutique boni, ut hic totus est
fluxarum rerum ordo dispositus, ita verum est rempublicam non modo non obesse,
sed prodesse oportere »;

Pius XII, Encycl. Summi Pontificatus, 20 oct. 1939: AA.S., 31 (1939),
p. 433: inter finem Status ponit: « utque cives adiuvet ad supernum sibi destina-
tum finem assequendum »;

Ioannes XXIII, Encycl. Grata recordatio, 26 sept. 1959: A.A.S., 51 (1959),
p. 676.

0 Leo XIII, Encycl. Sapientiae christianae, 10 ian. 1890: A.S.S., 22 (1889-90),
p. 396.

7 Articulus primus Cleri Gallicani ut irritus declaratus a Constitutione Inter
multiplices Alexandri VIII, 4 aug. 1690: Denz, 1322;

De novo damnatus in Const. Auctorem fidei, 28 aug. 1794, inter errores
pseudo-Synodi Pistoriensis a Pio VI: Denz. 1598-1599;

Pius IX, Damnatio propositionis Ioannis Nep. Nuytz Ad Apostolicae, 22 aug.
1851: {Pii IX P. M, Acta, Par. I, Vol. I, p. 287) quae invenitur in Syllabus,
8 dec. 1864, prop. 24: A.S.S., 3 (1867), p. 171: Denz. 1724;

Leo XIII, Encycl. Immortale Dei, 1 nov. 1885: A.S.S., 18 (1885/86),
pp. 166-167: Denz. 1866: « Quidquid igitur est in rebus humanis quoquo modo
sacrum, quidquid ad salutem animarum cultumve Dei pertinet, sive tale illud sit
natura sua, sive rursus tale intelligatur propter causam ad quam refertur, id est
omne in potestate arbitrioque Ecclesiae », refertum a Pio XII in Alloc. Iis qui
interfuerunt Conventui X T nternationali de Scientiis Historicis, 1 sept. 1955:
AA.S., 47 (1955), pp. 677-678.

Inde ius competit Ecclesiae de legibus civilibus iudicare sub aspectu religioso:
Leo XIII, Encycl. Sapientiae christianae, 10 ian. 1890: A.S.S., 22 (1889/90),
p. 397.

In Epistola conscripta a Card. Merry del Val ad Em.mum Cardinalem
Sevin, Lugdunensem Archiepiscopum, occasione Congressus Catholicorum Iuris-
consultorum, anno 1913 habiti de hac re, commendantur opera Tarquini, Cava-
gnis et Billot; AA.S., 5 (1913), p. 559.

Pius XI, Encycl. Ubi arcano, 23 dec. 1922: A.A.S., 14 (1922), p. 698;

Pius XII, Alloc, Cardinalibus et Episcopis, 2 nov. 1954: A.A.S., 46 (1954),
pp. 671-673;

664

SESSIO VII - ACTA

Id., Alloc. Sociis Sodalitatis Scriptorum Ephemeridum exterarum Elationum in
Urbe degentibus, 12 maii 1953: A.A.S., 45 (1953), p. 400.

8 A Summis Pontificibus saepe ex tempore Conversionis rerum politicarum
in Gallia docentur pericula civitati eminentia ex neglectu religionis et legis
Christi.

Citantur ad exemplum:

Pius VI, Alloc. in Consistorio, 29 mart. 1790. Citantur: S. Aug. Epist. ad
Mare. 138, 15: PL 33, 532 et Contra Faustum, 21, 14: PL 42, 398;

Id., Epist. ad Lud. XVI, 17 aug. 1790;

Id., post exsecutionem Ludovici XVI;

Gregorius XVI, Encycl. Mirari vos, 15 aug. 1832: A.S.S., 4 (1868), p. 343,
cum citatione S. Aug. In Ps. 124, 7: PL 37, 1654;

Pius IX, Encycl. Quanta cura, 8 dec. 1864: A.S.S., 3 (1867), pp. 166-167.

In Schemate apparato pro Cone, Vat. I [Mansi 51, 545 ss.]; virtute et pie-
tate bonos facit cives; in auctoritate divina fundatur officium oboedientiae civilis;
principes edocet non ad proprium commodum, sed ad bonum commune ordinari
gubernium.

Leo XIII, Encycl. Diuturnum illud, 29 iun, 1881: A.S.S., 14 (1881), pp, 3-14,
ubi [p. 13] citatur S. Aug. De moribus Ecclesiae, I, 30: PL 32, 1336;

Id., Cum multa sint, 8 dec. 1882: A.S.S., 15 (1882), p. 242: «Nam ubi reli-
gio tollatur, vacillare necesse est illorum stabilitatem principiorum, in quibus salus
publica maxime nititur quaeque vim a religione capiunt plurimam, cuiusmodi po-
tissimum sunt, iuste moderateque imperare, propter conscientiam officii subesse,
domitas habere virtute cupiditates, suum cuique reddere, aliena non tangere ».

Id,, Encycl. Nobilissima Gallorum gens, 8 febr. 1884: A.S.S., 16 (1883),
pp. 242-243;

Id., Encycl. Humanum genus, 20 apr. 1884: Ibid., pp. 417-433;

Id,, Encycl. A.u milieu des sollicitudes , 16 febr. 1892: A.S.S., 24 (1891/92),
p. 520;

Id,, Encycl, Caritatis, 19 mart. 1894: A.S.S., 26 (1893/1894), p. 525;

Id., Epist. Apost. Praeclara gratulationis, 20 iun. 1894: A.S.S., 26 (1893/94),
p. 715; *

Id., Epist. Longinqua oceani, 6 ian. 1895: A.S.S., 27 (1894/95), p. 389;

Id., Encycl. Tametsi futura, 1 nov. 1900: A.S.S., 33 (1900/01), pp, 283-285;

S. Pius X, Encycl, lucunda sane, 12 mart. 1904: A.X.X, 36 (1903/04),
p. 520;

Benedictus XV, Encycl. Ad Beatissimi, 1 nov. 1914: A.A.S., 6 (1914),
pp. 567-568 et 571;

Id., Epist. Anno iam exeunte, ad R, P. Ios. Hiss, Societatis Mariae Praepo-
situm Generalem, 7 mart. 1917: A.A.S., 9 (1917), p. 172;

Pius XI, Encycl. Ubi arcano, 23 dec. 1922: A.A.S., 14 (1922), pp. 683
et 687;

Id.,, Encycl. Quas primas, 11 dec. 1925: A.A.S., 17 (1925), pp. 604-605;

Pius XII, Encycl. Summi Pontificatus, 20 oct. 1939: A.A.S., 31 (1939),
pp. 423-424;

Id., Alloc. Puellis ab Actione Catholica ex Italiae dioecesibus, 6 oct. 1940:
A.A.S., 32 (1940), p. 411;

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

665

Id., Alloc. Adulescentibus ab Actione Catholica ex Italiae dioecesibus, 10 nov.
1940: Ibid., pp, 495-496;

Ioannes XXIII, Encycl. Ad Petri cathedram, 29 iun. 1959: A. AS., 51
(1959), pp, 528 et 529: «Atque id potissimum pro certo habendum esse puta-
mus: neglectis nempe, vel proculcatis sacrosanctis Dei religionisque iuribus, ipsa
humanae societatis fundamenta serius ocius labare ac pessumdari, secundum sa-
pientissimam Decessoris nostri imm. mem. Leonis XIII sententiam: “ Conse-
quens... est, ut vis frangatur legum et omnis debilitetur auctoritas, si summa atque
aeterna ratio iubentis vetantis Dei repudietur ” [Epist. Exeunte iam anno, 25 dec.
1888: A.X.X., 21 (1888), p. 327]. Cui quidem sententiae illud Ciceronis effatum
consonat: “ Vos, Pontifices... diligentius... urbem religione, quam ipsis moenibus
cingitis ” [De nat. deor. III, 40] ».

9 S. Augustinus, Epist. ad Marcellinum, 138, 15: PL. 33, 532: «Proinde
qui doctrinam Christi adversam dicunt esse reipublicae, dent exercitum talem
quales doctrina christiana esse milites iussit; dent tales provinciales, tales mari-
tos, tales coniuges, tales parentes, tales filios, tales dominos, tales servos, tales
reges, tales iudices, tales denique debitorum ipsius fisci redditores et exactores,
quales esse praecipit doctrina christiana, et audeant eam dicere adversam esse
reipublicae; immo vero non dubitent eam confiteri magnam, si obtemperetur, sa-
lutem esse reipublicae ».

10 Cf. etiam Tit. 3, 1; I Pt. 2, 13-15.

11 Cf. etiam Sap. 6, 4-6; Rom. 13, 1.

12 Pius XII, Nuntius Radiophonicus, 24 dec. 1942: A.A.S., 35 (1943),

p. 10.

13 Leo XIII, Encycl. Libertas praestantissimum, 20 iun. 1888: A.S.S., 20
(1887), p. 603: « Cum enim clamet ipsa natura, oportere civibus in societate sup-
petere copias opportunitatesque ad vitam honeste, scilicet secundum Dei leges,
degendam, quia Deus est omnis honestatis iustitiaeque principium, profecto illud
vehementer repugnat, posse iisdem de legibus nihil curare, vel etiam quidquam
infense statuere civitatem. Deinde qui populo praesunt, hoc omnino rei publicae
debent, ut non solum commodis et rebus externis, sed maxime animi bonis, legum
sapientia, consulant »;

Id., Encycl. Sapientiae christianae, 10 ian. 1890: A.X.X., 22 (1889/90),

P' 385 >

Id., Encycl. Au milieu des sollicitudes, 16 febr. 1892: A.S.S., 24 (1891/92),
p. 520.

14 Leo XIII, Encycl. Humanum genus, 20 apr. 1884: A.S.S., 16 (1883),
p. 427: «Revera humani generis societas, ad quam sumus natura facti, a Deo
constituta est naturae parente: ab eoque tamquam a principio et fonte tota vis
et perennitas manat innumerabilium, quibus illa abundat, bonorum. Igitur quemad-
modum singuli pie Deum sancteque colere ipsa naturae voce admonemur, propterea
quod vitam et bona quae comitantur vitae a Deo accepimus, sic eamdem ob cau-
sam populi et civitates »;

Id,, Encycl. Immortale Dei, 1 nov. 1885: A.S.S., 18 (1885), p. 163;

Id., Encycl. Libertas praestantissimum, 20 iun. 1888: ASS., 20 (1887),
p. 604: « Quamobrem Deum civilis societas, quia societas est, parentem et aucto-
rem suum cognoscat necesse est, atque eius potestatem dominatumque vereatur et
colat »;

666

SESSIO VII - ACTA

Id., Encycl, Au tnilieu des sollicitudes, 16 febr. 1892: AS.,?., 24 (1891/92),
p. 520;

S. Pius X, Encycl. V ehementer Nos, 11 febr. 1906: A.S.S., 39 (1906), p. 5:
« ... qui [Deus] ipse humanae societatis non minus quam hominum singulorum
conditor et conservator est; proptereaque non privatim tantummodo colatur ne-
cesse est, sed etiam publice »;

Id., Alloc. habita in Consistorio, 21 febr, 1906: Ibid., pp. 30-31: «Atqui
non singularium modo hominum dominus ac dominator, sed gentium etiam ac civi-
tatum Deus est: quem proinde agnoscere, vereri, colere ipsas nationes, quique
illis praesunt, oportet publice »;

Pius XI, Encycl. Quas primas, 11 dec. 1925: A.A.S., 17 (1925), p. 609;

Pius XII, Encycl. Mediator Dei, 20 nov. 1947: A.A.S., 39 (1947), pp. 525 ss.

lfi Leo XIII, Encycl. Immortale Dei, 1 nov. 1885: A.S.S., 18 (1885),
pp. 163-164: « ... civitates non possunt, citra scelus, gerere se tamquam si Deus
omnino non esset, ... aut asciscere de pluribus generibus indifferenter quod libeat:
omninoque debent eum in colendo numine morem usurpare modumque, quo coli
se Deus ipse demonstravit velle »;

Pius XI, Encycl. Quas primas, 11 dec. 1925: A.A.S., 17 (1925), pp. 601, 609;

Pius XII, Encycl. Mediator Dei, 20 nov. 1947: A.A.S., 39 (1947), pp. 525-

526.

16 Difficultati motae diebus nostris de impossibilitate pro Statu eligendi inter
diversos cultus sic solvitur in Encyclica Immortale Dei-. I. c., p. 164: « Vera autem
religio quae sit, non difficulter videt qui iudicium prudens sincerumque adhibue-
rit; argumentis enim permultis atque illustribus, veritate nimirum vaticiniorum,
prodigiorum frequentia, celerrima fidei vel per medios hostes ac maxima impedi-
menta propagatione, martyrum testimonio, aliisque similibus liquet, eam esse unice
veram, quam Iesus Christus et instituit ipsemet et Ecclesiae suae tuendam propa-
gandamque demandavit »;

Id., Encycl. Libertas praestantissimum, 20 iun. 1888: A.S.S., 20 (1887),
p. 604.

De indifferentismo sub aspectu potius personali loquitur Ioannes XXIII,
Encycl. Ad Petri cathedram, 29 iun. 1959: A.A.S., 51 (1959), pp. 501-502.

17 Leo XIII, Encycl. Libertas praestantissimum, 20 iunii 1888: A.S.S., 20
(1887), pp. 602-603: probat necessariam esse divinae legis positivae observantiam
non tantum ab individuis, sed etiam a tota civitate;

Id., Encycl. Tametsi jutura, 1 nov. 1900: AS".£., 33 (1900), p. 279;

S. Pius X, Encycl. lucunda sane, 12 mart. 1904: AX.S., 36 (1903/4),
pp. 521-522.

De necessaria subordinatione Status legibus ecclesiasticis: Syllabus, 8 dec.
1864, prop. 42: A.S.S., 3 (1867), p. 172: Denz. 1742, et prop. 54: A.S.S., Ibid.,
p. 174: Denz. 1754.

Circa legem abstinendi ab operibus servilibus certis aliquibus diebus: Pius IX,
Encycl. Quanta cura, 8 dec. 1864: AX.X., 3 (1867), p. 163.

Ioannes XXIII, Encycl. Princeps Pastorum, 28 nov. 1959: A.A.S., 51
(1959), p. 860: « Nominatim in iis, quae ad scholae negotia tractanda eamque
recte componendam ad subsidia egentium civium classibus disposite impertienda,
ad cuiusvis generis operariorum consociationes recte ordinandas, et ad publicam
rem administrandam pertinent, catholicorum autochthonum, peritia insignium,

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

667

praecipue erunt et egregiae partes, si — ■ quemadmodum officii conscientia po-
stulat, a qua sine violatae fidei crimine nequit declinari — in capiendis consiliis
rebusque agendis christianae legis ducentur rationibus; quas quidem, ut multis
saeculis comprobata experientia docet, maximam vim et momentum habent ad bo-
num commune comparandum ».

Id., Encycl. Grata recordatio, 26 sept. 1959: A.A.S., 51 (1959), pp. 676-677:
«... neque immemores sint aeternarum legum, quae a Deo oriuntur, et quae mo-
derandorum populorum fundamenta sunt ac veluti cardines; itemque prae men-
tis oculis habeant singulos hominum animos, ut a Divino Numine creati sunt,
ita ad illud potiundum fruendumque destinari ».

18 Pius IX, Encycl. Qui pluribus, 9 nov. 1846: Denz. 1637.

10 De istis diversis iuribus Ecclesiae sunt diversae propositiones Syllabus'.
^Ecclesia societas perfecta dotata suis iuribus independenter a Statu [prop. 19 et 20:
A.S.S., 3 (1867/68), pp. 170-171: Denz. 1719-1720; ius possidendi bona tempo-
ralia, prop. 26, p. 171: Denz, 1726; ius Episcoporum promulgandi Litteras apo-
stolicas absque venia civilis gubernii, prop. 28, p. 171: Denz. 1728; de immuni-
tatibus ecclesiasticis, prop. 30, 31, 32 et 43, pp. 171 et 172: Denz. 1730-1732 et
1743; potestas circa -sacra, doctrinam theologiae, efformationem clericorum, scho-
las, etc., prop. 33, p. 172: Denz. 1733; prop. 41, p. 172: Denz. 1741; prop. 44,
pp. 172-173: Denz. 1744; prop. 45, 46, 47, 48, p. 173: Denz. 1745-1748; de
libera et mutua communicatione inter Pontificem Romanum et Episcopos fideles-
que, prop. 49, p, 173: Denz. 1749. Circa institutionem, praesentationem et depo-
sitionem Episcoporum, prop. 50 et 51, p. 173: Denz. 1750-1751; circa profes-
sionem religiosam, prop. 52 et 53, pp. 173-174: Denz. 1752-1753; circa matri-
monium, prop. 65-74, pp. 175-176: Denz. 1765-1774. Circa facultatem erogandi
eleemosynas: Encycl. Quanta cura, AX.S., 3 (1867), p. 163: Denz. 1693. Circa
ista iura Ecclesiae videnda sunt schemata praeparata a Commissione « de rebus
politico-ecclesiasticis »: Decretum de verbi Dei praedicatione et instructione reli-
giosa libere exercenda: Mansi 53, 853-855; de libere exercenda Ecclesiae pote-
state: Ibid., 855-856; de bonis ecclesiasticis, deque eorum libera administratione:
Ibid., 856-860; circa iuris patronatus exercitium: Ibid., 860-862; de concordatis:
Ibid., 862-864; de admissione adulescentium ad statum ecclesiasticum, deque eo-
rum privilegiis, et immunitatibus: Ibid., 864-866; de clericis, qui in scholis quae
a gubernio pendent aliquo funguntur munere: Ibid., 866-867; de pauperum ope-
rariorumque sublevanda miseria: Ibid., 867-872; de educatione et instructione
clericorum: Ibid., 872-874; de regularibus ordinibus et de congregationibus:
Ibid., 874-876; pro confraternitatibus aliisque piis operibus: Ibid,, 876-877; de
potestatis civilis interventu in Episcoporum electione: Ibid., pp. 877-878; circa
matrimonium habita ratione ad leges civiles: Ibid., 878-881; de christianae iuven-
tutis institutione: Ibid., 882-890; de communione catholicorum cum acatholicis:
Ibid., 890-891; de iudiciaria potestate Ecclesiae, ab appellationibus tamquam ab
abusu vindicata: Ibid., 891-894].

In Codice luris Canonici plura inter ista iura vindicantur circa educationem
clericorum: can. 1352; scholas cuiuscumque gradus cuiuscumque disciplinae insti-
tuendi: can. 1375; religiosam iuventutis institutionem in quibuslibet scholis pro-
movendi, et sub aspectu fidei et morum vigilandi super doctrinam, libros et ma-
gistros: cann, 1381, 1382, 1384; potestas acquirendi, possidendi et administrandi

668

SESSIO VII - ACTA

bona temporalia independenter a potestate civili: can. 1495 et exigendi tributa
fidelium: can. 1496; circa matrimonium: can. 1016.

20 Cf. quae referuntur supra in nota 5, quibus addenda sunt:

Pius VII, Encycl. Diu satis , 15 maii 1800: Bullarii Rom. Continuatio,
t. XI, pp. 21 ss.;

Pius IX, Encycl. Quanta cura, 8 dec. 1864: A.S.S., 3 (1867/68), p. 166;

Pius XI, Encycl. Ad salutem, 20 apr. 1930:AAX., 22 (1930), pp. 219 et

220 .

21 S. Gregorius M., Episl. 65, ad Mmricium : PL 77, 663.

De conditione hic posita ut possit applicari doctrina catholica, cf. TapaRELLi
D’Azeglio, Essai theorique de droit na turei, ed. 4, Paris Leipzig-Tournai, t. I,
pp. 388-390.

22 C.I.C., can. 1351. Inter fontes huius canonis consulenda sunt:

Benedictus XIV, Epist, Postremo mense, 28 febr. 1747: Benedicti XIV

Bullarium, t. II, Romae 1754, pp. 113-145: Distinguitur inter infidelem non
baptizatum, et haereticum, qui baptismate suscepto in Ecclesia, ab ea secedit,
secundum doctrinam S. Thomae, II-II, q. 10, a. 8;

Pius VI, Epist. ad Card. de Rupe Fucaldo Quod aliquantulum, 1791; citan-
tur epistolae S. Augustini ad Vincentium Cartennensem, Epist. 93: PL 33,
321-347 et ad Bonifacium Comitem, Epist. 185, 8: PL 33, 795 s.;

Leo XIII, Encycl. Immortale Dei, 1 nov. 1885: A.S.S., 18 (1885), pp. 174-175
ubi citatur S. Augustinus: « Credere non potest homo nisi volens »: in Io. 26, 2:
PL 35, 1607;

Pius XII, Encycl. Mystici Corporis, 29 iun. 1943: A.A.S., 35 (1943),
p. 243;

Id., Alloc. ad Sacram Romanam Rotam, 6 oct. 1946: A.A.S., 38 (1946),
p. 393, ubi refertur memoriale Secretariatus Status de ista re ( Ibid ., p. 394).

23 Ad hoc enim spectant sapiens moderatio cultuum non catholicorum et pro-
hibitio doctrinarum contrariarum fidei, non ut acatholici vi convertentur, sed ut
praeservetur unitas fidei. Ita: Taparelli D’Azeglio, Essai theorique de droit
naturel, ed. 4, t. I, p. 390: « Ce ne sera pas evidemment dans le but d’en faire
des croyants ou de les rendre pieux par force, mais pour les empecher de trou-
bler, par de fausses doctrines ou par le scendale de leur conduite, Punite religieuse
de la societe, cet element d’une haute importance pour la f «dicite publique »;

Quod testatur etiam Pius XII, Alloc. Iis qui interfuerunt Conventui X In-
ternationali de Scientiis Historicis, 7 sept. 1955: A.A.S., 47 (1955), pp. 678-679:
« Qu’on n’objecte pas que 1’Eglise elle-meme meprise les convictions personnelles
de ceux qui ne pensent pas comme elle. L’Eglise considerait et considere Paban-
don volontaire de la vraie foi comme une faute. Lorsqula partir de 1200 environ
cette defection entraina des poursuites penales de la part du pouvoir tanf spirituel
que civil, ce fut pour eviter que ne se dechirat Punite religieuse et ecclesiastique de
1’Occident. Aux non-catholiques, 1’Eglise applique le principe repris dans le Code
de Droit Canon: “ Ad amplexandam fidem catholicam nemo invitus cogatur
[can. 1351] ”, et estime que leurs convictions constituent un motif, mais non
toutefois le principal, de tolerance...

... L’Eglise ne dissimule pas qu’elle considere en principe cette collaboration
comme normale, et qu’elle regarde comme un ideal Punite du peuple dans la
vraie religion et Punanimite d’action entre elle et 1’Etat, Mais elle sait aussi que

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

669

dequis un certain temps les evenements evoluent plutot dans l’autre sens, c’est-
a-dire vers la multiplicite des confessions religieuses et des conceptions de vie
dans la meme communaute nationale, ou les catholiques constituent une minorite
plus ou moins forte ».

De libertate religiosa (libertate conscientiae, cultus et propagandae) sunt ci-
tanda praecipue sequentia documenta:

Pius VI, Communicamus vobiscum, Alloc. in Consistorio secr., 29 mart.
1790;

Id., Epist. Priores litterae tuae, ad Card. de Lomenie, 23 febr. 1791;

Id., Epist. Quod aliquantulum, ad Card. de Rupe Fucaldo, 10 mart. 1791;

Pius VII, Post tam diuturnas, 29 apr. 1814;

Gregorius XVI, Encycl. Mirari vos, 15 aug. 1832: A.S.S., 4 (1868),
pp. 341-342 [cf. Denz. 1613],

Id., Encycl. Singulari Nos, 25 iun. 1834: Acta Gregorii Pp. XVI, Vol, I,
pp. 433 ss.;

Pius IX, Encycl. Qui pluribus, 9 nov. 1846: Pii IX Acta, P. I, pp. 4 ss.;

Id., Alloc. in Consistorio Maxima quidem, 9 iun. 1862;

Id., Encycl. Quanta cura, 8 dec. 1864: A.S.S., 3 (1867/68), p. 162: Denz.
1690, cum citatione S. Augustini, Epist. 105, c. II, 9: PL 33, 399;

Id., Syllabus, 8 dec. 1864, prop. 77: A.S.S., 3 (1867), p. 176: Denz. 1777;
prop. 78: A.S.S., Ibid Denz. 1778. De his propositionibus, vide: Alloc. Acer-
bissimum, 27 sept. 1852; prop. 79: A.S.S., Ibid.: Denz. 1779, vide: Alloc. Num-
quam fore, 15 dec. 1856;

Leo XIII, Encycl. Immortale Dei, 1 nov. 1885: A.S.S., 18 (1885), p. 172;

Id,, Encycl. Libertas praestantissimum, 20 iun. 1888: A.X.X., 20 (1887),
pp. 603-605: de libertate cultuum; pp. 605-608: de loquendi et scribendi liber-
tate [cf. Denz. 1931-1932]; p. 608: de vera et falsa libertate conscientiae;
p. 612 [Denz. 1932]: damnatur promiscua libertas religionum;

Benedictus XV, Epist. Anno iam exeunte, ad R. P. Ios. Hiss, Societatis
Mariae Praepositum Generalem, 7 mart. 1917: A.A.S., 9 (1917), p. 172: inter
principia perniciosa quibus civitatum disciplina nititur et quibus christianae socie-
tatis fundamenta convelluntur recenset Summus Pontifex: « Libertates maxime
sentiendi de religione, vel vulgandi quidquid quisque voluisset, nullis contineri
finibus, dum noceret nemini »;

Pius XI, Epist. Constat apprime, 16 apr. 1921, ad Card. Gasparri: De con-
ventionibus inter Sanctam Sedem et Italiae Regnum initis: ubi agitur de libertate
conscientiae et discussionis: A.A.S., 21 (1929), pp. 301-302;

Id., Encycl. Non abbiamo bisogno, 29 iun. 1931: A.A.S., 23 (1931),
pp. 301-302;

Lettre de la Secretairerie d’Etat a M. Duthoit, 19 iul. 1938: Ed. Bonne Presse,
t. XVIII, p. 86;

Pius XII, Alloc. ad Sacram Romanam Rotam, 6 oct. 1946: A.A.S., 38
(1946), pp. 394-395;

Id., Epist. apost. Carissimis Russiae, 7 iul. 1952: A.A.S., 44 (1952), p. 505;

Ioannes XXIII, Alloc. Iis qui interfuerunt Conventui X Romae habito ab
Italica Catholicorum iuris peritorum Sodalitate, 8 dec. 1959: A.A.S., 52 (1960),
p. 47, cf. etiam pp. 49-50.

24 De tolerantia: Principia enuntiata a S. Thoma, II-II, q. 10, a. 11, a

670

SESSIO VII - ACTA

Leone XIII proclamantur in Encycl. Immortale Dei, 1 nov. 1885: AX.X., 18
(1885), p. 174 et longius exponuntur in Encycl, Libertas praestantissimum, 20 iun.
1888: A.S.S., 20 (1887), pp. 609-612;

Pius XII, Alloc. ad Sacram Romanam Rotam, 6 oct. 1946: A.A.S., 38 (1946),
p. 392;

Id., Alloc. Iis qui interfuerunt Conventui V nationali Italico Unionis lure-
consultorum Catholicorum, 6 dee. 1953: A.A.S., 45 (1953), pp. 794-802;

Id., Alloc. Conventui X Internationali de Scientiis Historicis, vide notam 23.

28 Pius XII, Alloc. Iis qui interfuerunt Conventui V nationali Italico Unio-
nis lureconsultorum Catholicorum, 6 dec. 1953: A.A.S., 45 (1953), p. 801: «In
tali singoli casi 1’atteggiamento della Chiesa e dello Stato nei singoli Stati, da una
parte, e, dalPaltra, dei bonum commune della Chiesa universale, dei regno di Dio
sopra tutto il mondo ».

In praecedentibus, Summus Pontifex loquitur etiam de bono communi civili
alicuius communitatis Status [p. 799]. Nos vero extendimus ad bonum commune
interna tionale omnium nationum.

28 Cf. Leo XIII, Encycl. Libertas praestantissimum, 20 iun. 1888: A.S.S.,
20 (1887), pp. 609-612;

Pius XII, Alloc. Iis qui interfuerunt Conventui V nationali Italico Unionis
lureconsultorum Catholicorum, 6 dec. 1953: A.A.S., 45 (1953), pp. 798-799.

27 Taparelli D’Azeglio, Essai theorique de droit naturel, l, c., p. 391.

28 Taparelli D’Azeglio, Ibid., p. 387.

20 Leo XIII, Encycl. Sapientiae christianae, 10 ian. 1890: A.S.S., 22

(1889/90), pp. 396-397.

30 Leo XIII, Encycl. Sapientiae christianae, 10 ian. 1890: A.S.S., 22

(1889/90), p. 400;

Pius XII, Alloc. Iis qui interfuerunt Conventui V nationali Italico Unionis
lureconsultorum Catholicorum, 6 decembris 1953: A.A.S., 45 (1953), pp. 799-800.

31 Cf. Pius XI, Discorso agli Universitati cattolici : « Quando la politica si
accosta alPaltare, allora la religione e la Chiesa, ed il Papa, che la rappresenta, sono
non soltanto nel diritto ma anche nel dovere di dare indicazioni e direttive che
anime cattoliche hanno il diritto di richiedere e il dovere di seguire » ( UOsserva -
tore Romano, 10 sett. 1924).

Id., Discours d la jeunesse catholique\ « C’est la politique qui a touche b
1’autel. Et Nous defendons alors 1’autel, C’est Notre role a nous de defendre la
religion, les consciences, la saintete des sacrements » ( UOsservatore Romano,
21-22 sett. 1925).

32 Multi scriptores diebus nostris docuerunt principia hic exposita non esse
nisi normae contingentes datae a Summis Pontificibus relate ad rerum adiuncta
iam amplius non vigentia:

Pius VI, Hieronymo Mariae, Archiepiscopo Burdigalensi, 10 iul. 1790: « Im-
mutabilia certe sunt sua [regis] erga Deum officia, neque umquam ullam ob causam
dissimulanda; etiamsi in animo habeat, ut immutatis tam perversis temporibus ad
eadem praestanda revertatur ».

Non potest dubitari quod Leo XIII intenderit doctrinam immutabilem « de
constitutione christiana civitatum » per Encycl. Immortale Dei tradere. Etenim
istam doctrinam proponit tamquam in revelatione fundatam et rationi naturali
conformem.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

671

Successores Leonis XIII docuerunt doctrinam eius esse immutabilem prout
in principiis tribus illis fundatam: iura Dei, natura hominis socialis ex qua profluit
finis essentialis Status, et natura immutabilis Ecclesiae.

S. Pius X, Epist, Notre charge apostolique , 25 aug. 1910 [Condamnation
du Sillon\. A.A.S., 2 (1910), pp. 612, 625, 627;

Benedictus XV, Epist. Anno iam exeunte, ad R. P. Ios. Hiss, Societatis
Mariae Praepositum Generalem, 7 mart. 1917: A.A.S., 9 (1917), pp. 171-175;

Pius XI, Encycl. Divini illius Magistri, 31 dec. 1929: A.A.S., 22 (1930),
pp. 65-66: « Quae omnia hucusque... diximus... doctrina catholica de Civitatum
constitutione christiana, tamquam firmissimo et immutabili fundamento, innitun-
tur, quae tam egregie a Decessore Nostro Leone XIII, praesertim in Encyclicis Lit-
teris Immortale Dei et Sapientiae christianae exposita est ».

Citatis verbis Encyclicae Immortale Dei quibus exponuntur distinctio utrius-
que potestatis necnon relatio, et potestas Ecclesiae indirecta, additur: « Quicumque
haec principia recipere eademque proinde ad educationem applicare recusat, is
necessario cum neget Christum ob sempiternam hominum salutem Ecclesiam
suam condidisse, tum affirmat societatem civilem et Statum Deo eiusque naturali
ac divinae legi non subiici. Quod quidem manifesto impium est, sanae rationi... »;

Lettre de la Secretairerie d’Etat a M. Duthoit, 12 iul. 1933: Ed. Bonne
Presse, t. X, p. 241;

Id., Encycl. Divini Redemptoris, 19 mart. 1937: A.A.S., 29 (1937), p. 81;

Pius XII, Encycl. Summi Pontificatus, 20 oct. 1939: A.A.S., 31 (1939),
pp. 432-433: «Etenim civitatis imperium, quemadmodum per Encyclicas Litteras
Immortale Dei sapientissimus Decessor Noster p. m. Leo XIII edocet, idcirco a
summo omnium Creatore statutum est, ut ex illius ordinis praescriptione, qui in
universalibus, quibus regitur, principiis ac normis incommutabilis consistit, publi-
cam rem moderetur; ut humanae personae, in praesenti hac vita, ad corporis men-
tisque vires quod attinet et ad rite componendos mores, perfectionis adeptionem
faciliorem reddat; utque cives adiuvet ad supernum sibi destinatum finem asse-
quendum »;

Id., Alloc. ad Sacram Romanam Rotam, 6 oct. 1946: A.A.S., 38 (1946),
P. 393;

Id., Alloc. ad Sacram Romanam Rotam, 29 oct. 1947: A.A.S., 39 (1947),
p. 495;

Id., Alloc. Iis qui interfuerunt Conventui X Internationali de Scientiis Histo-
ricis, 7 sept. 1955: A.A.S., 47 (1955), pp. 677-678: « Leon XIII a enferme, pour
ainsi dire, dans une formule, la nature propre de ces relations, dont il donne un
expose lumineux dans ses Encycliques Diuturnum illud [1881], Immortale Dei
[1885] et Sapientiae christianae [1890] ».

De oppositione inter laicismum hodiernum et doctrinam christianam, sic
docet Ioannes XXIII, Encycl, Grata recordatio, 26 sept. 1959: A.A.S., 51 (1959),
p. 677 : « Animadvertendum praeterea est talia ratiocinandi ac philosophandi ge-
nera haberi, itemque tales instituendae vitae rationes hodie in usum invectas esse,
quae cum christiana doctrina concordare nullo modo possunt. Id Nos serena sed
firma certaque mente asseverare desistemus numquam. Sed Deus sanabiles fecit
homines ac Nationes! [cf. Sap. 1, 14], Futurum igitur speramus ut, aridis postu-
latis ac propositis tandem posthabitis, ex cogitandi agendique ratione ortis, et
crystalli instar concretis ac duratis, quae, ut norunt omnes, “ laicismi ” et “ mate-

672

SESSIO VII - ACTA

rialismi ” commentis imbuta sunt, in sana illa doctrina, quam quotidie magis
rerum experientia confirmat, opportuna remedia quaerantur et inveniantur. Haec
autem doctrina Deum esse auctorem vitae eiusque legum testatur; eumque esse
vindicem iurium humanaeque personae dignitatis. Deus igitur est “ salus et
Redemptio nostra! ” [ex sacra liturgia ] ».

Caput X

DE NECESSITATE ECCLESIAE ANNUNTIANDI EVANGELIUM
OMNIBUS GENTIBUS ET UBIQUE TERRARUM

1. [Exsistentia et fundamentum muneris ]. Dominus noster Iesus Chri-
stus, qui de semetipso testatus est: « Ignem veni mittere in terram, et quid
volo nisi ut accendatur » ( Lc . 12, 49), cum ex hoc mundo reversurus esset
ad Patrem, Apostolis, ut omnibus gentibus Evangelium praedicarent, man-
datum dedit dicens: « Euntes in mundum universum praedicate Evange-
lium omni creaturae » (Mc. 16, 15). Apostoli autem hoc mandatum expe-
riebantur et agnoscebant ut veram necessitatem sibi impositam, Ait enim
Apostolus: « Si evangelizavero, non est mihi gloria, necessitas enim mihi
incumbit; vae enim mihi si non evangelizavero » (I Cor. 9, 16). Maximum
illud et sanctissimum munus cum eorum terrestri vita non erat terminan-
dum, sed usque ad finem saeculorum ab Ecclesia perpetuandum, 1 et reapse
ad illam capitalem Ecclesiae missionem refertur, qua verum Dei cultum in
fide viva et caritate usque ad extremas terrae partes propagat omnesque
homines participes facit Redemptionis Christi, ut ad sempiternam perve-
niant beatitatem. 2 Officium autem Evangelii omnibus gentibus annuntiandi
et ius illud exercendi ab ipso iure nativo Christi derivatur, sollemniter di-
centis: « Data est mihi omnis potestas in caelo et in terra. Euntes ergo
docete omnes gentes » ( Ml . 28, 19).

2. [ Natura muneris ]. Officium illud, cum sit Ecclesiae a suo divino
Fundatore collatum, est originis divinae. Ut ex ipsis verbis Christi patet
sese extendit ad omnes homines omnesque mundi partes: 3 debet enim Ec-
clesia opus Christi perenne reddere, qui pro totius mundi salute descendit
de caelo et incarnatus est. Ubicumque igitur terrarum Ecclesia, indepen-
denter a quavis humana potestate, ius inalienabile habet praecones evan-
gelicos mittere, 4 communitates christianas stabilire, homines sibi incorpo-
rare per baptismum in eosque sibi subditos suam exercere potestatem tam
docendi quam regendi et sanctificandi.®

Quare adimpletioni huius missionis Ecclesiae pro toto mundo divinitus
collatae nulli potestati civili sese opponere licet, diversam tamen ob ra-
tionem.'’

Potestas civilis catholica, cum consecutionem finis ultimi supernaturalis
suis civibus faciliorem reddere debeat, ut huius officii sanctissimi Ecclesiae
expeditior fiat adimpletio pro viribus conari debet. Multo magis exercitium

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

673

huius Ecclesiae missionis impedire non potest, ut ipsa sibi publica commoda
procuret: huiusmodi enim bona saluti aeternae civium anteponi non possunt.

Potestas civilis non catholica verum ius praedicationis evangelicae pro-
hibendae sibi vindicare nequit, cum doctrina evangelica nihil contineat quod
non sit rationi naturali summe congruens, dignitati humanae summe con-
veniens, et vitam hominum tam individualem quam socialem summe per-
ficiens.

Nec praedicationi evangelicae opponi potest iustum legitimumque desi-
derium vera ea beneficia tuendi, quae veluti per sacram hereditatem pecu-
liares cuiusvis nationis notas proprietatesque constituunt. Etenim in for-
mis humanae civilisque vitae cuivis genti propriis, in moribus a maioribus
receptis necnon in Institutis translaticiis, Evangelica lex non respuit nisi
ea quae sunt rationi naturali legique divinae contraria. Quidquid veri,
quidquid boni, quidquid honesti ac pulchri habet unaquaeque natio ex
propria indole proprioque ingenio, Ecclesia praecipit ut servetur, et pro
munere suo ad altiorem ordinem evehit. 7

Ius evangelicae praedicationis a se alienari Ecclesia nec tolerare, nec
umquam ab eo decedere potest: missionem enim suam capitalem non adim-
pleret, a Deo Salvatore glorificando deficeret, hominesque ordinariis salutis
mediis privaret. Civilibus ergo potestatibus impedientibus quominus libere
exerceat suum ius et officium sanctissimum, Ecclesia non cedit, sed usque
ad sanguinem resistit, cum Apostolis dicens: « Oboedire oportet Deo magis
quam hominibus » (Act. 5, 29).

Quare Sancta Synodus ius Ecclesiae evangelium annuntiandi omnibus
gentibus ubique terrarum necnon omnibus praebendi auxilia salutis, ante
faciem omnium populorum sollemniter proclamat, omnesque qui potesta-
tem super populos exercent monet ut Ecclesiae plenae libertati huius mune-
ris adimplendi non sese opponant, sed potius in gentibus Providentia di-
vina sibi concreditis eius exercitio faveant.

3. [ Quibus et quomodo conveniat potestas et officium Evangelium prae-
dicandi']. % Ius et officium Christi Evangelium annuntiandi ubique terrarum
corpori Pastorum insimul cum Christi Vicario convenit, quibus omnibus in
solidum Christus mandatum dedit imponendo commune officium. 0 Omnes
ergo Episcopi simul cum suo Capite huius apostolicis muneris fidem annun-
tiandi omnibus gentibus sunt sponsores. 10 Attamen quod Apostolis omnibus
eorumque successoribus mandabatur, id principaliter Petro eiusque succes-
soribus, Romanis Pontificibus incumbit, quibus solis Dominus gregis sui
universitatem concredidit, Ipsi ergo Romano Pontifici competit ius supre-
mum, absolutum et universale fidei praecones in totum orbem terrarum
mittendi eiusque officium est omni sollertia niti, ut Ecclesia ubique dilatetur
hominesque universi Redemptionis Christi participes fiant. 11 Singuli autem
Episcopi non tantum ius et officium habent omnibus suis viribus procurandi
ut infideles in suo territorio degentes evangelizentur, 12 sed etiam, sollicitu-
dine illa qua bonum Ecclesiae universalis in propriis dioecesibus promovere

674

SESSIO VII - ACTA

tenentur, vocationes missionales foveant, neve desinant ex toto corde opera
illa missionalia provehere quibus tam spiritualibus quam temporalibus evan-
gelizationis universalis necessitatibus providetur. 13 Sacerdotes vero tam
saeculares quam regulares, religiosi et religiosae, fidelesque omnes a Sacra
Hierarchia mandato instrui possunt ut unusquisque suo modo adiutricem
operam in adimplendo supremo illo Ecclesiae munere conferat. Omnes enim
ut membra Corporis Christi mystici, eius incremento pro viribus submini-
strare debent (cf. Eph. 4, 16; Coi. 2, 19). 14 Religio et caritas insuper om-
nes catholicos urgent ut, Deo grati pro pretiosissimo fidei dono accepto,
numquam aliquam opportunitatem praetermittant illud cum aliis commu-
nicandi 15 atque orationibus, eleemosynis aliisque mediis eos adiuvandi 10
qui operam dant in mandato adimplendo Domini Nostri Iesu Christi, qui
Ecclesiae semper aderit ne deficiat umquam in Evangelio omnibus gentibus
annuntiando iuxta promissum divinum: « Ecce ego vobiscum sum omnibus
diebus usque ad consummationem saeculi » (Mt. 28, 20).

NOTAE

1 Cf. Benedictus XV, Maximum illud, 30 nov. 1919: A.A.S., 11 (1919),
pp. 440-455;

Ioannes XXIII, Encycl. Princeps Pastorum, 18 nov. 1959: A.A.S., 51
(1959), pp. 834 ss., 845 ss,

2 Pius XI, Encycl. Rerum Ecclesiae , 28 febr. 1926: A.A.S., 18 (1926), p. 65:
« Neque enim ad aliud nata Ecclesia est, nisi ut, regno Christi ubique terrarum
dilatando, universos homines salutaris redemptionis participes efficiat »;

Pius XII, Encycl. Fidei donum, 21 apr. 1957: A.A.S., 49 (1957), p. 237,
ubi citatur Allocutio 24 nov. 1946: Disc. e Radiomess., t. VIII, p. 328;

Ioannes XXIII, Encycl. Princeps Pastorum, l. cit.,

3 Cf. Mt. 28, 18-20; Mc. 16, 15. 20; Lc. 24, 47; Act. 1, 8.

4 C.I.C., can. 1322, § 2: «Ecclesiae, independenter a qualibet civili pote-
state ius est et officium gentes omnes evangelicam doctrinam docendi ».

5 S. Augustinus, Epist. CXCIX (ad Hesychium), c. 12: PL 33, 922-924:
S. Aug. docet ad hoc spectare praedicationem evangelicam ut ubicumque stabilia-
tur Ecclesia reddens Deo cultum debitum; p. 923: « In quibus ergo gentibus non-
dum est Ecclesia, oportet ut sit »;

S. Tiiomas, Summa Theol., I-II, q. 106, a. 4, ad 4;

Pius XI, Encycl. Rerum Ecclesiae : A.A.S., 18 (1926), p. 74: « Quorsum,
quaesumus, sacrae missiones pertinent, nisi in tanta immensitate locorum Ecclesia
instituatur ac stabiliatur? »;

Pius XII, Risposta alVOmaggio delle Pontificie Opere Missionarie , 24 iun.
1944: A.A.S., 36 (1944), pp. 207-8, 210;

Id., Epist. Perlibenti quidem animo, 9 aug. 1950: A.A.S., 42 (1950), p, 727;

Id., Encycl. Evengelii Praecones, 2 iun. 1951: A.A.S., 43 (1951), p. 507:
« Eo autem, ut omnes norunt, hae sacrae expeditiones primo loco spectant, ut
christianae veritatis lumen novis gentibus luculentius affulgeat, utque novi ha-
beantur christiani. Ad illud tamen extremam veluti metam contendant necesse

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

675

est... ut nempe Ecclesia apud alios populos firmiter constabiliatur, eidem propria,
ex indigenis delecta, tribuatur hierarchia »;

Id., Encycl. Fidei donum \ A.A.S. , 49 (1957), p. 228.

0 Defendunt hoc ius per respectum ad potestatem civilem tam catholicam quam
acatholicam:

Fr. Suarez, De Fide, disp. XVIII, sect. I;

Fr. Vittoria, De Indis, Rei. prior, sect. 3;

D. Soto, In IV Sent., D. 5, q. un., a. 10;

De Lugo, De virt. Fidei Divinae, d. XIX, sect. II, § 1;

Salmeron, In Ev. et Act. Apost., 1. XI, tract. XXXIII; 1. XII, tract. XXXVIII.

Alludunt ad hoc ius Ecclesiae in quaestione de natura Magisterii:

Franzelin, De Ecclesia Christi, Theses, Romae 1887, pp. 58-60;

Billot, Tractatus de Ecclesia Christi, t. II, Romae, 1899, pp. 64 ss.;

Salaverri, De Ecclesia Christi, in: Sacrae Theologiae Summa, t. I, Matriti
1950, pp. 525, 532 ss.;

Journet, IJEglise du Verbe Incarne, t, II, Paris 1951, pp. 1223-1251 (Mis-
siologie);

IT. de Lubac, Le fondement theologique des Missions, Paris 1946.

Sacrorum Canonum periti magis explicite tractant de isto iure per respectum
ad potestatem civilem. Citantur inter alios:

Wernz-Vidal, Ius canonicum, t. IV, vol. II, Romae 1935, pp. 6-7;

G. Vromant, Ius Missionarium, Lovanii 1934, P. II, c. 1, pp. 50-56;

G. Sartori, O.F.M., luris Missionarii elementa, Romae 1951, pp. 41-42.

7 Haec paragraphus desumitur ex pluribus documentis Pii XII:

Summi Pontificatus, 20 oct. 1939: A.A.S., 31 (1939), pp. 428-429;

Allocutio Vivamente gradito, 24 iun. 1944: A.A.S., 36 (1944), p. 210;

Encycl. Evangelii Praecones-. A.A.S., 43 (1951), pp. 521-524.

Ioannes XXIII, Encycl. Princeps Pastorum-. A.A.S., 51 (1959), pp. 843 ss.,
848, 854.

8 Cf. pro tota paragrapho nota 6.

9 S. Caelestinus, Epist. ad Syn. Ephesinum: Mansi 4, 1283;

Benedictus XV, Maximum tllud-. A.A.S., 11 (1919), p. 440;

Pius XI, Encycl. Rerum Ecclesiae: A.A.S., 18 (1926), pp. 68-69;

Pius XII, Encycl. Fidei donum: A.A.S., 49 (1957), pp. 236-237.

10 Pius XII, Encycl. Fidei donum-. A.A.S., 49 (1957), p. 237.

11 Cf. documenta citata sub nota 9. Insuper:

Leo XIII, Encycl. Grande munus, 30 sept. 1880: A.S.S., 13 (1880), p. 145:
« Grande munus christiani nominis propagandi, beato Petro principi Apostolorum
eiusque Successoribus singulari modo demandatum, Romanos Pontifices impulit
ut sacri Evangelii nuntios ad varias orbis terrarum gentes diversis temporibus
mittendos curarent »;

C.I.C., can. 1327 et 1350, § 2;

S. Bernardus, De Consideratione, 1, III, c. 1: PL 182, coi. 757-760;

Thomas a Iesu (1564-1627), De procuranda salute omnium gentium, ed.
Pammolli, Romae 1940, 1. II, pp. 67-98: « Ad Romanum Pontificem tamquam
ad Summum Ecclesiae pastorem, Petrique in apostolatu successorem, pertinere
praedicatores pro fide propaganda mittere in universum orbem ».

12 C.I.C., can. 1350, § 1;

676

SESSIO VII - ACTA

Synodus Vicaria tus Sutchuens, 1803: Coli. Lacernis, t. VI, coi. 633: « Inter
praecipua muneris apostolici officia illud profecto primum locum obtinet fidem
scilicet propagandi apud gentiles et eam integram illibatamque servandi apud
fideles »;

Leo XIII, Quae mari sinico, 17 sept. 1902: Acta Leonis XIII, t. 22, p. 204:
« Ubi igitur agrestes adhuc gentes occurrunt immani idolorum cultui addicti,
sciant Episcopi et sacerdotes teneri ad earum conversionem curandam »;

Litterae Encycl. S. Congr. de Prop. Fide (1879) [Coit. S.G.P.F., II, n. 1507];

Cone. Plen. Americae Sept. Romae celebratum anno 1898 [Ed, Romae 1900,
p. 339]: «Neque Episcopi neque parochi, qui in propriae iurisdictionis territorio
exsistere sciunt Indos nondum ad fidem conversos, proprio pastorali officio satis-
facerent, si solis fidelibus intenti, illos ab infidelitatis tenebris eruere et ad Chri-
stum vocare non studerent ».

Ratio theologica sic explicatur a Wernz-Vidal, Ius Canonicum, t. IV, vol. II,
Romae 1935, p. 58, n. 653: «Quare exterae appellantur missiones potius a scopo
principali, qui est propagatio fidei catholicae inter homines ab Ecclesia catholica
alienos, quam a regionibus longinquis. Quo sensu unusquisque Episcopus in sua
dioecesi, in qua sunt infideles, haeretici, schismatici, inde a primis temporibus
Ecclesiae usque ad nostram aetatem tamquam verus successor Apostolorum con-
stitutus est missionarius apostolicus ex officio ad illorum conversionem, et fidei
catholicae propagationem perficiendam ».

13 S. Ioannes Chrysostomus, ep. 123 : PG 52, 676-8;

Leo XIII, Encycl. Sancta Dei civitas, 3 dec. 1880: A.X.S., 13 (1880),
pp. 242, 246 ss.;

Benedictus XV, Encycl. Maximum illud : A.A.S., 11 (1919), pp. 451-455;

Pius XI, Encycl, Rerum Ecclesiae : A.A.S., 18 (1926), pp. 71-75;

Pius XII, Encycl. Evangelii Praecones : A.A.S., 43 (1951), pp. 525-528;
Encycl, Fidei donum: A.A.S., 49 (1957), pp. 235-248.

■ 14 Cf. nota 13.

1B Benedictus XV, Maximum illud : A.A.S., 11 (1919), p. 451;

Pius XI, Rerum Ecclesiae: A.A.S., 18 (1926), p. 68;

Pius XII, Evangelii Praecones: A.A.S., 43 (1951), p. 526;

Id., Fidei donum: A.A.S., 49 (1957), pp. 225-227.

10 Cf. documenta citata in notis 13 et 15. Insuper:

Pius XII, Epist. Perlibenti quidem animo, 9 aug. 1950: A.A.S., 42 (1950),
pp. 725-727.

DE LIBERTATE RELIGIOSA
Introductio

Mater Ecclesia omnes et singulos homines, qui in adoptionem filiorum
Dei praedestinati sunt, solemniter hortatur ut in praesentibus culturae et
morum circumstantiis omnia studia sua convertant ad defendendum hono-
rem Dei et dignitatem personae humanae ab Eo creatae et redemptae. Qua-
propter, reiecto vetere discordiae fermento, in novis azymis sinceritatis
et caritatis, aestiment et promoveant veritates et valores inter ipsos com-

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

677

munes. Sed insimul, quod spectat ea in quibus unanimis consensus non-
dum attingitur, non tantummodo attendant ad veritates seu obiecta quae
admittenda sunt, sed etiam ad iura et officia personarum seu subiectorum
quae veritati adhaerere debent. Haec omnia Dei dona in Verbo hominibus
tributa sunt ut in hoc saeculo inveniatur tutamentum mentis et corporis
ab omnibus qui viis diversis a Spiritu Sancto moventur ut ad domum Pa-
tris communis libere accedant.

Caput I

DE BONIS FIDEI IN CARITATE PROMOVENDIS

1. Ecclesia Catholica, ut divino obtemperet mandato: «docete omnes
gentes.,, docentes eos servare omnia quaecumque mandavi vobis » (Mt.
28, 19-20), infatigabili cura elaborare debet « ut sermo Dei currat et cla-
rificetur » (II Thess. 3, 1) et omnes unanimes, uno ore honorificent Deum
et Patrem Domini nostri Iesu Christi » ( Rom . 15, 6).

Hac de causa adiurat filios suos « primum omnium fieri obsecrationes,
postulationes, gratiarum actiones pro omnibus hominibus... Hoc enim bo-
num est... coram Salvatore nostro Deo, qui omnes homines vult salvos fieri
et ad agnitionem veritatis venire » (I Tim. 2, 1-4). Sed praeterea ipsos
adhortatur ut, in sapientia ambulantes ad eos, qui foris sunt (Coi. 4, 5), vi-
tatis omnibus apertis vel contortis improbi proselytismi molimentis seu
mediis impropriis vel inhonestis (ut sunt argentum, blanditiae, mendacium,
minae vel coactio), « in Spiritu Sancto, in caritate non ficta, in verbo veri-
tatis » (II Cor. 6, 6-7) lumen vitae diffundere satagant mediis naturalibus
et supernaturalibus quibus ipse Dominus usus est, praedicatione nempe
doctrinae, exemplo vitae et testimonio veritatis usque ad proprii sanguinis
effusionem.

2. Quamdiu tamen sunt in statu viae, discipuli Christi cum officio ve-
ritatem annuntiandi et defendendi semper et ubique coniunctam habebunt
obligationem amanter, prudenter et patienter agendi cum hominibus qui
nondum ad plenam Evangelii cognitionem pervenerunt. Etenim usque ad
consummationem saeculi errores circa finem spargentur et fideles indesinen-
ter videre debebunt ne quis eos seducat (Mt. 24, 3-15). Sed praeterea,
docente Domino, debent sinere semen veritatis et zizania erroris simul cre-
scere usque ad messem (Mt. 13, 30). Demum ab ipsis agnoscendus et ad-
mittendus est modus progressivus et humanus quo Deus homines ad suam
veritatem et suum amorem adducit. Respiciendum igitur est non tantum
ad officia erga verbum vivificans quod praedicandum est, sed etiam ad iura et
mensuram gratiae a Deo tributa personae quae ad fidem libere admittendam
invitatur.

Ideo est quod Ecclesia filios suos hortatur ut veritatem facientes in
caritate (Eph. 4, 15), dum homines ad fidem veram adducere conantur, sem-

678

SESSIO VII - ACTA

per curent ut ab ipsis, qui ad imaginem Dei creati sunt ( Gen . 1, 27), assen-
sus non detur nisi cum plena libertate et conscientiam habentes bonam
(I Petr. 3, 16). Ab omni igitur coactione abstinendum est. Persona erran-
tis circa fidem aestimatione digna est eiusque ius ad libertatem religiosam
ab Ecclesia semper vindicatur.

Et revera haec libertas religiosa, seu immunitas ab externa coactione
natura actus fidei postulatur. Nam homo a Salvatore redemptus et « in adop-
tionem filiorum per lesum Christum » (Eph. 1, 5) praedestinatus, revela-
tioni divinae adhaerere non potest nisi ex una parte Pater traxerit eum
{Io. 6, 44) et ex altera parte rationabile ac liberum Deo praestiterit fidei
obsequium. Elis de causis Ecclesia Catholica praecipit et mandat: « ad
amplexendam fidem catholicam nemo invitus cogatur » ( C.I.C. , canon 1351).

3. Ius in materia religiosa conscientiam suam sequendi non tantum
a credentibus, a quibus constitutiva ipsius actus fidei admitti possunt, sed
absolute ab omnibus hominibus et a communi hominum conviventia ob-
servandum est.

Humana enim persona, activitate conscia et libera (cf. Adnotatio l a )
praedita, cum voluntatem Dei tantummodo adimplere possit prout lex divina
mediante dictamine conscientiae percipitur, finem suum ultimum obtinere
nequit nisi iudicium conscientiae prudenter efformando eiusque dictamen
fideliter exsequendo. Ideo homo qui conscientiae suae sincere oboedit, Deo
oboedire intendit. Consideratione (respect) dignus aestimandus est et nulla
coactione impediri potest quominus conscientiam suam sequatur.

4. In materia religiosa praedicta externae coactionis exclusio ab Eccle-
sia Catholica vindicatur non ut mera « libertas opinionis » nec ut mera « li-
bertas adimplendi ritus propriae religionis », sed ut vera « libertas reli-
giosa » seu ius observandi et proclamandi officia publica et privata erga Deum
et erga homines, singulariter vel collective sumptos, prout conscientia ma-
nifestantur. (Haec libertas religiosa complectitur inter alia ius applicandi
et diffundendi principia moralia in re familiari, sociali, hygienica, oecono-
mica). Ecclesia Catholica affirmat talem libertatem religiosam competere
tum singulis personis humanis tum coetibus hominum, qui exigentiis suae
conscientiae adducuntur ut collatis viribus vitam religiosam ducant vel
promoveant.

5. Haec iura personalia realiter et effective non agnoscuntur si obie-
cturn iuris in activitate externa implicari non potest. Quare in humana con-
viventia et in societate civili nemo externo exercitio sui iuris privari potest,
dummodo, ut bono communi exigitur, iura quoque aliorum salva rema-
neant.

Pro omnibus civibus in materia exercitii iurium illud « minimum » in
tuto esse debet sine quo ex una parte essentialis autonomia humanae perso-
nae non illaesa remaneret, et ex altera parte humana societas, resultans ex
conviventia hominum qui, peccato originali eiusque sequelis contaminati,
errare possunt, de facto impossibilis redderetur,

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

679

Ideo in vita publica exercitium externum libertatis conscientiae impe-
diri non potest nisi bono communi contradicat.

Hac de causa Ecclesia Catholica reprobat discriminationem, iniuriam,
persecutionem hominis vel nationis propter solam originem, solum colorem
vel sanguinem.

Speciatim in re religiosa asserit ius ad libertatem conscientiae externe
exercendam, salvo bono communi, semper et ubique valere et agnoscendum
esse.

Nostris autem temporibus ubique terrarum libertas religiosa speciali
modo urgenda est, quia in dies frequentiores fiunt relationes quibus homi-
nes disparis cultus et diversae religionis inter se connectuntur (cf. Adno-
tatio 2“).

Caput II

DE CATHOLICORUM COOPERATIONE
CUM EIS QUI NON SUNT CATHOLICI

6. Quum grassante materialismo hodierno fundamenta omnis religio-
nis et societatis corrodantur, Ecclesia Catholica nuncupata vota facit ut
quicumque christiano nomine honorantur, quantum fieri potest secundum
exigentias sanae rationis, ordinem naturalem et depositum vitae Christia-
nae consertis precibus et viribus tueantur et promoveant, immo ut omnes
homines bonae voluntatis, sive credentes sive nullam religionem profitentes,
simul operam dent ad ordinandam societatem secundum normas morales ex
ipsa dignitate personae humanae profluentes.

7. Quae normae quamquam fundamentum commune ad instaurandum
ordinem vere humanum praebeant (cf. Adnotatio 3 a ), a Christifidelibus ta-
men non ut unica et suprema norma considerandae sunt (cf. Adnotatio 4 a ).
Fide enim constat hominem ad imaginem Dei factum (Gen. 1, 17) et in Dei
adiutorem constitutum ( I Cor. 3, 9), in vita sua dirigenda et in labore suo
perficiendo, regi posse ac debere praecepto caritatis, quo munus perficien-
dae creationis (Gen. 1, 28; 2, 5 et 15) et servitium sociale, quod omni
activitati bona culturae humanae producenti intrinsecum est, in aedificatio-
nem Ecclesiae (I Cor. 14, 5) et in gloriam Dei (I Cor. 10, 31) ordinantur.

8. Ecclesia, « columna et firmamentum veritatis » (I Tim. 3, 15), invi-
gilare debet ut collaboratio cum non-catholicis ex una parte debite et gene-
rose perficiatur et ex altera parte non obstet officiis quibus tenentur ii qui
sunt «corpus Christi et membra de membro» (I Cor. 12, 27). Hac de
causa iuvat catholicos inscribi in associationibus catholicis in quibus acci-
piant formationem et protectionem necessariam ut officiis suis fungantur
atque utiliter et prudenter auxilium praestare possint non-catholicis sive
in organisationibus mixtis sive ad determinata incepta perficienda.

680

SESSIO VII - ACTA

Caput III

DE RELATIONIBUS INTER ECCLESIAM ET SOCIETATEM CIVILEM

1) De Ecclesiae distinctione a societate civili eiusque praestanti excellentia.

9. In nova salutis oeconomia Ecclesia, ut Israel renovatus novusque
Dei populus, non intra fines nationis singularis coangustatur, sed universa-
lem exercet missionem, iuxta verbum Domini: « Euntes in mundum uni-
versum praedicate Evangelium omni creaturae » (Mc. 16, 15). Ipse insuper
Dominus, cum reddere quae sunt Caesaris Caesari et quae sunt Dei Deo
praeceperit (Mt. 22, 21), explicitam attulit distinctionem inter divina quae
Ecclesiae et humana quae societatibus temporalibus competunt. Hoc modo
Ecclesia superat praeparationem a Deo factam sub Vetere Lege, quando
populus Dei electus, ethnice determinatus, constituebatur ut theocratia, in
qua vita nationalis populi vocatione sua religiosa implicabatur et lex civilis
missioni religiosae directe inserviebat.

10. Quare omnis Ecclesiae et societatis civilis confusio, qua potestas
unius in orbem alterius intruditur, reali distinctioni inter temporalia et
divina adversatur, nec altera cum altera coalescere potest in theocratia
uti sub Vetere Lege contigit.

11. Ecclesia, licet ut regnum Christi non sit de hoc mundo {Io. 18, 36),
in mundo tamen est (Io. 17, 11) et ibi transcendit ordinem temporalem, quia
missio eius universalis est et quia media, quibus illam exercet, ordinis super-
naturalis sunt ideoque facultati et potestati omnis societatis civilis sub-
tracta (cf. Adnotatio 5 a ). Quapropter societas civilis debet ad ordinem sae-
cularem sese coercere et praestare Ecclesiae libertatem adimplendi missio-
nem suam, non exclusa fidei propagatione.

12. Ecclesia, cum propter universalitatem suam in omnibus gentibus
usque ad consummationem saeculi (Mt. 28, 20) missionem suam religiosam
adimpleat, ad limites sic dictae Ecclesiae nationalis reduci nequit. Auctoritas
societatis civilis fines suae potestatis excederet et voluntati Christi contra-
diceret, si cives impediret quominus Ecclesiae universali libere se adiun-
gerent.

2) De Ubertate religiosa in societate civili.

13. Ecclesia Catholica numquam admisit nec admittere potest Statum
positivo modo propugnare doctrinam indifferentismi religiosi qua omnes
religiones eiusdem esse valoris affirmantur. Omnino autem approbat so-
cietates civiles modernas quando, in practice ordinanda vita civili, libertatem
religiosam et aequalitatem politicam asseclis cuiusvis religionis tribuendam
esse statuunt (cf. Adnotatio 6 a ).

Quum dignitate personae requiratur ut quivis civis in re religiosa veri-
tatem prosequi et in exercitio vitae religiosae imperio conscientiae suae

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

681

obtemperare possit, nemo a societate civili impediri potest quominus hoc
ius exerceat, dummodo ordo publicus non vulneretur et exigentiis boni
communis satis fiat.

Quare laudandum est libertatem et aequalitatem religiosam omnium
civium hodie a multis nationibus et ab organisatione internationali in de-
claratione iurium hominis proclamatam esse.

14. Status nequit imponere civibus professionem determinatae religio-
nis tamquam conditionem ut pleno et integro iure vitae nationali et civili
participare valeant. Status debet esse impartialis et benevolus (loyal, fair)
erga omnes qui in re religiosa dictamini suae conscientiae oboediunt.

15. Auctoritati civili competit ut abusibus medeatur ope legum quae
exigentiis boni communis temporalis respondent et aequali modo omnibus
civibus, absque discrimine professionis religiosae, applicantur.

16. Si auctoritas quaedam civilis aut religiosa, sub specie boni commu-
nis, evidenter impugnat libertatem religiosam, ius et officium uniuscuiusque
est magis oboedire Deo quam hominibus ( Act . 5, 29).

3) De concordia inter communitates religiosas et societatem civilem.

17. Societas civilis libertatem religiosam, quam civibus agnoscit, ob
naturam socialem personae humanae etiam tribuere debet communitatibus
religiosis aliisque societatibus quas cives constituunt, dummodo activitates
earum cum exigentiis ordinis publici bonique communis congruant. Ne talis
libertas in constitutionibus societatis civilis habeatur ut mera concessio
fluxa, iure firmo sanciri et aequalitate civili cultuum exprimi debet.

18. Etsi statutum iuridicum, libertatem religiosam consecrans, secun-
dum diversa adiuncta historica diversos modos assumere potest, exoptan-
dum tamen est ut Ecclesia Catholica in activitatibus suis quae bono com-
muni inserviunt ex parte societatis civilis, in quantum iuxta constitutionis
civitatis indolem potest, subsidia recipiat, quae ceteroquin proportionaliter
et intra limites boni publici communitatibus, quae non sunt professionis
catholicae, similiter concedantur.

19. Societas civilis, uti omnis hominum communitas, tenetur Deo ser-
vire. Hoc servitium praestare debet secundum propriam naturam, scilicet
attendendo in sua legislatione ad normas legis divinae et fideliter adimplendo
missionem propriam quam a Deo accepit. Congruo ordine iuridico dignita-
tem personalem et virtutem civium protegens et promovens, viam sternet
ut omnia instaurentur in Christo (Eph. 1, 10).

Adnotationes

1) Omnis homo est subiectum a natura comparatum ad conscie et libere
agendum. Ut finem suum ultimum attingat, iudicium conscientiae prudenter
efformare et actibus liberis exsequi debet. Sub hoc respectu est inviolabilis
et partes conscientiae eius a nullo alio suscipi possunt. Exinde propter di-

682

SESSIO VII - ACTA

gnitatem personae humanae proclamanda est libertas conscientiae. Quae
libertas non infert conscientiam obligationibus erga veritatem solutam esse,
quia conscientia essentia sua in actibus concretis praeco veritatis est, sed
omnem coactionem humanam excludi.

Quapropter Ecclesia docet conscientiam, etiamsi tanquam praeco falli-
bilis bona fide erret, observantia et aestimatione omnium esse colendam.
Hoc principium inconcussum affirmans, errorem non approbat, sed digni-
tatem personae humanae proclamat. Persona enim humana quae iudicium
conscientiae sincere formare et sequi conatur, intentionem fundamentaliter
bonam fovet; immo, cum actus conformare nequeat normis obiectivis nisi
in quantum illas agnoscit et iudicio conscientiae attingit, non nisi mediante
iudicio conscientiae, actus veritati submittere et nonnisi fideliter obse-
quendo conscientiae ad veritatem accedere potest.

2) Principia allata, cum sint firma et inconcussa, semper ubique valent.
Nostris tamen diebus, cum Ecclesia in mundo magis magisque coadunato
simul et mixto versetur, momentum eorum modo singulari patet. In omni-
bus regionibus applicentur necesse est ne bonum commune Ecclesiae uni-
versalis detrimentum capiat.

3) Missio terrestris seu temporalis, qua cultura humana augetur, perfi-
cienda est mediis naturalibus, activitate scilicet scientifica, technica, oeco-
nomica, artistica, sociali, politica et internationali. Quae tamen activitas,
cum sit humana, lege morali regi debet, Opus culturae, ne verae hominum
promotioni obstet, indiget ordinatione iuris naturalis quod in omnibus ele-
mentis ordinis profani et temporalis dignitatem personae humanae pro-
tegit et vindicat. Principia autem iuris naturalis, cum ope rationis humanae
detegi possint, non modo a christianis sed etiam ab illis qui aliam vel nullam
religionem profitentur cognosci et observari possunt. Inde consequens est
normas iuris naturae fundamentum ponere possibilis concordiae et colla-
borationis omnium qui, sive sint vel non sint christiani, ordinem vere hu-
manum construere intendunt. « II existe donc certains principes elementai-
res de caractere moral et religieux qui constituent le patrimoine primordial
de tous les peuples et sur lequel on suppose une entente comme sur une
base inevitable de vie commune pour reussir la construction du veritable
ordre social et mondial de justice et de paix » (Card. Roncalli).

4) Ut mundus sit habitabilis et possibilitates vitae verae humanae prae-
stet, homines populique collaborare debent et vires coniungere ut pro om-
nibus et singulis bona culturae humanae promoveant. Christifideles qui
sunt in mundo (Io. 17, 15) et sortis humanitatis sunt participes, omni ger-
mano progressui culturae humanae operam studiumque conferre debent.

Hoc opus culturae humanae de se saeculare et temporale est, quia per-
ficitur mediis quae non e revelatione sed e donis naturalibus a Creatore ho-
minibus concessis hauriuntur. Attamen christiani sub lumine revelationis,
quam fide amplectuntur, in sua cooperatione ad humanam culturam prove-

DISCEPTATIO

DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

683

hendam sensum religiosum significationemque christianam detegere possunt
et colere debent.

Quod in primis patet e voluntate Dei Creatoris, qui hominem ad suam
imaginem creavit (Gen. 1, 17). Cum Deus sit Creator et Dominus creatio-
nis, homo, ut est Dei imago, debet esse etiam creator et dominus creationis
sub Dei dependentia et in Eius servitio. Revera S. Scriptura narrat Deum
homini concredidisse munus procreationis vitae humanae et dominationis
terrae, quam debet subiicere {Gen. 1, 28), custodire et labore colere (Gen.
2, 5 et 15). In ipso homine et in mundo Deus potentias virtutesque depo-
suit, quae sola mediatione curae laborisque hominum perfectionem et con-
summationem attingunt. Homo ergo, ut Dei imago, seipsum et mundum
labore colens, munus creatoris et domini sub Dei dependentia et mandato
adimplet. Quapropter labori sensus religiosus inest et homo, si ut adiutor
Dei (I Cor. 3, 9) hunc sensum religiosum operis quotidiani suscipit, secun-
dum mandatum Apostoli omnia in gloriam Dei facit (7 Cor. 10, 31).

Sensus religiosus operis culturae humanae, qui iam in ordine creationis
valet, in oeconomia christiana servatur et novis elementis ornatur. Christus
praeceptum caritatis ut suum mandatum {Io. 14, 34-35) et ut normam iudi-
cii {Mt. 25, 31-46) proclamavit. Atqui omnis labor seu activitas, bona cul-
turae humanae producens, virtute finis sui intrinseci est servitium sociale
et exinde in vita christiana caritas, quae verum bonum proximi quaerit,
fundamentaliter incarnatur in opere quod quotidie in communitate humana
praestatur. Christianus, ut sit fidelis praecepto caritatis, in cooperatione ad
bona culturae humanae augenda muneri suo deesse non potest. E contra,
quo ardentior est eius voluntas cum Creatore collaborandi et quo actuosior
in ipso dynamismus caritatis operatur, eo efficacius solutiones magis magis-
que humanas pro problematibus culturalibus prosequetur.

5) Propter missionem suam universalem et supernaturalem, Ecclesia
praestantem prae se fert excellentiam qua societatibus temporalibus superior
est. Altioris enim ordinis iura et obligationes exercet, quae a societate civili
nec concedi nec auferri possunt, sed ei ab ipso suo divino Conditore imme-
diate commissa sunt: mediis supernaturalibus sibi exclusive concreditis, po-
testatibus scilicet hierarchicis et signis sacris cultus sacrificialis et sacramen-
talis, communionem spiritualem Dei et hominum efficit, cum usque ad con-
summationem saeculi dona caritatis divinae, quae a Patre per Filium in
Spiritu Sancto procedunt, omnibus gentibus communicet.

6) Status et Ubertas religiosa.

Quum verum bonum humanum suorum civium promovere debeat, Sta-
tus tamquam fundamentum suae activitatis semper habere tenetur agnitio-
nem legis naturalis et iurium civibus innatorum.

a) Debet agnoscere existentiam iurium personalium.

Haec iura omnibus (individuis et societatibus) manifestant id quod obie-
ctive loquendo exigitur existentia et destinatione hominum. Haec iura sunt
inalienabilia (persona ipsa est subiectum horum iurium) et inviolabilia (obie-

684

SESSIO VII - ACTA

ctum horum iurium determinatur per id quod est et id ad quod destinatur
persona).

b) Debet tueri et ordinare exercitium iurium personalium.

Exercitium iuris consistit in implicatione obiecti iuris in activitate ex-
terna. Exemplum: habeo ius formandi conscientiam meam et conformandi
meam liberam decisionem cum iudicio conscientiae meae. Hoc ius exerceo
quando hanc decisionem actui alicui externo applico. In re religiosa exer-
citium iuris habetur quando actus externos religionis pono: cultui interesse,
convictionem religiosam aliis communicare (praedicando, scribendo, etc.),
membrum esse societatis vel operis religiosi, defendere principia religiosa
in ordine politico, sociali, oeconomico, etc.

Si exercitium iurium fit actibus externis, necessario limitatum est.
Etenim, ubi primum persona aliqua ponit actus externos, agit in mundo
ubi vivit in societate cum aliis et actus ipsius necessario modo repercussio-
nem habent super alios. In exercitio iurium suorum limitata est, hoc sensu
quod in iuribus exercendis rationem habere debet de exercitio iurium alio-
rum et exigentiarum boni communis.

Auctoritati civili competit:

1) in tuto ponere pro omnibus civibus exercitium eorum iurium
personalium, nam iura fiunt illusoria si non datur occasio illa exercendi;

2) statuendi mensuram exercitii horum iurium ut unusquisque ra-
tionem habeat iurium aliorum et exigentiarum boni communis.

Auctoritas civilis suam missionem exercet stabiliendo ordinem iuridicum
cuius normae, ut sint iustae, aequali modo omnibus civibus applicari debent
(nam omnes habent eamdem dignitatem quoad iura personalia). Sic v. g.
in materia religiosa exercitium iurium (libertas religiosa) pro omnibus iisdem
legibus submittetur. Hac de causa loquimur de aequalitate civili cultuum.
Haec verba non significant quod admittimus relativismum religiosum aut
quod negamus locum unicum quem Ecclesia Catholica occupat quia ipsa
sola est vera Christi Ecclesia, sed solummodo affirmamus quod respectu
missionis Status et competentiae ex ea profluente, auctoritas civilis officium
habet in tuto ponendi omnium aequalitatem civilem, a. v. pro omnibus
individuis et pro omnibus societatibus debet ordinare exercitium iurium
secundum eandem normam civilem, quae exigere debet unumquemque in
exercitio suorum iurium rationem habere iurium aliorum et requisitorum
boni communis.

2) RELATIO EM. MI P. D. ALFREDI CARD. OTTAVIANI
PRAESIDIS COMMISSIONIS THEOLOGICAE

Proponuntur revisioni huius augustae Commissionis Centralis ca-
pita IX et X de Ecclesia peregrinante. In primo sermo est de relatione
Ecclesiae ad Statum et de tolerantia religiosa; in altero vero de neces-

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA 685

sitate Sponsae Christi vacandi ubique terrarum praedicationi Evange-
lii. Capita uti patet bene inter se connectuntur.

Apprime notandum est ea quae exponuntur de relationibus inter
Ecclesiam et Civitatem respicere rempublicam in qua religio catholica
indiscussam maioritatem civium obtinet; quod ceterum etiam sinceri
democratici admittere debent, ut iura maioritatis catholicae serventur.

Item in aperto est principia quae in Constitutione hac proponuntur
esse in tuta possessione doctrinae catholicae et pluries exposita fuisse
a Summis Pontificibus: ita v. g. a Leone XIII in Litt. Enc. « Diutur-
num », « Sapientiae christianae » et « Immortale Dei », itemque a
S. Pio X in Litt. Enc. « Vehementer nos », et pariter a Pio XII in
Litt. Enc. « Mystici Corporis » et praecipue, quoad tolerantiam, in
oratione « Ci riesce » anno 1953 habita ad iurisperitos. Sunt ergo
doctrinae non antiquatae, sed recentissime enunciatae.

Tertio mihi videtur adnotandum S. Synodum in exponenda doctrina
de habitudine Status catholici ad alias religiones sequi debere indiscus-
sam doctrinam suam seu propriam Ecclesiae et non illam quae placeret
et indulgeret potius postulatis acatholicorum. Quare, puto eliminandam
esse a discussione Constitutionem propositam a Secretariatu ad Unio-
nem christianorum fovendam, utpote quae sapit fortissime influxum
contactuum cum acatholicis. Huius affirmationis quaedam ostendam
exempla.

1. Quid est quod in Constitutione « de Libertate religiosa » Con-
cilium hortetur filios Ecclesiae catholicae « ne proselytismum faciant
argento, blanditiis, mendacio, minis vel coactione »? Nonne hae offen-
siones sunt nostris missionariis qui in paupertate, non argento, in ca-
ritate, non coactione, proselytismum seu proprius evangelisationem
operantur?

2. Quid est quod pag. 7 1 iterum in exhortatione insistit ut absti-
neant catholici a coactione? Nonne sunt protestantes qui hac de re
accusant catholicos, revocando episodia mediaevalia? Nonne est ana-
chronismus ad modernam aetatem haec referre et quidem ad Ecclesiam
catholicam?

3. Quod autem unusquisque possit et debeat suam conscientiam,
etiam erroneam, sequi, docetur etiam in nostra Constitutione « de Or-
dine morali obiectivo », et pariter proponitur in Constitutione de « Li-
bertate religiosa »: sed aliud est adstruere iura personalia et aliud est
ex conscientiis erroneis singulorum iura socialia adstruere quae in

1 Cf. p. 678.

686

SESSIO VII - ACTA

aequalem positionem iuridicam ponant verum et falsum, bonum et
malum.

4. Libertas autem religionis in bac Constitutione Secretariatus ad
unionem christianorum fovendam intelligitur non solum qua indivi-
dualis facultas sese gerendi iuxta conscientiam in rebus religiosis, sed
etiam collective, seu intelligitur ut propagationis ius doctrinarum erro-
nearum inter catholicos, quam propugnationem catholici neque eorum
Rectores civitatis possent refellere legalibus mediis. Ita, v. g. propa-
gatio in re tum fidei, tum morum (uti birth control et alia huiusmodi)
haberet eadem iura et protectionem Civitatis uti propagatio veri-
tatis et moralitatis.

5 . Aliud exemplum exponitur in Constitutione praefata per repro-
bationem theocratiae: quaero ut mihi una saltem natio indicetur ca-
tholica, in qua populus est catholicus, et in qua viget theocratia vel
possibilis praevideatur instauratio theocratiae. Sed intentus protestan-
dum, quando loquuntur de theocratia, est reprobare quemquam influ-
xum religiosae civitatis in societatem civilem. Etiam « maritainismus »
appellat ad conceptum theocratiae evertendae, quoties influxus religio-
sus catholicorum in regimen civitatis habetur vel quaeritur. Aliis verbis,
omnia quae quomodocumque sunt laicismo status contraria improban-
tur quasi species plus minusve repraesentativae antiquae theocratiae.

6. Adhuc aliud exemplum: pag. 13 2 dicitur Ecclesia adprobare
societates civiles modernas quando aequalitatem adstruunt inter asse-
clas diversarum religionum. Si hoc de iuribus politicis et civilibus asse-
ritur, bonum est; sed si agitur de iuribus in ordine ad religionem, di-
stinguendum est inter libertatem religiosam, quae concedi debet, et ius
ad auxilia Status, quae conceduntur ad religionem exercendam. Secus
dicendum esset, v. g., in Statu catholico etiam pastores protestanticos
ius habere ad media a Statu praedita ad ecclesias suae religionis aedifi-
candas vel ad seipsos sustentandos. Sed catholicus, qui se scit in posses-
sione veritatis, quomodo potest eadem iura concedere quando agitur
etiam de ministerio ad errorem propagandum?

Quare puto ut discussio peragatur tantummodo super relativa Con-
stitutione proposita a Commissione theologica. Quod si quis credat op-
portunum in eamdem introducere nonnulla quae sibi videntur bona,
posset haec proponere durante discussione super eadem Constitutione
Commissionis theologicae. Ceterum non video quaenam sit competen-
tia Secretariatus ad unionem christianorum fovendam proponendi Con-
stitutionem de relationibus inter Ecclesiam et Statum.

Cf. p. 680.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

687

Ea vero, quam proponit Commissio theologica, in capite de Rela-
tione Ecclesiae ad Statum, prius proponit principia classica, gravibus
et consulto datis documentis Romanorum Pontificum iteratim confir-
mata: post principia vero non fit applicatio ad casus concretos (quod
ad Commissionem theologicam non spectat) sed exponitur doctrina de
modo applicandi: quod est res totaliter alia. Forsan punctum princi-
pale hac in re consistit, quod clare affirmatur officium reipublicae agno-
scendi Ecclesiam Christi ut missione divina praeditam, esse hypotheti-
cum, supposito scilicet quod populus ut talis cognoscat factum revela-
tionis. Sicut enim homo credere nequit, nisi sibi prius de facto revela-
tionis certo constet: ita populus ut talis agnoscere nequit missionem
divinam Ecclesiae, nisi eam prius certo cognoscat.

Quod ad tolerantiam religiosam spectat, reapse tangitur quaestio
spinosa: quod iam apparet ex eo quod idem Dominus qui vult ut
etiam inimicos amemus, idem dixit (Mt. 17, 18); « Si autem Eccle-
siam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus »; et idem Apo-
stolus qui ut nemo alius laudem cecinit caritatis, fratrem baptizatum
in nomine Domini Nostri Iesu Christi tradit Satanae (I Cor. 5, 5) et
ad Corinthios non solum venire potest in caritate, sed etiam in virga
(. ib 4, 21).

Quod attinet ad caput X de Praedicatione Evangelii, non est quod
aliquid addam; res enim tam simplices et apertae sunt, ut non indigeant
explicatione et commentario.

Secundum principium in capite praecedenti propositum etiam hic
distinguitur inter potestatem civilem catholicam et non catholicam, et
clare proponuntur rationes, cur etiam potestas civilis quae nondum
pervenit ad cognitionem certam missionis Ecclesiae, praedicationem
Evangelii repudiare nequeat.

In numero ultimo dirimuntur quaestiones, quomodo ius et offi-
cium praedicandi evangelium Christi ad Vicarium Christi spectet, quo-
modo ad Episcopos.

Notandum quoque est necessitatem praedicandi Evangelii non so-
lum deduci ex praecepto positivo Christi, sed etiam ex natura Ecclesiae
quae debet opus Christi, qui pro omnibus descendit de caelis, incar-
natus et mortuus est, perenne reddere et curare ut gratiae crucigenae
ad omnes homines applicentur.

Additamentum post disceptationes-.

1) Dictum est a quodam membro huius Commissionis nos non
posse concedere tantummodo tolerantiam acatholicis, in regione catho-
lica, et e contra petere paritatem in regionibus acatholicis.

Respondeo me dixisse clare quod triplicem condicionem, iuxta re-

688

SESSIO VII - ACTA

ctam doctrinam, agnoscimus Ecclesiae iuxta diversitatem regionum: ubi
Civitas est in maioritate catholica quaerimus recognitionem quorumdam
iurium pro catholicis et agnoscimus tolerantiam pro acatholicis; ubi vero
Civitas dispertitur in varias confessiones, ut v. g. in Jugoslavia, quae-
rimus paritatem cultuum; et ubi demum catholicismus est in parva vel
minima quantitate, quaerimus tantummodo tolerantiam et usum iurium
naturalium.

Non est ergo verum quod sumus incohaerentes.

2) Dictum est a quibusdam non posse asseri doctrinam a Concilio,
quae male acciperetur a regionibus protestantibus, ideoque libertatem
religionis esse asserendam iuxta schema Secretariatus pro acatholicis.

Respondeo Concilium esse pro doctrina catholica, igitur catholicis
debet tradi quod est verum, non quod est commodum acatholicis. Ce-
terum pro incerta et fortasse utopica acquisitione quorumdam acatho-
licorum, non possumus damno esse nationibus catholicis sive Europae
sive praesertim Americae Latinae in cuius rebus publicis catholici obie-
ctum sunt moralium aggressionum protestantibus: iamvero si ea ad-
mitterentur, quae in decreto Secretariatus pro acatholicis proponuntur,
protestantes possent uti armis ab ipso Concilio apparatis ut debilitent
resistentiam catholicorum et avertant benevolentiam Rectorum Civita-
tum, qui in illis regionibus favent catholicisimo.

3) RELATIO EM.MI P. D. AUGUSTINI CARD. BEA
PRAESIDIS SECRETARIATUS
AD CHRISTIANORUM UNITATEM FOVENDAM

De libertate religiosa.

Nemo mirari debet nostrum Secretariatum egisse de quaestione li-
bertatis religiosae. Secretariatus noster, tractans de hac quaestione, ne-
quaquam censuit se extra illam competentiam versari quam ipse Sum-
mus Pontifex ei dedit. Dolendum est quod Commissio Theologica, sicut
cum aliis Commissionibus, ita etiam cum Secretariatu collaborare no-
luit. Commissio mixta, sicut a Secretariatu cum aliis Commissionibus
factae sunt, facile creare potuisset Schema unicum. Sed cum hoc factum
non sit, iam de utroque Schemate agendum est. De hac enim quae-
stione hodie quam maxime agunt non-catholici, et iterum iterumque
Ecclesiae obicitur eam esse intolerantem, ubi maioritate gaudet, tole-
rantiam autem et libertatem religiosam exigere, ubi in condicione mi-
noritatis sit. Omnes et singuli casus, ubi talis « intolerantia » habetur,
studiose notantur et contra Ecclesiam catholicam in campum dedu-

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

689

cuntur. Haec obiectio certe omnibus conatibus, non-catholicos addu-
cendi ad Ecclesiam, maxime nociva est. Querelae et desideria, quae ad
hanc rem spectant, tam ore quam scripto, maximo numero proposita
sunt, tam a non-catholicis quam a catholicis.

Secretariatus igitur in conficiendo Schemate pro officio suo has
circumstantias ante oculos habuit et quaesivit quale sit munus et offi-
cium Ecclesiae circa libertatem religiosam et quomodo eadem exer-
cenda sint. Secretariatus ex eo processit rerum statu, quod in hodier-
nis condicionibus iam nulla habetur natio quae proprie « catholica »
dici possit. Habentur quidem nationes in quibus maioritas civium,
saltem nomine, catholica est; sed legislatio etiam ibi non iam procedit
ab aliqua auctoritate catholica quae dici possit « absoluta », sed a par-
lamento in quo omnes cives repraesentantur. Praeterea nulla natio
hodie considerari potest ut sola et separata ab aliis, in se clausa, sed in
hodiernis vitae condicionibus, quaecumque in remotissimo quoque an-
gulo terrae fiunt, statim in toto orbe sciuntur, discutiuntur, iudicantur.

2. Huius condicionis Secretariatus rationem habendam esse cen-
suit. Sed non tantum has considerationes tacticas ante oculos habuit,
sed etiam de principiis theologicis cogitavit. Hac in re Schema no-
strum et Schema Comm. Theologicae quoad multa quidem concor-
dant, sed in re fundamentali omnino differunt: in quaestione quae sit
missio propria et competentia auctoritatis civilis. Commissio theolo-
gica respondet eam Deum honorare et colere debere, idque nullo alio
modo quam illo, quem « in praesenti oeconomia salutis ipse Deus sibi
exhibendum determinavit in vera Christi Ecclesia » (n. 3, pag. 5, 1 linn.
26-30). Secundum hanc opinionem Status « curare debet bonum com-
mune etiam relate ad bonum supernaturale ab Ecclesia proveniens ».
Econtra Schema Secretariatus Statui assignat simpliciter bonum com-
mune humanum. Quid sit bonum commune humanum, auctoritati ci-
vili manifestatur lumine rationis humanae (ergo legibus naturae); Sta-
tus autem qua talis existentiam et vim ordinis supernaturalis non co-
gnoscit. « Manifesta divinae institutionis missionisque signa », de qui-
bus Comm. Theol. loquitur (pag. 5, n. 3, lin. 36), data sunt singulis
et tantum mediantibus singulis attingunt Potestatem civilem. Si singuli
revelationem divinam acceperunt, ipsi pro viribus curare possunt ut
etiam Potestas civilis secundum leges supernaturales agat non quia Po-
testas civilis qua talis eas cognoverit, sed quia sive omnes sive maior
pars civium eas cognovit et agnovit. Si autem a singulis civibus pendet,
ut Status signa divinae institutionis Ecclesiae cognoscat, patet hanc

1 Cf. pp. 658-659.

690

SESSIO VII - ACTA

cognitionem alio et alio gradu obtineri pro varia structura sociologica
Status, i. e. prout maioritas civium signa illa cognoscit vel cives varias
sequuntur religiones vel confessiones. Ubi boc ultimum obtinet, res
alio omnino modo procedet ac in iis Statibus in quibus maior pars
civium catholicae est religionis. Et haec fuit proprie ratio quam
Pius Pp. XII attulit in nota illa declaratione de libertate religiosa in
allocutione habita die 6 decembris 1953 ad Unionem Iurisconsultorum
catholicorum. 2 Quaestio igitur non adeo est doctrinalis theologica, sed
essentialiter sociologica, i. e. dependens a structura sociologica cuius-
que civitatis. Haec autem structura sociologica alia fuit tempore Con-
stantini Magni eiusque successorum, alia medio aevo inde a Carolo
Magno, alia est temporibus modernis. Parum igitur iuvat afferre copiam
citationum ex antiquitate christiana vel medio aevo, sed quaestio est
quid Ecclesia in hodiernis condicionibus agere et postulare debeat. Con-
cilium, secundum voluntatem Summi Pontificis afferre debet « un ag-
giornamento », i. e. adaptationem ad hodiernas vitae condiciones, non
vero redintegrare ea quae in aliis structuris sociologicis possibilia et
fortasse etiam necessaria erant. Haec thesis non est « laicismus », ut
Comm. Theol. insinuat (pag. 9, 3 n. 8, lin. 15). Nihil aliud est nisi appli-
catio verbi Divini Magistri: « Date Caesari quod est Caesaris et Deo
quod est Dei » ( Mt . 22, 24). Caesaris autem est curare bonum com-
mune, prout illud cognoscit lumine rationis naturalis. Potestas civilis
servire debet Deo (non: « exercere cultum », quod est munus solius
Ecclesiae). Hoc servitium Deo a Statu praestandum correspondet eius
naturae temporali. In praxim deducitur eo quod Status rite agnoscit
valorem transcendentem religionis, quod in campo civili agnoscit iura

2 Pius XII ne ponit quidem quaestionem, num Status obligetur ad promoven-
dam religionem a Deo supernaturaliter institutam, sed quaerit duo tantum:

1) quomodo se habere debeat circa ea quae non respondeant veritati et nor-
mae morali;

2) num debeat haec impedire legibus statalibus aut dispositionibus coerci-
ti vis in favorem boni superioris et magis lati.

Ad 1) respondet nullam auctoritatem humanam posse dare mandatum posi-
tivum vel positivam autorizationem docendi aut faciendi id quod sit contrarium
veritati religiosae aut morali bono.

Ad 2) (num debeat illa impedire?) respondet tales leges coercitivas posse
iustificari propter necessitatem boni superioris et magis lati. Num hic casus obti-
neat diiudicandum esse a statista catholico ex concretis circumstantiis.

Ne verbum quidem in tota expositione habetur de officio Status positive
promovendi res Ecclesiae.

Cf. Discorsi e Radiomessaggi, XV, 1953, 487-489.

3 Cf. p. 661.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

691

personae humanae, inter quae iura habetur libertas religiosa postulata
a libertate actus fidei, et quod curat ne horum iurium fiant abusus
quibus bonum commune damnum patiatur. Haec est agnitio « laicita-
tis » Status, non vero « laicismus ».

3. Si breviter rem complectimur, possumus dicere: utraque rela-
tio (Comm. Theol. et Secr.) essentialiter concordat quantum ad nn. 1
et 2 Comm. Theol.; dissentiunt autem quoad elementa fundamentalia
exposita in nn. 3-8. Non censeo meum esse ingredi in disceptationem
proprie dictam; tantum exponendum putavi quae fuerint consideratio-
nes quae subsunt relationi Secretariatus. Huius illustrissimi coetus erit
iudicare de utraque sententia.

4. Schema Secretariatus elaboratum est a Subcommissione cuius
praeses erat Exc.mus D. Charriere, episcopus Lausannensis, Genevensis
et Friburgensis; membra erant Exc.mus D. De Smedt, episcopus Bru-
gensis, Rev.mi PP. Elamer O. P., belga, A. Baum, Augustinianus ca-
nadensis, Weigel S. I. ex Statibus Foederatis Americae Septemtrio-
nalis. Actum est de hac quaestione in Sessionibus plenariis mensis fe-
bruarii, aprilis, augusti, anni 1961, et mense augusto Schema propo-
situm unanimiter approbatum est.

Card. Ottaviani: Primo quidem debeo ponere in tuto quod non
admitto Commissionem theologicam debere agere cum aliis Commis-
sionibus in iis quae sunt ad doctrinam. Commissio theologica in hac
re est plene independens, quia agitur de doctrina et non agitur sicut
in aliis Commissionibus in quibus fiunt res mixtae, veluti v. g. Com-
missio de Episcopis debeat agere simul cum Commissione de religio-
sis pro iis quae tangunt rationes istas, vel Commissio de sacerdotibus
et de populo christiano cum Commissione de Episcopis: sunt res
quae sunt competentiae utriusque Commissionis. Igitur possunt esse
res quae tangunt Commissionem doctrinalem in aliis Commissionibus,
sed debent remitti ad Commissionem doctrinalem et Commissio Secre-
tariatus pro uniendis acatholicis debuerat potius suum schema (cum agi-
tur de quaestione doctrinali, non sociologica tantummodo: dixit « non
est quaestio doctrinalis, sed sociologica »; sed sociologica, quae habet
fundamentum in doctrina) mittere ad Commissionem doctrinalem ut
videatur si esset concors cum Commissione doctrinali. Nunc videmus,
quod, sunt quaedam in quibus non sumus concordes et non sumus con-
cordes in rebus doctrinalibus. Dein, in contextu, quando agitur de Statu
qui debet aliquid facere pro religione etc., nos appellamus ad Statum
agnosticum. Status utique est agnosticus, sed personae non sunt agno-
sticae. Igitur si, sicut dixi, minister talis vel alius sunt etiam agnostici,

692

SESSIO VII - ACTA

sed debent iuxta saltem principia democratiae, si nolumus admittere
principia doctrinalia, se gerere iuxta voluntatem catholicorum in Statu
catholico. 4

4) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Frings: Caput IX non placet. Placent nn. 1 et 2.

Deleatur n. 3, mutentur ceteri numeri, et quidem:

1) quia n. 3 contradicere videtur iis, quae dicta sunt in n. 1
quoad diversos fines Status et Ecclesiae, quorum primus respicit bonum
commune terrestre, altera aeternam hominum salutem,

2) quia in Novo Testamento praedicatio revelationis divinae
non se dirigit ad communitates hominum sed ad singulos homines, quo-
rum singuli sese decidere debent secundum conscientiam suam bene
formatam,

3) quia civitas catholica in sensu stricto hodie iam non exsistit
— si umquam exstitit — et iura hic statuta propter hodiernam inti-
mam inter se cohaerentiam populorum exerceri non possunt sine magno
detrimento boni communis et etiam Ecclesiae.

Proponere mihi liceat, ut post nn. 1 et 2 haec fere dicantur:

Quidquid sit de praeterito, Ecclesia in hodiernis adiunctis non et
nusquam requirit brachium saeculare ad tuendam fidem catholicam vel
contra errores religiosos divulgandos. Est quidem una veritas religiosa,
quae simpliciter et per se habet ius sese divulgandi in omnes populos,
nec possunt esse variae veritates religiosae inter se contradictoriae;
sed personae humanae omnes habent ius personale confitendi etiam pu-
blice religionem, quam secundum suam conscientiam diligenter forma-
tam ut veram agnoscunt, eamque divulgandi, etiam si haec opinio sit er-
ronea, et tunc hoc ius, ut loquar cum S. Thoma ( Quaesi . disp. de veri-
tate, q. XVII, a. 4, resp. B), est secundum quid et per accidens. Res
publica non habet ius talem confessionem vel divulgationem religionis
alienae vetandi et vi impediendi, nisi bonum commune terrestre per
eam periclitetur.

Perspicuum est relationem inter rem publicam et Ecclesiam valde
variare ex hoc an cives et ii, qui gubernium obtinent, omnes eandem
fidem catholicam habent an. non. Sed principia sequentia videntur sta-
tuenda esse in omni casu:

1) Numquam civitas aliquem cogere potest ad eam fidem, quam
gubernantes rectam putant.

4 Textus transcriptus est ex taeniola magnetica.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

693

2) Omnes civitates Ecclesiae catholicae debent concedere plenam
libertatem eamque tueri, quia eius vis moralis ab omnibus percipi
potest, et quidem in omnibus, quae ad eius missionem referuntur, non
exceptis instructione profana, operibus socialibus, multifariisque aliis
mediis.

3) Libertas religiosa, confitendi et divulgandi religionem, quam
veram putant, concedenda est omnibus communitatibus religiosis, quae
non offendunt contra fundamenta rei publicae vel iura fundamentalia
hominum; sed iura maiora concedi possunt iis, quae ex longo tempore
sese in mundo comprobaverunt ut vere utiles ad bonum commune ho-
minum.

4) In rebus mixtis, quae pertinent et ad bonum commune terre-
stre et ad bonum commune spirituale appetenda est concordantia inter
Ecclesiam et rem publicam, sive officialis sive f activa.

Caput X placet, sed mutetur modus loquendi pag. 4, 1 linn. 10-27,
ita ut sit magis pastoralis quam imperativus.

Card. Ruffini: De Ecclesia, Pars II, caput IX. Pag. 3 2 a lin. 30
ad lin. 6 paginae 4. 3 Sic textum mutarem: ... imprimis statuit ut fir-
miter teneatur finem naturalem (prosperitatem terrestrem), quem So-
cietas civilis prosequitur, inferiorem esse fini supernaturali Ecclesiae,
in aeterna beatitudine posito, et huic necessario subordinatum. Quaprop-
ter potestati civili numquam per se licet praecipere vel suadere quid-
quam quod fini supernaturali repugnet; quin imo ipsa tenetur omnia,
quaecumque possit, auxilia et media suppeditare Ecclesiae, quibus
haec, sui ipsius iudicio, indiget ad finem suum promovendum et prose-
quendum, sci. ad salutem aeternam animarum procurandam.

Pag. 4, lin. 5: « ...appetendum... ». Non solum non est appeten-
dum, sed multo minus prosequendum.

Pag. 6, 4 a lin. 7 ad lin. 12, et pag. 7, s a lin. 1 ad lin. 5: quae di-
cuntur, satis obscura sunt.

Caput X: Pag. 5, 8 ad 3. Duo perperam confunduntur: Collegium
Apostolorum et corpus Pastorum seu Episcoporum. Apostolis erat po-
testas in Ecclesia universa, Episcopis vero solum in sua dioecesi.

«... quibus omnibus in solidum Christus mandatum dedit... ». Lo-
cutio in solidum est locutio iuridica quae exprimit aequalem et univer-
sam obligationem pro singulis quamdam Societatem constituentibus.

4 Cf. p. 659.

5 Cf. p. 659.

6 Cf. p. 673.

1 Cf. pp. 672-673.

2 Cf. p. 657.

8 Cf. p. 658.

694

SESSIO VII - ACTA

Quod quidem — in casu — de Episcopis, respectu Ecclesiae univer-
salis, dicere nefas est.

Linn. 29-30: « ...id principaliter Petro eiusque successoribus... »;
quod dissidet a sententia quae subsequitur: «... quibus solis Dominus
gregis sui universalitatem concredidit ».

Linn. 27-28: « ...fidem annuntiandi omnibus gentibus sunt spon-
sores ». Vocabulum « sponsores » in hoc contextu est ambiguum, id-
circo omittendum.

De libertate religiosa. Praemitto mihi de hac re placere in univer-
sum, quae inveniuntur in schemate praeparato a Commissione Theo-
logica et quae oretenus Em. mus Card. Ottaviani addidit.

Schema, vero, a Secretariatu ad christianorum unitatem fovendam
propositum, non placet.

Libertas, per se, est pro veritate et pro virtute non autem pro er-
rore et pro vitio.

Nihilominus — re et usu (in pratica) — tolerantia (in caritate) ne-
cessaria est.

Ad Statum, quod attinet, persuasum mihi est etiam ipsum, qua
talem, teneri ad cultum Deo exhibendum contra id (fidenter dico) quod
Em. mus Card. Bea in hac praeclara Commissione affirmavit, scilicet
Statum, quatenus Statum, ignorare Religionem, imo neque posse neque
debere eam cognoscere vel agnoscere. Id sane falsissimum puto: Deus
est auctor singulorum hominum et etiam societatis, quae organizatur
in Statu, praecipue si Status est democraticus; idcirco habetur, extrin-
secus, cultus duplex: privatus et socialis.

Rogo ut haec quaestio exsolvatur, facto verbo cum Ss.mo D. N.
Papa.

Pag. 10 7 8 s., caput II. Haec addantur:

1) Praecaveatur pro catholicis a periculo amittendi fidem.

2) Catholici faciant quod possunt — magna quidem cum pruden-
tia — ut non catholici, maxime oratione et exemplo vitae, ad fidem
catholicam convertantur.

Pag. 13 8 ad 2) linn. 18-20 et 28-29: «...libertatem religiosam
et jxequalitatem politicam asseclis cuiusvis religionis tribuendam esse
statuunt ». Verba haec mihi non placent. Aliud est dicendum de natio-
nibus mixtae religionis, aliud de nationibus in quibus catholica religio
est fere communis. Num iniustum esset religioni catholicae, ubi longe
plerique civium catholici sunt, aliqua privilegia concedi?

7 Cf. p. 679.

8 Cf. p. 680.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

695

Adnotatio. Libertas religiosa — quae tantopere in schemate, ab
Em.mo Card. Bea, Relatore, proposito, defenditur — , inniti dicitur
libertate conscientiae. Conscientia autem, etsi certa, potest esse aut
vera aut erronea. Certe, quousque certitudo conscientiae imperturbata
manet, conscientia est norma actionum moralium tenenda; sed diversus
esse debet modus tractandi conscientiam erroneam, quae sane cum cau-
tela est illuminanda — si fieri possit — , conscientia vero recta con-
firmanda est et protegenda a contagionibus.

Ad rem, de qua in schemate agitur, utile esset prae oculis habere
etiam Encycl. Litt. Pii XI s. r. « Mortalium animos », editas die 6 ian.
1928.

Card. Leger: De relationibus inter Ecclesiam et Statum necnon
de tolerantia religiosa. Praesens schema proponit thesim quae valorem
habebat saeculo elapso, quae tamen conditionibus politicis et sociolo-
gicis nostri temporis non convenit. Thesis ista valde differt ab illa pro-
posita « De libertate religiosa » a Secretariatu pro unitate. Etenim se-
cundum praesens schema habetur thesis catholica de relationibus inter
Ecclesiam et Statum: thesis quae applicatur ubi Status est catholicus,
thesis tamen quae suspenditur vel in suspensivo exsistit ubi Status non
est catholicus. Dum econtra thesis de libertate religiosa doctrinam
universalem de libertate religiosa proponit, quae doctrina ubique ap-
plicatur, sive Status sit catholicus, sive non. Istae sunt rationes cur,
meo iudicio, praesens schema non placet.

Praesens schema in ordine doctrinali disconvenit quia nullam ratio-
nem habet de scientiarum progressu et explicitatione in re sociologica
et politica. Semper enim loquitur de Statu et de Societate civili sicuti
essent una et eadem realitas. Praeterea personificat quasdam abstra-
ctiones, institutiones et functiones; v. g., in paragrapho septima, lo-
quitur de « potestate civili non catholica », de potestate quae « reli-
gionem non profiteretur catholicam ». Attamen soli homines (princi-
pes, duces, reges) i. e. pesonae humanae solae profiteri possunt aliquam
religionem, non tamen illa functio quae vocatur « potestas civilis ».
Modus ille loquendi pertinet ad saecula praeterita. Actualibus in condi-
cionibus non amplius valet theoria ubi rex vel princeps recapitulabatur
totam societatem civilem et ubi eius religio determinabat religionem po-
puli sui. (Cuius regio eius religio). Praeterea nullam competentiam ha-
bet Status in determinando quae sit vera religio. Si enim illa compe-
tentia Statui admittitur, tunc admitti debet eius ius sese immiscendi
in rebus religiosis.

Non agi debet de relationibus « inter utramque potestatem » (nu-

696

SESSIO VII - ACTA

metus 1, linea 29) sicuti Potestas civilis constitueret « totum » socie-
tatis civilis. In praesenti saeculo, ubi forma politica societatum civilium
est democratia, attentio vertitur ad ipsum populum civium et ad multas
societates intermediarias, atque Status consideratur ut quidam com-
plexus functionum, sicut supremum organum gubernii societatis poli-
ticae. Nunc enim populi regunt vel regere volunt gubernium et hoc est
bonum. Societates actuales ab Ecclesia acceptari debent sicuti sunt,
non sicut heri fuerunt.

Habetur alia expressio valde confusa: « civitas catholica ». Multae
quaestiones poni possunt quae ambiguitatem termini aperte ostendunt:

1) Quando civitas estne catholica? utrum potestas vel civium
maioritas facit civitatem catholicam? 2) Utrum civitas significat socie-
tatem vel Statum? 3) Utrum Status catholicus est ille ubi religio catho-
lica est religio Status vel ille ubi Potestas civilis religionem catholicam
« profitetur »? Expressio « civitas catholica » ducit ad innumerosas
difficultates.

Praesens schema in ordine prudentiali disconvenit quia, in condi-
cionibus politicis mundi hodierni, thesis eius est imprudens et inop-
portuna. Illa enim thesis, totalitarismos omnes iustificat apud non-catho-
licos. Secundum logicitatem thesis illius, erunt Status protestantes, ma-
hometani, budisti, etc. ubi impossibilis erit penetratio Ecclesiae catho-
licae. Praeterea quomodo benigne accipi posset a non-catholicis illa du-
plex theoria qua, quando catholici maioritatem habent, praedicant me-
ram tolerantiam , qua tamen, quando catholici minoritatem habent, vin-
dicant plenam Ubertatem et pro omnibus. Theoria illa non-catholicis
apparet ut odiosa. Valde timendum est ne tale schema, de relationibus
inter Ecclesiam et Statum, ipsae Ecclesiae magnum damnum afferat.

Consequenter iudicium meum humillimum formularem sicuti se-
quitur: sincere credo quod dolendum esset, pro progressu incremen-
toque Ecclesiae et pro pace nationum, si praesentis schematis theoria
proponeretur Concilio, et practice erit finis Concilii.

Et credo quod disceptatio debeat haberi super schema Secretaria-
tus Card. Bea.

De necessitate Ecclesiae annuntiandi Evangelium omnibus gentibus
et ubique terrarum. Bonum est praesens schema et paucas modifica-
tiones proponam.

Numerus 2. Pagina 3,” linea 30, loco verbi « mundi », dicatur
« universi », quia plus quam ipsam terram comprehendit et possibile

Cf. p. 672.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

697

est quod, in futuro, praedicatio fieri debeat extra ipsam terram, v. g.
in luna.

Pagina 4, 10 a linea 12 usque ad lineam 27, mea opinione, non pla-
cet distinctio inter « Potestatem civilem catholicam » et « Potestatem
civilem non catholicam ». Etenim, ut iam dixi de schemate praecedente,
vocabularium illud est valde ambiguum. Praeterea dici nequit de pote-
state civili quod est catholica vel non-catholica, quia potestas civilis
non est religiosa, est civilis. Illi, qui potestatem exercent, esse possunt
catholici, protestantes, iudaici, etc., sed non ipsa potestas. Propterea
correctionem sequentem propono. Linea 12 tollantur verba « diversam
tamen ob rationem ». Et dicatur postea, sine ulla distinctione inter
potestatem catholicam et non-catholicam, et utendo ipsis verbis textus
propositi: « Societas civilis, cum consecutionem finis ultimi supernatu-
ralis suis civibus faciliorem reddere debeat, ut huius Officii Sanctissimi
Ecclesiae expeditior fiat adimpletio pro viribus providere debet. Multo
magis ius praedicationis evangelicae prohibendae sibi vindicare ne-
quit, ...» etc. sicut in textu, a linea 24 usque ad 27.

Linea 28, ut clarius pateat sensus illius paragraphi, dicatur, tamen
in meliore latinitate quam mea: « Falsum est problema praedicationi
evangelicae opponere... etc. ».

De libertate religiosa. Textus et mens praesentis schematis mihi vi-
detur insignis. Generosam doctrinam proponit quae tamen semper
vera et fidei catholicae consentanea remanet. Doctrina Ecclesiae, fun-
data in profunda consideratione pro persona humana et in verbis Chri-
sti: « quae sunt Caesaris Caesari et quae sunt Dei Deo », semper ea-
dem est, sed ibi opportune renovatur. Elabetur hic formulatio qui ad
omnes homines omnium temporum spectat. Haec enim doctrina non ad
unam particularem formam societatis conformatur sed varia contingen-
tia sociologica civitatum et temporum transcendit. Ideoque, mea opi-
nione, doctrina praesentis schematis multum faciet ad veritatem et
fidem christianam propagandam et ad concordiam in societatibus fo-
vendam. Opportune talis doctrina proponitur ab ipso Secretariatu pro
unione christianorum quia credo quod, veritatem accurate servando,
libenter et benevolenter recipi potest ab omnibus qui nomine christia-
norum honorantur.

Scio difficultatem no vi ter formulandi doctrinam perennem. Et haec
est ratio cur multas mutationes, secundum iudicium meum necessa-
rias, proponam.

Introductio . Linea 2, loco « solemniter », dicatur « instanter » vel

10 Cf. pp. 672-673.

698

SESSIO VII - ACTA

« amanter » vel aliud verbum quod potius significat sollicitudinem Eccle-
siae quam modum quo proclamationem facit.

Numerus 2. Pagina 7, 11 linea 2 usque ad 4, explicitius dicatur moti-
vatio in catholicis pro tali modo mysterioso agendi. Praeterea, quia
de modo agendi agitur qui magnam prudentiam et docilitatem erga
Sanctum Spiritum exigit quique diverse, secundum circumstantias, ap-
plicari debet, attenuetur formulatio obligationis. Dicatur: « Attamen,
confidentes in mysterioso consilio (dessein) Domini ipsius docentis, si-
nent semen veritatis et zizaniam erroris simul crescere ».

Numerus 3. Pagina 7, 12 linea 35. Credo quod verbum « absolute »
verbum « omnibus » qualificare debet potiusquam verbum « observan-
dum est ». Quia si textus dicere vult quod ius de quo agitur « absolute
observandum est », quodam vitio laborat. Non est enim hoc ius sine
restrictione observandum, sicut de cetero in ipso schemate dicitur
ubi de bono communi servando agitur. Ad illam ambiguitatem solven-
dam, dicatur: «... sed ab omnibus et singulis hominibus ».

Pagina 8, 13 linn. 5-6, sententia « ideo homo qui conscientiae suae
sincere oboedit, Deo oboedire intendit » aliqua praecisione indiget. Saepe
enim ille homo sincerus de quo agitur intentionem formalem non ha-
bet Deo oboedire; haec enim fundamentalis tendentia ad Deum saepe
est confusa vel etiam ignota. Aliquas formulationes propono. Dicatur
« ideo qui conscientiae suae sincere oboedit, voluntatem Dei, quamvis
quandoque inscius , quaerit » vel dicatur « ad Deum, saepe tamen con-
fuse et inscie, tendit ».

Numerus 5. Pagina 9, 14 linn. 3 ad 6, aliquantulum modificetur for-
mulatio. Dicatur: « Hac de causa Ecclesia Catholica reprobat discri-
minationem quae homini vel nationi iniuriam, vexationem ( persecutio-
nem ) facit, propter solam... etc. ». Ratio est quia discriminatio non
habet technice sensum peiorativum; in textibus iuridicis nationum ha-
bitualiter loquitur de « iniusta » discriminatione. V. g. recusare ut ma-
gistrum in schola catholica professorem qui non est catholicus est di-
scriminatio aliqua sed non iniusta.

Numerus 6. Notari debet in hoc numero animatio quam afferre
debent catholici in illa cooperatione cum eis qui non sunt catholici. Ex-
plicite notetur particulare munus illud quod catholici habent principia
iuris naturalis proferendi et ostendendi. Et desiderarem ut ipsae sche-

11 Cf. p. 677.

12 Cf. p. 678.

13 Cf. p. 678,

14 Cf. p. 679.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

699

matis notulae, maxime illae quae ad caput secundum referuntur, in textu
conciliari remanerent quia opportuna et utilia explicite dicunt de mu-
nere catholicorum in cooperatione cum non-catholicis.

Numerus 8. Pagina 11 1o propono ut fortius commendetur catholicis
inscriptio in associationibus catholicis quae realem et aptam formatio-
nem dant.

Praeterea propono ut commendetur quoque efformatio talium asso-
ciationum ubi desunt vel ubi illae quae existunt non aptae sunt ad pro-
fundam formationem dandam.

Numerus 9. Linea 10, post verbum « competunt », addantur se-
quentia verba « et ita novam aetatem in relationibus inter religionem
et societatem civilem inauguravit ». Duae sunt rationes illius additio-
nis: 1) ad dicendum quod confusio inter religionem et Statum habebatur
non solummodo apud iudaeos sed etiam apud alios (v. g. apud Roma-
nos); 2) ad significandum quod illa distinctio, ab Ecclesia semper, quam-
vis diversis modis', propugnata, non est aliqua inventio laicismi ut qui-
dam laici credunt.

Numerus 10. Linn. 20-21, tollantur verba « in theocratia » et di-
catur «... nec altera cum altera coalescere potest uti ante Christum con-
tigit ». Etenim verbum « theocratia » polemicam fovere potest. Invitare
potest ad iudicium iniuste simplificandum de diversis modis relatio-
num quas Ecclesia cum Societate civili habuit. Dicatur « ante Chri-
stum », ad significandam confusionem non tantum in populo iudaico
sed et apud alios populos.

Numerus 11. Pagina 12, 10 linn. 25-26 dicatur: « ... quia missio eius
et media, quibus illam exercet, ordinis supernaturalis sunt,.. ». Etenim
ratio transcendendae Ecclesiae super ordinem naturalem non est eius
universalitas geographica — concipi enim etiam posset societas civilis
universalis — sed natura finis eius.

Numerus 12. Tolli possunt verba « et voluntati Christi contradice-
ret » quia hoc argumentum psychologice non valet apud auctoritatem
civilem non catholicam et praeterea iam invenitur superius in eadem
paragrapho.

Numerus 13. Sententia a linea 16 usque ad 20 aliter incipiat.
Dicatur: « Hortatur autem societates civiles modernas ut, in practice
ordinanda vita civili, libertatem religiosam et aequalitatem politicam
membris cuiusvis religionis tribuendam esse statuant ». Etenim for-
mulario, in textu proposita, videtur esse approbatio nimis generalis atti-

15 Cf. p. 679.
10 Cf. p. 680.

700

SESSIO VII - ACTA

tudinis societatum civilium modernarum. Omnes tamen sciunt quod
in omnibus et singulis societatibus hodiernis, graves defectus habentur
in hac materia libertatis religiosae. Et propono substitutionem verbi
« membris » verbo « asseclis » quod mihi videtur peiorativum.

Mutetur sententia a linea 28 ad 31, ita ut non tantummodo lau-
dentur sed etiam hortentur nationes ad magis tuendam libertatem reli-
giosam. Dicatur: « Quare invitantur nationes et organisationes inter-
nationales ut conatus suos persequantur in laudabiliter proclamata li-
bertate et aequalitate religiosa omnium civium magis tuenda et promo-
venda ».

Numerus 14. Pagina 13, 17 linea 34, loco « vitae nationali et civili »
dicatur « vitae civicae ». Etenim vita nationalis non idem est ac vita
civica societatis; maiorem amplitudinem habet vita nationalis; et non
omnes activitates vitae nationalis cadunt sub auctoritate Status.

Tollatur ultima sententia eiusdem numeri. Status enim nullam com-
petentiam habet ad aptitudinem conscientiae iudicandam.

Numerus 15. Propono ut modificetur formulatio illius numeri. Di-
catur positive: « Auctoritati civili competit ut, secundum exigentias
boni communis, pacificae conviventiae et personae humanae autono-
miae, ope legum, aequali modo omnibus civibus, absque discrimine
professionis religiosae applicandarum, exercitium ordinatum Ubertatis
religiosae foveat ».

Numerus 16. Propono ut praecisiones et attenuationes addantur
illo numero. Dicatur: « Si auctoritas quaedam civilis aut religiosa, sub
specie boni communis, evidenter et specifice impugnat libertatem reli-
giosam, ius et officium uniuscuiusque est, omnibus mature perpensis et
usualibus recursibus habitis, magis oboedire Deo quam hominibus ».

Numerus 17. Propono ut tollantur verba « et aequalitate civili cul-
tuum exprimi potest » et potius dicatur: « et omnium communitatum,
absque discrimine, libertate civili vitam suam religiosam manifestandi,
exprimi debet ». Timeo enim ambiguitatem verborum « aequalitas ci-
vilis cultuum ». Invitare possunt auctoritatem civilem ad omnes com-
munitates religiosas, quodcumque sit de earum origine, numero mem-
brorum etc., aeque tractandas et non tantum pro celebrationibus cultua-
libus sed etiam quoad leges de scholis et matrimonio.

Numerus 18. Linea 25, loco verbi « subsidia », dicatur « adiu-
menta ». Etenim verbum « adiumenta » subsidia includit; tamen ver-
bum « subsidia » pecuniam nimis explicite evocat.

Numerus 19. Evocetur etiam officium quod habet Societas civilis

17 Cf. p. 681.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

701

existentiam Dei agnoscendi. Mutetur formulatio ultimae sententiae:
« Dignitatem personalem et virtutem civium congruo ordine iuridico
protegens et promovens, immo existentiam Dei publice agnoscens, viam
sternet ut omnia instaurentur in Christo ». Etenim multi sunt status
ubi existentia Dei affirmatur sive in ipsa constitutione sive saltem in
quibusdam actibus officialibus uti sunt preces et praesentia in maximis
manifestationibus communitatum religiosarum.

Card. Dopfner: Schemata proposita de relationibus inter Eccle-
siam et Statum et de libertate religiosa quaestionem ingrediuntur deli-
catissimam de relatione inter Ecclesiam et civitates; si aliquando pu-
blici iuris fient, maximas consequentias habebunt, non solum pro acti-
vitate catholicorum, qui, sive publicis muneribus fungentes sive ut
electores, in reipublicae negotia influunt, sed etiam pro relationibus
futuris Ecclesiae versus omnes civitates et instituta internationalia, pro
catholicis viris in campo politico cum non-catholicis cooper antibus, pro
unione christianorum promovenda et pro modo, quo catholici tractabun-
tur in Statibus, ubi sunt in minoritate (quod hodie contingit in maiore
numero Statuum). Tot difficultatum possibilitate praevisa in initio
nostrae disceptationis quaestio moveri potest, an expediat omnino tra-
ctare hanc delicatissimam quaestionem; sed responsio certe affirmativa
debet esse, quia sic videtur magis congruere votis Episcoporum et ex-
spectationibus multis tam catholicorum quam non-catholicorum. Iterum
quaeri potest, utrum convenientius hoc fiat in documento magis doctri-
nali, quale est Schema a Commissione Theologica propositum, an in
documento magis pastorali. Propter plures rationes postea declaran-
das praefero secundum modum procedendi; optime ad hoc adhiberi
potest Schema a Secretariatu pro fovenda unione christianorum (quam-
vis non formaliter tractet de habitudine inter Ecclesiam et Statum, ta-
men permultas rationes pastorales et practicas pro tali decreto pasto-
rali componendo praebet). In quantum autem in Decreto pastorali ipso
principia doctrinalia supponenda sunt, ex elementis Schematis a Com-
missione Theologica praeparati hauriri possunt.

Disceptationi subiiciatur nunc Schema a Commissione Theologica
praeparatum:

Ad n. 1. In hoc numero argumentum ponitur fundamentale pro to-
ta tractatione, quod quidem sonat fere ita: Utraque societas fine pro-
prio gaudet; at finis Ecclesiae est superior; ex quibus cetera sequun-
tur. Ad hoc dicendum videtur:

1) Argumentatio ex fine proprio utriusque societatis et ex supe-
rioritate finis Ecclesiae certo certius valet et auctoritate Summorum Pon-

702

SESSIO VII - ACTA

tificum, maxime Leonis XIII, confirmatur. Sed hodie haec argumenta-
tio aliis rationibus complenda esse videtur. Nam Leonina argumenta-
tio agit contra rationalisticum Individualismum veteris Liberalismi, id
est contra doctrinam, quae nullam obiectivam finalitatem constitutivam
cuiusvis societatis humanae agnoscere voluit et quae proinde fuit causa
illius tam deplorabilis miseriae operariorum, cui Papa consulere volue-
rat. Magnum fuit meritum Leonis XIII, quod innixus in principiis Do-
ctoris Angelici evolvit doctrinam catholicam affirmantem constituti-
vum finem in utraque societate (unum ab altero diversum et alteri
superiorem). Hodie tamen praefatus Individualismus rationalisticus re-
linqui coeptus est. Novae formae Liberalismi aeque ac Socialismi ad-
mittunt (non sine influxu doctrinae socialis Ecclesiae) in ipsa vita so-
ciali fundamentalem ordinem, quem titulo « Humanismi » ornant, et
qui in multis correspondet conceptioni catholicae, scii, admittunt valo-
res sociales, quibus communitas politica innitatur. Observatur insuper
in talibus conceptionibus tentamen novum, relationem inter Ecclesiam
et Statum iuridice stabilire; volunt (in oppositione ad veterem Libera-
lismum et Socialismum) influxum Ecclesiae in ordinem publicum vitae
socialis aeque admittere ac moderare (excepto tamen semper casu Com-
munismi). Haec rerum conditio dissuadet tractationem relationis inter
utramque societatem more solito a distinctione finium et a supernatu-
ralitate finis Ecclesiae incipere. Fructuosius et magis accommodatum
hodiernis mentibus videtur, considerationem relationis utriusque so-
cietatis sub aspectu communis fundamenti, id est fundamentalis socia-
litatis humanae et valorum obiectivorum naturae humanae, instituere.

Obiicias'. Utraque societas vivit in ordine concreto, qui est unicus
et in finem supernaturalem ultime directus. Unde saltem insufficiens
est, fundamentum doctrinae repetere ex parte valorum naturalium so-
cialium obiectivorum. At respondendum est : Positivus actus Dei, quo
humanitatem ordinavit ad finem supernaturalem, non destruxit, sed
praesupponit valores illos. Inde supernaturalis societas Ecclesiae ut
societas habet et semper retinet internam affinitatem ad id, quod so-
cialitas humana ut talis absolute includit et ut bonum humanum orga-
nizandum sub nomine « boni communis » semper et pro semper po-
stulat. Immo: hanc affinitatem viribus suis supernaturalibus in actum
deducens et societati humanae divina voluntate coexsistens ipsius « prin-
cipium vitale » est Ecclesia (cf. Pius XII, Alloc. ad Sacr. Rom. Rotam,
2-X-1945).

Unde concludes : Utraque societas affinitatem habet ad socialitatem
humanam uti talem. Data semper et pro semper hac affinitate sternitur
via, etiam iuridice, positivae relationis utriusque societatis.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

703

2) Determinatio finis societatis civilis in n. 1 data nimis lata et am-
bigua esse videtur. Nam finis, quo cives hisce in terris « quietam et
tranquillam vitam » peragere queant, etiam ab illis Liberalistis anti-
quis admitteretur, qui nullam finalitatem obiectivam societatis agnosce-
bant et quorum conceptus status uti « Nachtwachterstaat » (status, qui
est solummodo custos noctis) illudebatur.

Apta definitio desumi potest v. gr. ex Litt. Encyclicis Mater et
Magistra (A.A.S., 53, 1961, pag. 417): « Summa earum vitae socialis
condicionum, quibus homines suam ipsorum perfectionem possint ple-
nius atque expeditius consequi », quod breviter « bonum commune »
nuncupatur. Haec notio bene determinanda pro Schemate maximi mo-
menti est, quia solum intra suum finem, id est intra limites boni com-
munis, civitas officia habere potest erga Ecclesiam; quia per illud deter-
minatur ambitus tolerantiae a civitate exercendae; quia praesupponitur
illa notio ad intelligendam damnationem eorum, qui sub « praetextu
boni communis » doctrinam catholicam corrumpunt.

3) Valde desideratur in hoc numero explicita declaratio (ad de-
scriptionem notionis boni communis adnectenda) de iure naturali per-
sonae humanae secundum suam conscientiam agendi, etiam in rebus
religiosis. Hoc ius nempe essentialiter pertinet ad ordinem socialem
obiectivum et ad bonum commune. Declaratio huius iuris maximi est
momenti. Ipso hoc iure excluditur, quominus catholici in civitatibus,
ubi sunt in minoritate, in exercitio suae religionis impediantur. Ex
hoc iure etiam plena notio de tolerantia erga non-catholicos derivatur.
Hoc ius, quia pertinet ad bonum commune, ab auctoritate civili sem-
per protegendum est, etsi conscientia subiective errat. Explicite hoc
ius agnoscit Pius XII in sua allocutione ad Conventum V Nationalem
Italicum Unionis lureconsultorum Catholicorum (A.A.S., 45, 1953,
pag. 801). Unde etiam patet, observationem tolerantiae non solum esse
officium caritatis christianae vel prudentiae, sed etiam, et quidem prima-
rie, iustitiae.

Ad n. 3. 1) Iam in ipso nostro Schemate finis civitatis restringitur
ad solam prosecutionem bonorum terrestrium, ad solam felicitatem
temporalem. Magis adhuc hoc elucebit, si respiciuntur ea, quae de bono
communi ex natura sociali hominis derivanda supra diximus. Hic ta-
men pluria iura et obligationes Potestati civili adscribuntur, quae dire-
cte ad finem Ecclesiae pertinent. Ita periculum est, ut res publica et
Ecclesia infeliciter confundantur. Potestas civilis certe (et quidem prop-
ter suum finem proprium, nempe bonum commune) nihil contra Eccle-
siam machinari potest eique illam libertatem relinquere debet, quae
ei secundum naturam relationis eius ad societatem humanam compe-

704

SESSIO VII - ACTA

tit; sed. non videtur probari posse, Statum utilitates et tendentias Ec-
clesiae positive promovere debere.

Obiicias : Potestas civilis concrete exercetur ab hominibus, qui
qua tales (uti ratione et voluntate praediti et ad finem supernaturalem
ordinati) Revelationem cognoscendi capaces sunt eamque agnoscere
debent, ergo et ipsa potestas civilis. At respondendum est: Utique illi
homines hoc possunt et debent. Sed quomodo probari potest, eos hoc
debere formaliter prouti sunt subiecta potestatis civilis, quae ex natura
sua ad finem inferiorem et temporalem ordinatur et limitatur?

Unde concludendum videtur. Accurate distinguatur finis atque
obiectum utriusque societatis in determinandis officiis utriusque pote-
statis.

2) Praeterea dicendum est; inter officia potestatis civilis plura hic
recensentur, de quibus hucusque dubitant auctores catholici, utrum
ad illam revera pertineant necne; ita v. gr. non consentiunt Theologi
catholici, an omnis civitas absolute et per se, vi boni communis, obli-
gata sit ad actus civiles cultus publici ponendos, ad explicite ample-
ctendam fidem catholicam, ad limitandam libertatem exercendi cultum
non-catholicum. Inter illos, qui tenent sententiam negativam, sunt viri
clarissimi et de doctrina sociali Ecclesiae bene meriti, uti Gundlach,
Pavan, Lecler, De la Briere, Rouquette, Murray, A. Hartmann, M.. Pri-
billa. Non videtur opportunum has res hucusque controversas in Con-
cilio decidere.

3) In Schemate locutio versatur fere solum de iuribus et officiis,
quae auctoritatibus competunt (excipias quosdam casus in parte appli-
cativa: pag. 7, 18 linn. 10-14; 8, 10 30-35; 9, 20 3-9). Quaeri potest, num
hoc correspondeat realitati nostrorum temporum, scii, hodiernis for-
mis democraticis vitae politicae. Nam hisce temporibus auctoritates
utriusque societatis non solum agunt directe inter se, sed etiam moni-
tionibus et declarationibus, quibus influere volunt in usum suffragii
politici ex parte suorum sodalium. Unde desideratur principium, quod,
ex natura ipsa relationis inter Ecclesiam et Statum vigentis derivatum,
actionem civilem Catholicorum informare valeat, scii, illa obligatio con-
scientiae Catholicorum in quacumque materia ordinis publici, etiam
religiosa et morali, bonum commune observare et velificare.

Ad. n. 4. Distinctionem inter « Civitatem Catholicam » et « Civita-
tem non Catholicam » libentius relinquendam suadeo. Praefero loqui

18 Cf. p. 659.
10 Cf. p. 660.
20 Cf. p. 661.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

705

de societate civili, quae in sensu catholico est optima. Est illa civitas,
quae datis circumstantiis perfecte verificat « bonum commune » sensu
supra exposito intellectum. In tali civitate evitatur indifferentismus
erga valores humanos ut tales, divinitus constitutos. In tali civitate
floret tolerantia, et quidem ex uno principio, sive Catholici sint in
maioritate, sive in minoritate. In tali civitate sincera collaboratio ca-
tholicorum cum non-catholicis ad communes fines bonos erit optima,
immo via ad mutuam comprehensionem et praeparationem unionis
sterni potest, quia non-catholici nullo modo suspicari debent, seipsos
alia et severiore ratione tractandos fore, ubi primum catholici maiori-
tatem attigerint.

Ad n. 5. Inopportunissimum videtur explicite a Concilio enuntiari
ius catholicarum nationum denegandi libertatem cultus publici religio-
nibus non-catholicis. Hoc valde offenderet non-catholicos, disturbaret
collaborationem catholicorum cum non-catholicis in communi bono rea-
lizando, imprimis etiam in vita internationali (v. gr. ad tuendam liber-
tatem personae humanae contra systemata totalitaria, ad servandum
bonum commune contra tendentias revolutionarias), immo fere impos-
sibilem redderet quamvis spem mutuae approximationis propter argu-
mentum a me supra ad n. 4 allatum.

Ad n. 6. Iam dixi tolerantiam provenire non solum ex caritate
et prudentia, sed fundari in ipsa natura finis societatis civilis seu boni
communis. Omnino bene explicantur et applicantur principia toleran-
tiae in Schemate a Secretariatu pro unione Christianorum fovenda pro-
posito. Semper conscii esse debemus, quod non possumus exspectare,
ut nos in civitatibus cum maioritate civium non-catholicorum alia ra-
tione tractemur ac illa, qua non-catholici a nobis tractantur in civita-
tibus cum maioritate catholica. Unde ipsum bonum Ecclesiae univer-
salis (cf. pag. 8, 21 lin. 12 sqq.) exigere videtur, ut ab actibus alias reli-
giones reprimentibus penitus abstineatur.

Ad Notas. Videtur quod documenta Romanorum Pontificum exa-
minari debent. Propono exempla:

1) In citandis antiquioribus documentis adiuncta historica melius
observari debent. Quod valet adhuc de Leone XIII, uti supra indicavi.

2) In nota 23 allocutio Pii XII ad eos, qui interfuerunt Congres-
sui X Internationali de Scientiis historicis (7 sept. 1955), partibus
quibusdam omissis, ita citatur, ut Papa mediaevalem usum reprimendi,
immo puniendi defectum a vera fide tamquam casum « normalem »
considerasse videatur. Contextus autem de facto monstrat, Papam tan-

21 Cf. p. 660.

706

SESSIO VII - ACTA

tum habitudinem positivam qua talem inter Ecclesiam et Statum vigen-
tem laudasse. Nam explicite statuit, in hac allocutione, conceptionem
mediaevalem conditionatam fuisse per epocham.

3) Proh dolor, non citantur textus decisi vi ex allocutione Pii XII,
quae maximi momenti est, scii, quam habuit ad Iureconsultos Italicos
(6 dec. 1953); uti iam dixi, optima continet principia de tolerantia;
ita v. gr.: « II dovere di reprimere le deviazioni morali e religiose
non puo quindi essere una ultima norma di azione. Esso deve essere
subordinato a piu alte e piu generali norme, le quali in alcune circo-
stanze permettono, ed anzi fanno forse apparire come il partito migliore
il non impedire 1’errore, per promuovere un bene maggiore ». Linea
hic a Summo Pontifice Pio XII tam feliciter designata omnino ulterius
prosequenda est.

Ideoque Schema a Commissione Theologica praepositum non ad-
mittere possum; prouti iacet, non placet. In elaboranda nova forma
huius Capitis imprimis ponantur rationes practicae et pastorales; in
quo faciendo plene et integre adhibeatur Schema de Libertate religiosa
a Secretariatu ad Christianorum unitatem fovendam propositum; pars
doctrinalis — • in quantum omnino componenda esse censebitur — se-
cundum supra dicta ex solis certis et ab omnibus catholicis admissis
principiis procedat, pro fundamento doctrinae de habitudine inter Ec-
clesiam et Statum ordinem obiectivum sociabilitatis humanae sumat
et iura ac officia societatis civilis stricte secundum necessitates boni
communis explicet, doctrina ultimorum Romanorum Pontificum exacte
applicata.

Schema vero Capitis X, « De necessitate Ecclesiae annuntiandi Evan-
gelium omnibus gentibus et ubique terrarum », quoad substantiam om-
nino placet. Pauci quidam passus modificandi erunt, ubi primum Ca-
put IX denuo elaboratum erit propositum; imprimis distinctio illa inter
potestatem civilem catholicam et non catholicam (pag. 4, 23 linn. 13-24)
erit omittenda. Valde placet principium enuntiatum in pag. 4, linn. 32-
40, nam indispensabilis condicio esse videtur, ut v. gr. nationes per-
magnae antiquam traditionem culturalem habentes ad Evangelium con-
vertantur.

Card. Alfrink: Ad quaestionem tractandam dicere vellem quae-
dam non ex parte speculativa, sed potius ex parte practica.

Schema a Commissione Theologica propositum initium sumit a iu-
ribus Ecclesiae statuendis, quae iura bene et clare exponuntur.

22 Cf. pp. 672-673.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

707

Dicit autem schema in pag. 7, 23 sub num. 5, bene et recte quod haec
iura « applicari non possunt nisi in civitate, in qua cives non tantum
baptizati sunt, sed fidem profitentur catholicam ».

Non dicitur quanta pars civitatis illius civium fidem catholicam pro-
fiteri debet ut civitas possit dici catholica et haec iura legitime appli-
centur. Quid nempe est civitas catholica? Suffici tne quinquaginta et
unus per centum? Numquid adsunt in tempore hodierno adhuc civi-
tates catholicae? Et aderunt in tempore futuro?

Etiam nationes sic dictae catholicae suntne revera civitates catho-
licae? Si vere democratice reguntur, ita ut cives plene et libere suum
votum exprimere possint, magna — et saepius sat magna pars illo-
rum — votum suum dat gubernatoribus socialistis et communistis, nec-
non et eis qui principiis sic dictis liberalibus adhaerent. Et ita guber-
nium ipsum in genere non est catholicum sed mixtum.

Nonne verum est quod — ut in secundo schemate dicitur — Eccle-
sia catholica in tempore hodierno ubique terrarum vivit et operatur in
nationibus mixtis? Elabetne utilitatem principia proclamandi quae si
iusta sunt et vera, in civitate hodierna non aut vix possunt applicari?

In schemate primo solummodo numerus 7 (Applicatio in Civitate
non catholica, melius dicatur forse: in Civitate mixta) in conditionibus
hodiernis in praxim deduci posse videtur.

Alterum schema, propositum a Secretariatu ad Christianorum uni-
tatem fovendam, ex aliis principiis et ex alia situatione progreditur, scii,
ex conditionibus hodiernis in quibus Ecclesia catholica fere ubique vivit
in nationibus mixtis et ex principiis generalibus libertatis et dignitatis
uniuscuiusque personae humanae.

Elaee in praxi melius quadrant cum mundo hodierno in quo nos
vivimus.

Pro omnibus non-catholicis hoc secundum schema, in quo iura Ec-
clesiae sufficienter tueri videntur, etsi forse minus ad essentiam Eccle-
siae deducantur, sine dubio acceptabilius erit.

Certum mihi est quod primum schema in natione mea (quae est
exemplum nationis mixtae et exemplum libertatis democraticae) in qua
Ecclesia fere omnia habet quae desiderari possunt, praecise ex prin-
cipio democratico libertatis conscientiae, certum mihi est quod in mea
natione, dico, primum schema nobis causabit maximas difficultates.

Iam ex facto quod in primo schemate de tolerantia religiosa sermo
est, et non de libertate religiosa sicut in altero schemate, nobis orientur
difficultates sat magnae, quia ex hoc deducent acatholici quod Ecclesia

Cf. p. 659.

708

SESSIO VII - ACTA

catholica quamprimum illam habebit apud nos maioritatem, civibus
acatholicis non dabit libertatem civilem ad religionem suam profitendam,
sed ad summum illos ut malum quoddam tolerabit.

Principium libertatis conscientiae apud nos est fundamentum totius
civitatis.

Propter hoc principium libertatis religiosae Status civilis solvit apud
nos omnes sumptus pro exstructione scholarum catholicarum a scholis
infantium (creche - Kindergarten) usque ad universitatem catholicam
pro qua Status civilis solvit nonaginta quinque per centum, utique non
solummodo pro scholis catholicis, sed etiam pro scholis acatholicorum.
Nihilominus omnes scholae istae remanent in libera possessione Eccle-
siae. Idem Status civilis solvit omnes expensas annuales scholarum ca-
tholicarum, sicut pro scholis statalibus facit et sicut facit pro scholis
protestandum. Utique secundum idem principium democraticum practi-
cum libertatis religiosae.

Nuper — i. e. nonnullis abhinc hebdomadibus — nova lex votata
est secundum quam Status civilis quartam partem solvit omnium eccle-
siarum parochialium quae novi ter exstruendae sunt: propter idem
principium libertatis democraticae, et utique non tantum pro ecclesiis
catholicis, sed etiam pro ecclesiis acatholicorum.

His ex causis catholici nostri possunt — sicut fratres nostri in
Germania — unoquoque anno fere decem milliones florinorum dare pro
missionibus.

Ideoque enixe spero ut Concilium secundum schema non excludat
quia primum schema — saltem apud nos — Ecclesiae non emolumen-
tum afferret, sed potius Ecclesiae nocebit.

Ex altera parte autem multa in primo schemate bene dicuntur.
Ideoque rogare vellem ut Commissio Centralis Summum Pontificem
enixe roget ut Commissio mixta instituatur — ex Commissione Theolo-
gica et ex Commissione ad christianorum unitatem fovendam — quae
utrique schemati ulterius studeat et videat an principia primi schema-
tis et ideas alterius schematis coniungi possint, ita ut et iura Ecclesiae
et libertas uniuscuiusque conscientiae in civitate hodierna tuta poni
possint.

Etiam rogare auderem ut — si possibile est — aliqui laici periti
in rebus politicis et in iure internationali, qui sunt fideles Ecclesiae
filii, in istam Commissionem mixtam assumantur qui simul cum theolo-
gis de ista materia, quae illis est maxime cognita ex experientia quoti-
diana, iudicent.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

709

Card. Larraona: Ut incipiam a re practica, adhaereo his, quae
nunc proposuit Em. mus Alfrink, cum aliquibus parvis modificationi-
bus. Non sum ex Commissione Secretariatus, neque ex Commissione
theologica. Revera, theoretice, res absque dubio pertinet non ad compe-
tentiam Secretariatus, sed ad Commissionem theologicam. Itaque Se-
cretariatus deberet ipse, si aliqua habebat obiicienda vel proponenda
ad hoc ut sua missio melius adimpleretur, proponere Commissioni theo-
logicae, non ipse tractare et aliud schema ex se proponere. Ita revera
in iure, nisi fallor, est. Sed aspectus verus occasionem dedit Secretaria-
tui huiusmodi discussionis; ex hoc, confido, profectus orietur. Revera
haec valent. Imprimis sunt principia Commissionis theologicae, quae
certa sunt: applicationes possunt revera indubie difficiles in praxi esse,
sed principia sunt vera; et in hoc consentio cum iis, quae dixit optime
Card. Ruffini; ita ut in theoria, in doctrina, non credo vera ea, quae
dicta fuerunt vel insinuata, quia revera nec probata sunt nec ullo modo
respondent nec doctrinae Ecclesiae, nec praxi Ecclesiae; ita ut vera
evolutio, revolutio fieret, admissis iis quae dicta fuerunt. Sed haec re-
linquamus. In praxi possumus convenire quod revera adest difficultas
in applicanda, nostris temporibus, doctrina pura, quae nullo modo
reicienda est, vel relinquenda est, ita ut nolimus nunc ex illis, quae
nunc fiunt, illa quae facta fuerunt et quae adhuc fiunt in aliquibus
regionibus, quae non sunt parvipendendae, ullo modo tangere: in hoc
nullum dubium habemus: esset offensio. Proinde salva sint illa, quae
theoretice vera sunt quaeque ab Ecclesia professa sunt, tam in doctri-
na indubia et certa, quam in praxi; et illa, quae dicta fuerunt optime
ab Em.mo Card. Ruffini, de difficultate applicandi in praxi quaedam
pro servitio Status Catholici. Hoc verum est, sed non est ita verum, ut
revera non possit absque dubio adesse Status vere Catholicus, i. e. qui
profitetur bonum temporale subordinandum esse bono aeterno, et
huiusmodi bonum aeternum agnoscit, adeo ut ergo revera esset agno-
sticismus in infimo sensu; nullo modo. Consequenter ergo, his omnibus
habitis ex difficultate revera decidendi quinam sit Status catholicus, et
etiam ex difficultatibus quae allegata fuerunt: notatis tamen, non exag-
geremus. Illa, quae dicta fuerunt, optime explicantur ex bona volun-
tate attrahendi protestantes, sed etiam in hoc caveamus ne ingenui si-
mus. Nisi fallor, iam sumus ingenui, et revera notamus quod sunt ali-
quae nationes, in quibus praevalet protestantismus, quae nullo modo
participant de hac ingenuitate, et verum est quod conversiones mi-
nuuntur, ita ut si nos credamus quod conversio facilior detur ex eo quod
nos ad ipsos accedimus ita ut vel nulla sit differentia, erramus abso-
lute; erramus etiam psychologice et erramus practice. Proinde, ergo,

710

SESSIO VII - ACTA

optimo corde a me quaerebat in Okland, circa Civitatem S. Francisci,
in Statibus Unitis, aliquis pastor protestanticus, in aliqua sic dicta
« intervista », an non nos simus fratres ipsorum, si quando nos dici-
mus: revera vos estis fratres nostri separati, verum et sincere dicere-
mus. Respondi: quomodo potes dubitare? Et revera facies illius mu-
tavit. Sed dico, credere quod convertentur illi, qui praesunt Ecclesiis
protestantibus, et veniant ad nos, est somniare. Illi veniunt, credo, quia
revera in populis adest huiusmodi motus, qui prius non aderat, saltem
eo gradu, et ipsi impelluntur. Consequenter est error credere quod
nos, cedendo in doctrina, sicut ceditur apud plures, proh dolor!, in
doctrina quae in Europa non publicatur, proh dolor!, vel etiam in di-
sciplina, est error, pro me, reiciendus. Ceterum videbimus ad quae
omnia huiusmodi exaggerata pervenient. Hoc dico summo cum re-
spectu. Ego accepto quod proposuit Card. Alfrink, hoc sensu. Revera
fiat commissio, non ex utraque Commissione: Commissio doctrinalis,
quae etiam rationem habeat de iis, quae sunt difficultates reales. Et
forsan, quidem non esset prudens, in hoc momento, negare doctrinam
anteriorem ullo modo: non fiat quia revera esset ridiculum. Et nullo
modo convincemur de illis quae dicuntur, quae sunt revera debilia
sub respectu theologico: satis debilia, proinde non est possibile quod
nos tangamus doctrinam. Ergo, consequenter, conveniamus in aliqua
forma, quae sit revera absolute vera et etiam acceptabilis, quae dam-
num non afferat sententiae contrariae, i. e. sensui contrario. Tunc pro-
cedamus in doctrina definienda, quae sit vera, quia revera ego modeste
dico, humiliter dico, veniam peto, sed in schemate a Secretariatu prae-
sentato aliqua sunt, quae, pro me, admitti non possunt. Ergo revera
conceditur ius obiectivum errori; et hoc non. Et etiam quoad ius subie-
ctivum in eo, qui errat, cum maxima prudentia procedendum est. Ergo
illud schema est inficiatum huiusmodi bona voluntate, quam miror,
quam veneror et cuius participo, absque dubio, de attrahendo. Ratio
bona est, sed modus potest non esse bonus vel non hucusque bonus;
et consequenter haec vitari debent et tunc proponatur forsan res
Summo Pontifici ad hoc ut definiat quid faciendum sit . 24

Card. Browne: Quantum ad doctrinam, per quantum ego scio,
primum schema quasi impeccabile est; et ego nullo modo possum intel-
ligere quomodo Encyclica Immortale Dei , quae scripta fuit a Leo-
ne XIII ad tuendam philosophiam et theologiam de praesenti quaestio-
ne, umquam possit mutari. Mihi videtur infantilismus quidam suppo-

24 Textus transcriptus est ex taeniola magnetica.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

711

nere quod doctrina, exposita in Enc. Litt. Immortale Dei, sit doctrina
contingens. Hoc nullo modo possum admittere neque vix possum in-
telligere ut supponatur. Immo, quodammodo, aliquid plus diceretur.
Commissio theologica, in primis paginis, sc. pag. 3 25 primi sche-
matis, cum dicit: « dum autem societati civili, cui homo adscribitur vi
indolis suae socialis, competit, ut bonis terrenis intenta, finem asse-
quatur illum, quo cives hisce in terris “ quietam et tranquillam vitam ”
peragere queant (cf. I Tim. 2, 2) », non est falsum, sed simplex veritas
philosophica de fine civitatis. Civitatis est ut promoveat bonum com-
mune secundum virtutem, unde ut promoveat omnia quae requiruntur
ad vitam virtuosam humanam, usque etiam ad cultum Dei; civitas na-
turalis nullo modo eximitur ab aliquo cultu divino; haec est princi-
palis virtus civis non christiani, religio. Unde ex rei natura, sicut anima,
secundum verba S. Augustini, naturaliter quodammodo est christiana,
ita quodammodo etiam Societas civilis quodammodo naturaliter est
christiana. Unde patet ex ipsa philosophia, et considerato quod datur
religio historica a Deo instituta et quae habet hac mente firmissima ad
probandam mediationem suam, quomodo possumus intelligere quod
civitas de his omnibus possit claudere oculos: esset ridiculum! Ex alia
parte factum habemus, quod debemus vivere in hoc mundo et quod in
hoc mundo, proh dolor! civitates multae non sunt christianae neque
catholicae, et multae civitates, quae sunt catholicae, valde imperfecte
sunt catholicae: hoc est factum.

Unde ducimur ad hoc quod Ecclesia debet vivere in hoc mundo,
sicut individuum, etiam vivere in hoc mundo sese comportando secun-
dum suam doctrinam sed etiam secundum prudentiam et caritatem, sese
adaptando prout potest. Unde puto quod fere infinita possunt dici re-
spectu istorum duorum schematum, unde nolo tempus Eminentissimo-
rum et Excellentissimorum et Reverendissimorum Patrum nimis occu-
pare. Duo possent fieri, scilicet peti a Summo Pontifici an principalius
intendat, ut doctrina catholica declaretur in iis rebus, ad errores corri-
gendos, an ut principalius intendat ut procedamus, meliore quo pos-
sumus modo, secundum praxim pastoralem, pro conversione non-catho-
licorum. Et tunc secundum istam decisionem, si Summus Pontifex di-
cet: pro momento, potius vellemus ut pastorali modo procedatur,
secundum illud quod melius est in praesenti statu rerum; tunc ego
quasi dicerem ut recomponatur schema Em. mi Card. Bea, sed ut
recomponatur secundum principia exposita in primo schemate, non
modo absolute proposita, sed prout proponi possunt in circumstan-

Cf. p, 657.

712

SESSIO VII - ACTA

tiis, in quibus vivimus; igitur habeat quaedam magis apta, ut ita
dicam, pro praesenti tempore; quo nihil denegetur ex his, quae a
Summis Pontificibus, maxime a Leone XIII, in Enc. Immortale Dei,
dicta fuerunt; nullo modo discedamus ab iis, quae a nostris Pontifi-
cibus et a nostris Magistris hac in re declarata fuerunt, sed non est
necessarium ut veritas declaretur in omni instanti: hoc non est neces-
sarium.: declaretur quando oportet. Unde si Summus Pontifex vult hoc
punctum, ego quasi auderem proponere ut schema Em. mi Card. Bea
recomponatur ad mentem schematis Em.mi Card. Ottaviani, secundum
ea quae dicenda essent in circumstantiis et secundum finem, quem
Concilium proximum Oecumenicum persequitur. Hoc est totum quod
nunc vellem dicere, quia si omnia volemus dicere quae possent dici hic,
deberet agi de iure publico Ecclesiae et Status, quod esset inutile / 8

Card. Godfrey: De Ubertate religiosa. Apud nos Anglos pressio
continua est ab Anglicanis ut habeatur communicatio in sacris. Episco-
patus Catholicus constanter renuit. Non negamus sinceritatem illorum
sive Anglicanorum, sive Protestantium generatim, qui nos accusant de
intransigentia et intolerantia. Sensu recto et non abusivo intransigen-
tia et intolerantia possunt esse bonae. Deus verax ipse est intolerans
falsi. Sed intolerantia falsi non est intolerantia individui et eius con-
scientiae sed intolerantia eius errorum.

Praevideo quod, post Concilium Vaticanum Secundum, Ecclesia
erit accusata intolerantiae et intransigentiae quia illae concessiones do-
ctrinales et morales non erunt factae quas expectabant acatholici.

Difficultas de « communicatione in sacris » in Anglia vel de precibus
in communi in eorum ecclesiis interpretatur ut admissio existentiae
plurium ecclesiarum, vel theoriae, uti dicuntur « ramorum Ecclesiae
Christi » etsi doctrinali ter et moraliter fundamentaliter diversarum.

En nostra difficultas quae homines etiam sincerissimi non intelli-
gunt. Martyres nostri in magno numero pro primatu Papae mortui sunt.
Etiam apud patibulum vita fuit eis oblata si etiam semel visitarent
Ecclesiam Anglicanam. Pro dolor, non desunt qui vellent nos graves
concessiones facere ad habendam amicitiam cum Ecclesia Statali vel,
uti vocatur, « Church of England ». Erimus semper amici et caritate
pleni, sed concedere non possumus. « Dilatentur semper spatia cari-
tatis » sed non restringantur spatia veritatis.

Qui credunt Ecclesiam Anglicanam in fide non multum a nobis

26 Textus transcriptus est ex taeniola magnetica.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

713

distare, graviter decipiuntur. Confirmare illos in tali persuasione non
augebit sed minuet numerum conversionum.

In prima paragrapho excludantur verba de proselytismo, blandi-
tiis, coactione, et cetera, quasi bis mediis Catholici solerent uti. Male
interpretari possent illa verba.

Recolendum est etiam errores posse esse in mala fide vincibiles et
culpabiles. Verum est hominem habere ius ad agendum secundum con-
scientiam suam sincere formatam sed obiective non habet ius ad
falsum quia falsum non est ens, neque habet ius aggrediendi iura alio-
rum, et errores proclamandi contra pacem et bonum commune.

Revideantur ergo primae paginae usque ad paginam nonam 27 ut cla-
rificentur et accuratius scribantur. Meo submisso iudicio locum non
deberent habere in Concilio.

Nec scribendum puto id quod in pagina decima tertia 28 est a linea de-
cima quinta ad vicesimam; non debet dici quod Ecclesia omnino appro-
bat sed Ecclesiae doctrina nil habet contra concessionem libertatis reli-
giosae a parte societatum ‘Civilium. Sic evitaretur possibilitas erroris qua-
si approbatus esset indifferentismus.

Exc. Alter: . De relationibus inter Ecclesiam et Statum. - Quoad
principia statuta. Omni qua par est reverentia notandum est quod no-
tiones « societas civilis » et « potestas civilis » non sint eaedem. So-
cietas civilis est multo magis comprehensiva in suo ambitu. Comprehen-
dit enim multas associationes, incepta et activitates apud cives quae
sunt vere independentes ab ipsa potestate civili. lura et obligationes
igitur quae praedicari possunt de potestate civili non sunt eaedem ac
illae quae praedicari possunt de societate civili. Potestas civilis etiamsi
sit persona moralis restringi potest voluntate et suffragio civium ra-
tione constitutionis fundamentalis ita ut ipsa non gaudeat plenitudine
potestatis. Divisa est insuper in legislativam, iudicialem et executivam
et hae sunt quidem saepe saepius distinctae inter se et independentes.
Distribuitur etiam potestas civilis apud varias nationes (e. g. U.S.A.)
inter plures Status foederatos qui gaudent sua propria autonomia in le-
gibus ferendis et aliis iuribus similibus. Difficile est ergo in casu com-
prehendere quomodo praedicarentur iura et obligationes de potestate
civili eodem modo ac de societate civili quia nullibi invenitur subiectum
sufficienter determinatum ea possidendi vel exercendi. Potestas civilis
non est unica nec sola agentia societatis civilis vel communitatis ci-

27 Cf. pp. 676-679.

28 Cf. p. 680.

714

SESSIO VII - ACTA

vium. Sunt enim aliae. Si societas concedat ius et obligationem potestati
civili de rebus religionis agendis agere deinde valet — secus non.

Societas civilis apud nos sibi iam vindicavit iura in respectu reli-
gionis et multiplici modo adimplevit obligationem erga religionem;
e. gr. supremum tribunal iudiciale nostrae nationis variis occasionibus
solemniter declaravit quod « nos sumus populus religiosus » et « insti-
tuta nostra praesupponunt dependentiam a Deo ». Bene distinguit au-
tem inter populum ipsum et potestatem civilem. Etiamque notandum
est quod seminaristae et sacerdotes exempti sunt a servitio militari; opera
religionis et caritatis exempta sunt a vectigalibus; sacerdotes funguntur
munere suo ut cappellani in militia; preces publice afferuntur; et alia id
genus. Ergo non est indifferens.

Cives in quantum sunt membra societatis civilis praediti sunt om-
nium iurium et obligationum erga Deum et religionem uti in sche-
mate enumerantur; et ea exercere quidem debent tamquam individui
et tamquam socii in societate coniuncti. Est aliquid aliud autem dicere
quod potestas civilis in omnibus casibus praedita sit eorundem iurium
et obligationum ac societas civilis. Mihi videtur quod omnino possibile
sit denegare potestati civili jurisdictionem, competentiam et ius sese
immiscendi in quaestionibus religiosis non quasi sit indifferens vel saecu-
laristicum, sed in quantum tota communitas civilis sibi reservat omne
illud ius et obligationem ne potestas civilis temere et sine competentia
iudicaret de veritate religionis et saepius in errorem caderet.

Obligatio socialis Deum agnoscendi et colendi urget sine dubio sem-
per et ubique in quantum deprompta est ex ipsa natura sociali hominis.
Mihi suadetur melius esse igitur de obligatione « societatis civilis » potius
quam de obligatione « potestatis civilis » in schemate loqui; urget qui-
dem ut membra societatis curarent per activitatem suam socialem Deum
publice agnoscere, colere et iura religionis sarta tecta tueri.

Secus mihi videtur quod religio potius detrimentum pateretur quam
promoveatur in quantum adversam et iniuriosam opinionem induceret
apud varias civitates civiles et eorum rectores contra Ecclesiam ipsam.

Difficile est etiam determinare hodie in modernis circumstantiis
quae sit potestas civilis « catholica » et quae non sit; multi sunt enim
cives in nationibus sic dictis « Catholicis » qui Ecclesiam non agno-
scunt, imo strenue adversantur. Si Ecclesia iterum publice proclamaret
quod « potestas civilis » seu gubernium debeat agnoscere iura Eccle-
siae, quid boni inserviat? Estne sufficiens proclamatio facienda de obli-
gatione societatis civilis vel omnium hominum in societate coniunctorum
erga Deum et religionem adimplenda?

Conclusio primi schematis igitur, ad numerum octavum infra pagi-

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

715

nam nonam , 29 mihi non placet. Periculum magnum oriretur nobis in Sta-
tibus Unitis Americae Septemtrionalis, si diceretur in Synodo quod
potestas civilis praedita sit, intuitu doctrinae Catholicae, iuribus et obli-
gationibus erga religionem, quando, e contra, constitutio fundamenta-
lis iuridica nostra ponit ea in ipsa societate civili libere exercenda, com-
petentiam et iurisdictionem hac in re potestati civili denegat. Pericu-
lum oriturum erit ex contentione acatholicorum conclamantium nos
catholicos reicere legem fundamentalem et, qua de re, cives fideles esse
non posse. Ita mala voluntas excitaretur contra nos catholicos et multae
difficultates nobis evenirent relate ad participationem in officiis publi-
cis et aliis muneribus beneficiisque vitae nationalis. Mihi suadetur in
his circumstantiis quod sufficiens erit loqui de iuribus et obligationibus
societatis civilis ad doctrinam catholicam tuendam. Insuper lex nostra
fundamentalis constitutiva exsistit non ad religionem supprimendam
vel ad eam ignorandam sed potius ad eam protegendam.

Ad componendam discrepantiam inter duas respectivas commis-
siones, mihi suadetur valde desiderabile esse Summum Pontificem hu-
millime impetrare uti ipse ad novam Commissionem constituendam pro-
cedat; quae Commissio distincta erit a duabus supradictis Commissioni-
bus, attamen ex quibusdam aliis membris Commissionis Centralis com-
ponenda, consultis quidem Commissionibus originaliter institutis.

Exc. Hurley: De relationibus inter Ecclesiam et Statum. In hac
materia difficillima de relationibus inter Ecclesiam et Statum fateor
me mente multum cruciari et quidem relate ad ipsam quaestionem spe-
culativam. Doctrina tradi tionalis clara est de obligatione civitatis tem-
poralis colendi Deum, et quidem, in praesenti oeconomia salutis, non-
nisi secundum modum « quem Deus ipse sibi exhibendum determina-
vit in vera Christi Ecclesia ». Ut bene heri dixit Em. mus Cardinalis
Ruffini, ibi latet nodus totius quaestionis. Si haec doctrina mutari non
potest, actum est de Schemate parato a Secretariatu ad christianorum
unitatem fovendam et standum est doctrinaliter iis quae habentur in
Schemate de relationibus inter Ecclesiam et Statum necnon de tolerantia
religiosa.

Sed in ipsa doctrina traditionali, et hic magna cum trepidatione et
pleno cum obsequio loquor, exsurgi magna difficultas speculativa, immo
et, ut mihi videtur, contradictio.

Nam ex una parte doctrina traditionalis asserit finem a societate
civili prosequendum esse bonum commune temporale; et ex alia parte

Cf. p. 661.

716

SESSIO VII - ACTA

asserit huic fini ex natura rei in praesenti oeconomia salutis esse adne-
xam obligationem Deum supernaturaliter colendi. Ergo finis societatis
civilis simul ad bonum commune temporale restringitur et illud bo-
num transcendit.

Iterum, ex una parte doctrina traditionalis asserit societatem civi-
lem omnibus mediis pollere quae necessaria sunt ad finem suum attin-
gendum, ideoque societatem perfectam esse. Ex alia autem parte affir-
mat societatem civilem finem suum adaequate non posse attingere nisi
ad Ecclesiam recurrendo; ideoque societatem perfectam non esse. Nam
societas civilis non potest illam partem finis sui prosequi, quae in cultu
publico consistit, nisi Ecclesiae adiutorio.

Tertio, ex una parte doctrina traditionalis asserit societatem civi-
lem in suo ordine esse supremam et nullo modo Ecclesiae potestati di-
recte subiectam. Ex alia autem parte admittit societatem civilem quoad
partem proprii sui finis assequendi, cultum scilicet publicum Deo red-
dendum, Ecclesiae esse directe subiectam.

Nescio quomodo hae contradictiones resolvi possint sine aliqua
mutatione in doctrina traditionali de relationibus inter Ecclesiam et
Statum. Et non video cur mutatio haec fieri non possit. Nam doctrina
de obligatione Status colendi Deum in Ecclesia Catholica non est infal-
libiliter definita et ipsa argumetatio theologica potuit in praeterito
aliquomodo minus recte procedere.

Argumentum est hoc: Cum homo naturam socialem habet, debet
non solum individualiter sed etiam socialiter Deum colere. De hoc prin-
cipio dubium non potest esse. Sed nunc venit conclusio: Ergo homo
debet in societate civili qua civili et per potestatem civilem qua civilem
Deum honorare. Cur? Nonne datur alia societas in qua et per cuius
auctoritatem Deum socialiter colere potest, immo et debet, nempe Ec-
clesia Christi?

Si ergo possumus admittere homines obligationi cultus socialis sa-
tisfacere in Ecclesia et ner illam, et proinde si possumus Statum dispen-
sare ab officio colendi Deum, eo quod satis aliunde provisum est; sal-
vamus pro Statu characterem societatis perfectae et viam aperimus
solutioni problematis de relationibus inter Ecclesiam et Statum quae
exigentiis speculativis simul et practicis satisfacit. Nam si Status non
habet obligationem in ordine supernaturali nullum ius habet sese in res
religiosas ingerendi.

Hoc autem non vult dicere quod viri qui potestatem civilem exercent
Ecclesiae non subiciantur quoad morali tatem suorum actuum. Ecclesia
manet magistra conscientiarum et conscientias hominum etiam in po-
testate civili constitutorum debet efformare et dirigere et, si necessa-

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

717

rium est, corrigere. Onus igitur imponere potest conscientiae viri pu-
blici ut iura Ecclesiae tueatur et ut Ecclesiam et ecclesiasticos viros
omni cum observantia prosequatur. Sed boc non est dicere Ecclesiam
habere iurisdictionem directam in potestatem civilem, quam iurisdictio-
nem haberet si societati civili competeret obligatio colendi Deum in
Ecclesia Catholica. Ad plus, Ecclesiae pertinet potestas illa in dir ecta
per conscientiam viri publici christiani exercenda. Et fateor me plus
sperare a conscientiis bene efformatis virorum statalium christianorum
quam ab officio aliquo Status hodie quasi nullibi agnitio et ab atheis,
agnosticis, marxistis et mahumetanis theoretice observando. Laicismus
ille damnandus non est qui fiduciam ponit in conscientia christiana
laicorum.

Quibus dictis alia aggredienda est quaestio, scilicet, utrum pote-
stas civilis officium et ius habeat fidem catholicam defendendi ideoque
et doctrinas falsas cohibendi.

Ad huic quaestioni respondendum, necessarium est distinguere, ut
bene in Schemate « De libertate religiosa » dicitur, inter officium fidem
praeservandi et officium ordinem publicum servandi. Potestati civili
denegari non potest ius ordinem servandi ex quo patet fautores falsae
doctrinae posse cohiberi si ordinem publicum perturbant.

Sed quid respondendum quaestioni de officio et iure potestatis ci-
vilis fidem propter solas considerationes religiosas praeservandi? Si
potestati civili hoc officium et ius competunt, in praesente oeconomia
salutis, concludendum est potestatem civilem competentiam superna-
turalem habere et proinde ad ordinem supernaturalem, ecclesiasticum
pertinere; quod, ut antea vidimus, repugnat.

Remanet ut quaeramus utrum Ecclesia onus possit imponere po-
testati civili fidem praeservandi. Certo hoc onus potestati civili directe
non potest imponere, quia Ecclesia nullam directam iurisdictionem in
potestatem civilem habet; Ecclesia et Status enim sunt societates per-
fectae distinctae. Sed forte quis dicet Ecclesiam posse conscientiam viri
catholici potestatem civilem habentis ligare ad potestate sua uten-
dum in defensionem puritatis fidei errorisque suppressionem i. e. ut li-
mites muneris sui in bonum Ecclesiae excedat.

Salvo meliore iudicio et omni cum obsequio erga Ecclesiae magi-
sterium, mihi videtur Ecclesiam non posse subditum obligare ad limi-
tes sui muneris excedendos. Ergo viro statali imponere non potest obli-
gationem fidem defendendi et errorem cohibendi, quae obligatio mu-
neri istius viri per se non competit.

Ex quibus argumentis videtur fluere conclusio quam a veritate fidei
alienam non esse spero, et secundum quam in rebus religiosis qua

718

SESSIO VII - ACTA

talibus societas civilis nullam babet competentiam neque propriam ne»
que ab Ecclesia datam, secundum quam etiam Schema de libertate
religiosa a Secretariatu ad christianorum unitatem fovendam tuto ac-
cipi potest.

Exc. Coorav : De relationibus inter Ecclesiam et Statum. Liceat
mihi hac de re sensum meum humiliter exponere:

1) Deo debentur obsequium et cultus tam ab individuo humano
quam a societate humana. Quantum ad individuum: nulla est diffi-
cultas .

Quantum ad societatem:

Probatur: Ex lege naturali: societas humana Deum habet aucto-
rem quia homo naturaliter est ens sociale. Ex lege supernaturali posi-
tiva: potest ex observatione sabbati vel diei Dominicae tam in Veteri
quam in Novo Testamento.

2) Sed non omnis Societas per se tenetur ad obsequium vel cul-
tum divinum. Societas enim est vel naturalis vel artificialis. Naturalis:
v. g. familia, vel Status; artificialis: v. g. societas mercatorum, touri-
starum, etc.

Societas naturalis per se debet praestare obsequium Auctori Na-
turae: Deo,

Societas autem artificialis ita non tenetur per se, sed tantum per
accidens.

Unde doctrina Leonis XIII in Encycl. Litt. Immortale Dei de mu-
neribus Status Civilis qui est societas naturalis.

3) Societas autem naturalis potest esse essentialis vel non-essen-
tialis.

Non-essentialis: Status Civilis.

Essentialis: Familia.

Si essentialis: lex debet semper praevalere.

Si non-essentialis, potest applicatio eius suspendi in quibusdam
adiunctis: v. g. si adversatur ordini supernaturali et quidem ab eo qui
gaudet auctoritate suprema in ordine supernaturali, prout de facto fit
quando dirimitur a Summo Pontifice in favorem fidei matrimonium
naturaliter validum.

4) In quaestione praesenti habetur conflictus inter applicationem
legis naturalis (de re non essentiali) et legem supernaturalem.

De lege naturali: iam dixi.

De lege supernaturali: potest ex verbis solemnissimis Domini No-
stri Redemptoris: « Data est mihi omnis potestas in caelo et in terra,..

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

719

Sicut misit me Pater, ego mitto vos... Euntes ergo docete omnes gen-
tes... ».

5) In praesentibus adiunctis applicatio legis de Statu Civili (sicut
habetur in Immortale Dei ) erit valde nociva praesertim propagationi
fidei in regionibus missionum ubi in Statibus civilibus praevalet maio-
ritas acatholicorum.

6) Unde applicatio huius legis suspendi potest et optandum ut
suspendatur a Suprema Auctoritate Summi Pontificis. Status Civilis
tantum nihil agat contra bonos mores et contra Ecclesiam.

7) Non potest res relinqui conscientiae privatae. Si ita agatur, ruit
tota ratio pro unitate fovenda cum christianis acatholicis, cum isti ge-
neratim bona fide conscientiam propriam sequuntur.

Beat. Saigh : 30 De libertate religiosa. J’approuve sans reserve ce
Schema sur la « liberte religieuse », autrement dit: « sur la tolerance »,
ou « sur la liberte de conscience ». L’esprit qui anime ce texte est vrai-
ment evangelique. Aussi les normes qu’il propose peuvent-elles etre
appliquees partout et toujours. A mon avis, c’est un Schema vraiment
liberateur, car il donne les fondements religieux que tous les Etats
peuvent appliquer, non ceux d’une societe plus ou moins theocratique,
comme il s’en est verifie au moyen-age, aussi bien oriental qu’occiden-
tal. L’Eglise peut proclamer sans crainte cette charte de ses relations
avec les Etats modernes.

Card. Ott AVIANI: Longitas disputationis ostendit momentum
quaestionis, et puto esse necessarium quaedam addere, brevissime si
possum, ad nonnullas aequivocationes avertendas. Ante omnia loquor
ante suffragium ferendum et peto ut clare dicatur utrum placeat (ne
confusio fiat, quia factae sunt praesertim confusiones, quandoque ne-
sciebamus utrum quis loqueretur de schemate proposito a Commis-
sione theologica); igitur clare dicatur, quando dicitur placet, placet
iuxta schema propositum a Commissione doctrinali, vel placet iuxta
schema propositum a Secretariatu pro acatholicis. Utique posset quis
addere: additis emendationibus propositis ab Em.mis Patribus. Et
hoc omnino necessarium est ut clare dicatur qualis via eligenda sit,
quia in hac re sunt multae; ex. gr. Archiepiscopus Durbanianus ponit
quaestionem fundamentalem: utrum Status seu societas civilis (ad-
mitto omnia quae dicta sunt v. g. ab Archiepiscopo Alter et ab aliis,

30 Animadversiones Beat, Saigh lectae sunt, lingua latina, ab Exc.mo Edelby,
Archiep. Edesseno.

720

SESSIO VII - ACTA

qui optime dixerunt esse faciendam distinctionem inter publicam au-
ctoritatem et societatem civilem; melius si loquamur generice de socie-
tate civili) debeat vel non colere Deum.

Hoc semper in Magisterio ecclesiastico fuit. Nunc Archiepiscopus
Durbanianus dicit: debemus mutare doctrinam; quando omnes Status,
generatim, admittunt quamdam formam colendi Deum. Bene dixit Ar-
chiepiscopus Alter in Statibus Americae Septemtrionalis non esse istum
atheismum officialem, quem vellent illi qui volunt admittere nullum offi-
cium Status colendi Deum. Igitur in hac re debemus etiam dicere: quando
quis dixit nos velle duplicem mensuram, seu in statu catholico admit-
timus tantummodo tolerantiam aliorum cultuum et in statu non catho-
lico petimus paritatem iurium: non est verum; est falsitas! Nos non
petimus hanc paritatem, non sumus sic duplices. Ego dixi: aut non
audistis, aut non intellexistis: in Statu, in quo catholici habent maio-
ritatem, et est principium democraticum (nemo potest hoc inficere
quod non sit principium aliquod validum), possunt ipsi exigere ut
Status agat secundum, principia civium. In Statu, in quo est diffusio plu-
rium religionum, et posui exemplum Iugoslaviae, in qua sunt circiter
quatuor miliones catholicorum, quatuor miliones orthodoxorum, qua-
tuor miliones mahometanorum, Ecclesia stat pro paritate cultuum, et
in Statu ubi sunt in enorme maioritate non catholici, sive pagani sive
non pagani, dixi deberi tantummodo tolerantiam; quod petebat Tertul-
lianus, quando pauci erant christiani. Et. tunc, tantum, Ecclesia dicit:
nemo damnetur, sc. ne consideretur aliquid contra Statum; si non est
contra Statum, debet tolerari ut habeat iura naturalia, quae sunt pro-
pria omnium associationum et individuorum; tantummodo haec petit.
Si vos creditis quod ego dixi haec pro occasione, petatis; invito vos
ad legendum meum librum; iam a pluribus abhinc annis haec scripsi.
Ideo est falsitas dicere quod Ecclesia duplicem mensuram adhibet.
Postea ego vellem dicere: mutabimus doctrinam: petit hoc Societas?
Si Em.mus Card. Bea appellavit ad orationem Summi Pontificis, sc.
factam anno 1953, novem abhinc annis, ad legisperitos, ego etiam ap-
pellavi ad illam orationem. Novem abhinc annis Summus Pontifex do-
ctissimus exponebat theoriam tolerantiae; nihil accidit contra Ec-
clesiam. Sed locutus est de tolerantia; non est ita scandalosum igitur
loqui de tolerantia. Et Summus Pontifex bene explicavit. Igitur ne
faciamus suffragia posita super aequivocationibus; et peto ut fiant suf-
fragia circa unum vel alterum schema, quia esset inutile constituere
tertiam Commissionem, sicut quidam proposuerunt, si circa quaedam
fundamentalia, sicut plures dixerunt iuste, sunt fundamentales di-
screpantiae, et si non damus lineam; qualem lineam debemus tenere?

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

721

Tunc quid faciet ista tertia Commissio? Litigabit! Sicut nos litigavimus
istis diebus, heri et hodie! Igitur clare dicatis quid sentiatis. In ultimo
loco, dictum est de impressione quam habent protestantes, pagani etc.,
sed debemus etiam habere prae oculis quid dicent catholici in Italia, in
Hispania, in Lusitania, in Hibernia, in America Latina et praesertim
alloquor Episcopos Americae Latinae: ipsi sciunt quaenam pugna iam
incepta est a protestantibus contra unitatem religionis in illis regioni-
bus. Dabimus ergo protestantibus per Concilium Vaticanum II armam
ad oppugnandum Catholicismum seu ad oppugnanda quae auctoritates
civiles faciunt in favorem catholicismi, et faciunt multa. In favorem
Catholicismi non debebis facere, quia est contra paritatem religionum,
dicent protestantes, Igitur CELAM, quae est praesertim ad salvandam
Americani Latinam a pugna protestantium, habebit hoc auxilium, quod
Concilium Vaticanum dabit arma protestantibus ad conquisitionem
Americae Latinae. Igitur inutile est dicere, sicut dixit aliquis Episco-
pus: « salva reverentia erga Magisterium ecclesiasticum »; Magisterium
ecclesiasticum fuit hoc, quod datum est, et non possumus dicere: su-
mus reverentes et postea agere contra hoc Magisterium. 31

5) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Micara: De Ecclesia : Pars II, Capita IX-X. Placet.

De libertate religiosa. Placet iuxta schema a Commissione Theolo-
gica propositum et iuxta votum a me in scriptis traditum.

In schemate « de relationibus inter Ecclesiam et Statum necnon de
tolerantia religiosa », id est de gravioribus capitibus iuris publici eccle-
siastici, principia doctrinae catholicae perspicue exponuntur.

Haec vero principia non licet haberi tamquam asserta iuxta tempo-
rum hominumque opportunitates iisque mutatis reformanda. Eadem
enim, ut Decretum monet, recolens quae praesertim Leo Pp. XIII per
Enc. Immortale Dei solemniter proclamavit, « innituntur iuribus Dei ab-
solute firmis, constitutione et missione Ecclesiae immutabilibus, natura
quoque sociali hominis, quae per omnia tempora semper eadem manens,
finem essentialem ipsius societatis civilis determinat » (n. 8, pag. 9 ').

Principia huiusmodi necessitates et normas enunciant perennes et
immutabiles, semper et ubique validas, id est thesim adstruunt. At hy-
pothesis quoque consideranda est, scilicet realis concreta historica rerum

35 Textus transcriptus est ex taeniola magnetica.
1 Cf. p. 661.

722

SESSIO VII - ACTA

conditio, ad quam principia applicantur. Heic obstacula non raro de-
prehenduntur, quae per vim removeri neque fieri potest neque fas est
ideoque expedit ut, caritate et prudentia moderantibus, tolerentur.
Unde tolerantia, id est erroris et mali reprobatio corde et animo simul-
que in re permissio ut maius malum vitetur aut maius bonum procu-
retur.

Dicimus tamen tolerantiam; nam, ut notat S. Augustinus, « tole-
rantia... non est nisi in malis » ( Enarr . in ps. 31, ML. 36, 271).

Cum vero sermo fit « de libertate religiosa », ut inscribitur schema
decreti a Commissione pro unitate Christianorum propositum, pericu-
lum insinuatur obscurandi vel extenuandi essentiale discrimen inter
tolerantiam et libertatem, de quibus remittimus ad Litt. Enc. Libertas
Leonis XIII.

« Le bien est libre, le mal se tolere. A la difference des lois de li-
berte, les edits de tolerance condamnent, desapprouvent tacitement ce
qu’elles pennettent »: ita Vermeesch {La tolerance, Louvain 1922,
p. 6), quem citat Em.mus Ottaviani in praeclaris suis Institutionibus
luris Publici Ecclesiastici [Compendium..., Roma 1948, pp. 305-306).

Reapse, si quando magis quam obiectiva veritas subiectiva conscien-
tia attenditur, conceptus tolerantiae fere excidit et personalis libertas,
quae dicitur, invalescit.

Bene intelligimus ad criterium hoc vehementius hodie animos trahi,
cum « in dies frequentiores fiunt relationes quibus homines disparis
cultus et diversae religionis inter se connectuntur » (pag. 9, 2 lin. 13 ss.).

Propositum vero fovendi inter homines, praesertim inter Christia-
nos, unitatem et vitandi, etiam in verbis, quidquid divisionis et aversio-
nis causa esse potest, amplissimas meret laudes, at, in casu, pericula
quaedam, etsi praeter intentionem, effugere non videtur.

In vindicanda enim « libertate religiosa », uti dicitur, eo sensu
ut non solum quaelibet externa coactio arceatur — in quo plene con-
cordamus — sed ut conscientia subiectiva vigeat tamquam regula ab-
soluta et ius pro omnibus sive credendi (n. 3, pagg. 7-8 3 ) sive « obser-
vandi et proclamandi officia publica et privata erga Deum et erga ho-
mines » (n. 4, pag. 8 4 ), in his periculum latet ne species erroris tandem
aliquando admittatur, quem Gregorius Pp. XVI (contra De Lammen-
nais) in Enc. Mirari vos iam reprobavit: « ex putidissimo indifferenti-
smi. fonte absurda illa fluit ac erronea sententia seu potius deliramen-

2 Cf. p. 679.

3 Cf. p. 678.

4 Cf. p. 678.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

723

tum, asserendam esse ac vindicandam cuilibet libertatem conscientiae »
(Denz. 1613).

Censeam ergo schema « de libertate religiosa » conciliandum esse
cum altero « de tolerantia » vel ad idem remittendum esse, eo vel ma-
gis quod quaestio competentiam potius Theologicae Commissionis in-
gredi videtur.

Card. Pizzardo: De Ecclesia: Pars II, Capita IX-X. Placet iuxta
schema propositum a Commissione Theologica.

De Ubertate religiosa. Non placet.

Card. Cicognani: 8 Placet iuxta modum: iuxta folium adnexum.

De Ecclesia , Pars II, Capita IX-X - De libertate religiosa. lura Dei
et iura hominis in societate civili sunt prorsus recognoscenda et ser-
vanda, uti antea et ubique.

Si vero in huiusmodi disceptationibus promiscue sumantur voces
« Deus » et « Religio » et solutio queratur a iuribus quae spectant ad
religionem catholicam ( unica est vera Ecclesia, illa divinitus constituita),
principia quae traditionaliter traduntur in nostris scholis et libris, etsi
optimis, vix percipiuntur a guberniis civilibus per orbem statutis. Quae
« tolerantia » apud nos est, pro aliis gentibus persaepe est « libertas »;
systemati « separationis » non raro a nobis tribuitur « indiflerentismus »
religiosus, dum non ita est, ex. gr., in Statibus Americae Septemtrio-
nalis ubi societas supponitur « religiosa seu in Deum credens » et li-
bertas datur variis cultibus.

Sic intelligitur quomodo Caput IX non paucis membris huius Com-
missionis Centralis non placeat.

Ex altera parte, seu relate ad « Schema constitutionis de libertate
religiosa », nonnullae dictiones, mea humili opinione, temperari et
mutari deberent. Submisse puto quod tota res subiicienda esset duobus
vel tribus peritis (in iure publico eccles.) qui penitius examinent formas
regiminis moderniores et missionem Ecclesiae in societate adaequate
explicent.

Card. Ferretto: De Ecclesia: Pars II, Cap. IX-X. Placet iuxta
animadversiones Card. Ruflini.

De Ecclesia, Cap. IX, et De libertate religiosa. Ni fallor Ss.mus Do-
minus de singulis schematibus sententiam huius amplissimi Coetus
exquirere dignatur ad cognoscendum si vel quomodo unum alterumve
Schema Decreti vel Constitutionis Concilio proponendum videatur.

6 Octavae Congregationi non interfuit.

724

SESSIO VII - ACTA

Quum in praesenti momentosa quaestione, quae a duobus sche-
matibus valde inter se discrepantibus pertractatur, a pluribus Eminen-
tissimis Patribus ad Summum Pontificem appellatio posita sit ne videa-
mur, filiorum amore decepti aliquid Matri detrahere — quam Christus
voluit « gloriosam... non habentem maculam aut rugam aut aliquid
huiusmodi » ( Ef . V, 27) — antequam ad ulteriora procedamus, expe-
ctare debemus quod amantissimus Pontifex, vi petriani muneris « confir-
ma fratres tuos », suum consilium aperiat.

Quod ad doctrinam spectat mihi liceat profiteri quod firmissime
amplector Summorum Pontificum oracula, quae abunde prostant in
Schemate Commissionis Theologicae.

Card. Lienart: De Ecclesia'. Placet iuxta modum caput nonum;
scilicet ratione habita de observationibus factis ab Em.mis Cardd. Frings,
Ruffini, Leger, Dopfner, Alfrink, Godfrey, et ab aliis Patribus, prae-
sertim ab Exc.mo Hurley et ab Exc.mo Procuratore Patriarchae Mel-
kitarum.

Placet caput decimum.

De libertate religiosa tractatur in folio adnexo.

Placet etiam schema de libertate religiosa a Secretariatu pro Uni-
tate propositum.

Prior enim principia absoluta affirmat. Hoc autem quomodo ista
principia in circumstantiis concretis hodie intelligenda sunt, ad relatio-
nes inter Ecclesiam et Statum pacifice componendas. Ideo his quae sa-
pienter dixit Em. mus Card. Browne assentio: scilicet quod necesse non
est omnes veritates semper affirmare et quod quaestio est an, in casu,
Summus Pontifex anteponere intendat aspectum doctrinalem, aut aspe-
ctum pastoralem.

Card. Tappouni: De Ecclesia : Pars II, Capita IX-X. Placet.

De libertate religiosa : Placet.

Card. Copello: De Ecclesia: Pars II, Capita IX-X: Placet iuxta
modum: ad mentem Em.mi Ottaviani, et iuxta dicta ab Em.mis Ruffi-
ni, Browne, Godfrey et Ferretto.

Card. McGuigan: De Ecclesia : Pars II, Caput IX. Placet iuxta
modum: quaestio est difficillima. Secundum observationes Cardinalium
Leger, Dopfner, Alfrink, Browne, Godfrey et aliorum Praelatorum,
credo quod Cardinales Ottaviani et Bea videant simul, si possibile sit,
Summum Pontificem ut quaestio recte solvatur, secundum mentem
Pontificis.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

725

Placet caput X plenissimo modo.

De Ubertate religiosa-. Placet.

Card. Frings: De Ecclesia , caput IX non placet; caput X placet. b

Card. Ruffini: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet iuxta
modum. 6 7 8 9

De libertate religiosa-. Non placet.

Card. Valeri: De libertate religiosa-. Placet iuxta modum: pla-
cet schema exaratum a Commissione Theologica, tamen cum observa-
tionibus factis ab Em.mo Card. Cicognani.

Card.CiRlACi: De libertate religiosa-. Placeret de concordia inter
Commissionem Theologicam et Secretariatum ad christianorum unita-
tem fovendam.

Card. Siri: 8 De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet.

De libertate religiosa-. Placet iuxta modum: etenim non placet
modus quo assertio centralis profertur (n. 3, pag. 7,° linn. 30-31, pag. 8, 10
n. 4, linn. 14-17). Etenim potius quam de iure ad sequendam conscien-
tiam suam quod posset intelligi uti « ius ad errorem » et similia, sermo
hic deberet esse de « iure respectu aliorum hominum, ne impediatur
quis suam conscientiam sequi ». Hoc modo consequentiae minus aptae
vitarentur.

Card. McIntyre: De Ecclesia, Pars II, Caput IX: Placet iuxta
modum. In Statibus Foederatis relationes inter Ecclesiam et Statum per
multos annos erant in concordia. Nihilominus in multis occasionibus di-
sputationes et dissentiones habebantur in tribunalibus iustitiae et in suf-
fragiis coram populo (electionibus). In genere autem, tolerantia reli-
giosa. Animadversiones Em. mi Card. Ruffini placent, etiam Card. God-
frey.

Exsistebant in modum concordiae. Sed in mente semper esse debet
ut haec conditio pro certo non affirmabitur in futuro.

Fieri potest ut conditiones inter duas iuris dictiones emergant, quae
in iurisdictione Status et in eodem tempore in iurisdictione Ecclesiae
simul, et in eisdem materiis, existant.

Ergo videtur mihi quod in schematibus declaratio includi debet quod

6 Cf. pp. 692-693.

7 Cf. pp. 693-695.

8 Octavae Congregationi non interfuit.

9 Cf. p. 678.

10 Cf. p. 678,

726

SESSIO VII - ACTA

in his circumstantiis principium applicandum sit: « Lex Dei supre-
ma est ».

Est antiquum et celebratum exemplum, omnibus notum praesen-
tibus.

Unus circulus iurisdictionem Status, perfectam in se, repraesen-
tat. Alius circulus iurisdictionem Ecclesiae, etiam perfectam in se, re-
praesentat. Aliquando duo circuli immiscentur et eo tempore nova
minor que quantitas instituitur.

In hac quantitate nova nunc sunt iurisdictiones controversae, Quae-
stio nunc oritur, quae est prima.

De libertate religiosa-. Placet.

Card. Quiroga y Palacios: Placet schema de Ecclesia, cap. IX,
propositum a Commissione theologica. Expoliantur verba quantum fieri
potest, intacta tamen manente doctrina, in qua proclamanda curari
debetur ne offendantur aures non tantum eorum, quos ad domum
Patris trahere intendimus, sed, etiam et maxime, illorum, qui sunt
quidem iam in domo, sed ex novis affirmationibus vel ex aliqua nova
loquendi ratione, possint existimare doctrinam catholicam, etiam in
fundamentalibus, esse quid infirmum et mutabile, quod certe omnino
scandalosum esset et ex viribus vitandum.

Placet caput X.

Schema Secretariatus ad Christianorum unitatem fovendam « De li-
bertate religiosa », etsi optimo spiritu confectum et multa bona con-
tinens, non placet. Aliqua scripto trado in folio adnexo. Concordia quae-
renda inter Commissionem Theologicam et Secretariatum.

De schemate Constitutionis « De libertate religiosa ». In schemate
Constitutionis « De libertate religiosa », lecto et accuratissime perlecto,
quamvis quamplurima inveniantur non solum digna totali approba-
tione immo et omnino perlaudanda, sunt etiam aliqua, quae, in lecto-
ribus imbutis doctrina traditionali iuris publici ecclesiastici, non possunt
non relinquere os vere amarum.

Dicitur enim in fine « Introductionis », agendo de iuribus et officiis
personarum, quae veritati adhaerere debent, et propterea adhuc non
adhaerent: « Haec Dei dona in Verbo hominibus tributa sunt ut in hoc
saeculo inveniatur tutamentum mentis et corporis ab omnibus qui viis
diversis a Spiritu Sancto moventur ut ad domum Patris communis libere
accedant ».

Nunc vero quid his verbis « qui viis diversis a Spiritu Sancto mo-
ventur » vult dicere auctor?

Quod Spiritus Sanctus movet etiam eos, qui in viis diversis a vera

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

727

sunt, quia omnes viae sunt aeque bonae, seu, quod idem est, quia omnes
religiones sunt verae et aeque apte ad hoc ut homo perveniat ad do-
mum Patris? Si ita est, nullo modo admittendum.

Certum est quod ii, qui, per has vias, diversas a vera, bona fide, ex
conscientia invincibiliter erronea, iter faciunt, salvari quidem possunt,
et Spiritus Sanctus eos movet, sed non praecise quia per has vias iter
faciunt, sed quamvis faciant, hoc, nempe, non obstante. Sed ex hoc
nihil in favore libertatis religiosae infertur, sed tantum tolerantiae.

Male etiam sonat locutio « improbi proselytismi », quae adest in
cap. 1, n. 1. Hoc, certe, dicitur ob aperta vel contorta molimenta seu
media impropria vel inhonesta, in hypothesi, adhibita, sed applicatio
directa huius qualificativi proselytismo seu apostolatui catholico reapse
non bene sonat.

In n. 2 eiusdem capitis legitur: « Docente Domino, debent (discipuli
Domini) sinere semen veritatis et zizania erroris simul crescere usque
ad messem », et citatur parabola zizaniorum ( Math . 13, 30), dicitur,
vero, hac in parabola: « Cum autem dormirent homines, venit inimi-
cus eius et superseminavit zizania et abiit »; « Cum autem crevisset
herba et fructus fecisset, tunc apparuerunt et zizania »... « Servi autem
dixerunt ei (Domino): Vis imus et colligemus ea? Et ait: Non, ne forte
colligentes zizania eradicetis simul cum eis et triticum. Sinite utraque
crescere » etc.

Habemus, ergo, quod inimicus homo superseminavit zizania cum
dormiebant homines, qui debebant invigilare et impedire hanc super-
seminationem, qui, cum non invigilarent non impedierunt; et superse-
minavit certe non utendo iure suo personali nec in usu suae legitimae
libertatis, sed occulte, fraudulenter, inique et delictive agendo.

Facta autem hac perfusa et iniqua superseminatione ita permixta cre-
verunt zizania et triticum ut ullo modo possibile foret eradicare alia
quin et alium simul eradiceretur, et en unica ratio cur Dominus non si-
neret colligere zizania « ne forte, ait, colligentes zizania eradicetis simul
cum eis et triticum », ad vitandum, nempe, maius malum, eradicationem
tritici immaturi.

Si non ita perfuse et permixte facta fuerit haec superseminatio, Do-
minus non solum sineret sed positive praeceperit praedictam eradica-
tionem.

Apertum est, ergo, hanc parabolam praestare nobis mirificam admo-
dum expositionem et propugnationem legitimae tolerantiae religiosae
minime vero libertatis.

Dicitur etiam in eodem numero: « Persona errantis circa fidem aesti-

728

SESSIO VII - ACTA

matione digna est », quod quidem certum est si intelligatur qua persona
non qua errans.

Summatim: Quamvis in scripto, praeter alia similia, alicubi et per
transennam dicatur: « Ecclesia Catholica numquam admisit nec admit-
tere potest Statum positivo modo propugnare doctrinam indifferentismi
religiosi qua omnes religiones eiusdem esse valoris affirmantur », de
facto, tamen, totum Schema pervaditur instantibus et continuis cona-
tibus propugnandi et vindicandi libertatem religiosam in sensu indiffe-
rentismi, libertatem, nempe, omnimodam pro omnibus confessionibus,
absque ulla distinctione, semper et ubique, omnibus in locis, sint quae
sint illorum circumstantiae, et hoc non ut quid impositum ex necessi-
tate eaque sola, ad vitanda, nempe, mala maiora et potiora bona ne im-
pedienda, sed ut ius absolutum inviolabile et inalienabile utpote pro-
fluens immediate ab ipsa natura et dignitate personae humanae, quae
iura, dicitur, ita sunt firma et inconcussa ut semper et ubique valeant
et in omnibus regionibus applicentur necesse sit.

Nunc vero nemo non videt omnia haec esse omnino contraria doctri-
nae catholicae usque adhuc traditae ab omnibus et a Summis Pontifici-
bus expositae et propugnatae, quae tantum admittit pro religionibus
acatholicis tolerantiam politicam in maiore vel minore gradu amplitudinis
prout diversae circumstantiae hoc requirant.

Et sane malum — et propterea error — numquam probandum sed
tantum ad summum tolerandum aut permittendum; numquam etiam po-
sitive iuvandum quin incurratur in cooperatione positiva et formali sive
explicite • — * ex intentione — sive implicite — ex natura operis —
quae quidem semper illicita est.

Certum est, ut asseritur in scripto, omnes habere ius formandi con-
scientiam suam et conformandi liberam decisionem suam cum iudicio
conscientiae suae, sed non minus certum est etiam irrationabilem om-
nino esse postulationem « quod quisque — prout legitur in quodam
clarissimo auctore — semper iudicio suo inniti debeat in conscientia
sibi efformanda, et nullius iudicium habendum esse ut auctoritativum.
Criteria enim veritatis nedum interna sunt sed et externa et officium na-
turale est sese conformare veritati cognitae, sive cognita sit mediis in-
trinsecis sive extrinsecis, praesertim ubi intervenit auctoritas Dei reve-
lantis ».

« Quae omnia hac sententia perstringuntur: Status mentis verum
apprehendentis est legitimus, necessarius et verendus ; status mentis er-
rantis est illegitimus et dissipandus et praesertim in ordine sociali iura
sua vindicare nequit, maxime quando, vi erroris, subtrahit se auctori
suo, negans ei illud obsequii tributum quod mens ipsa debet ».

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

729

Dignus, sane, laude, nobilis scopus auctoris favere, nempe, bono
communi Ecclesiae universalis et vitare ne, ex applicatione doctrinae ca-
tholicae, aliquibus in regionibus detrimentum capiant catholici, qui in-
colant nationes non catholicas, sed obliviscendum non est etiam quod
non sunt facienda mala ut obveniant bona.

Faveatur, ergo, ad eumdem finem assequendum, in maiori gradu
possibile, unitati et cooperationi circa veritates et valore inter acatholicos
et nos communes et quoad fermentum discordiae in veris azimis since-
ritatis et caritatis procedatur intra limites legitimae et admissae tole-
rantiae.

Denique in exponenda et proclamanda doctrina curetur admodum
ne offendantur aures non tantum eorum, quos ad domum Patris tra-
here intendimus, sed etiam et maxime illorum, qui sunt quidem iam in
domo, sed ex nova loquendi ratione, possint existimare doctrinam catho-
licam, etiam in fundamentalibus, esse quid infirmum et mutabile, ve-
ram, nempe, arundinem vento agitatam, quod certe omnino scandalosum
esset et ex viribus vitandum.

Card. Leger: De Ecclesia, Pars II, Cap. IX: Non placet in forma
prolata: 1) quoad doctrinam fundationes eius ad Scripturam non appel-
lant, et argumenta auctoritatis complete recognoscenda sunt;

2) quoad praxim scholis Diplomaticae Eccl. Romanae arcanis fidu-
ciam demus.

Cap. X: Placet iuxta modum: i. e. iuxta adnotationes. 11

De libertate religiosa-. Placet iuxta modum: i. e. ad notas. Trado
omnibus iudicio Matris Dilectae Romanae S. Ecclesiae.

Card. Montini: Schema propositum a Commissione theologica,
caput IX, non placet, prout iacet. Censeo enim magnum detrimentum
oriturum esse sive religioni catholicae, sive Ecclesiae, sive quoque Con-
cilio oecumenico, si hoc modo doctrina catholica a proxima Synodo uni-
versali proponeretur; eo vel magis quia hodie quaestio non est de neces-
sitate doctrinae hac de re definiendae modo theoretico et absoluto, sed
potius de ratione practica qua Ecclesia in modernis Statibus vivere et
suam missionem libere explicare possit in gloriam religionis et in utili-
tatem quoque civilis societatis.

Maxima consideratione ergo mihi digna videntur quae ab Em.mis
Cardinalibus Leger, Dopfner, Alfrink et ab Exc.mo Archiepiscopo Durba-
niano et a Rev.mo Procuratore Patriarchae Melchitarum, necnon ab
Em.mo Cardinali Browne prudenter dicta sunt.

11 Cf. pp. 695-701.

730

SESSIO VII - ACTA

Schema de libertate religiosa recognoscatur ut melius in ipso iura
doctrinae catholicae cum iuribus conscientiae et cum iuribus quoque
reipublicae componantur, ita ut revera tribuantur quae sunt Caesaris
Caesari, et quae sunt Dei Deo.

Schema de Ecclesia, caput X: Placet.

Card. Giobbe: De Ecclesia , Pars II, Capita IX-X: Placet iuxtn
modum: perpendantur scilicet animadversiones propositae ab Em.mo
Cardinali Dopfner. Tamen existimo non esse supervacaneum si Romanus
Pontifex uti petit Em. mus Cardinalis Alfrink eligeret vel deputaverit
quamdam Commissionem mixtam cum munere componendi quoddam
schema unicum proponendum in Concilio Vaticano II,

De libertate religiosa-. Placet iuxta modum: subiiciatur attentis
observationibus propositis a pluribus Em.mis Patribus praecipue Ruf-
fini, Godfrey, Browne.

Card. Cento: Votum meum est pro ulterius tentanda et utinam
assequenda concordia duorum textuum. Unusquisque duorum Emi-
nentissimorum Cardinalium sub distincto aspectu rem tanti momenti
considerant, nempe: Cardinalis Ottaviani sub aspectu thesis, Cardina-
lis Bea sub aspectu hypothesis.

Quomodo non consentire cum primo, in examinanda materia ad
trutinam strictae scientiae theologicae? Et quomodo non ponderare ar-
dentissimum eius amorem pro veritate? Sed adiungam etiam — quomo-
do non comprehendere animum Eminentissimi Praesiclis Secretariatus
« Pro Unione », qui, ex suo directo contactu cum realitate mundi ho-
dierni, austeras exigentias doctrinales adaptare sategit ad mentalita-
tem, sit venia verbo, societatis actualis?

Impossibile tamen non credo inter ambos pervenire ad unitatem
quamdam propositorum.

Pro omni, licet arduo, problemate adest solutio aliqua; pro nobis
absolute urget. Si ad Concilium ibimus cum dispositionibus quas tam
praecedenter Commissio haec Centralis patefecit, profundae idest dis-
sidentiae, spectaculum nullimode aedificans offeremus.

Ad casum hodiernum rediens, Em. mus Ruffini suggessit appellatio-
nem ad supremum magisterium Fidei, Romanum Pontificem, Attamen
puto ipsam Sanctitatem suam desiderare ut alius conatus fiat, ad unitatem
mentium nostrarum assequendam. Quomodo? Non sermo sit de Com-
missione mixta. Sessionem quamdam econtra inter duos Em. mos sapien-
tissimos et piissimos Principes, cum intersit e. gr. tertius alius Cardi-
nalis ab ipsis concorditer electus, firmiter credo felicem esse consecutu-

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

731

ram successum, qui verbis istis exprimi poterit: Thesis et hypothesis
osculatae sunt. Quod faxit Deus!

Card. Garibi y Rivera : 12 De Ecclesia , Pars II, Caput IX: Pla-
cet, ratione habita animadversionum a Patribus factarum.

Caput X placet.

De libertate religiosa : Non placet ad mentem Em.mi Card. Ruf-
fini, scilicet asserendum est principium obligationis profitendi veram
religionem et postea quid faciendum in praxi.

Card. Godfrey: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet iuxta
schema propositum a Commissione Theologica.

In votis Em.mi Cardinalis Ottaviani quantum dicebat de malo usu
termini « proselytismi » et de blanditiis et de accusatione « theocra-
tiae »; sunt confusiones terminorum quibus decipiuntur etiam electi.

Ad mentem etiam Em. morum Cardinalium Larraona et Browne et
Exc.mi Archiepiscopi Alter.

De libertate religiosa : Placet iuxta modum: iuxta ea quae dixi et
in scriptis tradidi . 13 Schema in forma praesenti non placet.

Card. Confalonieri: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet
iuxta modum: pauca addam verba:

a) Peccatum (ut ita dicam) originale de non bene distributis com-
petentiis quoad singulas Commissiones Concilio praevias, et peccatum
actuale de non habita collaboratione inter ipsos constitutos coetus in-
duxerunt hanc disceptationis horam, non certe undique laudibus extol-
lendam.

b) Nulla originaria Commissio praeparatoria habet superioritatem
super alias, sed sola Commissio Centralis munus habet iudicandi de Sche-
matibus a singulis Commissionibus, pro sua commissa vel admissa com-
petentia, propositis.

c) Humiliter puto quod res hinc inde propositae in allatis Schemati-
bus de publicis relationibus necnon de tolerantia religiosa et de libertate
religiosa (graves utique sive quoad principia theoretica sive quoad nor-
mas practicas) Summo Pontifici deferantur, ut, si ipsi placuerit, vel
Subcommissio de materiis mixtis (si videatur in casu sufficere) vel amplior
alius Coetus peritorum totam rem funditus pertractet et suo tempore
unicum Schema Concilio proponat.

12 Octavae Congregationi non interfuit.

13 Cf. pp. 712-713.

732

SESSIO VII - ACTA

Card. Richaud: 14 De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Non placet,
ratione habita de foliis adnexis.

Schema cap. IX a Commissione theologica propositum non placet,
in quantum haec constitutio sese praebet ut oppositam Constitutioni a
Secretariatu ad unitatem prolatae.

In utrisque, principia doctrinalia salva sunt. Sed, de facto, necesse est
pro locutione ad homines respicere statum ubi sunt homines.

Quaestio agitata mihi videtur esse potius psychologica ac methodica.

Puto enim quod declaratio Concilii sane ad veritatem debet esse plane
conformis; sed est ipsa aliquod factum; ergo, ut sit plene obiectiva, debet
respondere cum veritate facti.

Impossibile est loqui in una lingua vel de principiis quae ignorantur
vel denegantur ab iis ad quos loquitur.

Ceterum, schematis titulus ipse enuntiat de « relationibus ». Qui
dicit relationem supponit terminum a quo et terminum ad quem. Hinc
schema Commissionis Doctrinalis respicit legitime ad terminum a quo;
schema autem Secretariatus ad unitatem spectat etiam terminum ad
quem.

Attamen, si tolerantia aliqua in relationibus est legitima, exoptandum
est ut simul, prudenter ac progressive alius conceptus, magis conformis
veritati revelatae, proponatur.

De libertate religiosa-. Placet.

Card. Konig: De Ecclesia, Pars II: Placet cap. X.

Quoad cap. IX non placet propter deficientem opportunitatem.

Ideo in voto Card. Cicognani et in voto Cardd. Frings, Dopfner,
Leger, Montini, Alfrink, imprimis Browne, Patriarchae Maximi IV.

De libertate religiosa: Placet quoad substantiam, perpenso voto
Cardd. Godfrey et Montini.

Card. Dopfner: De Ecclesia, Pars II, Cap. IX: Non placet.

Cap. X: Placet.

De quaestione in Cap. IX proposita doctrinaliter decidenda vel ex-
plicite tractanda in Concilio, abscindatur. Pro quaestione pastorali tractan-
da, quae certe maximi momenti est et cuius adumbratio a Concilio expe-
ctatur, fundamentum habeatur schema Secretariatus ad unionem christia-
norum fovendam congrue emendandum. Cf. folia adnexa! 15

De libertate religiosa : Placet.

14 Octavae Congregationi non interfuit.
16 Cf. pp. 701-706.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA 733

Card. Marella: De Ecclesia. Placet Caput X.

Relate ad Caput IX: Schema a Commissione Theologica exaratum
placet, ad mentem Em.mi Card. Ottaviani. Suggestiones tamen a Secreta-
riatu de unitate et ab aliis Em.mis Patribus hic propositae, praesertim eae
quae aptae sint ad melius clarificandam doctrinam catholicam apud fratres
separatos, in Schemate Commissionis Theologicae opportune, servatis
servandis, inserantur.

Quod si hoc fieri concorditer non posset, tunc optandum ut Conci-
lio Oecumenico hae quaestiones minime proponantur.

De libertate religiosa-, iam provisum in voto super schema De Ec-
clesia.

Card. Traglia: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet, iuxta
observationes in foliis adnexis expositas.

Doctrina schematis De libertate religiosa haec esse videtur:

Ex iure naturae, dignitate humanae requiritur:

1) Ut quivis homo libertatem habeat propagandi in re religiosa et
morali eas doctrinas quas sua conscientia approbat, etsi obiectivae falsae
sint, dummodo publico ordini non opponantur. 16

(Cf. Adnotationem 1™: « propter dignitatem personae humanae
proclamanda est libertas conscientiae » talis quae includat [pag. 8, 17
linn. 14-20] « ius observandi et proclamandi officia publica et privata
erga Deum et erga homines, singulariter vel collective sumptos, prout
conscientia manifestantur. (Elaee libertas religiosa complectitur inter
alia ius applicandi et diffundendi principia moralia in re familiari, sociali,
hygienica, oeconomica) ». Adde explicitam declarationem in pag. 13, 18
linn. 21-27).

2) Ut Status aequalitatem civilem omnium religionum statuat et
quidem modo absoluto et definitivo (cf. pag. 14, 19 n. 17, linn. 12-20).

3) Ut, si aliquod commodum Ecclesiae catholicae concedatur, idem
similiter concedendum sit (cf. pag. 14, n. 18, linn. 21-30).

4) Societas civilis non alium cultum Deo debet nisi quod proprium
finem recte prosequantur (cf. pagg. 14-15, 20 n. 19).

18 In adnotatione 6 dicitur quidem exercitium iurium per actus externos esse
limitatum; sed additur illud esse ab auctoritate civili regulandum per normas
quae aequali modo omnibus civibus applicari debeant: et ratio datur: quia aequa-
lis est dignitas personarum,

17 Cf. p. 678.

18 Cf. pp. 680-681.

19 Cf. p. 681.

Cf. p. 681.

734

SESSIO VII - ACTA

5) Quaestio de veritate Ecclesiae catholicae non est consideranda
a Statu (cf. pag. 19: 21 « respectu missionis Status et competentiae ex ea
profluente, auctoritas civilis officium habet in tuto ponendi omnium
aequalitatem civilem »).

Elaee autem doctrina non videtur componi posse cum praxi Eccle-
siae, cum documentis ecclesiasticis, etiam recentium SS. Pontificum, nec
cum certis principiis.

1) Si enim ex iure naturae permittenda sit diffusio erroris, Eccle-
sia non potuit nec ipsa contra haereticos procedere, nec rogare Statum
ut ipse contra illos ageret. In hac re enim distinguendum est inter exces-
sus qui acciderunt et principia quae unitatem fidei tuebantur.

2) Documenta Pontificum, cum tolerantiam permittunt vel com-
mendant, non arguunt ultimatim ex dignitate naturae humanae, nec
ab alio motivo iuris naturalis, sed tantum ex necessitate maioris mali
vitandi, vel maioris boni promovendi. 22

3) Status qui debet bonum temporale civium procurare congruenter
fini ultimo hominis, non potest abstrahere a consideratione veritatis,
cum veritas sit inter primaria bona hominis. Tuta doctrina de hac ma-
teria cum debito moderamine verborum 23 et cum citatis auctoritatibus
invenitur in schemate De Ecclesia, c. IX.

De libertate religiosa : Non placet.

Card. Alfrink: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Si necessario
responderi debet per placet aut non placet, nec placet absolute schema
Commissionis Theologicae, nec placet absolute schema Secretariatus,
secundum folia adnexa. 24 Forse in ista materia spinosa lux quaedam
affertur, si distinctio fit inter iura indubia Ecclesiae — sed iura etiam in-
dubia non semper realisari possunt — et inter principia secundum
quae Status civilis mixtus — sicut omnes Status civiles hodie conside-
randi videntur — tenetur illis iuribus Ecclesiae obsequi.

Schema Commissionis Theologicae de primo loquitur, schema Se-
cretariatus potius de secundo.

Hac distinctione ante oculos posita, concordia quaedam duorum
schematum non videtur esse impossibilis. Sed forse concordia ista non
erit inventa ante Concilium incoeptum.

21 Cf. p. 684.

22 Pio XII, Ai giuristi cattolici italiani, 6 dic. 1953.

23 Nota quod quando dicitur permittendam esse diffusionem erroris ubi non
procedit contra bonum commune, non satis animadvertitur diffusionem erroris
esse per se contra bonum commune, et praesertim contra bonum rudium, qui
difficilius se defendunt contra errorem,

24 Cf. pp. 706-708.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

735

Tunc autem haec materia Concilio proponenda non videtur. Ulti-
mum iudicium autem competit soli Summo Pontifici.

Cap. X: Placet.

Card. Santos: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet iuxta mo-
dum: in voto Em.mi Relatoris, quoad perlucidam declarationem fa-
ctam ab ipso Em.mo Patre, attenta observatione Em.mi Card. Ruffini.

De Ubertate religiosa : Placet iuxta modum: componantur quae in
hoc schemate proponuntur cum iis quae in schemate IX Commissio
Theologica iam pertractat.

Fortasse instauretur mixta Sessio huius Commissionis cum Secre-
tariatu pro unione.

Card. Ritter: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet iuxta
modum: ut in folio adnexo.

De libertate religiosa : Placet, ut in folio adnexo.

Placent iuxta modum, i. e. cum reservationibus quam maximis.

Haec duo schemata debebimus reducere in unum, in quo, in quantum
est possibile, discordantia concordent, si non in principiis speculativis,
saltem in practicis. Si in nostra commissione centrali non poterimus,
tunc res tanti momenti referri debebit Summo Pontifici qui — secun-
dum consilia Cardinalium Browne, Ruffini et Larraona — commissio-
nem specialem constituat ad problemata solvenda et ad constitutionem
praeparandam.

In Statibus Foederatis Americae et in multis aliis nationibus ubique
terrarum — de quo testimonium iam dederunt Eminentissimi Cardi-
nales Leger, Dopfner, Alfrink, Archiepiscopi Alter, Hurley et alii —
libertas religiosa est principium vitae civilis fundamentale. Proinde
approbatio schematis et editio constitutionis quae statuunt tolerantiam
religiosam pro acatholicis essent causa magni doloris tum catholicis tum
acatholicis in Statibus Foederatis et alias, ubi Ecclesia et fides Catholica
praecise propter principium libertatis religiosae diu prosperant et in
diem fortiores crescunt.

Negare veram libertatem religiosam, loquendo solum de tolerantia
acatholicorum, esset violatio iustitiae, saltem distributivae. Proinde se-
cundum meam sententiam humilem, schema « de libertate religiosa »,
Cardinali Bea Relatore, debebit esse norma constitutionis ab hac com-
missione Concilio Vaticano II praebendae.

Card. CoussA: De Ecclesia, Pars II: Placet iuxta modum cap. IX:
magnam difficultatem experior dubitandi vel in examen vocandi princi-
pia traditionis quae exponuntur in cap. IX; ex altera parte, statim iudi-

736

SESSIO VII - ACTA

cium proferre de observationibus quae contra schema De libertate religiosa
factae sunt, non facile est negotium. Idcirco, in votum Cardinalis Cico-
gnani de theologis qui studio incumbant discrepantiarum et concordiam
optatam proponant.

Placet cap. X.

De schemate De Ubertate religiosa (Card. Bea Relatore): supra
opinionem protuli.

Recognosci debet, ni fallor, pag. 8, 25 n. 4 (et n. 5) de iure diffun-
dendi confessiones acatholicas. Pag. 13, 26 n. 13 de approbatione Ec-
clesiae...

Card. Silva Henriquez: 27 De libertate religiosa-. Placet iuxta mo-
dum, secundum animadversiones quas propono.

1) Placeret si textus Mc. 9, 38-41; Lc. 9, 49, 54, aliquo loco in
Constitutione insererentur.

2) Optatur ut in fine schematis aliquid addatur de relatione inter
Ecclesiam et Communitatem internationalem, ad mentem allocutionis
Pii XII ad iuristas italicos.

3) Neminem latere potest hanc Constitutionem ex oppido ab alia,
quae etiam « De tolerantia » agit, differre. Oppositio praecipue ex
modo diversa problemata conspicienda exoritur; haec etenim « hypo-
tesim » potissimum respicit, illa vero in ambitu « theseos » immoratur;
haec ad res pacifice componendas inter omnes bonae voluntatis homines
intendit, illa ad principia ab omnibus catholicis tenenda, statuenda in-
sudat. Liceat hic votum totis animi viribus exprimere, ut, dogmaticis
quaestionibus iam aliis documentis sufficienter propositis relictis, Con-
cilium potius de pastoralibus normis agat, prout in praesente schemate
inveniuntur et sapienter concinnatis et in doctrina satis fundatis.

Card. Suenens: De libertate religiosa : Placet quoad essentiam,
sed reformetur in expositione.

Optarem ut res in Concilio tractetur propter momentum huius
quaestionis tum pro Ecclesia tum pro mundo, tam sub aspectu doctrinali
quam sub aspectu pastorali et apologetico.

Sed ad hoc praerequiritur ut quaedam Commissio erigeretur ne
discordia in hac re remaneat. Compositio vero huius commissionis re-
linquatur sapientiae Summi Pontificis. Puto quod discussiones nostrae
in hac materia ' clare ostendunt absolutam necessitatem alicuius dia-

2fi Cf. p. 678.

20 Cf. p. 680.

27 Octavae Congregationi non interluit.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

737

logi permanentis inter centrum et peripheriam. Oportet ut in posterum
episcopi possibilitatem habeant, regulari modo, discutiendi Romae et
mentem aperiendi de problematibus doctrinalibus et pastoralibus. Ut
dialogus sit possibilis et fructuosus requireretur ut dialogus fiet inter
aequales, fraterna caritate et cum libertate quae convenit filiis Dei et
non sicut suspecti ante iudices. Sic in futurum non amplius eveniet
quasi hiatus inter diversas conceptiones et progressui theologico ape-
riretur via pacifica et foecunda, quod omnes exoptant.

Ad schemata nunc quod attinet sic breviter res mihi apparent.

Caput X Placet. Caput IX schematis Commissionis Theologicae prout
iacet non placet propter rationes a Card. Montini et a Card. Dopfner
allatas necnon ab Arch. ITurley et a Procuratore Patriarchae Melchi-
tarum.

Schema Secretariatus prout iacet non placet in accidentalibus, placet
vero quoad essentiam theseos.

Non placet ordo expositionis rei et multo clarior fuit expositio ipsa
Relatoris.

Non placet passus de theocratia, nec de improbo proselytismo nec
n. 2 pag. 6 28 ubi adversarii officii apostolatus facili modo argumentum
invenirent.

Card. Di Jorio: De Ecclesia, Pars II: Placet iuxta modum ca-
put IX. Assentio schemati a Commissione Theologica proposito, additis
quibusdam notis ab Em.mis Patribus propositis ad normam tamen eius-
dem schematis.

Ad caput X: Placet.

Card. Roberti: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: cum res sit
valde gravis et integram disputationem non audierim, a voto ferendo
mihi videtur abstinendum.

Puto autem concordiam esse quaerendam per novam commissio-
nem mixtam ex utriusque partis Patribus ad mentem Em.mi Card. Ci-
cognani.

Card. Jullien: Placent iuxta modum schemata Commissionis Theo-
logicae, sed ratione habita eorum quae proposuit Em. mus P. D. Cico-
gnani.

Card, Larraona: De Ecclesia : Placet cap. X. Quoad cap. IX, De
libertate placet iuxta modum: 29 distinguendum est, ut practice con-

28 Cf. p. 677.

29 Cf. pp. 709-710.

738

SESSIO VII - ACTA

cordiam quaeramus et invenire possimus: a) quoad principia prorsus
adhaereo doctrinae Commissionis Theologicae et, admisso optimo zelo
Secretariatus, etsi plura vere contineat, illa, quae contraria Commis-
sioni sunt, reicienda censeo. Nisi fallor, practicus scopus a Secreta-
riatu sibi propositus, quatenus rationabilis et amabilis est, sine illis
theoriis obtineri potest.

b ) Quoad praxim adhaereo illis quae ab Em.mis Browne, Godfrey,
Cicognani, Traglia, Marella, proposita fuerunt.

c) Authentice et sincere vera illa teneo quae Em. mus Quiroga ex-
posuit circa religionem in Hispania.

Card. Heard: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet iuxta mo-
dum: Placet iuxta schema a Commissione Theologica propositum.

De libertate religiosa : Placet iuxta schema a Commissione Theolo-
gica propositum.

Card. Browne: De Ecclesia, Pars II: Placet simpliciter Cap. X.
Placet utique schema Commissionis Theologicae, cap. IX, quoad suam
doctrinam et, uti nunc est, schema Secretariatus non placet, sed mens
mea est ut sciatur quid sit desiderium Summi Pontificis, scilicet, an desi-
deratur declaratio doctrinalis contra errores an potius schema pastorale
pro unione dissidentium ad Ecclesiam. In secundo casu schema Secre-
tariatus revidendum esset in luce doctrinae schematis Commissionis
Theologicae, utique attentis regulis omnibus prudentiae et caritatis . 30

Card. Albareda: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet iuxta
modum. Circa schema de libertate religiosa adhaereo declarationibus
Cardinalium Cicognani, Montini et Suenens.

Beat. Gori: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet iuxta mo-
dum: attentis observationibus Em. morum Patrum Cicognani, Godfrey,
Ruffini, Browne, Ferretto, Alter, Alfrink.

De Ubertate religiosa-. Non placet.

Beat. Cheikho: De libertate religiosa et schema IX De relationi-
bus inter Ecclesiam et Statum necnon de tolerantia religiosa : Enixe et
reverenter rogo omnes Em.mos et Exc.mos Patres ut utrumque sche-
ma (nempe schema IX de Ecclesia et schema de libertate religiosa) non
referatur ad Concilium, et hoc pro bono Ecclesiae et fidelium. Sufficiunt
ea quae Summi Pontifices tradunt de hac re in singulis temporibus, in
suis Ency elicis.

80 Cf. pp. 710-712,

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

739

Dominus Noster et Salvator totius mundi multa volebat dicere
discipulis suis, sed non dixit, quia neque Apostoli, neque alii audito-
res poterant intelligere.

De Ecclesia , Pars II, Cap. X: Placet, attentis observationibus
Em.morum Patrum circa n. 3.

Exc. 0’Connor: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet schema
a Commissione Theologica propositum attentis iis quae dicta sunt ab
Em.mo Cardinali Browne et ab Archiepiscopo Cincinnatensi et iuxta ani-
madversiones in folio adnexo scriptas.

Puto, hoc loco, amplius de fidei confessione atque de martyrio
loquendum esse, de quo solummodo mentio fit in Capite decimo, pa-
gina quinta/ 1 linea septima et sequenti.

Persecutiones et martyrium semper Ecclesiam militantem comitan-
tur, iuxta Salvatoris prophetiam (Io. XV, 20); attamen nostro tem-
pore in conspicua . Ecclesiae parte fideles fere cotidie martyrio expo-
nuntur, dum etiam in ceteris orbis partibus, praesens rerum angustia
fideles ad testimonium martyrii adigere potest.

Ecclesiae de martyrio doctrina, propter persecutorum subdolum
agendi modum, a fidelibus saepe ignoratur vel minus recte intelligitur.
Concilium ergo Oecumenicum — uti mihi videtur — verae consuleret
necessitati si christifideles de eorum officiis persecutionum tempore
atque de sublimitate martyrii penitius edocerentur.

De libertate religiosa. Quoad hoc schema: argumentum — sine
dubio — magni est ponderis; necessarium tamen mihi videtur ut non
seorsum, sed simul cum aliis quaestionibus inter Ecclesiam et auctori-
tatem civilem tractetur, uti consecutio et pars totius doctrinae de Ec-
clesia catholica et ad mentem Em.mi Card. Browne.

Exc. Ujcic: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet.

De libertate religiosa : Placet iuxta modum: anceps haereo: inclino
ad sententiam Card. Ciriaci de commissione mixta.

Exc. Antezana y Rojas: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet
iuxta modum: id est: quantum dictum est in capitibus IX et X a Com-
missione Theologica, post difficultates speculativas non fundamenta-
les prolatas ab aliquibus Em.mis Patribus discrepantibus, humiliter vi-
detur mihi, emendandum debet esse in quantum fieri potest secun-
dum diversas sententias posteriores quas audivimus enucleate et sin-
cere allatas.

Schema super libertate religiosa placet ad mentem Patrum.

31 Cf. p. 673.

740

SESSIO VII - ACTA

Exc. Beras: De Ecclesia , Pars II, Capita IX-X: Placet, sed in
voto Em.mi Card. Cicognani.

Exc. Cooray: De Ecclesia, Pars II: Placet iuxta modum caput IX:
i. e. ad mentem Commissionis Theologicae, sed iuxta adnotationes scriptas
in folio adnexo traditas . 32 Optandum ut res referatur ad iudicium Summi
Pontificis.

Caput X placet.

De libertate religiosa : Non placet prout habetur in Schemate. In-
tentio autem placet.

Exc. McKeefry: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placent iuxta
modum ambo schemata et voto Em.mi Cardinalis Browne assentio:
sententiae autem ab aliis Patribus allatae considerandae sunt, et in
modo speciali ea quae dicta sunt ab Em.mis Cardinalibus Cicognani,
Montini, Alfrink, et ab Arch.pis Alter, Hurley et Delegato Patriarchae
Melchitarum.

Exc. Lefebvre: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet schema
a Commissione Theologica prolatum sed praesentatio principiorum
fundamentalium posset fieri cum maiore relatione ad Christum Regem
sicut in Encyclica Quas primas et sic melius intelligeretur doctrina ab
omnibus fidelibus et non fidelibus.

De libertate religiosa : Non placet, etsi intentio optima, quia inni-
titur principiis falsis et reprobatis solemniter a Summis Pontificibus:
sicut a Pio IX qui appellat hunc errorem « deliramentum » (Denz.
1690 ).

Quoad duo schemata ex diversis Commissionibus relate ad toleran-
tiam et libertatem religiosam, liceat mihi pauca verba dicere.

Si revera, ut videtur, Ss.mus Pontifex desiderat quod hoc Conci-
lium sit maxime pastorale et videtur hoc desiderium a multis episco-
pis exprimi, quid hoc significat, meo humili sensu, nisi potius prae-
dicare veritatem quam probare apologetice, philosophice, aut theologice
veritatem, et quam eam exponere iuridice.

Id est: Concilium nostrum haberet ut scopum praedicare omnibus
hominibus Christum et ostendere et affirmare quod solius Ecclesiae
Catholicae est authentice praedicare Christum : Christum salutem et
vitam individuorum, familiarum, societatum professionalium et aliarum
societatum civilium.

Et sic quoad duo schemata, si liceat mihi, dicerem:

Cf. pp. 718-719.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

741

Primum, i. e. schema de libertate religiosa, non praedicat Christum
et ideo videtur falsum.

Secundum, i. e. schema de Commissione theologica, exponit authen-
ticam doctrinam sed ad modum theseos et non satis ostendit finem huius
doctrinae qui non est nisi regnum Christi cuius praedicatio et ministe-
rium competit Ecclesiae.

Omnes expectant hanc salutarem et solemnem affirmationem: In
Christo Domino salus, vita et resurrectio nostra et Ecclesia Catholica
non est nisi authentica vox et authentica sponsa Christi cui competit
dare omnibus hominibus Christum extra quem nulla salus, nulla vita,
nulla resurrectio.

Sub aspectu Christi fontis salutis et vitae, omnes veritates fundamen-
tales possent praesentari modo, ut dicitur, pastorali et hoc modo ex-
pelluntur etiam errores laicismi, naturalismi, materialismi etc.

Sed, ut dicit Em. mus Card. Larraona, non debemus erga non ca-
tholicos diminuere veritates: est contra caritatem. Ius habent audiendi
et cognoscendi veritatem. Si expectant ex nobis veram simplicitatem et
humilitatem, si expectant etiam aliqualem benignitatem in disciplina,
ipsi egent et quaerunt Christum verum et authenticum.

Nonne Ipse Christus accepit schisma in affirmanda necessitate
manducationis carnis suae et in eodem momento suscitat in Petro pro-
clamationem solemnem suae divinitatis et hoc ostendit suam electio-
nem ad primatum et fundamentum Ecclesiae.

Si verum est quod Christus adest diversimode in aliquibus familiis
religiosis separatis ab Ecclesia, ibi adest quia olim erant membra uni-
cae Ecclesiae. Et non est amplius integer Christus, quia vel ista religio
non ut vere catholica sed fit nationalis, vel alia non amplius credit divi-
nitati Christi et multae deficiunt in lege morali a Christi praeceptis et
maxime in dignitate mulieris et in protectione vitae innocentium in-
fantium propter divortium, propter limitationem partuum. Unde Eccle-
sia Catholica quae sola habet integrum Christum et sola servavit totum
ministerium, totum magisterium, totam Missionem Christi spem infundit
erga Deum et Dominum Iesum Christum, et enixe rogat omnes christianos
ut redeant ad plenitudinem vitae et veritatis in sinu Ecclesiae catholicae
et sic inveniant verum et authenticum et totum Christum in unitate
caritatis et veritatis ab ipso tam desiderata et rogata.

Exc. Alter: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet iuxta mo-
dum: iuxta scripta adnexa aJ et ad mentem Em.morum Cardd. Cicognani,

Cf. pp. 713-715.

742

SESSIO VII - ACTA

Montini, Suenens. Schema propositum a Commissione Theologica, uti
proponitur, mihi non placet nisi dicatur de obligatione societatis civilis
separatim. Standum mihi videtur in favorem libertatis religiosae cum
quibusdam emendationibus additis, ut in schemate ab Em.mo Bea
proponitur. Duo schemata componantur in quantum sit possibile; secus
Concilio Oecumenico quaestio non proponatur.

De libertate religiosa-, Placet iuxta modum: ita ad mentem Em.mi
Card. Montini. Vide alteram paginam adnexam.

Exc. Graner: De Ecclesia, Pars II: Non placet ad primum (ca-
put IX) schema, secundum observationes Em.morum Cardd. Frings, Le-
ger, Dopfner, Alfrink, Montini, et Exc.mi Archiepiscopi Alter.

Placet ad secundum (caput X) schema.

De Ubertate religiosa-. Placet.

Exc. Hurley: De Ecclesia: Non placet caput IX.

Placet iuxta modum caput X . 34

De libertate religiosa-. Placet.

Exc. Seper: De Ecclesia: Placet caput X.

Non placet caput IX.

De libertate religiosa : Placet.

Exc. Perrin: Adhaereo voto Em.morum Alfrink et Browne ut hu-
militer petatur a Sancto Patre quomodo vult rem componendam esse inter
duo schemata.

Solutio difficultatis , meo humili sensu, est enucleatio notionis boni
communis quod non est idem in civitate sic dicta catholica et in civi-
tate moderna mixta.

Ideo schema Secretariatus placet iuxta modum si melius recogno-
scatur iuxta iudicia Patrum.

Attamen obsequium erga Deum omnis Potestatis civilis proclaman-
dum est, sed non semper in forma religionis catholicae.

Exc. Bazin; De Ecclesia: Placet Caput X.

Non placet caput IX.

Omnino assentio his dictis ah Em.mis Cardd. Montini, Suenens,
Confalonieri, et a Delegato Patriarchae Melkitarum.

De libertate religiosa: Placet quoad substantiam.

Exc. Bernard: De Ecclesia: Placet caput decimum.

Non placet caput nonum prout iacet: textus schematis Secreta-
riatus unionis emendetur in luce doctrinae traditionalis et quidem mo-

34 Cf. pp. 715-718.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA 743

do pastorali... De cetero in voto Em. morum Cardd. Montini et Suenens.

De libertate religiosa : Placet: cf. De Ecclesia , Pars. II, Cap. IX-X.

Exc. Bernier : 35 De Ecclesia, Pars II: Placent schemata capitis IX
et X Commissionis Theologicae. Schema autem de libertate religiosa, a
Secretariatu ad christianorum unitatem fovendam paratum, revidendum
mihi videtur iuxta proposita Em.morum Cardinalium Cicognani et
Browne.

Exc. Raicotomalala: 38 De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet
iuxta modum a Card. Browne propositum,

De libertate religiosa : Placet iuxta modum: quoad conatum et
intentionem, non prout iacet.

Exc. Ngo-dinh-Thuc: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet
iuxta modum schema Commissionis Theologicae de tolerantia.

Quoad conflictum inter schemata de tolerantia et de libertate reli-
giosa credo distinguendum esse inter veritatem et opportunitatem. Non
potest negari, opinor, veritas thesis principalis schematis Commissionis
theologicae, cum possit admitti inopportunitas discutiendi schema de
tolerantia religiosa in Concilio.

Quoad argumentum de incapacitate Status, in quantum societas,
ad cognoscendum verum Deum et ideo ad illi prebendum obsequium pu-
blicum, si illud argumentum valeret, deberet applicari etiam Ecclesiae
Catholicae, quae uti societas esset incapax agnoscendi Deum, quod es-
set absonum.

De libertate religiosa : Placet iuxta modum.

Exc. Verwimp: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet iuxta
modum: principia a Commissione Theologica affirmata placent. Viden-
dum est num sit opportunum ea in forma exposita proponere Concilio.

Ulteriore examine modus quaerendus est ut theses utriusque com-
missionis componantur.

Exc. Jelmini: De Ecclesia, Pars II, Capita IX-X: Placet iuxta mo-
dum: scilicet quaestio momentosa ac tormentosa. Quamvis schemata
Commissionis theologicae maxima digna sint consideratione, attendatur
tamen his quae valde opportune dicta sunt ad concordiam fovendam
ab Eminentissimis Patribus Cicognani, Montini, Konig, Dopfner, Al-

35 Octavae Congregationi non interluit.
30 Octavae Congregationi non interfuit.

744

SESSIO VII - ACTA

frink, Browne, Suenens. Vetera sed noviter et practice habenda esse
puto.

De libertate religiosa : Non placet.

Exc. Suhr: De Ecclesia , Pars II, Capita IX-X: Non placet, atten-
tis observationibus Em. morum Cardinalium Frings, Leger, Dopfner et
Alfrink.

De libertate religiosa : Placet.

Exc. Scharmach: De Ecclesia, Pars II: Placet caput X et schema
de libertate religiosa placet. Non placet caput IX,

Rev. Gut: De Ecclesia, Pars II: Cap. X placet. Cap. IX, ut iacet,
non placet, ad mentem Cardd. Montini, Confalonieri et Lienart. Valde
desiderarem, ut Commissio Theologica communi labore cum Secretariatu
unionis novum schema proponat. Adhuc spero, cum Cardd. Ciriaci,
Cento, Alfrink, unionem posse fieri inter utramque doctrinam tantopere
disputatam.

De libertate religiosa-. Placet iuxta modum: ad mentem Card. Re-
latoris et secundum dicta a delegato Patriarchae Melkitarum.

Rev. Sepinski: De Ecclesia, Pars II: Placet caput X, Quoad cap. IX
vide folium adnexum.

Forsitan hoc decretum a mente rectorum gentium aliquatenus alie-
num erit. Concordandum erit hoc schema cum alio schemate De liber-
tate religiosa a Secretariatu ad christianorum unitatem fovendam exa-
rato.

Animadversiones minoris momenti ad perficiendum schema:

Ad pag. 4, 37 linn. 21-22: dicerem: « Ecclesia nullo modo sese im-
miscere vult ».

Ad pag. 4, linn. 32-33: proponerem: « omnes probi norunt » loco
« Rectores gentium agnoscant ».

Ad pag. 5 , 38 linn. 28-29: melius dicatur « nullus alius esse potest in
praesenti oeconomia nisi ille quem... ».

Ad pag. 7, 30 linn. 37-38: omitterem verba: « dissidentes ab Eccle-
sia absterreantur, sed potius ad ipsam alliciantur nec ».

Ad pag. II, 40 not. 5, lin. 11: corrigatur sic: « A.S.S. »,

Ad pag. 11, not. 5, lin. 6: ad verbum « unquam » cf. pag. 22, 41
not. 32, lin. 7, praeferrem « umquam » sicut pag. 4, lin. 5 (numquam)

Cf. p. 658.
Cf. p. 658.
Cf. p. 660.

Cf. p. 663.
Cf. p. 670.

DISCEPTATIO - DE ECCLESIA - DE LIBERTATE RELIGIOSA

745

et pag. 20, 42 lin. 16 (numquam). Semper adhibeatur idem modus scri-
bendi.

Ad pag. 13, 43 lin. 4: scribatur: « exsecutionem » sicut in pag. 3,
lin. 19 (exsecutiva).

Ad pag. 19, 44 not. 23, lin. 6: scribatur « croyants ».

Ad pag. 21, 48 not. 26, lin. 4: corrigatur: « unionis ».

Caput X:

Ad pag. 4, 46 lin. 14 ss.: Quaeritur quomodo potestas civilis catho-
lica definienda sit et num hodie talis potestas reapse in nostra terra
exsistat.

Proinde placeret si eadem doctrina, quae in his duabus paginis
(pag. 4, lin. 14 ss. - pag. 5, 47 lin. 10 inclusive) exponitur, non tam verbis
praeceptivis sed potius hortativis ac paternis exararetur ad benevolen-
tiam nationum gubernatorum captandam.

De libertate religiosa-. Placet. Accentus benevoli et sobrii huius decreti
valde placent. Quae hic tamen dicuntur, cum schematibus (de relatio-
nibus inter Ecclesiam et Statum, de Oecumenismo, de missionibus apud
infideles promovendis etc.) a Commissione theologica propositis rite
sunt concordanda.

Animadversiones minoris momenti ad perficiendum schema:

Ad pag. 8, 4ti lin. 32: corrigatur « esse debet ».

Ad pag. 9, 49 lin. 12: interpunctio sic fiat: « urgenda est, quia ».

Ad pag. 13, 50 lin. 25: sic complerem textum: « quominus hoc ius
externe et publice exerceat ».

Ad pag. 16, 51 linn. 1-2 et 3-4; pag. 17, 82 lin. 17: praeferrem verbum:
« actuositate » et « actuositas ».

Ad pag. 16: animadversio generalis: Conceptus omnes sunt optimi;
cur in ipso decreto de iis non fit sermo magis explicitus?

Ad pag. 19, 83 lin. 5: corrigatur: « Ecclesia catholica ».

Ad pag. 19, linn. 11-12: sic interpunctio fiat: « normam civilem,
quae exigere debet ».

Caput IX: De relationibus inter Ecclesiam et Statum necnon de
tolerantia religiosa; Caput X: De necessitate Ecclesiae annuntiandi Euan-
gelium omnibus gentibus et ubique terrarum; De libertate religiosa :

4 * Cf. p. 669.

43 Cf. p. 664.

44 Cf. p. 668.

4B Cf. p. 670.

40 Cf. p. 672.

Cf. pp. 672-673.

48 Cf. p. 678.

Cf. p. 679.
Cf. p. 681.
Cf. p. 682.
Cf. p. 683.
Cf, p. 684.

746

SESSIO VII - ACTA

Visis circumstantiis, i. e. Em.mis Patribus non eamdem sententiam pro-
pugnantibus in essentialibus, mihi videtur non esse possibile in cogni-
tione causae sententiam ferre.

Quaestio, quae est maximi momenti, nondum matura dici potest.
Commissio theologica necnon Secretariatus ad christianorum unitatem
fovendam rem sub diverso adspectu considerat.

Proponitur ut Summus Pontifex si ipsi placuerit Commissionem
mixtam instituat, quae constet cx aliquibus membris Commissionis theo-
logicae et Secretariatus, adhibitis quoque aliquibus catholicis laicis in
iure internationali peritis, ut, quantum fieri potest, res pacifice com-
ponatur.

Novum schema utatur verbis exhortationis magis quam dogmaticis.

Si concordia non haberi poterit, quaestio Concilio non proponatur.

Rev. Janssens: De Ecclesia , Pars II: Placet cap. X. Non placet
cap. IX; in voto Card. Montini, prout iacet, non est opportunum.

De Ubertate religiosa : Placet iuxta modum: emendatis nonnullis lo-
cis, iis praesertim de quibus egit Em. mus Card. Godfrey (pag. 6, 64
linn. 15-18 delendae; pag. 13, 55 linn. 16-17).

XIV

DE BEATA MARIA VIRGINE
MATRE DEI ET MATRE HOMINUM

(Octava Congregatio: 20 iunii 1962)

1) SCHEMA PROPOSITUM A COMMISSIONE THEOLOGICA

1. [De arcta necessitudine inter Christum et Mariam iuxta Dei bene-
placitum']. Immensae bonitatis Creator omnium sapientissimus Deus, qui
omnino liber erat in determinanda via ac ratione qua generis humani libe-
ratio perageretur, inde ab aeterno uno eodemque decreto cum divinae
Sapientiae incarnatione beatissimam Virginem praestituit, 1 ex qua Verbum
caro factum, in plenitudine temporis (cf. Gal. 4, 4) nasceretur. Cum autem
Sacrae Litterae, sive diserte sive implicite, Mariam cum Iesu arctissimo et
indissolubili vinculo, inde a praeannuntiatione prophetica (cf. Gen. 3, 15;
Is. 7, 14; Mt. 1, 23) virginalique conceptione (cf. Lc. 1, 26-38) coniunctam,
veluti ante oculos proponant, fieri nequit quin Ecclesia, a Spiritu Sancto

64 Cf. p. 677.
85 Cf. p. 680.

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

747

— qui suam mysticam Sponsam ad profundiorem sensum clarioremque
intelligentiam illorum quae in Sacris Fontibus obscure ac veluti implicite
latebant assequendum infallibiliter ducit (cf. Io. 14, 26) eamque ab errore
praeservat (cf. Mt. 16, 18; 28, 18-20; Io. 14, 16; 15, 26) — edocta,
divini Redemptoris mysteria illustrando, mysterium quoque Dei Matris
clariorem in lucem proferat.

Haec autem alma Parens, quae « cooperata est caritate ut fideles in
Ecclesia nascerentur », 2 non modo « supereminens » 3 prorsus singulareque
membrum Ecclesiae est, verum etiam eiusdem exemplar, 4 immo et Mater 6
dicitur.

Quapropter S. Synodus, postquam de Corpore Christi Mystico locuta
est, documentis anteactis Magisterii vivi Ecclesiae, unici authentici inter-
pretis depositi revelati, inhaerens, tum locum quem Dei hominumque
mater in Ecclesia occupat, tum privilegia quibus Filius Matrem suam exor-
navit, tum nostra erga tam sublimem creaturam officia, summatim brevi-
terque illustrat, ut scientia ac pietas marialis plane recteque florescant et
praeiudicatae opiniones hac in re arceantur.

2. [ De munere 'Beatissimae Virginis Mariae in oeconomia nostrae sa-
lutis ]. Cum igitur aeterni Patris Verbum hominis naturam ex muliere su-
mere voluisset, ut quoniam per feminam mors, vita nobis per feminam
oriretur, et sic liberatio in utroque sexu haberetur, 6 non id ante perfecit
quam designatae matris, ex praevisis meritis Christi sublimiore modo re-
demptae, 7 liber consensus (cf. Lc. 1, 38) 8 in Filii Dei incarnationem redemp-
tricem accessisset. Quo consensu, Maria, filia Adae, facta est non tantum-
modo mater Iesu, unici divini Mediatoris ac Redemptoris, verum etiam
consors cum eo in humani generis redemptione peragenda. 0 Qui Dei Geni-
tricis salutaris consensus atque consortium a tempore virginalis conceptio-
nis Iesu Christi usque ad eius mortem perseveravit, 10 maxime vero dum,
non sine divino consilio, iuxta crucem stetit (cf. Io. 19, 25), cum Unigeno
suo vehementer condoluit, eundemque ut pretium redemptionis nostrae,
cum Ipso, et per Ipsum perlibenter obtulit; 11 cum, ut mater hominum a
Christo ipso indicatur (cf. Io. 19, 26-27). 12 Quoniam vero humanae re-
demptionis sacramentum non ante perfectum erit, quam promissus a Chri-
sto Spiritus Sanctus, in die Pentecostes, advenerit, Maria, una cum Apostolis
in oratione perseverans (cf. Act. 1, 14) suis quoque precibus effusionem
Spiritus impetravit. 13

Cum itaque beatissima Virgo ab aeterno praedestinata, ut sit Dei ho-
minumque mater, divina Providentia sic disponente, hisce in terris Christi
passibilis fuerit generosa socia in gratia pro hominibus acquirenda, socia
quoque Christi gloriosi manet in gratia hominibus conferenda.

Hinc sequitur Mariam, quae in corpore Christi mystico condendo partes
habuit, et quae assumpta in caelum Reginaque a Domino constituta erga
omnes maternum gerit animum, super omnes post Filium suum obtinere

748

SESSIO VII - ACTA

quemdam primatum, 14 ac proinde non, uti quidam aiunt « in peripheria », 15
sed in ipsomet « centro » Ecclesiae sub Christo locum obtinere.

3. [De titulis quibus consociatio Beatae Virginis Mariae cum Christo
in oeconomia nostrae salutis exprimi solet}. Quoniam cooperationi Matris
Dei, Novae veluti Hevae cum Novo Adamo, in humanae redemptionis per-
agendo opere, multiplices variique tituli, quibus Magisterium Ecclesiae,
veneranda Traditio fideliumque pius sensus Beatissimam Virginem salutare
consueverunt, 16 tamquam solido fundamento, radice ac principio nituntur,
nefas est dicere, eosdem titulos, in sensu Ecclesiae intellectos, vacuos ina-
nesque esse, immo Sacris Litteris adversari. Ita non immerito ab Ecclesia
beatissima Virgo gratiarum Mediatrix nuncupatur. 17 Quod si hic in terra
S. Paulus Apostolus sine intermissione in orationibus memor erat fidelium, 18
et instanter rogabat ut. ipse eorum precibus apud Deum iuvaretur: 19 quanto
magis expedit, ut nosmetipsos commendemus precibus illius, quae magis
quam ulla pura creatura, immo modo unice sibi proprio, vicina ac cara est
Deo et Christo, Filio Dei et Filio suo; quaeque intensius quam ulla alia pura
creatura amat Deum; et ut mater Salvatoris (cf. Lc. 1, 31), gladio transfixa
anima (cf. Lc. 2, 35), sub cruce in Filio suo pro omnium salute moliente
experta est amorem Dei in amore hominum quodammodo culminari (cf. Io.
19, 25-27). Materno suo igitur amore continuo apud Deum et Christum pro
nobis intercedit, et quia eius intercessio totam suam vim et efficaciam haurit
ex Sacrificio cruento Filii sui benedicti, haec eius mediatio minime efficit
ut unus Mediator Dei et hominum desinat esse homo Christus Iesus (cf. I
Tim, 2, 5), sicut eius bonitas non secum portat, ut solus bonus desinat
esse fons bonorum omnium, ipse Deus (cf. Mt. 19, 17, coli. Rom. 2, 4).

Licet enim inter subordinatos mediatores quibus Sapientissimus Deus
in oeconomia nostrae salutis uti voluit, neque quis cogitari possit, qui re-
conciliandis Deo hominibusque parem atque Dei Genitrix operam vel um-
quam contulerit, vel aliquando sit collaturus, tamen semper verum est
Ipsam quoque in sua praedestinatione, in sanctitate omnibusque donis, a
Christo pendentem esse Eique subiacere. 20

Cum itaque haec humilis « Ancilla Domini » cui fecit « magna qui po-
tens est » (cf. Lc. 1, 49), omnium gratiarum Mediatrix nuncupatur eo quod
associata fuit Christo in illis acquirendis, et cum gloriosi quoque Christi
nunc in caelis socia manens, Mediatrix nostra, Advocata nostra ab Ecclesia
invocatur, quoniam pro omnibus per Christum intercedit, ita ut in omnibus
gratiis hominibus conferendis adsit materna caritas B. Virginis, 21 nullo
modo mediatio unici nostri Mediatoris, absoluta significatione, de qua lo-
quitur Apostolus (I Tim. 2, 5) dicens: « Unus enim Deus, unus et Mediator
Dei et hominum, homo Christus Iesus », obscuratur vel minuitur; 22 immo
haec Christi mediatio extollitur et honoratur. Maria enim in Christo est
Mediatrix, eiusque mediatio non ex aliqua necessitate, sed ex beneplacito
divino et superabundantia ac virtute meritorum Iesu provenit, mediationi

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

749

Christi innititur, ab illa omnino dependet per eandemque totam vim ob-
tinet.

Quapropter Sacra Synodus theologos verbique divini praecones enixe
hortatur, ut studium, potissimum Sacrae Scripturae et SS. Patrum ad sen-
sum Magisterii Ecclesiae promoventes, in veram lucem munera et officia
B. Virginis cum aliis dogmatibus connexa, potissimum vero circa Christum,
qui est centrum totius veritatis, sanctitatis et pietatis, ponant. Quo in labore
semper servetur, ut dicitur, « analogia », seu dissimilis similitudo, quoties
nomen aliquod aut officium simul de Christo et Virgine Maria praedicatur:
itaque nullo modo Mater Dei aequiparanda est Christo.

4. [De singularibus privilegiis Dei hominumque Matris ]. Maria Virgo
a Deo, qui ineffabili eam prosecutus est amore, singularibus omnino privi-
legiis ornata est: mirabilis quippe fuit in suo ortu ob immaculatam con-
ceptionem; 23 in sua vita, expers omnis culpae personalis, 24 insimul mater
semperque, mente et corpore, virgo; 25 in suo exitu, quia etsi secundum an-
tiquam et venerabilem traditionem mortem subiit temporalem 26 — quo
plenius Filio suo assimilaretur 27 — , nexibus tamen mortis cum deprimi
minime potuisset, corpore et anima gloriose in caelum assumpta est. 28

Quae singularia aliaque privilegia ac dona gratiae a Christo Redemptore
profluentia ita in eius honorem redundant ut nequeamus Matris excelsa
dona contemplari quin ipsius Filii divinitatem, bonitatem, amorem, omni-
potentiam miremur atque celebremus. 20 Siquidem iniuria matris afficit filium,
ita et gloria matris in filium redundat: proinde, cum Maria singularem affi-
nitatem habuerit ad Filium suum, decuit ut ex praevisis meritis perfectissimi
Redemptoris, auctoris omnis sanctitatis, — qui in hunc mundum venit ut
peccatum destrueret, — in primo instanti conceptionis ab omni labe peccati
originalis praeservaretur immunis, gratiisque ac donis longe ante omnes an-
gelicos spiritus cunctosque sanctos ornaretur ut revera digna Mater Dei, filia
Patris, sacrarium Spiritus Sancti esset. 30 Neque conveniens erat, ut Filius,
qui peculiari dilectionis affectu Matrem prosequebatur — quique voluit
corporalem integritatem Matris in ipsomet partu incorruptam atque illiba-
tam manere, 81 ita ut « virginitatis gloria permanente lumen aeternum mun-
do » effunderet 32 — illud sacratissimum virgineum corpus, augustum di-
vini Verbi tabernaculum, templum Dei, totum sanctum, totum castum, in
cinerem resolvi pateretur. 33

5. [De cultu erga beatissimam Virginem Mariam’]. Quoniam igitur bea-
tissimae Virgini singularis competit excellentia, 34 ita ut et ab Archangelo
mandato Dei « gratia plena » (Lc. 1, 28), et ab Elisabeth, Spiritu Sancto
repleta, benedicta inter mulieres (cf. Lc. 1, 42) salutari meruerit, nihil mirum
quod, quemadmodum ipsamet de seipsa prophetavit « beatam me dicent
omnes generationes » (Lc. 1, 48) cunctis a gentibus et ab universis ritibus
« beata » omni quidem laude, suffragiis saeculorum decursu crescentibus, 35
praedicetur, colatur, ametur, invocetur necnon ut exemplum proponatur. 36
Qui singularis cultus marialis tantum abest ut cultui divino latriae — quo

750

SESSIO VII - ACTA

Verbo Incarnato quemadmodum et Patri ac Spiritui Sancto adoratio exhi-
betur — • detrimento sit ut potius illi quam maxime faveat. Variae igitur
formae pietatis erga Dei hominumque Matrem, quas Ecclesia, — intra li-
mites sanae et orthodoxae doctrinae pro temporum et locorum conditioni-
bus et pro indole ingenioque fidelium — , approbavit, ad id spectant ut,
honorata Matre, Filius, in quo aeterno Patri complacuit omnem plenitudi-
nem inhabitare (cf. Coi. 1, 19), rite noscatur, ametur, glorificetur eiusque
mandata serventur; et sic per Christum, qui est « via et veritas et vita »
(Io. 14, 6), homines ad Dei unius ac trini cognitionem supremamque ado-
rationem perducantur.

Quam sanam, catholicam doctrinam Sacra Synodus consulto fortiterque
docet eodemque tempore admonet theologos divinique verbi praecones, ut
ab omni falsa veritatis superlatione, quemadmodum et a nimia mentis angu-
stia, in singulari Dei parentis dignitate consideranda caveant, 37

Meminerint porro utriusque sexus fideles veram devotionem neque in
quodam unius momenti affectu neque in vana quadam credulitate consistere,
sed ex vera fide procedere, qua omnes adducimur ad imitationem virtutum
illius beatissimae Virginis, 38 quae fuit « ancilla Domini » ( Lc . 1, 38), hu-
millima et oboedientissima, fidelissime servans « et conferens in corde suo »
(Lc. 2, 19) quidquid ad Verbum Incarnatum pertinebat (cf. Lc. 2, 51),
beata quia credidit (cf. Lc. 1, 45) salutata. Nihil enim materna propinquitas
Mariae profuisset, « nisi felicius Christum corde quam carne gestasset ». 80

Quo debito honore ac reverentia Matrem Domini et Salvatoris nostri
ipsos quoque haud paucos dissidentes, potissimum vero Orientales, — qui
arcano quodam impulsu erga Deiparam peculiari modo colendam ferun-
tur 40 — prosequi, magnum Sacrae Synodo gaudium ac solatium affert.

Hinc manifesto patet quam longe a veritate absit improbare catholicae
Ecclesiae erga Deiparam cultum tamquam si quid ex cultu uni Deo ac Iesu
Christo debito subducatur.

6. [ Maria Sanctissima Fautrix unitatis christianae ]. Maria, Mater et
Virgo sanctissima, cum homines universos in Calvario habuerit materno
cordi commendatos, vehementer cupit ut non modo illi qui uno donati sunt
baptismate unoquoque Spiritu aguntur, 41 verum etiam illi qui se fuisse a
Christo Iesu redemptos ignorant, 42 una eademque, tum cum Divino Salva-
tore tum inter seipsos, fide et caritate cohaereant. Quapropter S. Synodus
certa spe ac fiducia nititur fore ut haec Mater Dei hominumque, — quae
intercessit (cf. Io. 2, 3) ut Verbi Incarnati primum signum in Cana fieret
Galilaeae, ex quo crediderunt in eum discipuli eius (cf. Io. 2, 11), atque
ortae Ecclesiae adstitit, 43 — patrocinio suo a Deo impetret ut tandem ali-
quando omnes in eodem grege sub uno Pastore conveniant (cf. Io. 10,
16). 44 Quamobrem omnes prorsus Christifideles hortatur, ut preces sup-
plicationesque ad hanc Fautricem unitatis, 45 atque Auxilium Christianorum,
instanter effundant, ut, ipsa intercedente, divinus eius Filius cunctas familias
Gentium, et praeprimis illos qui christiano nomine gloriantur, in unum Dei

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

751

populum congreget, qui Christi Vicario in terris, beati Petri Successori,
— quem in Ephesina Synodo, ubi sollemniter dogma maternitatis divinae
approbatum fuit, unanimi plausu Patres « Custodem fidei » merito consa-
lutarunt, 46 — tamquam communi Patri obsequatur ac pareat.

Praenotanda

I - Ad Commissionem Antepraeparatoriam Concilio Vaticano II appa-
rando centena ac centena pervenerunt vota (circa 600), quibus postulatur
ut hoc in Oecumenico Concilio sermo fiat de Beatissima Virgine Maria
(cf. Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, Se-
ries I, Appendix voluminis II, Pars I, 1961, pp. 131-142). 'Immo, haud
desunt qui vellent ut Concilium sive specialem quemdam tractatum « de
augustissima Christi Matre », sive « Encyclicam » edat (cf. Acta et Docu-
menta..., Series I, Vol. II, Pars II, pp. 540-543; 549), hoc eo vel magis
quia videtur « futurum Concilium de Ecclesia valde imperfecte acturum esse
nisi de Beata Maria Virgine quoque agatur, praesertim in hisce temporibus,
ubi maximus conflictus adest fideles inter et Satanam » (cf. Acta et Docu-
menta..., Series I, Vol. II, Pars V, p. 103). Et sane, doctrina de Dei homi-
numque Matre tali via ac ratione hisce ultimis decenniis et a Summis Ponti-
ficibus et ab Episcopis et a theologis evoluta, pertractata est, ut iure meri-
toque tum a catholicis tum ab acatholicis expectetur clarum verbum quid
reapse Ecclesia Catholica qua talis, de munere, privilegiis et cultu mariali
credit, tenet docetque. Id autem opportune fit in peculiari Const.: De Ma-
ria Matre Dei et Matre hominum.

II - Quoniam « una cum sacris eiusmodi fontibus Deus Ecclesiae suae
Magisterium vivum dedit, ad ea quoque illustranda et enucleanda, quae
in fidei deposito nonnisi obscure ac velut implicite continentur » (Pius XII,
Encycl. Humani generis, 12 aug. 1950: A.A.S., 42 [1950], p. 569), et
quoniam, uti notum est, potissimum Summi Pontifices hisce ultimis cen-
tum annis doctrinam marianam in deposito fidei contentam illustrarunt,
— praeprimis ac praecipue ad duas bullas dogmaticas, nempe: Ineffabilis
Deus et Munificentissimus Deus, et deinde ad varia documenta Romanorum
Pontificum remittimus. Quae quidem documenta coadunata inveniuntur in
operibus :

— Marin H., S. I., Doctrina Pontificia, IV, Biblioteca de Autores
Cristianos, Madrid, 1954;

— • Notre-Dame, coli. « Les enseignements pontificaux », par les Moi-
nes de Solesmes, 1957;

— Tondini H., Le encicliche mariane, Roma, 1953;

— . Lemieux E., Marie: Documents pontificaux sur la Tres Sainte Vierge,
parus depuis un siecle, 1854-1954, vol. I-IV, Quebec, 1954.

Quae omnia, ut patet, desumpta sunt ex Actibus Romanorum Ponti-

752

SESSIO VII - ACTA

ficum (scilicet A.S.S., A.A.S., Leonis XIII P. M. Acta, Pii IX P, M. Acta,
Pii X P. M. Acta), ad quae generatim remittimus.

III - Hinc inde remittitur ad quosdam fontes traditionis christianae.
Et ex controversia inter theologos catholicos circa originem, auctoritatem
et sensum talium fontium apparet quomodo hoc Schema opportune non
singulis dictis sive Patrum sive theologorum, sed ipsius Magisterii Ecclesiae
nititur, cuius doctrinae certitudo a speciali assistentia Spiritus Sancti pro-
venit, ita ut ad sensum huius Magisterii et Scriptura et Patres interpretandi
sunt. Neque silentio praetereundum ipsum quoque Pium XII, in Litteris
Encyclicis Ad Caeli Reginam (cf. A.A.S., 46 [1954], p. 628) allegare ma-
xime discussa opera S. Ephraem, nempe Hymnos et Orationes, minime
sane volens ideo dare, ut dicitur, « garantiam » authenticitati talium operum.
Unde potius quam singulae notae (hic a nobis interim, seu ad tempus po-
sitae, et quae habent secundarium momentum) singulae propositiones sche-
matis, in quibus nullum novum dogma, ut per se patet, sed solida et sana
doctrina Magisterii ecclesiastici prostat, sedulo ponderandae et examini
subiiciendae sunt.

IV - Collatis singulis propositionibus huius brevissimi « Schematis »
de Matre Dei, cum nonnullis textibus quos ex tot tantisque documentis
marialibus Romanorum Pontificum attulimus, statim apparebit quod:

1) Nulla prorsus est sententia in « Schemate » quae non esset a Sum-
mis Pontificibus, idque haud raro verbotenus necnon saepe saepius, prolata.

2) Varii errores qui hodie circa Beatissimam Virginem sparguntur
reiecti sunt, veritatem facientes in caritate. Ita e. g.:

a) quod virginitas in partu B. V. Mariae sit univoca, identica,
absque ullo alio elemento, cum virginitate ante partum;

h) Beatissima Virgo tempore Annuntiationis prorsus ignorasset
Filium quem concipere debuit esse Deum;

c ) reficitur error tum « maximalistarum » qui vel ita loquuntur ac
si B. Virgo nos eodem fere modo ac Christus redemisset, vel dicunt Mariam
mortuam non esse, aut redemptam non esse; tum « minimalistarum » qui
tali via ac ratione scribunt ac si Mater Dei esset eiusdem speciei membrum
Ecclesiae sicut et ceteri filii Adae...

3) Etsi quoad argumenta pertractata « tota et integra doctrina catho-
lica est proposita et exposita » (Instructio S. Off. De motu oecumenico-.
A.A.S., 42 [1950], p. 144), tamen iugiter prae oculis habiti sunt fratres
separati eorumque modus cogitandi. Quapropter:

a) Omissae sunt expressiones et vocabula quaedam a Summis Pon-
tificibus adhibita, quae licet in se verissima, possent difficilius intelligi a dis-
sidentibus (i. e. hoc in casu a protestantibus). Inter talia vocabula adnume-
rari queunt sequentia: « Corredemptrix humani generis (S. Pius X, Pius XI);
« Reparatrix totius orbis » (Leo XIII); « materna in Filium iura pro ho-
minum salute abdicavit » (Benedictus XV, Pius XII), « merito dici queat
Ipsam cum Christo humanum genus redemisse » (Benedictus XV), etc.;

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

753

b) Inculcatum est quod necesse est considerare oeconomiam no-
strae salutis non quo pacto id posse queat, sed quo hanc oeconomiam Deus
voluit (cf. dictum Leonis XIII, De Ecclesia , in Encycl. Satis cognitum,
29 iun. 1896: Denz. 1954);

c) Explicatum est quomodo mediatio B. Virginis nedum media-
tioni Christi officiat immo illam exaltat et honorat; item quomodo cultus
marialis nullo modo cultui Deo vel Christo debito detrimento sit, etc.;

d) Dogma Immaculatae Conceptionis et Assumptionis, argumentis
a ratione theologica desumptis et a Patribus Graecis diffuse expositis necnon
in Const. dogmatica Munificentissimus Deus reassumptis, ita illustrantur ut
saltem ipsum factum istius duplicis privilegii mariani cuique menti christia-
nae obvium ac rationabile appareat;

e) Omnes christifideles invitantur ut effundant concordes preces
ad Fautricem unionis christianae, ut tandem adimpleatur illud mandatum
Christi: « ut sit unum ovile et unus Pastor »!

V - Notae et commentaria quae sequuntur ad id unice spectant ut auxi-
lio possint esse recte ipsum textum huius Constitutionis diiudicandi. In
ipsomet schemate definitivo, a Patribus approbato, possent retineri una
cum allegationibus Sacrae Scripturae, tantummodo paucissimae aliae alle-
gationes et hoc etiam ne schema dogmaticum aspectum alicuius theseos do-
ctoralis obtineat.

NOTAE

1 Pius IX, Bulla Ineffabilis Deus, 8 dec. 1854: Pii IX P. M. Acta, Pars I,
vol. I, p. 599: « vel ipsissima verba, quibus divinae Scripturae de increata Sa-
pientia loquuntur, eiusque sempiternas origines repraesentant, consuevit tum
in ecclesiasticis officiis, tum in sacrosancta Liturgia adhibere, et ad illius Virginis
primordia transferre, quae uno eodemque decreto cum Divinae Sapientiae incar-
natione fuerant praestituta »;

Leo XIII, Encycl. Augustissimae Virginis, 12 sept. 1897: Leonis XIII P, M.
Acta, XVII, p. 285: [Deus] « eam enim ab aeterno ordinavit ut Mater Verbi
fieret humanam carnem assumpturi; ideoque inter omnia, quae essent in triplici
ordine naturae, gratiae, gloriaeque pulcherrima, ita distinxit, ut merito eidem
Ecclesia verba illa tribuerit: “ Ego ex ore Altis simi prodivi, primogenita ante
omnem creaturam ” \_Eccli. 24, 5] »;

Pius XII, Const. Apost. Munificentissimus Deus, 1 nov. 1950: A.A.S., 42
(1950), p. 768: « Idcirco augusta Dei Mater, Iesu Christo, inde ab omni aeterni-
tate “ uno eodemque decreto ” praedestinationis, arcano modo coniuncta... ».

2 S. Augustinus, De sancta virginitate, VI, 6: PL 40, 399, C.S.E.L. 41, 240.

3 S. Augustinus, Sermo XXV, De verbis Evangelii Matthaei XII, 41-50, 7:
PL 46, 938: «Maria portio est Ecclesiae, sanctum membrum, excellens mem-
brum, supereminens membrum, sed tamen totius corporis membrum ».

4 S. Ambrosius, In Luc. II, 7: C.S.E.L. 32/4, 45: Maria «bene desponsata,
sed virgo quia est Ecclesiae typus »;

Cf. S. Augustinus, Sermo CCXIII, 7: PL 38, 1064: «Mariae simillima

754

SESSIO VII - ACTA

est » Ecclesia. [Cf. Morin G., O. S. B., S. Aurelii Augustini Tractatus sive sermo-
nes inediti ex cod. Guelferbytano 4096, Monaci 1917, p. 7];

S. Augustinus, Sermo XXV, De verbis Matthaei XII, 41-50: PL 46, 938:

« In ipsius typo [Ecclesiae] Maria virgo praecessit »; cf. Denis M., Sancti Aurelii
Augustini Hipponensis Episcopi Sermones inediti adiunctis quibusdam dubiis,
Vindobonae 1792, pp. 116-124; Morin G., O. S, B., S. Augustini Sermones post
Maurinos reperti probatae dumtaxat auctoritatis nunc primum disquisiti,.., in:
Miscell. Agostiniana (Studi e Testi, I), Romae 1930, p. 163.

0 Cf. Leo XIII, Encycl. Adiutricem populi, 5 sept. 1895: Leonis XIII P. M,
Acta, XV, p. 302: « verissime quidem Mater Ecclesiae atque magistra et regina
Apostolorum... »;

Benedictus XIV, Bulla aurea Gloriosae Dominae, 27 sept. 1748 [ Documen -
tos Marianos, n. 210]: «...Catholica Ecclesia, Sancti Spiritus magisterio edocta,
eamdem... tamquam amantissimam Matrem.,, semper professa est ».

0 S, Augustinus, Quaestiones Octoginta tres, q. 11: PL 40, 14; De Trin.

I, 13, c. 18: PL 42, 1032.

Innocentius III, Sermo 28, In Assumptione B, M. V.: PL 217, 581: « Opor-
tebat enim, ut sicut per feminam mors intravit in orbem, ita per feminam vita
rediret in orbem. Et ideo quod damnavit Eva, salvavit Maria, ut unde mors orie-
batur, inde vita resurgeret,.. ».

Pius XII, Encycl, Ad caeli Reginam, 11 oct. 1954: A.A.S., 46 (1954),
pp. 634-635: « Si Maria, in spirituali procuranda salute, cum lesu Christo, ipsius
salutis principio, ex Dei placito sociata fuit, et quidem simili quodam modo, quo
Heva fuit cum Adam, mortis principio, consociata, ita ut asseverari possit nostrae
salutis opus, secundum quandam “ recapitulationem ” [S. Irenaeus, Adv, haer,,
V, 19: PL 7, 1175 B] peractum fuisse, in qua genus humanum, sicut per virgi-
nem morti adstrictum fuit, ita per virginem salvatur... »,

7 Alexander VII, in Bulla Sollicitudo omnium Ecclesiarum, 8 dec. 1661,
adhibuit formulam « eius animam in primo instanti creationis atque infusionis in
corpus fuisse speciali Dei gratia et privilegio, intuitu meritorum lesu Christi eius
Filii humani generis Redemptoris, a macula peccati originalis praeservatam immu-
nem » [cf. Virgo Immaculata, in: Acta Congressus Mariologici-Mariani, Romae
anno 1954 celebrati, vol, II, Romae 1956, p. 219; Bulla Ineffabilis Deus: Pii IX
P. M. Acta, pars I, vol. I, p. 602].

In ipsamet Bulla legitur: « Omnes pariter norunt quantopere solliciti fuerint
Sacrorum Antistites vel in istis ecclesiasticis conventibus palam publiceque profi-
teri, sanctissimam Dei Genitricem Virginem Mariam ob praevisa Christi Domini
Redemptoris merita numquam originali subiacuisse peccato, sed praeservatam om-
nino fuisse ab originis labe, et IDCIRCO sublimiori modo redemptam » [Sardi V.,
La solenne definizione dei dogma delVImmacolato concepimento, Romae 1905,

II, p. 306].

In Instrumento dogmaticae definitionis Immaculati Conceptus Beatae V. Ma-
riae legitur: « gratia plenam, benedictam in mulieribus, omnino nempe ab origi-
nis labe praeservatam, ET IDCIRCO SUBLIMIORI MODO REDEMPTAM»
[Sardi V., Op. cit., II, p. 454].

Pius XII, Encycl. Fulgens corona, 8 sept. 1953: A.A.S., 45 (1953), p. 581:
« Facile cernimus Christum Dominum perfectissimo quodam modo divinam Ma-

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

755

trem suam revera redemisse, cum, Ipsius meritorum intuitu, eadem a Deo praeser-
vata esset a quavis hereditaria labe immunis »,

8 In Lc. 1, 28-38 maternitas divina proponitur Mariae [30-33], Maria diffi-
cultates exponit quas angelus solvit [34-37], et tunc demum Maria assentitur [38],

S. Leo Magnus, Sermo 21, c. 1: PL 54, 191: « Virgo regia Davidicae stirpis
eligitur, quae sacro gravidanda foetu divinam humanamque prolem prius conci-
peret mente quam corpore ».

Innocentius III, Sermo 12: In Purificatione B. V. M.: PL 217, 506:
« His ita peractis, statim Spiritus Sanctus advenit, et triplicem viam ante faciem
Domini praeparavit. Prima fuit virginalis consensio... ».

Leo XIII, Encycl. Octobri mense, 22 sept. 1891: Acta Leonis XIII, XI,
p. 303: «Filius Dei aeternus, quum, ad hominis redemptionis et decus, hominis
naturam vellet suscipere, eaque re mysticum quoddam cum universo humano gene-
re initurus esset connubium, non id ante perfecit quam liberrima consensio accessis-
set designatae Matris, quae ipsius generis humani personam quodammodo agebat ».

Leo XIII, Encycl. Ineunda semper, 8 sept. 1894: Acta Leonis XIII, XIV,
p. 307: «Filius enim Dei aeternus sese inclinat ad homines, homo factus; assen-
tiente vero Maria et concipiente de Spiritu Sancto ».

Leo XIII, Encycl. Octobri mense, 22 sept. 1891: A.S.S., 24 (1891), p, 195.
Virgineum consensum fuisse omnino liberum quamplurimi sancti, Patres et theo-
logi edixerunt. Cf. Bover I. M., Deiparae Virginis consensus corredemptionis ac
mediationis fundamentum, Matriti 1942, pp. 245-248.

9 Iuxta doctrinam Romanorum Pontificum, « FIAT » prolatum a B. Virgine
in Annuntiatione fuit origo missionis et gloriae B. Virginis Matris et Reginae.
Maria fuit sibi conscia se concipere Verbum Dei; fuit conscia loci et muneris qua-
tenus est Mater Redemptoris et hominum; responsum dedit angelo prompte et
nomine totius humanitatis faciens possibilem passionem, mortem et resurrectio-
nem Christi; cum hoc « FIAT » facta est mater spiritualis hominum. Cf. Notre-
Dame, « Les enseign. pontif. », p. [73], n. 701. 741. 214. 372, 381, 230, 648.

S. Leo Magnus, Sermo 6 in Nativitate Domini : PL 54, 213: « Generatio
enim Christi origo est populi christiani, et natalis Capitis natalis est corporis ».

Leo XIII, Litt. Apost. Parta humano generi, 8 sept, 1901: Acta Leonis XIII,
XXI, p. 158: « O quam suavis igitur, quam grata angelica salutatio accidit beatae
Virgini, quae tum, cum Gabriel eam salutavit, SENSIT SE DE SPIRITU SANCTO
CONCEPISSE Verbum Dei».

Leo XIII, Encycl. Fidentem piumque, 20 sept. 1896: Acta Leonis XIII,
XVI, pp. 282-283: « Ipsa ad homines in sempiternum ruentes exitium Servatorem
adduxit, iam tunc scilicet quum pacifici sacramenti nuncium, ab Angelo in terris
allatum, admirabili assensu loco totius humanae naturae, excepit... inde simul elu-
cent Mariae promerita de reconciliatione et salute nostra ».

S. Pius X, Encycl. Ad diem illum, 2 febr. 1904: Acta Pii X, I, pp. 152-153:
« An non Christi mater Maria? Nostra igitur et mater est... aeternum Dei Filium
non ideo tantum concepit Virgo ut fieret homo, humanam ex ea assumens natu-
ram; verum etiam ut, per naturam ex ea assumptam, mortalium fieret sospitator.

In uno igitur eodemque alvo castissimae Matris et carnem Christus sibi assump-
sit et spiritale simul corpus adiunxit, ex iis nempe coagmentatum qui credituri
erant in eum. Ita ut Salvatorem habens Maria in utero, illos etiam dici queat
gessisse omnes, quorum vitam continebat vita Salvatoris. Universi ergo, quotquot

756

SESSIO VII - ACTA

cum Christo iungimur, quique, ut ait Apostolus, membra sumus corporis eius , de
carne eius et ossibus eius, de Mariae utero egressi sumus, tamquam corporis instar
cohaerentis cum capite, Unde, spiritali quidem ratione ac mystica, et Mariae filii
nos dicimur, et ipsa nostrum omnium mater est... ».

Eamdem ideam repetit Pius XII in sermone ad Congressum Marianum Cana-
densem, die 19 iun. 1947: A.A.S., 39 (1947), pp. 268-270.

Pius XII, Encycl. Mystici Corporis, 29 iul. 1943: A.A.S., 35 (1943), pp. 247-
248: « Ipsa fuit, quae Christum Dominum, iam in virgineo gremio suo Ecclesiae
Capitis dignitate donatum... edidit... Ipsa igitur, omnium membrorum Christi
sanctissima Genitrix... ».

Ibid., p. 247: «Quaeque consensit “loco totius humanae naturae”, ut
“ quoddam spirituale matrimonium inter Filium Dei et humanam naturam ” ha-
beretur ».

Cf. Bover I,, in opere Deiparae Virginis consensus corre demptionis ac me-
diationis fundamentum, Matriti 1942, in plus quam 350 paginis probare conatur
argumentum in ipsomet titulo operis exhibitum. Et sane, angelus Virgini una cum
divina maternitate humanam quoque salutem annuntiat, et Virgo, angelo respon-
dens, humanam quoque salutem intendit ac spectat. Ulterius, Incarnatio est salu-
tis exordium, et divina maternitas et ad humanam salutem a Deo providenter ordi-
natur et fructum edit formali ter salutarem.

S. Io annes Damascenus, Homilia 1 in Nativ. B. V. M.\ PG 96, 671:
« Maria divinae obsequens voluntati, deceptorem anguem ipsa decepit, ac mundo
immortalitatem invexit ».

Nota sunt praeterea verba S. Leonis, Sermo in Nativ. Domini, c. 1: PL 54,
191: «Prius mente quam corpore» Virgo concepit.

Cf. etiam S. Augustinus, Sermo 215, 4: PL 38, 1074. Est consensus in
Salvatorem incarnandum qui \_Mt. 1, 21] « salvum faciet populum suum a peccatis
eorum ».

Notum est auctores catholicos haud idem sentire quoad varios textus patri-
sticos, qui in supra allegato opere P. Bover leguntur. Id potissimum dicendum
quod attinet scripta S. Ephraem, de quo iure meritoque scribit Ricciotti: « Trat-
tare degli scritti di S. Efrem e come mettersi a navigare in un mare le cui rive
ancora non siano state tutte esplorate e sulla cui superficie sfintradevono minac-
ciosi molti scogli: il mare e la quanti ta degli scritti, le rive sono il loro numero,
gli scogli sono le interpolazioni e false attribuzioni » [cf. Ricciotti G., S. Efrem
Siro..., Roma-Torino 1925, p. 91].

10 Cf. Lc. 2, 1-7; 2, 16-20; 22, 22-38; Mt. 1, 20-23; 2, 11. 13-15; Io.
19, 25-7.

Leo XIII, Encycl. Iucunda semper, 8 sept, 1894: Acta Leonis XIII, XIV,
XXI, p. 159: Maria «mysteriis nostrae Redemptionis... non adfuit tantum, sed
interfuit ».

Leo XIII, Epist, Apost. Parta humano generi, 8 sept. 1901: Acta Leonis XIII,
p. 307 : « Quum enim se Deo vel ancillam ad matris officium exhibuit vel totam
cum Filio in templo devovit, utroque ex facto iam tum (!) consors cum eo extitit
laboriosae pro humano genere expiationis ».

S. Pius X, Encycl. Ad diem illum, 2 febr, 1904: Acta Pii X, I, p- 150:
* Opus est omnino sanctissimam eius Matrem mysteriorum divinorum participem

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

757

ac veluti custodem agnoscere, in qua, tamquam in fundamento post Christum no-
bilissimo, fidei saeculorum omnium exstruitur aedificatio ».

11 Summi Pontifices loquendo de Maria sub cruce dicunt quod Maria exercebat
actus fidei, spei et. caritatis, unita amore doloribus Christi ita ut sit connexio inter
compassionem Mariae et redemptionem; ipsa renuntiat iuribus maternis et offert
sacrificium maternum, fitque nostra mater spiritualis. Paucis verbis: compassio
Mariae connexionem habet cum redemptione, talique modo ut ipsa inde merito
dici possit corredemptrix, et per modum unius recensentur fructus redemptionis
Christi et compassionis Mariae.

En quidam textus:

Leo XIII, Litt. Apost. lucunda semper, 8 sept. 1894: Acta Leonis XIII,
XIV, pp. 307-308: « Consors cum eo extitit laboriosae pro humano genere expia-
tionis: ex quo etiam, in acerbissimis Filii angoribus et cruciamentis, maxime
animo condoluisse dubitandum non est. Ceterum, praesente ipsa et spectante, divi-
num illud sacrificium erat conficiendum, cui victimam de se generosa aluerat...
stabat iuxta crucem Iesu Maria, Mater eius, quae tacta in nos caritate immensa
ut susciperet filios, Filium ipsa suum ultro obtulit iustitiae divinae, cum eo com-
moriens corde, doloris gladio transfixa ».

S. Pius X, Encycl. Ad diem illum, 2 febr. 1904: Acta Pii X, I, p. 153: « Ad
haec, Deiparae sanctissimae non hoc tantum in laude ponendum est quod nasci-
turo ex humanis membris Unigenito Deo carnis suae materiam ministravit, qua
nimirum saluti hominum compararetur hostia; verum etiam officium eiusdem
hostiae custodiendae nutriendaeque atque adeo, stato tempore, sistendae ad
aram ».

Benedictus XV, Litt. Apost. Inter sodalitia, 22 mart. 1918: A.A.S., 10
(1918), p. 182: « Ita cum Filio patiente et moriente passa est et paene commor-
tua, sic materna in Filium iura pro hominum salute abdicavit placandaeque Dei
iustitiae, quantum ad se pertinebat, Filium immolavit, ut dici merito queat,
Ipsam cum Christo humanum genus redemisse ».

Pius XI, Encycl. Miser entis simus Redemptor, 8 maii 1928: A.A.S., 20
(1928), p. 178: « Praesens arrideat Virgo Dei Parens benignissima, quae, cum
Iesum nobis Redemptorem ediderit, aluerit, apud crucem hostiam obtulerit, per
arcanam cum Christo coniunctionem eiusdemque gratiam omnino singularem, Re-
paratrix item extitit pieque appellatur ».

Pius XII, Encycl. Mystici Corporis, 29 iun, 1943: A.A.S., 35 (1943), p. 247:
« Ipsa fuit, quae vel propriae vel hereditariae labis expers, arctissime semper
cum Filio suo coniuncta, eumdem in Golgotha, una cum maternorum iurium ma-
ternique amoris holocausto, nova veluti Eva, pro omnibus Adae filiis, miserando
eius lapsu foedatis, Aeterno Patri obtulit ».

12 Notum est plures Vicarios Christi constanter et de industria edixisse Iesum
Christum ratum fecisse Matrem suam nostram quoque esse Matrem, eamque testa-
mento illo sollemni a Ioanne tradito [cf. Io. 19, 26-27], nobis in persona Disci-
puli dilecti reliquisse; cf. Unger D., O.F.M. Cap., The Meaning of John 19.
26-27 in t-he Light of Papal Documents, in: Marianum 21 (1959), pp. 186-221,
ubi afferuntur testimonia Benedicti XIV, Pii VIII, Gregorii XVI, Pii IX,
Leonis XIII, Benedicti XV, Pii XI, Pii XII. Ex hisce quamplurimis testimoniis
en quaedam tantummodo:

Leo XIII, Encycl, Octobri mense, 22 sept. 1891: A.X.X., 24 (1891/92),

758

SESSIO VII ~ ACTA

p. 196; « ... talem de cruce praedicavit, quum universitatem humani generis, in
Ioanne discipulo, curandam ei fovendamque commisit... »;

Id., Epist. Apost, Amantissimae voluntatis, 14 apr. 1895: A.S.S., 27
(1894/95), p. 592: « ...sanctissimam Dei Genitricem, quam humano generi Chri-
stus ipse e cruce reliquit atque attribuit matrem... »;

Id., Encycl. Adiutricem populi, 5 sept, 1895: A.S.S., 28 (1895/96), p. 130:
« Eximiae in nos caritatis [Christi] mysterium ex eo quoque luculenter proditur,
quod moriens Matrem ille suam Ioanni discipulo matrem voluit relictam, testa-
mento memori: “ Eccc filius tuus ”. In Ioanne autem, quod perpetuo sensit Eccle-
sia, designavit Christus personam humani generis, eorum in primis qui sibi ex
fide adhaerescerent... »;

Benedictus XV, Litt. Apost. Inter sodalicia, 22 mart. 1918: A.A.S., 10
(1918), p. 182: « Liquet item, Virginem Perdolentem, utpote quae, a Iesu Christo
universorum hominum Mater constituta... »;

Pius XI, Litt. Apost. Explorata res, 2 febr, 1923: A.A.S., 15 (1923), p. 104:
« ... Virgo perdolens redemptionis opus cum Iesu Christo participavit, et consti-
tuta hominum Mater, eos, sibi veluti testamento divinae caritatis commendatos,
amplexa sit... »;

Id., Encycl. Lux veritatis, 25 dec. 1931: A.A.S., 23 (1931), p. 514: «ta-
lem... de cruce praedicavit, cum universitatem humani generis in Ioanne discipulo,
curandam ei fovendamque commisit» [citando Encycl. Leonis XIII, cf. supra];

Pius XII, Encycl. Fulgens corona, 8 sept. 1953: A.A.S., 45 (1953), p. 584:
« ... Mater nostra Maria nihil optatius habet, nihil iucundius, quam cum eos
videt, quos sub Cruce Nati in eius vicem suscepit filios,.. »;

Id., Epist. ad Em.mum Card. AI. Maglione, 15 apr. 1942: A.A.S., 34 (1942),

p. 126;

Id., Alloc. Iis qui interfuerunt Conventui Sodalitatis internationalis " Filia-
rum Mariae Immaculatae ”, 17 iul. 1954: A.A.S., 46 (1954), p. 494;

Ioannes XXIII, Nuntius Radiophonicus VII Congressui Mariano Galliae :
L’Oss. Rom. 10-11 iul. 1961: « La sainte Ecriture, avec ce point tres lumineux...
qui vous conduit... au sommet sublime de la theologie mariale, Jesus au haut sur
la croix: a ses pieds, Marie, la mere, et Jean, 1’apotre de predilection... »;

Id., Uomaggio dei redenti alia Madre celes te : L'Oss. Rom. 8 sept. 1960:
« II Nuovo Testamento incomincia, ben si puo dire, con le parole dei divino In-
viato: “ Angelus Domini nuntiavit Mariae ”. AI termine, al vertice della comuni-
cazione della Divinita con 1’umanita, e Gesu il Redentore dei mondo, il quale,
poco prima della sua morte di croce, affida Maria ali’ Apostolo Giovanni dicen-
dogli: “ Ecco tua Madre ”, e raccomandando il discepolo a Maria aggiunge:
“ Ecco il tuo figlio ”, Il testamento dei Signore e il suggello, la manifestazione piu
alta della vita della santa Chiesa... Nella vita dei cristiano tutto dunque e illumi-
nato da questa nota che tocca il cuore: Maria nostra Madre ».

Videsis Kerrigan A., O. F. M., Jn. 19, 23-27 in the Light of Johannine Theo-
logy and the Old Testament, in: Antonianum, 35 (1960), pp. 369-416.

13 Act. 1, 14; 2, 1-4.

Leo XIII, Encycl. Superiore anno, 30 aug. 1884: Acta Leonis XIII, IV,
p. 124: « Intuendum item in exemplum Apostolorum, qui maximum Spiritus Pa-
racliti donum sibi promissum exspectaverunt, perseverantes unanimiter in oratione
cum Maria Matre Iesu ».

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

759

Leo XIII, Encycl, Adiutricem populi, 5 sept. 1895: Acta Leonis XIII, XV,
p. 302: « In Ioanne autem, quod perpetuo sensit Ecclesia, designavit Christus
personam humani generis... Huius igitur singularis muneris et laboriosi partes ea
suscepit obiitque magnanima, consecratis in Caenaculo auspiciis: christianae gen-
tis primitias iam tum sanctimonia exempli, auctoritate consilii, solatii suavitate,
efficacitate sanctarum precum admirabiliter fovit; verissime quidem mater Ecclesiae
atque magistra et regina Apostolorum, quibus largita etiam est de divinis oraculis
quae conservabat in corde suo ».

Leo XIII, Litt. Apost. lucunda semper, 8 sept. 1894: Acta Leonis XIII,
XIV, p. 308: «Quoniam vero humanae redemptionis sacramentum non ante per-
fectum erit quam promissus a Christo Spiritus Sanctus advenerit, ipsam idcirco
in memori Caenaculo contemplamur, ubi simul cum Apostolis pro eisque postu-
lans inenarrabili gemitu, eiusdem Paracliti amplitudinem maturat Ecclesiae, supre-
mum Christi donum, thesaurum nullo tempore defecturum ».

Pius XII, Encycl. Mystici Corporis, 29 iun. 1943: A.A.S., 35 (1943), p. 248:
« Ipsa fuit, quae validissimis suis precibus impetravit, ut Divini Redemptoris Spi-
ritus, iam in Cruce datus, recens ortae Ecclesiae prodigialibus muneribus Penteco-
stes die conferretur ».

14 Pius XII, Encycl. Ad caeli Reginam, 11 oct. 1954: A.A.S., 46 (1954),
pp. 625-640. Hisce in litteris encyclicis quibus festum universale Mariae Reginae
instituitur, huius regalitatis factum, tituli, natura explanatur. Regalitas Mariae
eruitur ex Sacra Scriptura [ Lc . 1, 30-35], ex traditione, ex ratione theologica:
nempe ex divina maternitate et ex consortio cum Christo Rege. « Si Maria
— scribit Pius XII, /. c., p. 634 ss. — in spirituali procuranda salute, cum Iesu
Christo, ipsius salutis principio, ex Dei placito sociata fuit, et quidem simili
quodam modo, quo Heva fuit cum Adam, mortis principio, consociata, ita ut asse-
verari possit nostrae salutis opus, secundum quandam “ recapitulationem ” per-
actum fuisse, in qua genus humanum, sicut per virginem morti adstrictum fuit,
ita per virginem salvatur; si praeterea asseverari itidem potest hanc gloriosissimam
Dominam ideo fuisse Christi matrem delectam “ ut redimendi generis humani con-
sors efficeretur ”...; inde procul dubio concludere licet, quemadmodum Christus,
novus Adam, non tantum quia Dei Filius est, Rex dici debet, sed etiam quia
Redemptor est noster, ita quodam analogiae modo, Beatissimam Virginem esse
Reginam non tantummodo quia mater Dei est, verum etiam quod nova veluti
Heva cum novo Adam consociata fuit ».

Pag. 635: «Nullum igitur dubium est Mariam Sanctissimam dignitate sua
super omnes res creatas excellere itemque super omnes post Filium suum obti-
nere primatum ».

18 De tendentia « minimalistica » inter ipsos quosdam catholicos viros sparsa,
qui potissimum sic dictam viam « ecclesiologicam » tenent, cf. e, g. Pinsk J.,
Grundsatzliche und praktische Erwdgungen zur christlichen Kerkiindigung im
Marianischen Jahr, Berlin 1954;

Geiselmann J, R., Marien-Mythos und Marien-Glaube , in: Maria in Glaube
und Frdmmigkeit..., 1954, pp. 39-91.

Pius XII, Nuntius Radiophonicus Iis qui interfuerunt conventui internatio-
nali mariologico-mariano, Romae habito, 24 oct. 1954: A.A.S., 46 (1954), p. 679:
« Etsi verum est Beatissimam Virginem quoque, uti nos, Ecclesiae esse membrum,

760

SESSIO VII - ACTA

tamen non minus verum est eam esse Corporis Christi Mystici membrum PLANE
SINGULARE ».

10 In antiquitate christiana Maria solet nuncupari Eva qui titulus ex princi-
pio recirculationis seu parallelismi inter Mariam et Evam videtur esse desumptus.
Testimonium de hoc adstat iam apud S. Iustinum ( Dialogus cum Triphone, 100:
PG 6, 710); «Et cum Eum Filium Dei esse.,, legamus... et ex Virgine hominem
esse factum, ut qua via initium orta a serpente inoboedientia accepit, eadem et
dissolutionem acciperet,.. ». Eodem autem principio suffultus S. Irenaeus Mariam
explicite appellat causam salutis universi generis humani ( Adversus haereses, III,
c. 24, 4: PG 7, 959). Post Concilium Ephesinum ipsemet titulus Mediatricis vel,
ut graeci aiunt, Mesites seu Mesetria , Mariae attribuitur. Apud sat antiquum
auctorem (quidam dicunt saec. v, sed certe ante saec. vm) legitur: « Ipsa enim
est caeli et terrae Mediatrix, quae unionem naturaliter peregit » ( Homilia V de
laudibus S. Mariae Deiparae : PG 43, 491). Qui titulus communior in dies evasit,
uti videre est apud S. Andream Cretensem (PG 97, 866), S. Germanum Constan-
tinopolitanum (In Dormitione Deiparae : PG 98, 362. 369), S. Ioannem Dama-
scenum (In Annuntiationem B. V. Mariae-. PG 96, 659), etc. Neque desunt
SS. Patres qui Mariam salutant ceu « Adiutricem Redemptoris » (cf. Encomium
in Dormitionem S. Dominae Nostrae : PG 86, 3294), vel matrem viventium,
idque allegando Gen. 3, 15 (S. Epiphanius, Adversus haereses, 78: PG 42,
727).

Quae omnia evoluta sunt a Theologis et a Summis Pontificibus, et creata est
nomenclatura, ubi Maria vocatur mox Mater spiritualis hominum, alia vice Regina
caeli et terrae, alia vice Nova Heva, Mediatrix, Dispensatrix omnium gratiarum,
immo et Corredemptrix. Quod attinet titulum Regina cf. notam 14; quoad titu-
lum Matris spiritualis, Matris hominum, cf. notam 12; quoad titulum Corre-
demptrix, Socia Christi Redemptoris, hic quaedam adiungenda sunt:

Iam saeculo x occurrit titulus Redemptrix-. « Sancta redemptrix mundi, ora pro
nobis ». Quando saeculo xv et xvi hic titulus spargebatur, et iam intuebatur imme-
diata cooperatio B. Virginis in opere nostrae redemptionis, vocabulo « Redemptrix »
additur « con », et ita Mater Dei nuncupatur « corredemptrix », dum Christus con-
tinuatur nuncupari « Redemptor ». Inde a saeculo xvn, titulus « Corredemptrix »
communissime usurpatur non solum in operibus pietati ac devotioni inservientibus,
verum etiam in quamplurimis tractatibus theologicis [cf, Carol J., De corredemp-
tione Beatae Virginis Mariae, Romae 1950, p. 482].

Quod vero attinet Romanos Pontifices, occurrit in quibusdam textibus S. Pii X
et Pii XI in contextibus minoris ponderis: cf. A.S.S., 41 (1908), p. 409; A.A.S.,
6 (1914), pp. 108 s.; L’Osserv. Rom., 29-30 apr. 1935.

Pius XII intentionaliter vitare voluit hanc expressionem adhibendo frequen-
ter formulas « Socia Redemptoris », « Generosa Redemptoris Socia », « Alma
Redemptoris Socia », « Socia in Divini Redemptoris opere ».

Consortium Mariae cum Iesu in oeconomia nostrae salutis saepe saepius a
Summis Pontificibus extollitur: « ad magnam Dei Matrem eamdemque reparandi
humani generis consortem » [Leo XIII, Const. Apost. Ubi primum, 2 febr. 1898:
Acta Leonis XIII, XVIII, p. 161];

Pius XI, Alloc. peregrinantibus e dioecesi Vicent.-. VOsserv. Rom. 1 dec.
1933: « II Redentore non poteva, per nccessita di cose, non associare la Madre
Sua alia Sua opera, e per questo noi la invochiamo coi titolo di Corredentrice... »;

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

761

Pius XII, Encycl. Ad caeli Reginam, 11 oct. 1954: A.A.S., 46 (1954), p.. 634:
« Si Maria, in spirituali procuranda salute cum Iesu Christo, ipsius salutis prin-
cipio, ex Dei placito sociata fuit... ».

Praeter titulos allatos adsunt quamplurimi alii, quibus a Christifidelibus Ma-
ria salutatur.

Leo XIII, Encycl. Supremi Apostolatus, 1 sept. 1883: Acta Leonis XIII,
III, p. 282: « Veteris et recentioris aevi historiae, ac sanctiores Ecclesiae fasti
publicas privatasque ad Deiparam obsecrationes vota commemorant, ac vicissim
praebita per Ipsam auxilia partamque divinitus tranquillitatem et pacem. Hinc
insignes illi tituli, quibus Eam catholicae gentes christianorum Auxiliatricem, Opi-
feram, Solatricem, bellorum Potentem, Victricem, Paciferam consalutarunt ».

Cf, Pius VI, Const. Auctorem fidei, 28 aug. 1794 [ Documentos Marianos,
n. 230]: «Item [doctrina] quae vetat, ne imagines, praesertim beatae Virginis,
ullis titulis distinguantur, praeter denominationibus, quae sint analogae mysteriis,
de quibus in sacra Scriptura expressa fit mentio; quasi nec adscribi possent imagi-
nibus piae aliae denominationes, quas vel in ipsismet publicis precibus Ecclesia
probat et commendat: temeraria, piarum aurium offensiva, venerationi beatae
praesertim Virgini debitae iniuriosa ».

17 Perlustranti Appendicem voluminis II Actorum et Documentorum Con-
cilio Vaticano II apparando (pp. 131-140) apparebit plusquam 500 Episcopos
et Praelatos ex omnibus quinque partibus mundi postulasse definitionem sol-
lemnem alicuius socialis muneris B. Virginis, et potissimum eius universalis media-
tionis quoad gratias. Et sane, ut scribit P. De Aldama, S. I., Sacrae Theologiae
Summa, III, Matriti 1956, p. 419): « B. Virginem Mariam esse mediatricem ali-
quo vero sensu, idque ex titulo omnino speciali prae aliis Sanctis, est de fide ex
magisterio ordinario. Recte usurpari titulum Mediatricis, est certum ex multiplici
usu Romanorum Pontificum, et Liturgiae; nec de hoc licet dubitari ». Et iterum
(p. 427): « Mediationem Mariae quoad gratias dispensandas esse omnino specia-
lem ac mediationi Sanctorum longe antecellere, videtur esse de fide ex magisterio
ordinario. Id referri ad omnes gratias generali modo, est saltem doctrina catho-
lica ». Simili modo alii probati auctores loquuntur.

En quaedam testimonia ex documentis Pontificiis:

Pius IX, Bulla Ineffabilis Deus, 8 dec. 1854: Pii IX P. M. Acta, Pars I,
vol. I, p. 617: « Totius terrarum orbis potentissima apud Unigenitum Filium suum
Mediatrix et conciliatrix »;

Leo XIII, Encycl. Supremi Apostolatus, 1 sept. 1883: Leonis XIII P. M.
Acta, III, pp. 280-281: «Magnam Dei Parentem Mariam Virginem, quae pacis
nostrae apud Deum sequestra et caelestium administra gratiarum, in celsissimo
potestatis est gloriaeque fastigio in caelis collocata, ut hominibus ad sempiternam
illam civitatem per tot labores et pericula contendentibus patrocinii sui subsidium
impertiat »;

Id., Encycl. Iucunda semper, 8 sept. 1894: Leonis XIII P. M. Acta, XIV,
p. 309: «Non alia nimirum nisi hac de qua dicimus conciliationis et deprecatio-
nis lege, a sancto Bernardino Senensi in hanc sententiam expressa: « Omnis gratia
quae huic saeculo communicatur, triplicem habet processum. Nam a Deo in Chri-
stum, a Christo in Virginem, a Virgine in nos ordinatissime dispensantur »;

Id., Encycl. Adiutricem populi, 5 sept. 1895: Leonis XIII P. M. Acta, XV,

762

SESSIO VII - ACTA

p. 303: « Ipsam dominam nostram, ipsam reparatricem totius orbis, ipsam dono-
rum Dei esse conciliatricem »;

Id., Ibid. : Quae sacramenti humanae redemptionis patrandi administra fue-
rat, eadem gratiae ex illo in omne tempus derivandae esset pariter administra »;

Id., Encycl. Fidentem piumque, 20 sept. 1896: Leonis XIII P. M. Acta,
XVI, p. 283: « Ipsa est de qua natus est Iesus, vera scilicet eius Mater, ob
eamque causam digna et peraccepta ad Mediatorem Mediatrix »;

Id,, Litt. Apost. Parta humano generi, 8 sept. 1901: Leonis XIII P. M. Acta,
XXI, pp. 159-160: « Sic potentissima Virgo, Mater, quae olim cooperata est cari-
tate ut Fideles in Ecclesia nascerentur, sit etiam nunc nostrae salutis media et
sequestra »;

S. Pius X, Encycl. Ad diem illum, 2 febr, 1904: Pii X P, M. Acta, I,
pp. 153-154: « Ex hac autem Mariam inter et Christum communione dolorum
ac voluntatis, promeruit illa ut reparatrix perditi orbis dignissime fieret, atque ideo
universorum munerum dispensatrix quae nobis Iesus nece et sanguine compara-
vit (...) Pro ea, quam diximus, dolorum atque aerumnarum Matris cum Filio
communione, hoc Virgini augustae datum est, ut sit totius terrarum orbis poten-
tissima apud Unigenitum Filium suum mediatrix et conciliatrix »;

Benedictus XV, Litt. Apost. Inter sodalicia, 22 mart. 1918: A.A.S., 10
(1918), p, 182: «Quas e Redemptionis thesauro gratias omne genus percipimus,
eae ipsius Perdolentis Virginis veluti e manibus ministrantur »;

Pius XI, Encycl. Miserentissimus, 8 maii 1928: A.A.S., 20 (1928), p. 178:
« Cuius Nos confisi apud Christum deprecatione, qui unus cum sit “ Mediator Dei
et hominum ”, suam sibi Matrem adsciscere voluit peccatorum advocatam gratiae-
que ministram ac mediatricem »;

Pius XII, Epist. ad Em.mum Card. AI. Maglione, Superiore anno, 15 apr.
1940: A.A.S., 32 (1940), p. 145: « Quandoquidem autem, ut divus Bernardus
asseverat, “ sic est voluntas eius [Dei], qui totum nos habere voluit per Mariam ”,
ad Mariam confugiant omnes, ad eius sacratissimam aram preces, lacrimas, dolo-
res afferant, ab eodemque lenimenta ac solacia petant. Quod semper maiores no-
stri, ut historia loquitur, in trepidis rebus dubiisque temporibus, uberi cum fructu,
facere sollemne habuere, id et nos in praesentissimo periculo, quo angimur, fiden-
tes eorum vestigia ingressi, peragere ne desistamus. Tanta enim Beata Virgo apud
Deum pollet gratia, tanta apud Unigenam suum potentia fruitur, ut quisquis,
egens opis, non ad eam recurrat, nullo is alarum remigio, ut Aligherius concinit,
volare conetur. Ea siquidem potentissima Dei Parens est, et, quod dulcissime sapit,
nostra itidem amantissima Mater... ».

Beatissima Virgo aliquoties dicitur Mediatrix ad Mediatorem Christum, alia
vice ad Deum, In Constitutione utraque formula adhibita est. Dicitur etiam quod
intercedit per Christum, idque iuxta declarationem Concilii Tridentini de inter-
cessione sanctorum.

In sessione XXV [3 et 4 dec. 1563] dictum est: « Bonum atque utile esse,
suppliciter eos [sanctos] invocare et ob beneficia impetranda a Deo per Filium
eium lesum Christum Dominum nostrum, qui solus noster Redemptor et Salva-
tor est, ad eorum orationes opem auxiliumque confugere »: Denz. 984.

Patres itaque aiunt « ob beneficia per Christum impetranda ». Unde, beata
Virgo cum aliis sanctis est intercedens mediate, per Christum scilicet: quae causa

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

763

est quod Ecclesia omnes orationes suas claudat hoc modo: Per Dominum nostrum
lesum Christum...

18 Cf. Rom. 1, 10; Eph. 1, 15; Phil. 1, 3-4; Coi. 1, 3 et 9; I Th. 1, 2-3;
II Tim. 1, 1.

19 Cf. Rom. 15, 30; II Cor. 1, 11; Eph. 6, 18-19; I Th. 5, 25; II Th. 3, 1;
Hehr. 13, 18.

20 Leo XIII, Encycl. Fidentem piumque , 20 sept. 1896: Acta Leonis XIII,
XVI, p. 282: « Certissime quidem perfecti Conciliatoris nomen et partes alii nulli
conveniunt quam Christo, quippe qui unus, homo idem et Deus, humanum ge-
nus summo Patri in gratiam restituerit... At vero, si nihil prohibet, ut docet
Angelicus, aliquos dios secundum quid dici mediatores inter Deum et homines,
prout scilicet cooperantur ad unionem hominis cum Deo dispositive et ministeria-
liter, cuiusmodi sunt angeli sanctique caelites, prophetae et utriusque testamenti
sacerdotes, profecto eiusdem gloriae decus Virgini excelsae cumulatius convenit.
Nemo etenim unus cogitari quidem potest, qui reconciliandis Deo hominibus
parem atque illa operam vel umquam contulerit, vel aliquando sit collaturus... ».

Pius XII, Encycl. Fulgens corona, 8 sept. 1953: A.A.S., 45 (1953), pp. 581-
582: « Immerito igitur acatholici et novatores non pauci hac etiam de causa
nostram reprehendunt atque improbant erga Deiparam Virginem pietatem, quasi
nos aliquid ex cultu uni Deo ac Iesu Christo debito subducamus; cum contra,
quidquid honoris venerationisque caelesti Matri nostrae tribuimus, id procul dubio
in Divini eius Filii decus redundet, non modo quod ex ipso omnes gratiae omnia-
que dona, vel excelsa, ut e primo fonte oriuntur, sed etiam quod “ gloria filiorum
patres eorum ” ».

Pius XII, Alloc, Iis qui interfuerunt Conventui Sodalitatis internationalis
" Filiorum Mariae Immaculatae ” Romae habito, 17 iul. 1954: A.A.S., 46
(1954), p. 492: « C’est pour devenir la Mere de Dieu qu’elle a re?u de son
divin Fils tous les dons de la nature et de la grace. Voila pourquoi le culte de la
Vierge, si du moins on le comprend bien, loin de rien oter a la gloire de Dieu,
remonte immediatement a Lui, l’Auteur de tout bien, qui l’a voulue si grande et
si pure ».

21 Dum non est difficultas admittendi Mariam esse mediatricem omnium gra-
tiarum inquantum associata fuit Christo in illis acquirendis (utique abstractione
facta a quaestione an immediate vel mediate, directe vel indirecte, in actu primo
active recipiendo vel alio modo,.,), variae quaestiones surgunt si gressum facia-
mus ad Mediatricem inquantum distribuit gratias, idque potissimum quoad earum
universalitatem. Quod Maria potest nobis omnes gratias impetrare, clarum est.
Quod autem nulla gratia datur nisi interveniat Maria, alia est res: venit enim
quaestio de interventu directo et indirecto, de Veteri Testamento et de gratiis
quae conferuntur in Sacramentis. Itaque in omnibus istis aliisque quaestionibus
permittenda est libertas scholis catholicis disputandi, asserendo modo valde gene-
rali quod in omnibus gratiis quae conferuntur adest materna caritas Mariae, sal-
tem iuxta illud dictum S. Augustini initio allegatum « cooperata est caritate, ut
fideles in Ecclesia nascerentur », et ut iugiter nascantur. In Litt, Encycl, Octobri
mense (AX.X., 24, p. 195 s.) Leo XIII adhibet formulam « ... nihil prorsus de
permagno illo omnis gratiae thesauro, quem attulit Dominus... nihil nobis nisi per
Mariam, Deo sic volente, impertiri... ». In Subcommissione haud defuerunt qui vo-
lebant hanc formulam in Const. adhibere. Sane, haec formula exclusiva funda-

764

SESSIO VII - ACTA

mentum habet in documentis Pontificiis et doctrina theologorum. At, magis placuit
formula generica expressa ab ipso Leone XIII, in Litt. Apost. Parta humano, et
supra allata (cf. etiam A.S.S., 34, p. 195) « ... Virgo Mater quae olim cooperata
est cantate ut fideles in Ecclesia nascerentur, sit etiam nunc nostrae salutis media
et sequestra ».

22 Ita erronee cogitant haud pauci protestantes: cf. e. gr. Maury P., Le pro-
testantisme et la Vierge Marie, Paris 1950, p. 65. Videsis Balic C., O.F.M.,
La mariologia es punto de convergenda o de divergencia para la union?, in:
Ante el II Concilio 'Ecumenico Vaticano, Burgos 1960, pp. 232-250; Id., Maria e
il movimento ecumenico, in: Boyer C., II problema ecumenico oggi, Brescia
1961, pp. 547-562.

23 Pius IX, Bulla Ineffabilis Deus, 8 dee. 1854: Denz. 1691.

24 Cone. Trid., Sess. VI, Decr. de iustificatione: Denz. 833;

S. Augustinus, De natura et gratia, c. 37, n, 42: PL 44, 267: «Excepta
itaque sancta Virgine Maria, de qua propter honorem Domini nullam prorsus
cum de peccatis agitur, haberi volo quaestionem: unde enim scimus quid ei plus
gratiae collatum fuerit ad vincendum ex omni parte peccatum, quae concipere ac
parere meruit, quem constat nullum habuisse peccatum? Hac ergo Virgine excepta,
si omnes illos sanctos et sanctas, cum hic viverent, congregare possemus et inter-
rogare utrum essent sine peccato, quid fuisse responsuros putamus?

Leo XIII, Encycl. lucunda semper, 8 sept. 1894: Acta Leonis XIII, XIV,
310: «Eam salutamus, quae gratiam apud Deum invenit, singulariter ab illo ple-
nam gratia, cuius copia ad universos proflueret ».

Pius XII, Encycl, Ad caeli Reginam, 11 oct. 1954: A.A.S., 46 (1954), p. 636:
« Iam in primo temporis momento, quo concepta fuit, tali gratiarum abundantia
repletam fuisse, ut Sanctorum omnium gratiam superaret ».

25 Cf. Denz. 6, 13, 20, 111A, 144, 148, 214, 218, 256, 290, 429.

26 Sacramentarium Gregorianum [quod Hadrianus I misit Carolo Magno in-
ter annum 784-790] in die Assumptionis sequentem habet orationem: « Vene-
randa nobis, Domine, huius est diei festivitas, in qua sancta Dei Genitrix mortem
subiit temporalem, nec tamen mortis nexibus deprimi potuit, quae filium tuum
Dominum nostrum de se genuit incarnatum ». Cf. C. Balic, O. F. M., Testimo-
nia de assumptione beatae Virginis Mariae ex omnibus saeculis, Pars I, Romae
1948, p. 155.

Beatissimam Virginem mortem subiisse temporalem et ad similitudinem
Filii sui resurrexisse, antiquissima et communissima est Ecclesiae doctrina. Plus
quam tertia pars petitionum quae ad Sanctam Sedem delatae sunt ut definiatur
Assumptio, definitionem quoque mortis Deiparae expostulant; dimidia vero pars
talium petitionum intimam relationem ponit inter mortem et Assumptionem. At,
hisce ultimis annis incoepit divulgari sententia B. Virginem abiisse et non obiisse.
Quae sententia nitebatur potissimum quadam relatione privata ipsum Vicarium
Christi [Pium XII] haud tenere traditionalem Ecclesiae doctrinam hac in re. En
quid dicendum circa mentem Romanorum Pontificum hisce ultimis decenniis hac
in re:

Pius XI et Ioannes XXIII docent B. Virginem mortuam esse; idem saltem
implicite docuit ipsemet Pius XII. Et re quidem vera:

Pius XI, Allocutione nella lettura dei Decreto de Tuto per la canonizzazione
della Beata Thouret [trad. it. L’Oss, Rom., 16 aug. 1933, p. 1]: « Con Passi-

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

765

duita nella preghiera si deve fare di Maria la quotidiana mediatrice, la nostra vera
avvocata, sicche possiamo sperare che Elia, assunta nella gloria dei Cielo, nelPora
dei nostro trapasso, che fu pure il suo — poiche Elia pure fece questo passo,
essendo in Lei non la grazia di creazione, ma la grazia di Redenzione, la quale
non conferiva immortalita vera e propria ■ — - possa Elia essere nostra avvocata
presso la divina bonta e misericordia »;

Ioannes XXIII, Litt. Apost. in UOss. Rom., 1 oct. 1961, p. 2: « L’imma-
gine soave di Maria si irradia e si accende nella suprema esaltazione. Che bella
scena la dormizione di Maria, cosl come i cristiani di Oriente la contemplano:
Essa e distesa nel sonno placido della morte e Gesu e accanto a Lei, e tiene presso
il suo petto come un bambino 1’anima della Vergine, ad indicare il prodigio
della immediata risurrezione e glorificazione », ... « Il mistero dell’ Assunta ci man-
tiene familiari al pensiero della nostra morte... ».

Card. A. Ottaviani, in: Acta Pontificiae Academiae Marianae Internationa-
lis, I, Romae 1961, p. 63 [cf. UOss. Rom., 18 dee. 1961, p. 7]: «Non bisogna
pero confondere il magistero autentico con le voci incontrollate o le fantasie per le
quali si attribuisce a questo o a quel Sommo Pontefice un’idea o un’espressione non
controllabile. Si e sparsa, per esempio, la voce che il compianto Pontefice Pio XII
avrebbe espresso le sue preferenze per la sentenza di coloro che ritengono che
1’Assunzione della Vergine non sia stata una risurrezione anticipata, ma una tra-
slazione nei cieli senza la morte su questa terra: “ abiit, et non obiit ”, Per
quanto mi consta, il compianto Pontefice non era di questa idea: e vero, anzi,
il contrario. Questa sentenza dei resto toglierebbe qualche cosa a quella coopera-
zione, per la quale la Vergine e detta Alma Socia Redemptoris. Come poteva Elia
non subire, anche se non dovuta, la morte, se la volle subire il suo divin Figliuolo?
Invece b cosl bello vedere in tutte le fasi dei ciclo redentivo il parallelo degli eventi
che congiunsero la Madre al Figlio divino! A questo accennava Pio XII nella
Munificentissimus Deus, quando asseriva: “ ... parique modo haud difficile iisdem
[ossia ai fedeli] fuit, assentiri Magnam etiam Dei Matrem, quemadmodum iam
Unigenitum suum, ex hoc vita decessisse ” »,

Traditio antiquissima et constans qua nititur Orientis et Occidentis christiani
doctrina de morte B. V. Mariae non est « mere historica », sed etiam, immo potis-
simum, « theologica »; illa nempe traditio quae « per se ipsam » dedit Pio XII
certissimum argumentum pro veritate Assumptionis dogmatice definienda. Et si
valor huius Traditionis in casu mortis B, Virginis ad nihilum reduceretur, tunc,
ut iure meritoque scribit P. Colosio J., O. P., Due pubblicazioni su Dionigi Areo-
pagita, in: Rivista di ascetica e mistica, 5 (1960), p. 202: « Per coerenza, vor-
remmo che questi teologi applicassero questo medesimo criterio a tanti altri casi
dei genere... ed allora si accorgerebbero che dobbiamo riformare o certe parti
della dottrina comune o il loro non giusto criterio sulPargomento di tradizione ».

27 In traditione christiana variae rationes allatae sunt ad illustrandum factum
mortis B, V. Mariae [cf, Balic C., Testimonia de assumptione Beatae Virginis
Mariae ex omnibus saeculis, II, Romae 1950, « Index analyticus », pp, 496-499].

« ... non fuit decens — scribit S. Bonaventura in III Sent., d. III, a. 2, q. 3,
ad 3 [ed. Quaracchi, t. III, p. 78 b] — Filium Dei habere matrem immortalem,
cum ipse esset mortalis ».

Alii vero dicunt quod mortua est ne Christo maior forte videretur... [cf. Ba-
lic, op. «7.]: «decuit enim eam in hoc esse suo Filio similem» [Balic, Ibid.,

766

SESSIO VII - ACTA

II, p. 239]; « quidquid autem fuit in Christo ut puro homine, etiam tribuendum
est beatae Virgini, quae etiam sponte posuit animam et assumpsit poenalitates,
ne Christo maior esse videretur et cooperaretur ad nostram redemptionem »
[ Ibid II, pp. 94-95]. Marcellinus Siuri [m. 1734], post Frances de Urruty-
goiti [m. 1682], refert quemdam auctorem hispanum, immortalitatem Deiparae
propugnantem, a sacro Inquisitionis tribunali damnatum fuisse: Universa Ecclesia
enim tenet Mariam mortem subiisse temporalem etiam « ut Filio conformaretur;
congruum enim erat ut sicut Iesus morti se subiecit in redemptionem humani
generis, ita et quod Mater electa in redemptionis cooperatricem similiter morti
subiaceret ». Et Cl. A. subiungit: « Quam rationem conformitatis cum Filio tanti
faciendam a Matre existimo quod si ei optio daretur, potius eligeret mori ut
Filio conformaretur, quam sine morte ad gloriam transferri, et tanti fieri a Filio
matrem crediderim quod si in alio ordine rerum voluisset sine propria morte ge-
nus humanum redimere Matrem quoque a morte immunem fecisset » [Ibid,, II,
pp. 240-241].

Per se patet factum mortis B. Virginis non propter solas has similesque ratio-
nes, sed potissimum propter constantem et communissimum consensum Ecclesiae
docentis et discentis, ut factum certum admitti.

28 Pius XII, Const. dogm. Munificentissimus Deus, 1 nov. 1950: A.A.S.,
42 (1950), p. 770.

20 Pius XII, Nuntius Radiophonicus Iis qui interfuerunt conventui interna-
tionali mariologico-mariano, 24 oct. 1954: A.A.S., 46 (1954), p. 679: «Beata
Dei Genitrix, quippe quae ipsa quoque ab Adamo descendat, nullum habet privi-
legium nullamque gratiam quam non debeat Filio suo, generis humani Redemptori;
atque adeo, Matris excelsa dona mirantes ac rite celebrantes, ipsius Filii divinitatem,
bonitatem, amorem, potentiam miramur et celebramus, neque umquam Filio displi-
cebit, quidquid in laudem Matris, ab ipso tot gratiis cumulatae, fecerimus ».

80 Pius IX, Bulla Ineffabilis Deus, 8 dee. 1854: Acta Pii IX, pars I, vol. I,
p. 598: «Venerabilis mater, cui Deus Pater unicum Filium suum, quem de corde
suo aequalem sibi genitum tanquam seipsum diligit, ita dare disposuit ut natura-
liter esset unus idemque communis Dei Patris et Virginis Filius, et quam ipse
Filius substantialiter facere sibi matrem elegit, et de qua Spiritus Sanctus voluit
et operatus est, ut conciperetur et nasceretur ille, de quo ipse procedit ».

31 In professione oblata a Nicephoro, Patriarcha Constantinopolitano, et ac-
cepta a Leone III, claris verbis integritas corporalis B. Virginis in partu confitetur:
« Virginem quoque, quae supernaturaliter et ineffabiliter pepererat, post partum
virginem conservavit, virginitatem illius secundum naturam nulla ex parte demu-
tata aut labefactata» [Denz. 314, n. 3]. In Epistola S. Leonis, quam Patres
Concilii IV susceperunt clamantes Petrum per Leonem locutum esse, legitur:
« Nova autem nativitate generatus: quia INVIOLATA VIRGINITAS concu-
piscentiam nescivit, carnis materiam ministravit... Quia nativitas est mirabilis,
ideo nostri est natura dissimilis » [Denz. 144].

In Cone. Lateranensi, sub Martino I habito [quod licet non sit oecumenicum
sensu technico, tamen mentem Ecclesiae, tam latinae quam graecae manifestat],
expresse condamnatur anathemate qui virginitatem in partu nollet confiteri: « Si
quis secundum sanctos Patres non confitetur proprie et secundum veritatem Dei
genitricem sanctam semper Virginem et immaculatam Mariam utpote ipsum Deum
Verbum specialiter et veraciter, qui a Deo Patre ante omnia saecula natus est, in

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

767

ultimis saeculorum absque semine concepisse ex Spiritu Sancto, et INCORRUPTI-
BILITER eam [eum?] genuisse, indissolubili permanente et post partum eius-
dem virginitate, comndemnatus sit» [Denz. 256].

S. Ambrosius, De institutione Virginis et S. Mariae virginitate perpetua,
c. 8: PL 16, 334: « Porta igitur Maria, per quam Christus intravit in hunc mun-
dum, quando virginali fusus est partu, et genitalia virginitatis non solvit. Mansit
intemeratum septum pudoris, et inviolata integritatis duravere signacula, cum
exiret ex virgine... ».

Idem etiam docent S. Augustinus, Epist. 137 ad Volusianum, c. 2, n. 8: PL
33, 519; S. Hieronymus, Epist. 48, 21: PL 22, 510, aliique plures SS. Patres.
Quae quidem Traditionis christianae testimonia sic paucis verbis exprimit Peta-
vius, De Incarnatione, lib. 14, c. 6 [ Opera omnia, VII, Parisiis 1876, p. 76]:
« Illud tamen ex Patrum omnium decreto pro certo tenendum est, quod catholica
universa profitetur Ecclesia, beatissimam Virginem, hoc quidquid sit, quo a
maritatis discerni virgines possunt, illibatum in partu integrumque retinuisse ».

Et communiter docetur hanc doctrinam esse tenendam fide divina et catholica.
At, nonnulli moderni auctores putant virginitatem B. Virginis in partu haud con-
sistere in aliqua incorruptibilitate, et virginitatem in partu dicunt univocam
esse cum virginitate ante partum. Cf. Mitterer A., Dogma und Biologie der hei-
ligen Familie, Wien 1952, pp. 122-124; Galot S, I., La virginite de Marie
et la naissance de Jesus, in Nouvelle Revue Theologique , 92 (1960), pp. 449-470.

32 Praefatio de Beata Maria Virgine.

33 S. Germanus Constantinopolitanus, In Sanctae Dei Genitricis dormi-
tionem, Sermo l.\ PG 98, 346-347: «Neque fieri poterat, ut quae Dei capax
vasculum esses, emortuum corpus corrumpente difflueres pulvere» [347]; «Tu
iuxta quod scriptum est, speciosa es, tuumque illud corpus virginale, totum
sanctum est, totum castum, totum Dei domicilium; ut ideo quoque a resolutione
in pulverem deinceps sit liberum... » [346]. « Quia enim is, qui in te fuerat exi-
nanitus, Deus erat a principio, ac vita saeculis antiquior; utique par quoque erat
ut Vitae Mater, Vitae pariter contubernalis fieret; dormitionemque somni instar
susciperet; ac migrationem haud secus atque expergefactionem, ceu Vitae Parens,
subiret... » [347].

S. Ioannes Damascenus, Homilia 2 in dormitione B. V. M., n. 14: PG
96, 741 [Balic C., O. F. M., Testimonia de assumptione B. V . Mariae ex omni-
bus saeculis, pars prior: Ex aetate ante Concilium Tridentinum, Romae 1948,
p. 89]: « Necesse enim fuit divinum illud domicilium... penetralibus terrae mi-
nime concludi sed sicut sanctum illud incorruptumque corpus ex ipsa [assumptum
et] cum Deo Verbo hypostatice coniunctum tertia die e monumento surrexit, sic
etiam ipsam e sepulcro eripi, Matremque ad Filium transmigrare... Necesse fuit
eam quae Deum Verbum uteri sui hospitio exceperat in tabernacula Filii sui de-
ferri... Necesse fuit eius quae in partu virginitatem sine labe servaverat incor-
ruptum etiam post mortem corpus servari. Necesse fuit eam quae Creatorem ut
infantem sinu gestaverat in divinis degere tabernaculis, Necesse fuit Sponsam
quam Pater sibi desponsaverat, caelestibus immorare thalamis. Necesse fuit eam
quae Filium suum in cruce conspiciens, gladium quem pariendo effugerat, pectore
tunc exceperat, Ipsum Patri considentem spectare oculis. Necesse fuit Dei Matrem
ea quae Filii essent possidere, et ut Matrem Dei et ancillam coli ab omni crea-
tura ».

768

SESSIO VII - ACTA

Cf. Pius XII, Const. Apost. Munificentissimus Deus, 1 nov. 1950: A.A.S.,
42 (1950), pp. 758 ss., ubi afferuntur argumenta et Patrum et theologorum, inter
quos liceat afferre S. Bellarminum qui ait [p. 766]: « Et quis, obsecro, credere
posset, arcam sanctitatis, domicilium Verbi, templum Spiritus Sancti corruisse?
Exhorret plane animus meus vel cogitare carnem illam virgineam, quae Deum
genuit, peperit, aluit, gestavit, vel in cinerem esse conversam, vel in escam vermi-
bus traditam ».

Et S. Franciscus Salesius adiungit [Ibid.~\: «Quinam filius, si posset,
matrem suam ad vitam non revocaret, atque eam post mortem in Paradisum non
adduceret?». Utique, concludit S. Alphonsus [Ibid.]: « Iesus Mariae corpus
post mortem corrumpi noluit, cum in suum dedecus redundaret virginalem eius
carnem in tabem redigi, ex qua suam ipsemet carnem assumpserat ».

34 Pius IX, Bulla Ineffabilis Deus, 8 dec. 1854: Acta Pii IX, pars I, vol. I,
pp. 597-598: « Quapropter illam longe ante omnes Angelicos Spiritus, cunctos-
que Sanctos caelestium omnium charismatum copia de thesauro divinitatis de-
prompta ita mirifice cumulavit, ut ipsa ab omni prorsus peccati labe semper libera,
ac tota pulchra et perfecta, eam innocentiae ac sanctitatis plenitudinem prae se
ferret, qua maior sub Deo nullatenus intelligitur, et quam praeter Deum nemo
assequi cogitando potest ».

Pius XII, Encycl. Ad caeli Reginam, 11 oct. 1954: A.A.S., 46 (1954), p. 635:
« Nullum igitur dubium est Mariam Sanctissimam dignitate sua omnes res creatas
excellere itemque super omnes post Filium suum obtinere primatum ».

Cf. S. Bonaventura, In III Sent., d. 9, a. 1, q. 3, in sol. [ed. Quaracchi III,
206 a]: «Quoniam [Maria] excellentissimum nomen habet, ita quod excellentius
pure creaturae convenire non potest, ideo non tantum debetur ei honor duliae,
sed hyperduliae... Ex hoc enim quod Mater Dei est, praelata est ceteris creaturis,
et eam prae ceteris decens est honorari et venerari ».

35 Pius VII, Breve Quod divino, 24 ian. 1806 [ Documentos marianos,
n. 235]: «Quod divino afflata spiritu beatissima ac gloriosa Dei Genetrix Virgo
Maria de se ipsa praenuntiavit generationes omnes beatam illam nuncupaturas,
id sane non modo prioribus Ecclesiae saeculis impletum novimus, cum toto ter-
rarum orbe ad eius honorem templa aedificata fuerint, atque arae erectae, verum
etiam aucta quotidie magis fidelium pietate erga amantissimam Parentem nostram,
ac gratiarum omnium dispensatricem, maiori semper devotionis ardore, alia aliis
successerint monumenta pietatis et quaedam praesertim loca inscrutabili Dei con-
silio, constituta sint, in quibus peculiari beatae Virginis intercessione quaedam mira
veniunt, quae in aliis aeque contigisse novimus ».

Pius XII, Encycl. Fulgens corona, 8 sept. 1953: A.A.S., 45 (1953), p. 582:
« ... inde ab antiquissima Ecclesiae aetate, hoc doctrinae caput [scilicet doctrina
de cultu B. V. Mariae] cotidie magis inclaruit, ac cotidie latius viguit cum apud
sacros Pastores, tum in mente animoque christianae plebis »,

Cf. Decreta Concilii Nicaeni II [Oecumenici VII] et Cone. Trid. de sacris
imaginibus sive Christi sive « intemeratae dominae nostrae sanctae Dei genitri-
cis », sive sanctorum in genere: « honos qui eis exhibetur, refertur ad prototypa,
quae illae repraesentant... » [Denz. 302, 986],

30 Benedictus XIV, Bulla aurea Gloriosae Dominae, 27 sept. 1748 [ Docu-
mentos Marianos, n. 210]: «Gloriosae Dominae, Dei Genitricis Mariae cultum
ac venerationem, Dei manifesta voluntate ac veraci semper Ecclesiae spiritu, magno-

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

769

pere commendari, nec minus iuste quam fructuose eidem a fidelibus exhiberi, adeo
manifestum esse non dubitamus, ut ad Christianorum corda religioso devotionis
studio erga eam inflammanda apostolicae adhortationes Nostrae superfluae pro-
pemodum fore videantur. Sicut enim omnipotens Deus hanc virginem electam ex
millibus, et ad ineffabilem divinae maternitatis dignitatem Angelo nuntiante eve-
ctam, gratiae suae donis abundantius prae ceteris omnibus puris creaturis replevit,
ac splendidissimis gloriae coronis super alia omnia manuum suarum opera decora-
vit; sic etiam Catholica Ecclesia, Sancti Spiritus magisterio edocta, eamdem, et
tamquam Domini ac Redemptoris sui Parentem caelitus ac terrae Reginam im-
pensissimis obsequiis colere, et tamquam amantissimam Matrem, extrema, Sponsi
sui morientis voce sibi relictam, filialis pietatis affectu prosequi studiosissime sem-
per professa est ».

Leo XIII, Encycl. Augustissimae Virginis Mariae, 12 sept. 1897: Acta Leo-
nis XIII, XVII, p. 285: « Augustissimae Virginis Mariae foveri assidue cultum
et contentiore quotidie studio promoveri quisque perspiciet, qui secum reputa-
verit, quam excelso dignitatis et gloriae fastigio Deus ipsam collocarit ».

Pius XII, Nuntius Radioph. Christifidelibus datus ob conventum marialem
e tota Argentina in urbe Lujtin coadunatum-. A.A.S., 39 (1947), p. 628: «EI
culto a la Madre de Dios, por Elia misma profetizado cuando anuncio: “ Beatam
me dicent omnes generationes ”, es un elemento fundamental en la vida cristiana...
Honremosla, pues, reconociendo el brillo sin par de su hermosura, los primores de
su bondad y lo irresistible de su poder; por la excelsitud de sus virtudes y por la
dignidad incomparable de su mision, reverenciemosla proclamando su grandeza,
manifestandole nuestro respeto y pidiendole su intercesion; finalmente, imite-
mosla sin cejar en tan noble empeno... ».

Pius XII, Epist. Apost. Ex hoc, 25 mart. 1950: A.A.S., 42 (1950), p. 717:
« “Ex hoc, ut ait Sanctus Bonaventura, quod Virgo Maria effecta est Dei Mater,
est effecta Mater omnium creaturarum idcirco, tantae Parenti dicata, plurima per
orbem surgunt Templa, e quibus praecipua ac maiore Christifidelium concursu
commendata, e Romanorum Pontificum instituto potiore dignitate solent deco-
rari ».

Io annes XXIII, La presenza delVinsegnamento di Cristo e dei patrocinio di
Maria nel cuore di ogni fedele-. L’Oss. Rom., 18 aug. 1960: «Accanto a Gesu la
Madre sua Maria. AlLindomani della celebrazione della celebrita dell’Assunta, il
sentimento filiale si rivolge con fiducia ed affetto verso tanta Madre, per la quale
i cattolici nutrono la piu alta e sentita devozione. Qualcuno, gia in passato, ha
voluto criticare questo sentimento, quasi si trattasse di un’adorazione, che e do-
vuta a Dio solo. £ chiaro invece che i cattolici venerano la Madre di Gesu con
tutto il loro entusiasmo, ben sapendo che, a causa delle sue prerogative, dei suo
insigne privilegio d’essere la Madre dei Figlio di Dio fatto Uomo, dei doni dal
Signore ricevuti e della sua potenza d’intercessione, Elia e la creatura che sulla
terra piu si avvicina a Dio... Noi dunque portiamo sempre Gesu nel cuore: fonte
di fortezza, di consolazione, di ogni conforto. Del pari abbiamo con noi sempre
1’immagine di Maria: e tanta Madre aiuta ogni suo figlio nei vari momenti della
esistenza; sorregge a raggiungere bene la meta che a ciascuno e assegnata quaggiu
di conoscere, cioe amare, servire il Signore; di praticare le virtu della carita e della
pazienza, segnatamente durante le prove che la vita ci offre, sempre continuando

770

SESSIO VII - ACTA

nella sicurezza dei beni eterni. Cosl, questo 1’augurio dei Padre comune delle anime,
Gesu e Maria ci salvino e ci benedicano sempre! ».

37 Pius XII, Nuntius Rctdioph. Iis qui interfuerunt conventui internationali
mariologico-mariano Romae habito: A.A.S., 46 (1954), p. 679: « Ita etiam haec
disciplina [mariologica] recta illa media via procedere poterit, qua et ab omni
falsa et immodica veritatis superlatione caveat et ab illis se segreget, qui vano
quodam agitantur timore, ne Beatissimae Virgini plus aequo concedant aut, ut non.
raro dictitant, Matre honorata et pie invocata, ipsi Divino Redemptori aliquid
honoris et fiduciae detrahant ».

Pius XII, Encycl. Ad caeli Reginam, 11 oct, 1954: A.A.S., 46 (1954),
p. 637: «In his tamen aliisque quaestionibus ad Beatam Virginem spectantibus,
curent theologi ac divini verbi praecones ut quasdam e recto itinere aberrationes
devitent, ne in duplicis generis errores inducantur; caveant nempe et sententias
fundamento carentes ac veritatem quadam verborum superlatione excedentes, et
nimiam mentis angustiam in singulari illa, omnino excelsa, immo fere divina Dei-
parae dignitate consideranda, quam quidem Doctor Angelicus eidem agnoscendam
esse docet “ ex bono infinito quod est Deus ” ».

38 S. Pius X, Encycl. Ad diem illum, 2 febr. 1904: Acta Pii X, I, pp. 155-
156: « Nullus equidem honor Mariae optabilior, nullus iucundior quam ut no-
scamus rite et amemus Iesum. Sint igitur fidelium celebritates in templis, sint
festi apparatus, sint laetitiae civium; quae res omnes non mediocres usus affe-
runt ad pietatem fovendam. Verumtamen nisi his voluntas animi accedat, formas
habebimus quae speciem tantum offerant religionis. Has Virgo quum videat,
iusta reprehensione Christi verbis in nos utetur: “ Populus hic labiis me ho-
norat; cor autem eorum longe est a me ”, Nam ea demum est germana adversus
Deiparentem religio, quae profluat animo,.. Quapropter hoc quisque persuasum
habeat: si pietas, quam in Virginem beatissimam quis profitetur, non eum a pec-
cato retinet, vel pravos emendandi mores consilium non indit, fucatam esse pieta-
tem ac fallacem, utpote quae proprio nativoque careat fructu... Quamvis autem
deceat filios Matris sanctissimae nullam praeterire laudem quin imitentur; illas
tamen Eiusdem virtutes ipsos fideles assequi prae ceteris desideramus, quae prin-
cipes sunt ac veluti nervi atque artus christianae sapientiae: fidem inquimus, spem
et caritatem in Deum atque homines... ».

Pius XII, Allocutio pro canonisatione Beati Ludovici de Montfort, 21 iul.
1947, A.A.S., 39 (1947), p. 413: « La vraie devotion, celle de la tradition, celle de
1’Eglise, celle, dirions-Nous, du bon sens chretien et catholique, tend essentielle-
ment vers Bunion k Jesus, sous la conduite de Marie ».

Ioannes XXIII, Epist. ad Card. Mimmi, 2 oct. 1960: A.A.S., 52 (1960),
p. 948: « Qui autem pia Deiparae Virginis tutela confidunt, et cum ipsa volunt
claros referre triumphos, probe necesse est, ipsius decorentur virtutibus et mater-
nis dotibus utpote filii sincerae indolis emineant. Nam ita hortatur illa suos, ut
currant in odorem unguentorum suorum \Cant. 1, 3]: " Ego mater pulchrae,
dilectionis et timoris et agnitionis et sanctae spei... In me omnis spes vitae et
virtutis ” ».

Cf. S. Ambrosius, De virginibus, lib. II, c. 2, n. 15: PL 16, 210 B: « Talis
enim fuit Maria, ut eius unius vita, omnium sit disciplina ».

S. Bonaventura, Sermo I De Purificatione [Opera IX, 638 A]: «Verum
est quod Virgo gloriosa perfectissime habuit omnes virtutes.,. »,

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

771

39 S, Augustinus, De sancta virginitate, c. 3: PL 40, 398.

40 Petrus Moghila in sua Confessione scribit: « De beatissima Virgine quae
cum tantum mysterium digna facta sit persolvere, omnes orthodoxi ipsam honore
debito ac reverentia prosequi tenentur » [cf, Gordillo M., Mariologia Orienta-
lis, Romae 1954, p. 259].

Aethiopes confitentur « testante Sacra Scriptura Deiparam honorandam esse »
[ Ibid ., p. 261]. Certissimum est quod cultus Beatissimae Virginis in Oriente chri-
stiano longe superat cultum aliorum Sanctorum, etsi non adhibeatur terminus
« hyperdulia ».

41 Leo XIII, Encycl. Fidentem piumque, 20 sept. 1896: Acta Leonis XIII,
XVI, p. 287.

Leo XIII misit Congressui Mariano Liburnensi poema:

« Virgine favente, fiat unum ovile!

Auspicium felix! Orientis personat oras
Vox lapsa e caelo, personat occiduas:

— Una fides Christi, Pastor regat unus ovile,

Dispersas gentes colligat unus amor — .

Virgo, fave: errantes, ah! lumine mater amico
Respice, et Unigena iunge benigna tuo ».

[Cf. Documentos Marianos, n. 423].

Pius XI, Encycl. Ecclesiam Dei, 12 nov. 1923: A.A.S., 15 (1923), p. 581:
« Alterum unitatis reconciliandae vinculum cum Orientalibus Slavis in eorum
singulari studio erga magnam Dei Matrem Virginem ac pietate continetur, eos
ab haereticis compluribus seiungens, nobisque efficiens propiores ».

42 Pius XI, Encycl, Rerum Ecclesiae, 28 febr. 1926: A.A.S., 18 (1926), p, 83:
« Communibus autem benigne adrideat foveatque coeptis sanctissima Regina Apo-
stolorum Maria, quae, cum homines universos in Calvaria habuerit materno animo
suo commendatos, non minus eos fovet ac diligit, qui se fuisse a Christo Iesu
redemptos ignorant, quam qui ipsius redemptionis beneficiis f ruuntur feliciter ».

Cf. Laurentin R., Lettre sur le probleme de la maternite de Marie a l’egard
des infideles, in: IJUnion Missionnaire du Clerge de France, 13, n. 4 (oct. 1953),
pp. 148-155.

43 Leo XIII, Encycl. Adiutricem populi, 5 sept. 1895: Leonis XIII P. M.
Acta, XV, pp. 302 ss. ;

Bea A., S. I., « Erant perseverantes... cum Maria Matre Iesu... in communi-
catione fractionis panis » {Atti 1, 14; 2, 42), in: Alma Socia Christi, VI, fasc. I:
« De B. V. Maria et SS. Eucharistia », Romae 1952, pp. 36-37: « quegli anni erano
anzitutto per la nascente Chiesa una prima e preziosa esperienza quasi tangibile
di quella materna cura e sollecitudine della mediatrice e madre, che poi, nel corso
dei secoli, si doveva manifestare sempre piu luminosamente e si manifester^ sino
alia fine dei tempi ».

Cf. L’ Ausiliatrice nel domma e nel culto, relazioni presentate al Congresso
Mafiologico Internazionale dei 1950, Torino 1950; L'Immacolata Ausiliatrice, re-
lazioni commemorative delPanno mariano, 1954, Torino 1955.

44 Pius IX, Bulla Ineffabilis Deus, 8 dec, 1854: Acta Pii IX, pars I, vol. I,
p. 617: « Certissima vero spe et omni prorsus fiducia nitimur fore, ut ipsa beatis-
sima Virgo... velit validissimo suo patrocinio, efficere, ut... omnes errantes di-

772

SESSIO VII - ACTA

scussa mentis caligine ad veritatis ac iustitiae semitam redeant, ac fiat unum
ovile et unus pastor ».

Pius XII, Const. Apost. Munificentissimus Deus, 1 nov. 1950: A.A.S., 42
(1950), p. 769: « Futurum enim sperandum est ut christifideles omnes ad impen-
siorem erga caelestem Matrem pietatem excitentur; utque eorum omnium animi,
qui christiano gloriantur nomine, ad desiderium moveantur Mystici Iesu Christi
Corporis participandae unitatis... ».

46 Leo XIII, Encycl. Fidentem piumque, 20 sept. 1896: Acta Leonis XIII,
XVI, p. 287 : « Ut igitur ad eam, tamquam ad unitatis fautricem et custodem exi-
miam, recte se Ecclesia exoriens precando adiunxit, id similiter his temporibus
per orbem catholicum fieri peropportunum est; ... caleat ubique huiusmodi precis
studium, ad propositum in primis sanctae unitatis. Neque aliud quidquam Mariae
gratius acceptiusque fuerit, utpote quae Christo maxime coniuncta, maximopere
id cupiat et velit ut qui uno eodemque donati sunt eius baptismate, una omnes
eademque fide perfectaque caritate cum ipso et inter se cohaereant ».

Pius XII, Encycl. Fulgens corona, 8 sept. 1953: A.A.S., 45 (1953), pp. 590-
591: « Ac praeterea eos etiam, qui ob vetus schisma a Nobis seiuncti sunt, et quos
ceteroquin paterno adamamus animo, ad has effundendas concordes preces suppli-
cationesque advocamus, quandoquidem probe novimus eosdem almam Iesu Christi
Genetricem venerari quam maxime eiusque intaminatum celebrare conceptum. Cer-
nat eadem beata Virgo Maria eos universos, qui se christianos esse gloriantur,
caritatis saltem vinculis coniunctos, suppliciter oculos, animos, precesque ad ipsam
convertere, lucem illam impetrantes, quae mentes superno lumine collustret, atque
illam efflagitantes unitatem, qua tandem aliquando fiat unum ovile et unus Pastor ».

46 Mansi, Conciliorum amplissima collectio, IV, 1287-1288.

Cf. Pius XI, Encycl. Lux veritatis, 25 dec. 1931: A.A.S., 23 (1931), p. 515:
« Redeant ad communem Patrem, cuius sententiam omnes Ephesinae Synodi Pa-
tres observantissime exceperunt, quemque concordi plausu « custodem fidei » con-
salutarunt; ad Nos redeant omnes qui paternum omnino in eos gerimus animum,
quique libenter amantissima illa verba facimus Nostra, quibus Cyrillus Nestorium
enixe adhortatus est ut « Ecclesiarum pax conservetur, dilectionisque et concordiae
vinculum inter Dei sacerdotes indissolubile permaneat », Et remittit ad Mansi
IV, 891, ubi reapse verba Cyrilli prostant.

Nuncupatio Vicarii Christi tamquam « custodis fidei » et sermo de acclama-
tione Coelestini prostat apud Mansi, IV, 1287 [cf. 1288]; cf. etiam Schwarz,
A. C. 0. t. I, vol. I, P. III, p. 57, 1. 25: « Omnes reverendissimi episcopi simul
acclamaverunt : Hoc iustum iudicium. Novo Paulo Coelestino, novo Paulo Cyrillo,
Coelestino custodi fidei, Coelestino cum Synodo concordi, Coelestino universa
synodus gratias agit. Unus Coelestinus, unus Cyrillus, una fides orbis terrarum ».

2) RELATIO EM.MI P. D. ALFREDI CARD. OTTAVIANI
PRAESIDIS COMMISSIONIS THEOLOGICAE

Haec Constitutio facta est ob plures rationes easque graves:
Prima est quod ipsa desideratur a circa quingentis Episcopis, quo-
rum ducenti quinquaginta eousque procedunt ut rogent definitionem

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

773

B. M. Virginis Mediatricis omnium gratiarum: quod tamen in Con-
stitutione factum non est.

Secunda ratio est, quod Pars Constitutionis de Ecclesia, de qua
mense praeterito hoc loco actum est, esset incompleta si non ageretur
de Ea, quae in Corpore Mystico ex voluntate Christi locum omnino
proprium et praeeminens occupat.

Tertia ratio, cur haec constitutio necessaria sit, exinde desumitur,
quod clare contradicendum est quibusdam erroribus modernis, quorum
maxime periculosus ille est, quo dicitur Deiparae in Corpore Mystico,
et consequenter in cultu et devotione fidelium, non convenire nisi posi-
tionem periphericam, gradu dumtaxat differ entem a positione aliorum
Sanctorum.

Quarta ratio est, ut protestantibus clare innotescat doctrinam ca-
tholicam de B. M. Virgine, in specie doctrinam de eius mediatione, non
contradicere S. Scripturae et dogmati de Christo unico Mediatore.

Tandem si in Concilio de Deipara non ageretur, id pluribus scan-
dalum esset, etiam multis dissidentibus orientalibus, maxime si insi-
nuaretur id factum esse, ne offenderentur Protestantes.

In Constitutione proceditur ex S. Scriptura, Patribus, et doctrina
S. Magisterii, et nil affirmatur quod non ex doctrina Summorum Ponti-
ficum superet omne dubium.

Ita autem doctrina proponitur, ut non solum contradicatur iis, qui
B. Virginem debito honore privant, sed etiam iis qui exaggerationibus
suis tam theoricis quam practicis, vero Deiparae cultui graviter no-
cent.

Omni cura omnia evitata sunt quae offendere possent Protestantes:
qua de causa omissae sunt dictiones, quae licet rectae in se et adhibitae
a Pontificibus, tamen falsae interpretationi sunt obnoxiae.

Scriptum est de exordio Ecclesiae: « Erant perseverantes... cum
Maria Matre Iesu... in communione et fractione panis ». Hac de causa
devotio erga B. M. Virginem non potest esse verum obstaculum unionis,
sicut verum obstaculum nequit esse cultus eucharisticus. Immo unio
Christianorum omnium sine B. M. Virgine esset pseudo-unio, sicut
pseudo-unio esset unio sine SS. Sacramento.

3) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Lienart: Quod in Concilio Vaticano II solemniter procla-
metur gloria Beatae Mariae Virginis Matris Dei et Matris hominum,
magni gaudii causa erit pro tota Ecclesia Dei. Sed optandum erat quod

774

SESSIO VII - ACTA

etiam lumen et gaudium afferre potuerit toto mundo quia Mater est
omnium. Dubito tamen ne decretum propositum possit attingere mun-
dum. Thesis est theologica, super magisterium Ecclesiae fundata, vera
et completa, ad usum nostrum adaptata, sed difficilis intellectu pro
aliis Beatae Mariae filiis et sine vi attractiva pro eis.

Maluerim quod, loco thesis theologicae hoc decretum ostensionem
fecerit de admirabili dispositione Dei erga Matrem suam, e Sacra Scrip-
tura, a Patribus et a Traditione Ecclesiae emanantem et a magisterio
Ecclesiae usque adhuc coadunatam. Numquam descriptio illa, in tota
sua amplitudine facta est et credo quod si Concilium eam confecisset,
corda et mentes multorum ad Beatam Virginem traxisset. Nonne possi-
bilitas remanet ut res ita componantur?

Sed aliud me poenitet. In decreto proposito profitetur Mediatio
Beatae Mariae Virginis. Certo asserenda est Maternitas spiritualis Bea-
tae Mariae Virginis et eius munus a Deo acceptum in distributione gra-
tiarum. Sed mihi videtur quod titulus Mediatoris qui Christo Iesu per-
sonaliter proprius est in ordine salutis, illi soli reservandus est. Quam-
vis in sensu distincto, illi et Matri suae applicaretur, tamen usus eius-
dem vocabuli confusionem crearet, utique deplorandam. Quod munus
speciale in distributione gratiarum de Virgine Maria profiteatur bonum
est, quod sub vocabulo Mediatoris exprimatur, mihi, humillime dicere
debeo, non placet.

Card. Ruffini: Profecto gaudeo, et quidem multum, haberi tan-
dem inter schemata Concilii Oecumenici schema peculiare de B. Maria
Virgine, Matre Dei et Matre nostra. Laudo ergo, quantum possum
Em.mum Relatorem et adiutores suos de schemate tam scite tamque
pie praeparato. Innumera enim documenta, quae in appendice laudan-
tur, clare et evidenter ostendunt quanta studiosa diligentia adhibita sit
ut excelsa dignitas et privilegia Virginis Matris in tuto collocarentur,
sine ulla falsa veritatis superlatione.

Pag. 4, 1 lin. 24 s.: Velim adici veram radicem (dogmaticam) mater-
nitatis SS. Virginis Mariae pro nobis. Clare enim Summi Pontifices
S. Pius X et Pius XII docuerunt: « in uno eodemque alvo castissimae
Matris et carnem Christus sibi assumpsit et spiritale simul corpus
adiunxit, ex iis nempe coagmentatum qui credituri erant in eum ». Ita
Pius X in Encycl. Ad diem illum. Cf. ann. 9.

Beatissima enim Virgo assensum suum praebens Verbi incarnationi
in sinu suo, Verbum aeternum concepit non solum ut Filium Dei, cuius

1 Cf. p. 747.

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

775

mater effecta est, sed ut Salvatorem omnium hominum et caput Cor-
poris Mystici. Haec maternitas confirmata est a Christo in cruce mo-
riente.

Pag. 6, 2 lin. 14: « ... Advocata nostra » adderem: et misericordiae
mater.

Pag. 7, 3 4 lin. 12: adderem: ubi est Angelorum et Sanctorum omnium
Regina.

Tituli: Regina et Mater misericordiae in ore omnium catholicorum
iam dudum sunt. « Salve Regina, Mater misericordiae... ».

Card. Konig: Schema optimum est. Adnotare liceat: in pag. 3, d
lin. 15 ss. dicitur Ecclesia a Spiritu Sancto edoceri, ut ad clariorem
intelligentiam perveniat in eis quae in Sacris Fontibus « obscure ac
veluti implicite » latent. Cum pro non catholicis difficultas non in re,
sed in traditione apostolica deficiente — uti dicunt — est, explicandum
paululum fusius desiderarem quid significant ista verba schematis
(pag. 3, lin. 18) « quae in Sacris fontibust obscure ac veluti implicite
latebant ».

In fine schematis primatus Summi Pontificis commemoratur, quod
optime fieri potest. Sed in conspectu totius mundi et ad captivandas
mentes aliorum schema concludendum mihi videtur oculos vertentes
ad gloriam Christi Iesu mediatoris nostri cuius honori tota inservit
mariologia.

Card. Leger: Pulchre loquitur praesens schema de Maria et op-
portune vitat excessus ex utraque tendentia. Hae sunt meae considera-
tiones.

Numerus 1. Linea 16: Traditionaliter Ecclesia dicitur Sponsa
Christi. Utrum tamen appellatio Sponsa Spiritus Sancti ita in traditione
invenitur ut a Concilio consecretur?

Linea 30: Non mihi videtur opportunum ibi dicere munus Magi-
sterii, quia in eodem numero iam affirmatur prius a linea 15 ad li-
neam 20.

Numerus 2. Linea 9, concluditur: « et sic liberatio in utroque sexu
haberetur ». Inusitata haec conclusio non mihi placet quia innuere potest
quod salus virorum fit per Christum et feminarum per Mariam.

Numerus 4. Propono ut aliter formuletur ultima sententia nempe

2 Cf. p, 748.

3 Cf. p. 749.

4 Cf. p. 747.

776

SESSIO VII - ACTA

a linea 28 usque ad 37. Idem dicatur sed formula positiva. Etenim si
optimum est notare convenientiam alicuius mysterii, tamen non pos-
sumus dicere disconvenientiam alius hypothetici consilii a Deo omnipo-
tente non dati. Actio Dei est mysteriosa et superat assensum nostrum
intellectualem. Ipsa incarnatio Dei a solo humano intellectu considerata
ut scandalum et inconveniens iudicari posset.

Numerus 5. Pagina 9, 5 6 linn. 7-8, loco verborum « arcano quodam
impulsu », dicatur « fervente quodam impulsu ». Peiorativus enim sen-
sus ibi habet verbum « arcano » sicut significaret aliquam incon-
scientiam.

Beat. Saigh: b 1) Nous adherons entierement au souci manifeste
par la Commission Theologique de ne pas admettre, en ce qui concerne
la Sainte Mere de Dieu, des titres nouveaux, non admis par la Tradi-
tion de TEglise, comme par exemple celui de coredemptrice.

2) Nous adherons egalement au souci de ne pas definir de nou-
veaux dogmes mariaux, malgre la poussee aussi aveugle que bien-in-
tentionnee de certains groupes de devots de la Vierge. Dans cette ma-
tiere, comme dans tant d’autres, nous ne devons jamais perdre de vue
nos freres separes, surtout ceux d’Orient, et eviter qu’en voulant
honorer la Vierge, nous donnions 1’occasion d’approfondir le fosse
qui nous separe d’eux. La Vierge n’agree surement pas un hommage
qui, sans necessite, contribue a diviser encore davantage ses enfants.

3) Nous ferions remarquer, du point de vue de la redaction des
notes, que l’on ne doit pas se contenter de citer les Papes, surtout
en une matiere ou les Peres de TEglise ont tant et si bien parle . II faut
eviter de donner a croire qu’aux yeux des theologiens du Concile, seuls
les Papes forment le magistere de TEglise. Dans un but unioniste, il
serait meme bon de citer particulierement les Peres de TEglise d’Orient.

4) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Pizzardo: Placet.

Card. Cicognani : 1 Valde placet. Ad pag. 4, 2 linn. 12 et 13: potius
quam « consensus in Filii Dei incarnationem », dicerem: consensus ut
(Ipsa) fieret Mater Christi Salvatoris.

5 Cf. p. 750.

6 Animadversiones Beat. Saigh lectae sunt, lingua latina, ab Exc.rno Edelby,
Archiep. Edesseno.

1 Octavae Congregationi non interfuit.

2 Cf. p. 747.

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

777

Ad pag. 6/ linea 14: non assentio iis qui vellent delere « Mediatrix
nostra ». Iste titulus suo bono sensu ab antiquo acceptus est; verum
est « unum Mediatorem esse Christum »; attamen iam inde a Cana
Maria monstravit se esse mediatricem et matrem misericordiae.

Card. Ferretto: Placet.

Card. Lienart: Non placet attributio tituli « Mediatricis » Bea-
tae Mariae Virgini, Matri Dei et Matri hominum.

Placet iuxta modum schema propositum secundum quod exposui
et scriptis tradidi. 3 4

Card. Tappouni: Placet.

Card. Copello: Placet iuxta dicta a Patribus.

Card. McGuigan: Placet.

Card. Ruffini: Placet. 5

Card. Valeri: Placet. Animadvertendum ad ea quae Em.mi Ko-
nig, Ruffini. et Exc.mus Delegatus Patriarchae Melchitarum dixerunt.

Card. Siri: Placet. 6 7

Card. Quiroga y Palacios: Placet iuxta modum: demi deberent
quae in pag. 7/ linn. 7 ad 12, de morte B. Mariae Virginis dicuntur.

Card. Leger: Placet iuxta modum: i. e. iuxta notas a me prae-
sentatas. 8

Card. Montini: Placet iuxta modum: in voto scilicet Cardinalis
Lienart; ex intimo enim corde gaudeo et vehementer gaudeo de pecu-
liari honore Beatae Mariae Virgini et Matri reddendo ab Oecumenico
Concilio. Sed mihi inopportuna, imo damnosa videretur propositio de
novo titulo, nempe mediatricis, Mariae Sanctissimae tribuendo.

Vocabulum istud, scilicet mediatoris, unice et exclusive Christo
est tribuedum, iuxta illud Apostoli: « unus est mediator ».

Extensio huius tituli non videtur verae pietati favere; nedum cultui
mariano afferat novum argumentum, impedimentum mihi videtur ad-
ducere, quia obligat ad explicationem non satis facilem de usu analogico

3 Cf. p. 748.

' x Cf. pp. 773-774.

6 Cf. pp. 774-775.

6 Octavae Congregationi non interfuit.

7 Cf. p. 749.

8 Cf. pp. 775-776.

778

SESSIO VII - ACTA

eiusdem tituli qui Christo et Matri Eius daretur diversa prorsus ra-
tione, et quia fratres separatos magis ab unione cum catholica Ecclesia
deterret.

Loquendum est potius, secundum ordinariam magisterii ecclesia-
stici rationem, de universali maternitate spirituali Mariae Sanctissimae
ac de Eiusdem regalitate ac mirifica et benignissima intercessione, non
vero de mediatione.

Card. Cento: Placet. Valde opportunum schema hoc, nam in
proximo Concilio, quasi in novo Caenaculo, sistere debemus, sicut
Apostoli, « cum Maria Matre Iesu ».

Attamen ratio habeatur de monitis iam prolatis a Sancto Petro Ca-
nisio et a Regnante Pontifice renovatis, circa possibiles deviationes cul-
tus marialis.

Card. Garibi y Rivera : 0 Placet cum magno gaudio.

Card. Godfrey: Placet iuxta modum: id est iuxta ea quae dixi
in folio adnexo.

Catholici, qui inter Protestantes vitam degunt, intelligunt bene
quam maximi momenti est ut abstineant ab omnibus expressionibus
quae speciem exaggerationis habeant.

Status Beatissimae Virginis est adeo sublimis ut non egeat titulis
sicut « Salvatrix Mundi » vel similia quae confirmant acatholicos in
eorum accusatione quod Catholici divinum dant honorem Beatissimae
Virgini.

Speciatim in clarum ponat Concilium doctrinam Catholicam de
Iesu Christo unico Mediatore et Salvatore. Meo humili iudicio multi-
plicatio titulorum Beatae Mariae Virginis non est desideranda eo ma-
gis in praesenti quando apud Catholicos sit tanta ignorantia nostrae do-
ctrinae de Beata Virgine ut facile scandalum capiant et ab Ecclesia
arceantur. In Anglia, quae titulo « Dos Mariae » gaudet, cautissimi
esse debemus ne nomen Matris Dei in derisum cadat ex exaggeratio-
nibus fidelium.

Verus amor Beatissimae Matris Dei et Matris nostrae effugit omnem
apparentiam erroris de excelsa Beatae Virginis dignitate.

Card. Richaud: Placet iuxta modum: exoptando quod materia
huius optimae synthesis marialis sit magis coadunata erga Maternita-
tem divinam; observando etiam, pag. 12, 10 inter errores expositos quod,

0 Octavae Congregationi non interfuit.
10 Cf. p. 752.

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

779

sub littera b, non potest forsan absolute certum dici, ut plures putant
quibus personaliter non facile assentio, Beatam Mariam tempore Annun-
tiationis clare et explicite videre suum Filium esse Deum, si tamen
ut Messiam profecto agnoscebat.

Card. Konig: Placet. 11

Card. Dopfner: Placet iuxta modum: valde placet schema eius-
que spiritus ratione habita de eis, quae dicta sunt a Cardd. Leger et Ko-
nig. De fine totius constitutionis hoc dicere licet: Nonne secundum
notam allegatam, ubi de salutatione S. Cyrilli sermo est, concludi pos-
set una cum commemoratione Summi Pontificis ad Orientem et Occi-
dentem, id est ad universam Ecclesiam?

Card. Marella: Placet.

Card. Traglia: Placet.

Card. Alfrink; Placet iuxta mentem Card. Lienart.

Card. Ritter: Placet iuxta modum: ut dixerunt Cardinales Lie-
nart, Montini et Delegatus Patriarchae Melchitarum, et iuxta folium
adnexum.

Numquam celebretur Concilium Ecclesiae Catholicae Oecumenicum
quin honorem, reverentiam, gratias, confidentiam, et amorem erga dei-
param Virginem Mariam cantet.

Attamen quaerendum est utrum omnia in hoc schemate expediant.
Loquitur enim de mediatione, seu consortio, Beatae Mariae in gratiis
redemptionis acquirendis, cuius sensum neque magisterium ordinarium
neque theologia nondum reddidit clarum, cuius praesentatio sine magna
utilitate fidelium fratribus separatis offensam dare poterit, cuius obscu-
ritas fideles in intellectum minus rectum vel etiam erroneum ducere
poterit.

Schema ergo componatur quod loquatur de maternitate Mariae
Virginis et physica et spirituali, sed non multum de mediatione in re-
demptione obiectiva.

Card. Silva Henriquez: 12 Placet iuxta modum: secundum ani-
madversiones quas propono.

1) Pag. 3, 13 lin. 14: addatur citatio Mt. 1, 18-25.

2) Pag. 4, 14 lin. 12: pro « liber consensus » proponitur « libera ac-

11 Cf. p, 775.

12 Octavae Congregationi non interfuit.

13 Cf. p. 746.

14 Cf. p. 747.

780

SESSIO VII - ACTA

ceptatio » quod verbum melius indicat principium in voluntate Dei in-
veniri.

3) Pag. 4, 15 lin. 16: ante « cum eo » addendum proponitur « sub
eo » ut clarius separatorum fratrum oculis pateat subordinatio B. M. V.
quam docet Ecclesia.

4) Pag. 4, lin. 30: pro « impetravit » proponitur « imploravit »,
ne forte primum verbum ab acatholicis perperam intellegatur. Quod
sane fieri posse in ipsis « praenotandis » schematis agnoscitur, pag. 12, 1( ’
3), a).

5) Pag. 4, linn. 22-24: postulatur suppressio a verbo « eundem-
que » ad « obtulit ». Perperam a dissidentibus intelligi possent de
aliquo sacerdotio hierarchico B. M. Virginis.

6) Pag. 7, 17 lin. 31: omissa speciali mentione accuratissime facta
de virginitate in ipso partu, videtur potius inserendam clausulam ge-
neralem de perpetua virginitate B. M. V.

7) Pag. 8, 18 lin. 28: post verbum « admonet » inserendum propo-
nitur: « Episcopos sedulo invigilent ut theologos divinique verbi prae-
cones ab omni falsa veritatis superlatione, quemadmodum et a nimia
mentis angustia, in singulari Dei parentis dignitate consideranda absti-
neant, quod pari modo etiam de variis apud populum eiusdem cultus
formis vigentibus valet.

8) Pag. 9, 10 lin. 7: pro «dissidentes» proponitur «fratres sepa-
rati ».

9) Pag. 9, linn. 11-14: haec oratio supprimenda videtur quia
doctrina satis exposita non oportet in polemicis quaerimoniis vacare.

10) Pag. 10, 20 lin. 2: constitutio opportunius terminaretur si post
verbum « Patri », demptis « obsequatur ac pareat », simpliciter « agno-
scant » addatur; sic res benignius componeretur, stylus iuridicus vita-
retur quin veritas obnubilaretur.

11) Opportune videtur aliqua invitatio inserenda ad mediationem
Sacrarum Scripturarum locorum ubi sermo est de B. M. V. Insuper
oporteret citationes Patrum tum graecorum tum latinorum adhibere vel
iisdem uti sicque Ecclesia in sua erga B. M. V. devotione ut Christo
et Patribus fidelissima appareret.

Card. CoussA: Placet iuxta modum: pag. 9, ultima linea: vox
approbatur mutanda est et scribendum promulgatum vel definitum.

16 Cf. p. 747. 18 Cf. p. 750.

10 Cf. p. 752. 19 Cf. p. 750.

17 Cf. p. 749 . 20 Cf. p. 751.

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

781

Pag. 8, 21 lin. 33, omittantur verba « neque in quodam unius... con-
sistere »: non sunt digna Concilio sed summum catechista.

Pag. 4, 22 lin. 36, Sanctissima Virgo dicitur « socia quoque Christi
gloriosi manet in gratia hominibus conferenda ». Fateor id novum mihi
apparuisse et reapse inter notas in fasciculo nullam fontem inveni pro
hac assertione. In officii divini libris nostris (ritus byzantini) Beata
Virgo dicitur dispensatrix gratiarum et quidem multis variis circum-
locutionibus, at non recordor me legisse vel audisse Eam esse sociam.

Unde affirmatio Mariam Dei Matrem esse sociam in conferenda gra-
tia probanda est ex traditione Ecclesiae quoque orientalis vel irrefra-
gabilibus argumentis vindicanda.

Card. Suenens: Placet: in voto Cardd. Ruffini et Konig. Non-
nulli theologi hodie negant B. M. V. in initio vitae, in Annunciatione,
cognovisse characterem divinum stricto sensu (Filii sui) et affirmant eam
non nisi characterem messianicum cognovisse. Optarem ut de cognitione
illa initiali divinitatis Filii clara fiat affirmatio in quodam passu quia
error large diffunditur. Sufficeret unam vel duas lineas addere.

Card. Roberti: Placet.

Card. Jullien: Placet iuxta modum: iuxta ea quae animadvertit
Em. mus Montini de titulo mediatricis. Referantur autem in schemate
sapientissima verba Pii XII de via media in hac materia tenenda (Ra-
diophonicus Nuntius 24 octobris 1954, Disc. e Radiom., T. XVI,
pag. 279).

Card. Larraona: Placet etiam quoad titulum Mediatricis festo
fere un ver sali consecratus.

Card. Heard: Placet iuxta modum: scilicet iuxta votum Em.mi
Lienart.

Card. Bea: Placet iuxta modum: cum Em.mo Card. Lienart desi-
derarem ut forma magis attractiva fiat. Non debemus timere ne Pro-
testantes offendantur; hodie multi ex eis sincere venerantur B. V.,
sicut ipsi fecerunt primi « reformatores », ut nuperrime ab historio-
grapho protestante ex fontibus ipsis monstratum est. Consentio cum
Em.mo Card. Ruffini de fundamento dogmatico Maternitatis.

Card. Browne: Placet iuxta modum: attentis dictis ab Em.mo
Card. Ruffini et etiam observatione Em.mi Card. Cicognani de pag. 4,

21 Cf. p. 750.

22 Cf, p. 747.

782

SESSIO VII - ACTA

linn. 12-13, de consensu qui in Filii Dei incarnationem redemptricem
accessit. Ratio quoque habeatur de dubio circa opportunitatem insi-
stendi in Concilio in titulum Mediatricis secundum observationes
Em. morum Cardd. Lienart et Montini.

Card. Albareda: Placet iuxta modum: ad mentem Cardinalium
Lienart et Suenens.

Beat. Gori: Placet.

Beat. Cheikho: Placet, sed convenit ut nomen Sancti Ephrem
Doctoris Ecclesiae citetur in notis, quia multa scripsit de Beatissima
Virgine.

Exc. 0’Connor: Placet.

Exc. Ujcic: Placet iuxta modum: cum observationibus Card. Sue-
nens.

Exc. Antezana y Rojas: Placet in omnibus.

Exc. Beras: Placet in voto Cardinalium Montini et Lienart.

Exc. Cooray: Placet. Sed nescio utrum in Concilio dicendum est
de morte B. M. Virginis, cum res sit disputata. Rationes: 1) Eva im-
mortalitate corporis praedita erat in ipsa creatione, quamvis illam per-
didit. Maria Beatissima est « benedicta in mulieribus »: unde nullo
modo, nequidem transeunter inferior est Evae.

2) Victoria Christi super mortem maiore fulgore luceret si Mater
eius a morte etiam salva esset.

Vox « mediatrix » retinenda.

Exc. McKeefry: Placet iuxta modum: ad mentem Cardinalium
Lienart et Montini.

Exc. Lefebvre: Placet in votis Em. morum Cardd. Ruffini et
Suenens quoad affirmationem magis explicitam de Maternitate B. M.
Virginis ut fundamento omnium suorum privilegiorum.

Exc. Alter: Placet iuxta modum: maxime placet quoad optimam
explicationem muneris B. M. V. Valde placet quoad substantiam; ta-
men mihi videtur quod non sit conveniens applicare titulus « Media-
tricis » B. M. V., sed omnino reservetur Domino Nostro I. C., nec Cor-
redemptricis. Analogiae saepius creant confusionem in re doctrinali.
Cetera ad mentem Em. mi Card. Montini.

Exc. Graner: Placet, attentis observationibus Em. morum Cardi-
nalium Lienart et Montini,

DISCEPTATIO - DE BEATA MARIA VIRGINE

783

Exc, Hurley: Placet iuxta modum: ad mentem Em.mi Card. Lie-
nart et Exc.mi Delegati Patriarchae Melchitarum quoad ampliorem
tractationem patristicam.

Exc. Perrin: Placet iuxta modum: ad mentem Em.morum Lie-
nart et Montini, Excellentissimique Procuratoris Patriarchae Melki-
tarum.

Exc. Seper: Placet iuxta modum: scilicet in votis Em.morum
Cardd. Lienart et Montini; attenta quoque animadversione Em.mi Ko-
nig quoad modum quo finiatur schema.

Exc. Bazin: Placet iuxta modum: sc. ad mentem Em.morum Cardd.
Lienart, Montini et Bea, praesertim quoad mediationem B. M. V., quae
omitti deberet, et non probata est.

Exc. Bernard: Placet, attentis iis quae dixerunt Em.mi Cardd. Lie-
nart et Montini.

Exc. Bernier: Placet iuxta modum ab Em.mis Cardd. Cicognani
et Ruffini expositum.

Exc. Rakotomalala: 23 Placet iuxta modum: i. e. iuxta observatio-
nes ab Em.mis Cardd. Lienart et Ruffini factas.

Exc. Ngo-dinh-Thuc: Valde placet.

Exc. Verwimp: Placet.

Exc. Jelmini: Placet.

Exc. Scharmach: Placet.

Rev. Gut: Placet. Valde placet [una sententia excepta: pag. 11, 24
lin. 33, « ut per se patet », multi Episcopi et fideles dogma de media-
tione vel regalitate universali expectant]. Consentio observationi a
a Card. Suenens factae.

Rev. Sepinski: Placet.

Quod ad doctrinam certam catholicam de Beata Maria Virgine
spectat, fere omnia hic commemorantur et bene exponuntur; quandoque
stilus quadamtenus turgidus apparet. Patres tam graeci quam latini
abunde citantur.

Animadversiones minoris momenti ad perficiendum schema:

23 Octavae Congregationi non interfuit,

24 Cf. p. 752.

784

SESSIO VII - ACTA

Ad pag. 3, 20 lin. 29: sic interpunctio fiat: « Quapropter S. Syno-
dus, postquam de Corpore.,. ».

Ad pag. 5, 20 lin. 16: supprimerem verba: « immo Sacris Litteris ad-
versari ».

Ad pag. 6, 27 lin. 11: forsan melius esset «gratiarum Mediatrix
nuncupatur » sine « omnium »; cf, notam 21, pag. 27. 2S

Ad pag. 9, 20 linn. 6-7: dicerem: «haud paucos separatos».

Ad pag. 17, 30 lin. 29: corrigatur: « Prius mente quam corpore ».

Ad pag. 19, 31 lin. 13: melius scribatur « hereditariae », sicut etiam
legitur in A.A.S., pag. 247.

Ad pag. 19, lin. 13: compleatur; « maternique amoris sui holo-
causto ».

Ad pag. 19, not. 12, lin. 5: corrigatur: « relisisse ».

Ad pag. 23, 32 lin. 12: corrigatur: « additur ».

Ad pag. 28, 33 not. 22, lin. 5: corrigatur « Ecumenico ».

Ad pag. 28, not. 26, lin. 7: corrigatur: « Cf. ».

Ad pag. 30, 34 not. 27, lin. 3: corrigatur: « Mariae ».

Ad pag. 37, 36 not. 38, lin. 26: corrigatur: « Ioannes XXIII ».

Ad pag. 40, 36 lin. 7: supprimerem «reapse».

Rev. Janssens: Placet iuxta modum: in voto Em. morum Cardd.
Lienart et Montini quoad nomen « Mediatricis », et Ruffini quoad ma-
terni tatem spiritualem pressius definiendam.

25 Cf. p. 747.

26 Cf. p. 748.

27 Cf. p. 748.

28 Cf. p. 763.

29 Cf. p. 750.

30 Cf. p, 756.

31 Cf. p. 757.

32 Cf. p. 760.

33 Cf. p. 764.

34 Cf. p. 765.

35 Cf. p. 770.
33 Cf. p, 772.

DISCEPTATIO - DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

785

DE OECUMENISMO CATHOLICO

DE ECCLESIA

Pars secunda

Caput XI

(Nona Congregatio: 20 iunii 1962)

1) SCHEMATA PROPOSITA

A SECRETARIATU AD CHRISTIANORUM UNITATEM FOVENDAM

ET A COMMISSIONE THEOLOGICA

DE OECUMENISMO CATHOLICO
(Decretum pastorale)

I. De Ecclesiae unici tat e atque unitate

Christus Iesus, Bonus Pastor, cunctos fideles suos in unum iubet con-
venire ut fiat unus grex sub uno pastore. Unicus etenim est populus Dei,
unica Christi Ecclesia, quae, a Domino instituta et a Spiritu Sancto iugiter
vivificata, saeculorum decursu indefectibiliter Dei gratia permanet veluti ca-
ritatis unitatisque fulgens « signum levatum in nationes » {Is. 11, 12). 1

Benevolentia Dei Patris inde ab aeterno vocatus, unusquisque fidelium
«ex semine... incorruptibili per verbum Dei vivi» (I Pt. 1, 23) nascitur;
populo Dei incorporatur adhaerendo Salvatori Domino, fidem in Evange-
lium Eius profitendo necnon baptismatis lavacrum accipiendo, istius incor-
porationis sacramentale signum. Spiritu Dei animatus in fide, spe et caritate,
populus Dei crescit atque augetur, iugiter operante gratia Domini, cuius
salutifera media, una cum verbo, sacramenta existunt, inter quae Euchari-
stiae mysterium, causa et signum unitatis, ut supremum culmen elevatur.
Populus iste in sanctitate et veritate per pastores gubernatur, qui eum sacra
auctoritate pascunt: episcopi Summo Pontifici tamquam capiti uniti eique
subordinati. Ita in organica unitate constitutus, quae elementis visibilibus
necnon invisibilibus vitali modo connexis constat, populus Dei peregrinatur
in spe ad gloriae supernae metam. 2

786

SESSIO VII - ACTA

II. Quaedam Ecclesiae bona seu elementa etiam extra eius saepta inveniuntur

Ex elementis seu bonis, quibus simul sumptis non tantummodo Eccle-
siae patrimonium coalescit, sed etiam ipsa Ecclesia constituitur, quaedam
existere possunt etiam extra visibilia eius saepta. Id praeprimis valet de
vita gratiae, de interioribus Sancti Spiritus donis, de fidei, spei et caritatis
virtutibus. Id etiam de nonnullis elementis exterioris ecclesiasticae com-
pagis verificatur. Eucharistia reapse asservatur, ubicumque augustissimum
hoc sacramentum per sacerdotes rite valideque ordinatos celebratur. Pari-
ter baptismi regeneratio revera confertur, ubicumque sacramentum hoc
iuxta Domini, institutionem impertitur. Christianorum separatorum spiri-
tualis vita e fonte sincero ac genuino alitur, quandocumque auditione verbi
Dei confortatur. Apud Orientales separatos sacramentalis vita insigne auge-
tur in sacrae liturgiae sollemnibus per hierarchicos ordines celebratis. 3

Hae christianae religionis actiones sacrae, apud fratres separatos peractae,
procul dubio iisdem exstant media salutis, fontes salutis, 4 idque sensu vero,
etsi imperfecto. Imperfecto ac incompleto, dicimus ea de causa, quia omni
salutis mediorum plenitudine in sola vera Christi Ecclesia, quae ipsa « ge-
nerale auxilium salutis » 5 est, frui licet. Vero autem sensu, dicimus ea de
causa, quia vitam gratiae vere generare possunt, in communitatem salutis
ingressum pandere atque ad caelestis Ierusalem gloriam adducere. 6

Quapropter communitates separatae nequaquam in universalis salutis
mysterio omni significatione ac pondere exutae manent. Iis enim Spiritus
Christi uti non renuit tamquam salutis mediis, quibus semetipsum una cum
fidei, spei et caritatis donis liberaliter elargitur. In illis quoque adorationis
laus ad Patris gloriam conclamatur. Brevi, in ministerio Verbi Evangelii
( Rom . 15. 16), in celebratione sanctae liturgiae, mysteria christianae salutis
exercentur. Unus idemque Deus est, unus idemque Spiritus necnon bapti-
sma et caritas, quibus vita alitur spiritualis in separatis quoque communita-
tibus, quae proinde Spiritu Christi ducuntur ad illam communionem com-
munitatemque, in qua sola adservantur omnia salutis media, iuxta ipsius
Christi institutum, quae unica Eius est sponsa: Ecclesia catholica. 7

III. Quomodo oecumenismi opus actu exercendum sit

Appellatione « fratres separati » 8 opportune vincula illa in lucem po-
nuntur, quae, nonobstante separatione, nos cum christianis non catholicis
coniungunt. Elaud aliter ac ea quibus separamur, illa quoque quibus unimur
in concreto vitae catholicae usu palam manifestari debent,
a) Fratres separatos vere cognoscere oportet.

Prae ceteris heic studium necessarium est, studium vere obiectivum,
benevolo animo conductum. Catholici acquirant oportet omnino meliorem
fratrum separatorum doctrinae et historiae, vitae cultualis et asceticae cogni-
tionem, psychologiae religiosae necnon culturae, quae fratribus separatis

DISCEPTATIO - DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

787

propria est. 9 Ad id assequendum multum iuvant de theologicis quaestioni-
bus ex utraque parte conventus, dummodo qui in illis partem habent, sub
praesulum vigilantia, vere periti sint, 10 Hac via et separatorum fratrum
mens melius cognoscitur eisque fides nostra aptius exponitur.

Sacrae theologiae institutio, prout in seminariis et theologicis scholis vi-
get, multum iuvatur ex hac ad veritatis normam melius adaptata cognitione.
Multum enim valet futuros pastores ac sacerdotes pollere theologia ita ada-
mussim elaborata, non mere polemica, in iis praeprimis, quae ad fratrum
separatorum erga Ecclesiam catholicam relationes spectant. Institutio ac
formatio spiritualis fidelium necnon religiosorum etenim e formatione sa-
cerdotum quam maxime pendet. Sed etiam missionales viri, qui in iisdem
terris simul ac non catholici operam dant, si umquam, hodie instructi esse
debent de sequelis, quae ex oecumenismo in eorum apostolatum effluunt.

b) Necessitas orationis pro unitate.

Sollemne est viris catholicis frequenter ad precationem convenire pro
Ecclesiae unitate, quam Salvator Ipse in pervigilio mortis a Patre flagranter
expostulavit: «Ut omnes unum sint» (Io. 17, 21). Ex corde omnes ad
eiusmodi manifestationes oecumenismi spiritualis accurrant, qui tamquam
anima totius motus oecumenici revera aestimandus est.

In quibusdam occasionibus particularibus, utpote in « octavario pro
unitate », in oecumenicis conventibus, licitum, immo et opportunum est
catholicos viros fratribus separatis in oratione consociari. Communis adpre-
catio in eiusmodi adiunctis, seposito quovis cultu officiali, et perefficax me-
dium supplicationis pro unitate est et genuina expressio vinculorum, qui-
bus catholici cum fratribus separatis adhuc coniunguntur, 11 « ubi enim sunt
duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum » ( Mt .
18, 20).

Attamen cum nexus isti, proh dolor, solummodo ex parte ac imperfecte
vigent, Eucharistiae sacra mysteria in unum non celebrantur. Eucharistiae
sacramentum et sacrificium, utpote unitatis a Christo Domino intentae et
institutae proprium signum et fons, celebrandum non est nisi in ea fidelium
communitate, in qua ecclesiastica haec unitas revera adest,

c) Cooperatio cum fratribus separatis.

Hodiedum in re sociali cooperatio latissime instauratur; omnes prorsus
homines ad communem operam vocantur, a fortiori ii, qui in Deum cre-
dunt, maxime autem omnes christiani utpote Christi nomine insigniti. Om-
nium Christianorum cooperatio coniunctionem illam, qua iam ad invicem
uniuntur, vivo modo exprimit communemque Christianismi notam in ple-
niorem lucem ponit. Cooperatio haec, in non paucis nationibus iam instau-
rata, magis magisque perficiatur oportet, in regionibus praesertim, quae
in via evolutionis technicae inveniuntur, tam quoad humani consortii fun-
damenta quam in doctrina sociali Ecclesiae necnon in cuiusvis generis reme-
diis contra nostrae aetatis aerumnas, quales sunt fames et catastrophae,
analphabetismus et inopiae, penuria habitationum et bonorum iniusta di-

788

SESSIO VII - ACTA

stributio. In eiusmodi cooperatione christiani ab invicem in fide separati
facile addiscere possunt, quomodo alter alterum melius cognoscant, magis
aestimare sciant itaque ad unitatem viam sternant , 12

IV. Oecumenismi opus

tamquam genuinae catholicitatis manifestatio et progressus

Oecumenismi opus nullatenus sola cooperatione et conventibus absol-
vitur: postulat insuper activitates quasdam in ipsa catholicorum commu-
nitate.

a) Interior Ecclesiae renovatio.

Omnis interior Ecclesiae renovatio, utpote quae essentialiter in Christia-
norum adaucta fidelitate erga propriam eorum vocationem consistit, profunde
in motum versus unitatem influit, Ad id non parum conferre potest dialo-
gus cum fratribus separatis, ex quo rerum adiuncta, in quibus communio
nostra de facto versatur, clarius innotescunt. Ecclesiae renovatio, a Summo
Pontifice Ioanne XXIII persaepe invocata, procul dubio insigne obtinet
momentum oecumenicum. Variae illae sectiones, in quibus renovatio iam in
actu est — motus biblicus necnon liturgicus, proclamatio Verbi Dei, laico-
rum apostolatus, vitae religiosae renovatae formae, matrimonio iunctorum
spiritualitas — tamquam arrha sunt et oecumenismo catholico futuros suc-
cessus fauste ominantur.

b) Oecumenismus ut catholicitatis exercitium.

Oecumenismus genuinae catholicitatis exercitium expostulat, immo in
eo ipsa catholicitas vere actuatur. Adiuvat enim nos dignoscere et aestimare
bona authentica apud fratres separatos, quae de se ad catholicam plenitu-
dinem pertinent. Invitat nos incessanter catholicitatis notam plenius mani-
festare. Certo certius Deus Ecclesiae suae omnia gratiae media concredi-
dit; non tamen minus verum est, christifideles illa omni die intimiori modo
sua facere necnon hominibus omnibus, in quavis rerum condicione positis,
accessibilia reddere oportere. Ecclesia catholicitatem suam continuo plenius
manifestat, cum valores omnes, qui Dei opera in humana varietate inveniun-
tur, Spiritu Evangelii informat. Ita coram gentibus omnibus in mirabili illa
culturae diversitate, in pietatis et cultus et spiritualitatis diversis formis
sistitur: « iisdem quasi amicta varietatibus libentissime exornatur ». 13

c) Conversio cordis.

Oecumenismus verus absque interiore conversione non datur, A Spi-
ritu divino semper imploranda nobis est gratia sincerae abnegationis, humi-
litatis et mansuetudinis in serviendo, fraternae in alios propensionis. Ex
corde nostro exstirpare oportet egoismum et superbiam, quippe qui in qua-
vis historiae aetate infaustus discordiarum fons fuere. « Obsecro itaque
vos », Apostolus gentium affirmat, « ego vinctus in Domino, ut digne am-
buletis vocatione, qua vocati estis, cum omni humilitate et mansuetudine,
cum patientia supportantes invicem in caritate, solliciti servare unitatem

DISCEPTATIO - DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

789

Spiritus in vinculo pacis » (Eph. 4, 1-3). Exhortatio haec ad illos speciatim
spectat, qui ad sacri ordinis dignitatem elevati sunt: Deus enim sacri sacer-
dotii excelsa dona hominibus misericorditer concedit intuitu continuandae
missionis Christi, qui inter nos venit « ministrare non ministrari » (Mt.
20, 28).

In suimetipsius abnegatione, in caritatis liberrima effusione, desideria
unitatis maturescunt, quae Spiritus Sanctus tam abunde hodie in omnium
christianorum cordibus excitat.

NOTAE

1 Ita declaratur unicitas Ecclesiae eiusque indefectibilitas , v. g. apud Leo-
nem XIII, in Epist. Encycl. Satis cognitum (29 iunii 1896): « Hoc ipsum de Ec-
clesia una, quotquot essent ubique et quovis tempore mortales complexura, vidit
ac praesignificavit Isaias cum, futura prospicienti, obiecta species montis est, cel-
situdinis exsuperantia conspicui, qui imaginem Domus Domini, videlicet Ecclesiae,
expressam gerebat: et erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini
in vertice montium (Is. 2, 2). Atqui mus iste mons est in vertice montium loca-
tus: una domus Domini ad quam omnes gentes vivendi normam petiturae ali-
quando confluerent: Et fluent ad eam omnes gentes... et dicent : venite et ascenda-
mus ad montem Domini, et ad domum Dei lacob, et docebit nos vias suas, et ambu-
labimus in semitis eius » (Is. 2, 3) (A.X.X., XXVIII [1895/96], p. 713).

2 Ita declaratur Ecclesiae unitas, cf. Leonis XIII Epist, Encycl. Satis cognitum
(29 iunii 1896): « Ex quo consequitur, in magno eodemque pernicioso errore ver-
sari, qui ad arbitrium suum fingunt Ecclesiam atque informant quasi latentem
minimeque conspicuam: item qui perinde habent atque institutum quoddam hu-
manum cum temperatione quadam disciplinae ritibusque externis, at sine perenni
communicatione munerum gratiae divinae, sine rebus iis, quae haustam a Deo
vitam quotidiana atque aperta significatione testentur. Nimirum alterutram esse
posse Iesu Christi Ecclesiam tam repugnat, quam solo corpore, vel anima sola
constare hominem. Complexio copulatioque earum duarum velut partium pror-
sus est ad veram Ecclesiam necessaria, sic fere ut ad naturam humanam intima
animae corporisque coniunctio. Non est Ecclesia intermortuum quiddam, sed cor-
pus Christi vita super naturali praeditum. Sicut Christus, caput et exemplar, non
omnis est, si in eo vel humana dumtaxat spectetur natura visibilis, quod Photi-
niani ac Nestoriani faciunt; vel divina tantummodo natura invisibilis, quod solent
Monophysitae: sed unus est ex utraque et in utraque natura cum visibili tum
invisibili; sic corpus eius mysticum non vera Ecclesia est nisi propter eam rem,
quod eius partes conspicuae vim vitamque ducunt ex donis supernaturalibus rebus-
que ceteris, unde propria ipsarum ratio ac natura efflorescit » (A.S.S., XXVIII
[1895/96], p, 710).

Item in Pii XII Litt. Encycl. Mystici Corporis (29 iunii 1943): « Nam per
iuridicam, ut aiunt, missionem qua Divinus Redemptor Apostolos in mundum
misit... ipse est, qui per Ecclesiam baptizat, docet, regit, solvit, ligat, offert, sacri-
ficat. Ea vero altiore donatione, interna ac sublimi prorsus, quam supra attigimus,
Capitis scilicet rationem describentes influendi in membra sua Christus Dominus
Ecclesiam superna sua vita vivere iubet, totum eius Corpus divina virtute sua

790

SESSIO VII - ACTA

permeat, et singula membra secundum locum, quem in Corpore occupant, eo fere
modo alit ac sustentat, quo cohaerentes sibi palmites vitis nutrit facitque frugi-
feros » (A.A.S., XXXV [1943], p, 218). Item: « Quamvis enim iuridicae ratio-
nes, quibus Ecclesia etiam innititur atque componitur, ex divina oriantur a
Christo data constitutione, ad supernumque finem assequendum conferant... Re-
demptoris nostri Spiritus est, qui ceu fons gratiarum, donorum, ac charismatum
omnium, perpetuo et intime Ecclesiam replet et in ea operatur.,, sic socialis chri-
stianae reipublicae structura, quamvis divini Architecti sui sapientiam praedicet,
aliquid tamen inferioris omnino ordinis est, ubi cum spiritualibus donis compa-
ratur, quibus eadem ornatur ac vivit, cum eorumque divino fonte » ( Ibid ., p. 223).
Tandem: « Iuridicis autem hisce vinculis, quae iam ratione sui sufficiunt, ut cuius-
vis alius, etsi supremae, humanae societatis nexus longe exsuperentur, alia necesse
est accedat unitatis ratio ob tres illas virtutes, quibus nos inter et cum Deo arctis-
sime copulamur: christianam inquimus fidem, spem caritatemque » {lbid., p. 227).

3 a) De orientalibus.

« Eo vel magis quod non ingenti discrimine seiunguntur; immo, si pauca
excipias, sic cetera consentimus, ut in ipsis catholici nominis vindiciis non raro ex
doctrina, ex more, ex ritibus, quibus orientales utuntur, testimonia atque argu-
menta promamus » (Leo XIII, Epist, Apost. Praeclara gratulationis, 20 iunii 1894,
cf. A.S.S., XXVI [1893/94], p. 707).

« Praesertim cum apud illos populos tanta divinae Revelationis pars religio-
sissime asservata sit; et sincerum Christi Domini obsequium et in eius Matrem
intemeratam amor pietasque singularis, et ipsorum Sacramentorum usus vigeat »
(Pius XI, Litt. Encycl. Rerum Orientalium, 8 septembris 1928, cf. A.A.S., XX
[1928], p. 287).

Itemque aestimatione debita ea omnia amplectatur oportet, quae Orientalibus
gentibus fuere, peculiare veluti patrimonium, a maioribus tradita; simul quae ad
sacram Liturgiam et ad Hierarchicos Ordines spectent, simul etiam quae ad cete-
ras christianae vitae rationes pertineant, modo eadem cum germana religionis fide
rectisque de moribus normis penitus concordent » (Pius XII, Litt. Encycl. Orien-
talis Ecclesiae, 9 apr. 1944, cf. A.A.S., XXXVI [1944], p. 137).
b) De reformatis.

«... qui etiamsi eumdem Christum Iesum veluti Redemptorem agnoscant, et
in christiano nomine glorientur... » (Pius IX, Litt. Apost. Iam vos omnes,
13 sept, 1868, cf. Mansi, Amplissima Collectio Cone., t. 50, p. 203*).

« ... christianis initiati sacris... » (Leo XIII, Epist. Longinqua Oceani, 6 ian.
1895, cf. A.S.S., XXVII [1894/95], p. 399).

« Scotorum nobiscum de fide dissidentium complures quidem Christi nomen
ex animo diligunt, eiusque et disciplinam assequi et exempla sanctissima persequi
imitando nituntur » (Leo XIII, Epist. Encycl. Caritatis studium, 25 iulii 1898,
cf. A.S.S., XXXI [1898/99], p. 11).

« Iesum Christum Filium Dei eundemque Servatorem generis humani agno-
scunt et fatentur » (Leo XIII, Epist. Encycl. Satis cognitum, 29 iunii 1896, cf.
A.S.S., XXVIII [1895/96], p. 738).

«... qui se Christi asseclas esse gloriantur, quique in ipso cum singulorum,
tum humanae consortionis spem salutemque reponunt... » (Pius XII, Litt. Encycl.
Lux veritatis, 25 dec. 1931, cf. A.A.S., XXIII [1931], p. 510).

DISCEPTATIO - DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

791

« ... sono a Noi vicini per la fede in Dio e in Gesu Cristo » (Pius XII, Nun-
tius Radiophon. NelTalba, 24 dec. 1941, cf. A.A.S., XXXIV [1942], p. 21).
c) De anglicanis.

« Non timide complectuntur atque etiam asserunt summa Dei et Christi eius
iura » (Leo XIII, Epist. Apost. Amantissime voluntatis, 14 apr. 1895, cf. A.S.S.,
XXVII [1894/95], p. 587).

4 Ita Mgr Ch. JourneT: « La transmission ininterrompue de 1’exercice valide
du pouvoir d’ordre a 1’interieur des Eglises dissidentes sont unt temoignage emou-
vant des profondeurs de la volonte salvifique de Dieu qui, en continuant de dis-
penser de cette maniere les graces de contact de son sacrifice et de ses sacrements...
nous revele son etonnant dessein de commencer en quelque sorte a former 1’Eglise
en dehors de 1’Eglise... » ( IJEglise du Verbe Incarne , I, La HiSrarchie Aposto-
lique, 2 tae edit., Desclee, 1955, p. 652). Auctor citat circa illam quaestionem
L. Billot, De Ecclesia Christi, Roma 1921, p, 339.

5 Cf. Epist. S. Officii ad R. ]. Cushing, Archiepiscopum Bostoniensem, 8 aug.
1949: « Idem autem suo modo dici debet de Ecclesia, quatenus generale Ipsa
auxilium salutis est » (The American Ecclesiastical Review, 127 [oct. 1952],
p. 308).

6 Cf. Epist. supracit. ad Archiepiscopum Bostoniensem, ubi legitur: « Quan-
doquidem ut quis aeternam obtineat salutem, non semper exigitur ut reapse Eccle-
siae tamquam membrum incorporetur, sed id saltem requiritur, ut eidem voto et
desiderio adhaereat » ( Ibid ., p. 308).

7 Id diversis modis et diverso gradu locum obtinet, maxime autem apud
Orientales separatos. Quando non pauca Sanctae Sedis documenta de « ecclesiis
orientalibus », quae a catholica communione seiunctae sunt, mentionem faciunt,
id procul dubio ob gravia illa elementa Ecclesiae, quae separatae communiones
adhuc servant, fit, praeprimis, quia episcopalis ordo necnon eucharistica synaxis
in eis continuatur, quae omnia ad structuram Ecclesiae particularis primaria ratione
pertinent. (Quoad terminos in documentis Sanctae Sedis adhibitos, cf. Y. Congar,
in: Chretiens De simis, Cerf [1937], pp. 381-382, et in: Irenikon [1950],
pp. 22-24).

8 Ita Ioannes XXIII in Litt. Encycl. Ad Petri Cathedram (29 iunii 1959):
« Eos igitur omnes, qui a Nobis seiuncti sunt, tamquam fratres verbis alloqui-
mur S. Augustini dicentis: “ velint, nolint, fratres nostri sunt. Tunc esse desinent
fratres nostri, si desierint dicere: Pater Noster ” » (A.A.S., LI [1959], p. 515).

Item in Allocutione die 14 nov. 1960 habita in Petriana Basilica ad consilia
coetusque Concilio Vaticano II apparando: « Verum probe nostis, dilecti filii, ...
iussu Nostro Coetum etiam accessise, cuius erit ... ad interrogata eorum fratrum
Nostrorum debito honore dignorum respondere, qui, quamvis sint a Nobis, uti
loqui solemus, seiuncti ... de Concilii laboribus resciscere aliquid velint » (A.A.S.,
LII [1960], p. 1010).

0 Pius XII in Litt. Encycl. Sempiternus Rex, 8 sept. 1951: «Explanat pro-
fecto iter, quo assequenda est huiusmodi meta tranquillior sine ira et studio inda-
gatio, qua magis quam exactis aetatibus vetera gesta retexi atque perpendi nunc
solent» {A.A.S., XLIII [1951], p. 642).

10 S. Officii Instructio De. motione oecumenica, 20 dec, 1949: «Ad colloquia
autem inter theologos catholicos et acatholicos mittantur tantummodo sacerdotes,
qui, scientia theologica et firma sua adhaesione ad principia et normas hac in re

792

SESSIO VII - ACTA

ab Ecclesia statutas, ad illa vere idoneos se probaverint » (A.A.S., XLII [1950],
p, 145). Haec debent fieri « singulari prorsus Ordinariorum vigilantia » ( Ibid
p. 144).

11 Cf. Instr. S. Ojf. supracit.: « Quamquam in omnibus hisce convenientibus
et collationibus quaelibet in sacris communicatio est devitanda, tamen non repro-
batur communis recitatio Orationis Dominicae vel precationis ab Ecclesia Catho-
lica approbatae, qua iidem conventus aperiantur et concludantur » {Ibid., p. 146,
sub V).

12 Permittuntur conventus cum acatholicis, quando agitur de via, qua « col-
latis viribus principia fundamentalia iuris naturae, vel religionis christianae defen-
dantur contra colligatos hodie Dei inimicos vel agitur de ordine sociali redinte-
grando aliisve id genus quaestionibus » (cf. Instr. S. Off. supracit., Ibid., p, 145).

13 Pius XII, Epist Apost. Cupimus imprimis, 18 ian. 1952: « ...iisdem quasi
amicta varietatibus libentissime exornatur» (A.A.S., XLIV [1952], p. 153).

DE ECCLESIA
Pars secunda

Caput XI

DE OECUMENISMO

1. [ Introductio ]. Cum Ecclesia ut unum singulareque salutis insti-
tutum a Christo fuerit aedificata tamquam unum et unicum signum levatum
in nationes, nihil umquam potest eiusdem unitatem intrinsecus violare.

Quae tamen, decurrentibus saeculis, ab Ecclesia Catholica ortae sunt se-
parationes, manifestationem illius indefectibilis unitatis coram mundo uni-
verso quodammodo obscurant. 1

Sacra Synodus, de iis separationibus summopere dolens, nihil omit-
tendum esse declarat quod ad integram omnium christianorum unitatem
restituendam conferat: ut voluntas Christi qua omnia membra Ecclesiae
in Ipso unum sunt, ad omnes extendatur qui Eius nomine gloriantur, utque
fides vera non-christianis efficacius annuntietur.

Id quod nostris temporibus eo magis urget, quo instantius, divina Pro-
videntia sic disponente, et ipsae communitates christianorum separatae ad
unitatem omnium adspirent.

2. \_De vinculis existentibus et de unitate a Christo intenta]. Ecclesia
vincula agnoscens quibus secum dissidentes filii coniunguntur, omnes ma-
terno prosequitur amore 3 qui baptismate renati (cf, Tit. 3. 5), secum Chri-
stum Deum eumdemque Salvatorem confitentur coramque mundo de Christo
testimonium perhibent, maxime si et vero corpore et sanguine Christi par-
ticipant.

Quae autem mutuae coniunctionis vincula etiam si sunt eucharistica
unitatem illam constituere non valent quam Christus inter omnes baptizatos

DISCEPTATIO - DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

793

iussit vigere quamque sive Sacra Scriptura sive veneranda Ecclesiae tradi-
tio tam manifeste ostendunt.

Etenim, inde ab initio ipse cultus eucharisticus cum verae fidei profes-
sione ab Apostolis traditae ita intime iungebatur ut fideles cuncti in doctrina
Apostolorum et communione, in fractione panis et orationibus insimul per-
severare dicebantur (cf, Act. 2, 42).

Ecclesia a suis exordiis Eucharistiam consummationem unitatis in fide
et communione habuit atque ut signum suae unitatis coram mundo uni-
verso; quare schismatibus haeresibusque provocantibus huiusmodi omnium
christianorum unitatis necessitatem ita affirmavit, ut illos tantum ad cultum
eucharisticum admitteret qui in communione sub episcopo cum Sede Ro-
mana coniuncto fidem unam, veram et integram profiterentur. 4

Tantum enim hoc modo communio eucharistica signum est perfectae
illius unitatis totius Ecclesiae, quam Sanctus Paulus commendavit dicens:
« Quoniam unus panis, unum corpus multi sumus, omnes enim ex uno
pane participamus » (I Cor. 10, 17 gr.).

3. [De habitudine Ecclesiae ad christianos singulos dissidentes ]. Ec-
clesia porro sciens christianos dissidentes multis mediis salutis reapse pri-
vari, eorumque separatione manifestationem unitatis signi in nationes levati
re obscurari, eos in caritate materna singulos respicit amanterque ad se
invitat. 5

Sacra propterea Synodus incoepta catholicorum, quibus fratres separati
de doctrina vitaque Ecclesiae illuminentur ut etiam singuli ad illam attra-
hantur, probat atque ut promoveantur inculcat.

4. [De habitudine Ecclesiae ad communitates christianos dissidentes ].
Christiani autem dissidentes ad Ecclesiae Catholicae unitatem ut redeant,
non modo ut singuli, verum etiam ut inter se uniti, in propriis suis commu-
nitatibus inveniunt incitamenta. In his enim elementa quaedam Ecclesiae
exsistunt ut potissimum Scriptura Sacra et Sacramenta, quae, ut media et
signa unitatis efficacia unionem mutuam in Christo producere possunt et
natura sua, ut res Ecclesiae Christi propriae, ad unitatem catholicam im-
pellunt. 6

Attamen, quatenus hae communitates elementa servata ita detinent, ut
ea segregent a plenitudine Revelationis, eatenus haereditatis Christi dividen-
dae de facto ansam praebent.

Sacra Synodus, dum elementa ab his communitatibus servata, ibi quo-
que salutifera esse atque fructus vitae spiritualis christianae producere posse
non denegat, firmiter tamen docet plenitudinem Revelationis a Christo soli
Ecclesiae Catholicae commissam esse eamque dividi non posse, 7 atque proin-
de ab omnibus christianis ibi agnoscendam esse.

Monet propterea Sacra Synodus omnes fideles, ut fratribus separatis
verbo et exemplo semper magis ostendant quod plenitudo Revelationis in
sola Ecclesia catholica vere et pure teneatur, ut tandem fratres nostri no-

794

SESSIO VII - ACTA

biscum iterum coniuncti, nobiscum etiam plenitudinem haereditatis Christi
possideant. 8

5. [De habitudine Ecclesiae ad motionem oecumenicam extra Eccle-
siam]. In pluribus orbis partibus apud multas communitates quae a Beati
Petri Cathedra seiunctae sunt, quandam motionem oecumenicam quam
vocant exortam esse ut omnes qui in Christum Dominum credunt ad unita-
tem redeant, S. Synodus cum gaudio agnoscit atque eo magis conamina haec
oecumenica benevolenti animo prosequitur quo manifestius divinum affla-
tum conspiciat ibidem adesse. 9

Caritate Christi tamen compulsa, motionis oecumenicae auctores enixe
commonefacit manifestationem unitatis voluntati Christi conformem effici
nullo modo posse, nisi unitas fidei, communionis sacramentorum atque gu-
bernii adamussim secundum ipsius Christi institutionem efformetur. Hanc
autem talem esse ut illa triplex unitas nonnisi in unitate communionis sub
Romano Pontifice ad effectum deducatur. Quare an et quo gradu reapse oboe-
diatur voluntati Christi, seu quinam gradus, ut aiunt, adsit « oecumenici-
tatis », commensurandum est ex gradu, quo obiective ad Ecclesiam catholi-
cam habeatur accessus.

Sacra Synodus viam ad unitatem omnium christianorum restituendam
difficillimam esse agnoscens, conatus sinceros christianorum dissidentium
ad separationes superandas fidelium orationibus peramanter commendat.

6. [De fine motionis oecumenicae intra Ecclesiam et de periculis evi-
tandis]. Gaudet porro Sacra Synodus quod et in Ecclesia ipsa motio oecu-
menica in dies augetur, quae non tantum christianis dissidentibus sincere
unitatem quaerentibus effusa prece auxilium praestare intendit, sed etiam
labore theologico et pastorali satagit ut Ecclesia domus paterna omnibus
christianis clarius in dies appareat, 10 ipsaeque dissidentes communitates viam
ad veram unitatem facilius inveniant.

Monet tamen Sacra Synodus universos fideles in hac operositate magna
prudentia opus esse ne zelo quodam apostolico, non tamen secundum scien-
tiam, indifferentismi, vel interconfessionalismi, quem vocant, periculo ex-
ponantur, neve excitato procedendi modo rei propositae potius noceant
quam serviant. 11

Quam ob rem motionem oecumenicam episcopis ubique terrarum com-
mendat, ut, Apostolica Sede duce, eandem sollerter promoveant eique pru-
denter moderentur.

7. [De communione in sacris liturgicis]. 12 Quia in communitatibus ab
Ecclesia separatis, praeter baptismum nonnumquam valide conferuntur Sa-
cramenta, et fieri potest ut filii Ecclesiae iure rogare possint ac debeant a
ministris separatis eorundem dispensationem; quia ex altera parte pia Ma-
ter Ecclesia maxime desiderat, fratres separatos, quantum potest et ipsi
indigent, participes facere multorum bonorum, quae Christus Sponsae suae
unicae concredit: 13 etenim utpote rite baptizati iidem si bona fide sunt,
per se capaces sunt fructuose accipiendi alia Sacramenta; 11 quia tandem

DISCEPTATIO - DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

795

Ecclesia licet invito animo, tolerat matrimonia mixta, in quibus ineundis
pars catholica et pars baptizata acatholica sunt ministri Sacramenti: hac de
causa non omnis assistentia activa, ea videlicet qua christiani dissidentes in
liturgia catholica concursum quemdam effectivum praestant, vel catholici
modo simili activo in dissidentium liturgia assistunt, de se intrinsece mala
dicatur oportet, etsi plerumque huiusmodi participatio graves ob rationes
prohibenda sit. Ideoque ius atque officium Ecclesiae est de communione in
sacris leges condendi ad bonum tum filiorum Ecclesiae, tum eorum, qui ab
ea dolorose separantur.

Principale autem obstaculum communionis liturgicae inter catholicos
atque dissidentes, natura est illius communionis in sacris, qua ipsi filii Ec-
clesiae inter se iunguntur. Communio enim membrorum Ecclesiae inter se
donum est ipsius Christi, uni suae Ecclesiae datum, quo unio in fide sub uno
supremo pastore consummatur, quodque signum exstat illius unitatis in ve-
ritate et caritate qua Ecclesia Corpus Christi mysticum est, et iam hic in
terra figura et inchoatio unitatis in Christo coelestis.

Cum ergo in ipso cultu sacro liturgico, a ministris Christi, nomine et
mandato Ecclesiae peracto, communio fidelium fidem Ecclesiae confitetur
(cf. Act. 2. 42), assistentia activa in sacris liturgicis de se assensus fidei Ec-
clesiae habenda est. Quare assistentia activa christianorum dissidentium sive
in ipso cultu Ecclesiae in genere, sive in specie per receptionem sacramen-
torum, generatim admitti nequit, utpote unitati fidei et communionis intrin-
sece contraria atque extrinsece obscuratio signi unitatis Corporis Christi,
ex quibus defectibus pericula indifferentismi religiosi, vel interconfessiona-
lismi vel scandali profluere solent.

Unde tantum graves ob causas et remotis periculis assistentia activa in
ipso cultu Ecclesiae admitti potest; dum imprimis pro gravitate necessi-
tatis vel magnae utilitatis spiritualis christianorum dissidentium diiudican-
dum est, an et sub quibusdam conditionibus Ecclesia eos qui non actu pro-
prio ab Ea desciverunt, sacramentis succurrere possit.

Eadem inviolabilis de unitate Ecclesiae doctrina assistendam quoque
activam catholicorum in sacris ritibus dissidentium communitatum genera-
tim prohibet.

Etenim, non tantum quando catholicus, assistens cultui communitatis
dissidentis, interne illum approbat, actus eius intrinsece malus est, ideoque
numquam permittendus, sed etiam ubi catholicus — tali interna approba-
tione exclusa — in communitatibus, in quibus sacramenta valide non con-
ficiuntur, sacramentum putativum recipere audet. Talis enim receptio, cum
ipse ritus sit contra veritatem catholicam, intrinsece mala dicenda est, ideo-
que numquam permittenda; dum quaecumque assistentia activa catholicorum
in tali cultu de se admitti nequit.

Imo, etiam in communitatibus ubi valide sacramenta conficiuntur, com-
municatio in sacris ex indole rerum prohibetur. Cultus enim ab eis praesti-
tus, quatenus a cultu Ecclesiae separatus, consummationem in unitate non

796

SESSIO VII - ACTA

perficit et unicitati signi, a Christo Ecclesiae in ipso cultu dati, contradicit
nec legitime perficitur. Nec praetermittendum est assistendam activam in sa-
cris liturgicis communitatis dissidentis, etsi nullo modo in errorem consen-
titur, suapte natura tamen assensum in fidem illius communitatis signifi-
care, ideoque regulariter scandalum provocare et periculum fidei secum ferre.
Quare et in hisce circumstantiis quaecumque assistentia activa catholicorum
in illo cultu, etiam exclusa Sacramentorum receptione, tantum admitti po-
test graves ob causas, adhibitis cautelis ad scandalum et periculum perver-
sionis fidei, vel indifferentismi arcenda atque permissione ab auctoritate
legitima obtenta.

Ubi autem extrema necessitas spiritualis vel magna saltem utilitas urget,
susceptio et petitio sacramentorum a ministro talis communitatis dissiden-
tis admitti potest, conditionibus modo enumeratis impletis. Agitur enim
de sacramentis Ecclesiae propriis quae in cultu obiective vero exhibentur;
quare non necessariae huic receptioni adhaesio errori, huic communitati
proprio, coniungitur.

Quandoque insuper cultui in se obiective vero, accedunt tamen preces
liturgicae falsae, vel etiam praedicatio non recta, in quibus casibus pericula
perversionis fidei, indifferentismi et scandali difficillime removeri possunt.

Denique conditiones ad liceitatem ponendae aliae ac aliae sunt pro
natura cuiuscumque sacramenti.

Mera autem praesenti christianorum dissidentium in sacris nostris litur-
gicis omnino licita est, immo optanda, dum ab alia parte catholici propter
rationabilem causam periculis remotis mere praesentes esse possunt in cultu
communitatis dissidentis.

Quod vero ad sacramentalia, preces, loca sacra, funera et alia huius-
modi attinet, in quibus ipsa doctrina unitatis Ecclesiae prohibitionem com-
municationis de se non exigit, Ecclesia ea praescribit quae pro animarum
utilitate, tum catholicorum, tum christianorum dissidentium secundum cir-
cumstantias loci et temporis rogantur.

Minime ergo veram communicationem in sacris considerare licet veluti
medium universaliter adhibendum quod ad unitatem omnium christianorum
in unica Ecclesia Christi restituendam conducere valeat. Non autem exclu-
ditur aliqua manifestatio religiosa conscientiae multiplicis coniunctionis no-
strae cum christianis dissidentibus, salvis principiis datis, et approbatione
Praesulum pro loci atque temporis adiunctis.

8. [De cooperatione inter catholicos et christianos dissidentes'}. Ubi
de modo mediisque agitur quibus, collatis viribus, principia quaedam reli-
gionis christianae vel etiam iuris naturae defendantur, rectus socialis ordo
instauretur, populi adiumento oeconomico vel culturali indigentes suble-
ventur, catholici cum christianis dissidentibus cooperari possunt et quando-
que debent. 18

Quae quidem cooperatio non modo in bonum humanae familiae cedit,

DISCEPTATIO - DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

797

verum etiam efficax potest praestare auxilium ad suspicationes mutuas mu-
tuaque praeiudicia superanda.

Ut autem haec absque spirituali periculo evenire possint, monet Sacra
Synodus ut catholici divinam Revelationem doctrinamque Ecclesiae, nomi-
natim de rebus socialibus, prae oculis habeant , 16 omniaque ipsorum istius-
modi incoepta cum approbatione et sub vigilantia auctoritatis ecclesiasticae
procedant.

Tandem, tam praeclarum opus unitatis omnium christianorum restituen-
dae in unam veram fidem Ecclesiamque magis in dies locum suum obtineat
in cura animarum. Omnes fideles simul cum fratribus separatis ipsam unio-
nem instanter a Deo implorent, sibique persuasum habeant nulla alia re
efficacius christianis dissidentibus sterni viam ad unicam Christi Ecclesiam
agnoscendam atque amplectendam quam fide catholicorum probis moribus
comprobata . 17

NOTAE

1 Cf. Instructio S. Officii Ecclesia Catholica , 20 dec. 1949: A.A.S., 42 (1950),
p. 144.

2 Rationes cur par. 2 hoc modo proponitur, sunt sequentes:

1) Propter Orientales orthodoxos dissidentes : Illi enim cultum euchari-
sticum centrum habent totius religionis. Hodie, sententiam de structura democra-
tica Ecclesiae (« sobornost ») generatim relinquentes, theologi orthodoxi maxime
insistunt in elementa catholica, atque imprimis in doctrinam de cultu euchari-
stico, ut « koinonia ». Duce autem imprimis Prof. Afanassief multi theologi ortho-
doxi oppositionem creant inter ecclesiologiam universalisticam (i. e. ecclesiologiam
Ecclesiae unius et universalis, iuridice hierarchico modo organisatae — uti in Ec-
clesia Catholica) et ecclesiologiam eucharisticam (i. e. ecclesiologiam Ecclesiarum
particularium, non iure divino auctoritative subordinatarum — uti in Ecclesia
Orthodoxa). Quare utilissimum videtur indicare quomodo et Ecclesia Catholica
incipit ab ecclesiologia eucharistica quae simul est universalistica. Cf. N. Afanas-
sief, N. Koulomzine, J. Meyendorff, A. Schmeemann, La primaute de Pierre
dans 1’Eglise Orthodoxe, Neuchatel 1960.

2) Propter Protestantes factionum « Ecclesiae superioris » (« High

Church », « Hau te Eglise », « Hochkichliche Richtung »): Omnes fautores harum
factionum conveniunt in hoc quod « koinoniam » eucharisticam signum habent uni-
tatis fidei et communionis ecclesiasticae; immo et generatim successionem apostoli-
cam admittunt, unitatem communionis ecclesiasticae sub Papa autem nequaquam.
Cf. E. Abbott, Catholicity. A Study in the Conflict of Christian Traditions in the
West, being a Report presented to H. Gr. the Archbishop of Canterbury, London
1947; M. Thurian, L’Eucharistie, Neuchatel-Paris 1959; TI. Asmussen und W.
Staehlin, Die Katholizitat der Kirche, Stuttgart 1957.

3) Propter Lutheranos pure reformatoricos : Illi generatim cultum — im-
primis cultum eucharisticum — signum habent unitatis Ecclesiae, unitatem confes-
sionis fidei exigens, non autem communionis ecclesiasticae. Cf. W. Elert, Abend-
mahl und Kirchengemeinschaft in der alten Kirche, hauptsdchlich des Ostens,
Berlin 1954; P. Altiiaus, Die Christliche Wahrheit, Gutersloh 1952, pp. 507-527 .

798

SESSIO VII - ACTA

4) In « Consilio Oecumenico Ecclesiarum » magna confusio habetur quoad
doctrinam et modum practicum agendi circa intercommunionem, — • confusio, in-
time cohaerens cum confusione circa unitatem Ecclesiae: iis utile erit, indicare
fundamentum dogmaticum atque biblicum signi unitatis in cultu exhibiti.

5) Neque omnes Catholici perspectam habere videntur relationem essen-
tialem inter communionem ecclesiasticam et eucharisticam; unde sententiae minus
laudandae, tum de unitate et unicitate Ecclesiae, tum de unitate et unicitate cultus.

3 Cf, Ioannes XXIII, Encycl. Ad Petri cathedram, 29 iun. 1959: A.A.S.,
51 (1959), p. 515.

4 Cf. Hertling, S. I,: Communio und Primat, in: « Xenia Piana SS.mo D.no
Nostro Pio Papae XII dicata » ( Miscellanea Hist. Pontif., edita a Fac. Hist. Eccl.
in Pont. Univ. Greg., Romae 1943, vol. VII, pp. 1-48, praesertim, pp, 27-34);
cf. quoque: G. Bardy, La Theologie de VEglise de St. Clement de Rome b
S. Irenee, Paris 1945 et a parte protestantica; W. Elert, Abendmahl und Kirchen-
gemeinschaft in der alten Kirche, hauptsachlkh des Ostens, Berlin 1954,
pp. 113-121.

s Cf. Ioannes XXIII, Encycl. Ad Petri cathedram, 29 iun. 1959: A.A.S.,
51 (1959), p. 515 et p. 517.

6 Cf. quoad communitates orientales dissidentes:

Ioannes XXIII, Encycl. Ad Petri cathedram, 29 iun. 1959: A.A.S., 51
(1959), p. 515;

Pius XII, Alacre studium-. A.A.S., 37 (1945), p. 600.

Cf. quoque J. Gribomont, O. S. B., Du Sacrement de VEglise et de ses rSali-
sations imparfaites, in: IrSnikon (1949), pp. 356-357.

Quidquid autem sit de natura talis communitatis separatae, certum est quod
in traditione nomen « Ecclesiae » communitatibus orientalibus separatis saepe et
constanter attribuitur: cf. sequentia documenta Ecclesiae:

1074-1075: Gregorius VII loquitur de «Ecclesia Constantinopolitana » ( PL
148, 385-387) et de « Ecclesia orientali » {PL 148, 399-400).

1095: Urbanus II inter fines expeditionis Sacrae Crucis «liberationem Eccle-
siarum orientalium » enumerat (ita Villey, La Croisade, p. 81).

1215: Cone. Lugdun. II: Etsi hic non agitur de Ecclesiis orientalibus adhuc se-
paratis, suum valorem habet id quod in fine professionis fidei Michaelis Pa-
laeologi dicitur: « Ad hanc autem sic potestatis plenitudo consistit, quod ec-
clesias ceteras ad sollicitudinis partem admittit: quarum multas et patriar-
chales praecipue diversis privilegiis eadem Romana Ecclesia honoravit, sua
tamen observata praerogativa tum in generalibus Conciliis, tum in aliquibus
aliis semper salva » (Mansi 24, 70 A s.).

1439: Cone. Florent.: In Bulla Laetentur caeli, 6 iul. 1439 legitur: « sublatus est
enim de medio paries qui occidentalem orientalemque dividebat Ecclesiam ».
1848: Pius IX, In Suprema, haec habet: « num ipsa haec Sanctae et Apostolicae
Ecclesiae unitas in tanta illa vestrarum Ecclesiarum divisione, inveniri pos-
sit » {Pii IX P. M. Acta, vol. I, p. 85).

1867: Pius IX in Alloc. in Consistorio circa Patriarchatum Ciliciae Armenorum,
12 iul. 1867, observat quod schisma orientale « ipsas Ecclesias ab unitate
catholica iamdiu misere seiunxit et separavit... Etsi vero aliquae ex illis Ec-
clesiis ad catholicam unitatem... redierint... » (A.5.X., 3 [1867], p. 345),

DISCEPTATIO - DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

799

1868: Pius IX, Arcano divinae Providentiae, titulum habet: « Litterae aposto-
licae Pii IX ad omnes episcopos Ecclesiarum Ritus Orientalis communionem
cum Apostolica Sede non habentes ». Aliquoties quoque in ipsa epistola
communitates illae separatae « Ecclesiae » vocantur ( A.S.S. , 4 [1868],
pp. 129-131).

1894: Leo XIII, Praeclarae gratulationis loquitur de « Ecclesiis orientalibus » et
dicit: « redintegrata nobiscum communione, mirum profecto quanta Eccle-
siis vestris dignitas, quantum decus, divino munere accedit » ( Leonis XIII
P. M. Acta, 14 [1894], p. 202).

1898: Leo XIII, Cum divini Pastoris titulum sequentem habet: « Litterae apo-
stolicae de erectione Archisodalitatis precum et piorum operum pro reditu
Ecclesiarum dissidentium ad catholicam unitatem... » ( Leonis XIII P. M.
Acta, 18 [1898], p. 49).

1907: S. Congreg. indulgentiarum dicit: «Ad impetrandam optatam inter Eccle-
siam Catholicam et Ecclesias ab hac dissidentes unionem ».

1912: S. Pius X, Const. Apost. Tradita ab antiquis haec habet: « pax Ecclesiae
graecae cum latina » (AAS., 4 [1912], p, 610).

1920: Benedictus XV, Encycl, Spiritus Paraclitus dicit: « Atque utinam his mo-
nitis obsequantur orientales in primis Ecclesiae, quae iam nimium diu a Petri
Cathedra averso sunt animo» (AA.S., 12 [1920], p, 421).

1924: Pius XI, «de Orientis Ecclesiarum doctrinis institutisque» (A.A.S., 16
[1942], p. 491).

1928: Pius XI, Mortalium animos loquitur de acatholicorum actione « ad conso-
ciandas christianas Ecclesias » (hic autem « Ecclesia » magis sumi videtur in
sensu sociologico) (AA.S., 20 [1928], p. 9).

1944: Pius XII, Orientalis Ecclesiae decus pluries communitates orientales se-
paratas «Ecclesias orientales» vocat (AA.S., 36 [1944], pp. 129 ss,).
1945: Pius XII, Orientales omnes Ecclesias agit de communitatibus separatis
(patet ex A.A.S., 38 [1946], p. 33) et dicuntur quandoque «societates»
(p. 59), quandoque « Ecclesiae », v. g. p. 56: « Cum dissidente Ecclesia coniun-
ctio »; insuper: A.A.S., 38 (1946), pp. 35, 36, 42, 45, 46, 47, 48.

1953: Pius XII, Orientales Ecclesias: A.A.S., 45 (1953),, p. 5: agitur de com-
munitatibus separatis. Cf. de materia huius notae imprimis: Congar, Chre-
tiens desunis, pp. 381-382, cum complemento in: Irenikon, 23 (1950),
pp. 22-24.

7 Ioannes XXIII, Encycl. Ad Petri Cathedram, 29 iun. 1959: A.A.S., 51
(1959), p. 511; cf. quoque: Allocutionem eiusdem Summi Pontificis, occasione
«Horae Sanctae» in Basilica Vaticana, 5 iunii 1959: VOsserv. Rom. 7 iunii
1959; eiusdem S. Pontif. Allocutio ad moderatores dioecesanos Act. Cath. Ita-
licae: VOsserv. Rom. 10-11 aug. 1959; eiusdem S, Pontif. Encycl. Grata recor-
datio, 26 sept. 1959: AA.S., 51 (1959), pp. 677-678.

8 Cf. S. Augustinus, Miscellanea Agostiniana, t. I, Sermones (Morin),
p. 575: « Non ei dico: Domine (dic) fratri meo dividat mecum haereditatem; sed
dico, Domine, dic fratri meo teneat mecum haereditatem », Insuper: Sermo ad
Caesareensem Ecclesiae plebem, n. 5: PL 43, 694: «Veni ad haereditatem: ma-
xime quia ipsa haereditas non est illa terra quae data est filiis Iacob. Filiis Israel
data est terra: quanto a pluribus possidebatur, tanto plus angustabataur. Haeredi-
tas nostra pax vocatur. Testamentum lego: Pacem meam do vobis, pacem meam

800

SESSIO VII - ACTA

relinquo vobis ( loan . XIV, 27). Simul teneamus quod dividi non potest. Non
eam angustat numerosus possessor, quanticumque venerint ».

9 Instructio Ecclesia Catholica'. A.A.S., 42 (1950), p. 142.

10 Io annes XXIII, Ad Petri Cathedram, 29 iun. 1959: A.A.S., 51 (1959),
pp. 510-511.

11 Instructio Ecclesia Catholica-. A.A.S., 42 (1950), p. 144.

12 Cf. Constit. Ad evitanda scandala Martini V, a. 1418 in Concilio Costan-
tiensi lata (Mansi 27, 1192-1193; cf. de hac constitutione: Suarez, Disput., De
Censuris, disp. IX, sect. II, ed. Vives, Parisiis 1866, t. XXIII, pp. 262-270;
F. Cappello, De Censuris, ed. 4, Romae 1950, p. 133). Quoad documenta fere
omnia praeteriti temporis, cf.: « Verbali delle Conferenze Patriarcali sullo stato
delle Chiese Orientali e delle adunanze della Commissione Cardinalizia per pro-
muovere la riunione delle Chiese dissidenti, tenute alia presenza dei S. P. Leo-
ne XIII (1894-1902) con note illustrative e documenti (pro manuscripto) », Tip.
Pol. Vat. 1945, pp. 537-637 [de Communicatione in Sacris); insuper: Marco della
Pietra, O. F. M., Collectio Rescriptorum praesertim S. S. Congreg. S. Officii et
de Prop. Fide, a. 1933, in S. Congr. pro Eccl. Orient. prot. 38/29 asservata. Ad
haec documenta imprimis addendum est: Decretum S. S. C. S. Officii de sacra-
mentis sub determinatis conditionibus dandis alumnis, filiis « Orthodoxorum »,
in scholis catholicis, a. 1957 editum.

Insuper e C.I.C. ad rem praesertim pertinent: cc. 731, 2; 1258, 1; 2259;
2260; 2261; 2262; 2263; 2267; 2238, 2; 2316 et 2314, 1, n. 1.

Rogant revisionem praescriptionum Romanae Curiae de relationibus cum aca-
tholicis et speciatim mitigationem quoad communicationem in sacris cum « Ortho-
doxis » Orientalibus: plus quam 60 episcopi e regionibus orientalibus et duo
Superiores generales ordinum religiosorum. Contra falsum et periculosum « ire-
nismum oecumenicum » votum dederunt 6 episcopi armenici et nonnulli alii.
Sed nullum de communicatione in sacris verbum faciunt S. E. Card. Agagianian
cum 8 suis armenis Episcopis (cf. Acta et Documenta Cone. Vat. II apparando,
Ser, I, Vol. II, Pars IV, pp. 394-400 et Pars IV passim).

Rogat quoque mitigationem praescriptionum de communicatione in sacris
Pontificium Institutum Orientalium Studiorum (cf. Acta et Documenta..., Ser. I,
Vol. IV, Pars I, p. 158 sqq.).

13 Leo XIII, Satis cognitum-. A.S.S. 8 (1895/96), p. 712.

14 Cf. P. Gasparri, Tract. canonicus de SS. Eucharistia, t. II, Parisiis 1897,
p. 354: «Viatores baptizati sunt iure divino per se capaces sacrae communionis.
At... Ecclesia... prohibuit aliquibus, utcumque iure divino capacibus, praeberi
sacram communionem.

18 Instructio Ecclesia Catholica-. A.A.S., 42 (1950), p, 145.

16 Ibid.

17 Ibid., pp. 146-147.

DISCEPTATIO - DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

801

2) RELATIO EM.MI P. D. AUGUSTINI CARD. BEA
PRAESIDIS SECRETARIATUS
AD CHRISTIANORUM UNITATEM FOVENDAM

De Oecumenismo catholico. Introductio. Schema hoc est pasto-
rale (cf. titulum); quare non tractat ex professo quaestiones theolo-
gicas. Hodie tamen motio oecumenica non iam potest in Concilio
omitti.

I. Per dimidium iam fere saeculum apud separatos fratres motum
quemdam prorsus novum, motum videlicet oecumenicum ut aiunt, cer-
nere licet. Postquam enim unio cum Apostolica Sede abrupta fuit, statim
ab initio separatorum communitates magis magisque in nova fragmenta
et fractiones dilapsae sunt.

Hodie autem, tam in Occidentis quam in Orientis plagis, apud
christianos separatos nisus sinceri et serii manifestantur et iam succre-
verunt in motum sat robustum et dilatatum, qui conscie ad restauran-
dam visibilem unitatem tendit, qualem ipse Dominus voluit pro Ec-
clesia sua.

Motionis huius verae rationes non exclusive in rerum circumstan-
tiis practicis positae sunt, ut ex. gratia in contactu frequentiore per no-
vissima nostri temporis communicationis media. Motio oecumenica in
Occidente propriam originem ducit potius e Pietismi circulis una cum
missionali zelo ortis in sinu Protestantismi saeculo decimo octavo et
decimo nono; ex oppositione contra rationalismum et liberalismum
theologicum (Albrecht Ritschl, Friedrich Schleiermacher) omne revela-
tum subvertentem, et contra criticam biblicam (D. F. Strauss, Bruno
Bauer, F. C. Baur), quae schema dialecticum et rationalisticum a Hegel
propositum ad inspiratos libros infauste applicavit.

Ad videndum quanti ponderis fuerit iste motus pietisticus et mis-
sionarius in protestantico « Reveil », ut aiunt, considerare oportet pro-
gressum operis missionarii protestandum in Asia et Africa, necnon
antiquioris liberalismi diminutionem in hodierna theologia auctorum
ut Karl Barth et sequaces eius.

Quod autem tendentiam ad unitatem Christianorum attinet, quae
inde nata est, duos modos notamus: primum qui practica cooperatio-
ne in « Vita et Actione » (Life and Work) unitatem represtinare eni-
titur, alterum qui id mediante profundiore studio « Fidei et Constitu-
tionis » (Faith and Order) obtinere desiderat.

Instructio S.S. Congregationis S, Officii « De Motione Oecume-

802

SESSIO VII - ACTA

nica », data die 20 decembris 1949, indolem sincere religiosam istius
motionis hisce verbis laudavit:

« Iam vero in pluribus Orbis partibus, quum ex variis externis
eventibus et animorum mutationibus, tum maxime ex communibus
fidelium orationibus, afflante quidem Spiritus Sancti gratia, in multo-
rum animis ab Ecclesia Catholica dissidentium desiderium in dies ex-
crevit ut ad unitatem omnium redeatur qui in Christum Dominum
credunt ».

Oecumenismus non catholicos hodie quasi coaluit in Consilio Mun-
diali Ecclesiarum (WCC) (198 communitates religiosae!). Consilium
illud initio erat satis contrarium Ecclesiae catholicae; hodie econtra
quaerit nostram collaborationem in rebus indifferentibus; sed non iam
quaerit nostram aggregationem ad Consilium.

II, Numquam revera theologi catholici studia indagationesque cir-
ca fratres separatos missas fecerunt. Sufficiat haec praeclara nomina re-
colere: Jacques Benigne Bossuet, auctorem operis « Histoire des varia-
tions des Eglises protestantes » (1688) et Johann Adam Moehler eius-
que opus « Symbolik, oder Darstellung der dogmatischen Gegensatze
der Katholiken und Protestanten nach ihren offentlichen Bekenntnis-
schriften » (1832).

Cum prima indicia renovationis spiritualis in ambitu protestanti-
smi apparuerunt, iam theologi catholici contemporanei, insignium prae-
decessorum vestigia prementes, momentum ac indolem huius innova-
tionis nova luce collustrarunt. Abundat litteratura de motione oecume-
nica moderna.

Ipse Dr. Visserfi Hooft, Secretarius Generalis Consilii mundialis
Ecclesiarum, apertis verbis agnovit eximium valorem operum quae a
catholicis theologis publici iuris facta sunt de motione oecumenica eius-
que historia ac theologia, asseverando id inter optima pertinere, quae
nunc praesto sunt (Gustave Thils, Jerome Hamer, o. p., Prof. W. Van
de Pol, Bernard Leeming, s. i., Albert Brandenburg, etc.). Haud paucae
etiam ephemerides fundatae sunt, quarum principalis finis est, in luce
principiorum theologiae catholicae studere atque examinare motionis
oecumenicae novas in dies manifestationes « Unitas » in triplici editio-
ne prodit: italica, gallica et anglica; iterum gallice « Istina » et « Ireni-
kon »; germanice « Catholica » et « Una Sancta »; anglice Vero « Atone-
ment » simul cum ceteris quibusdam.

III. Catholici theologi non in mera opinionum confrontatione,
scripto facta quasi a longe et per absens, totam eiusmodi activitatem
absolverunt. E contra occursus personales et contactus immediati locum
habent in benevola animi dispositione admodum diversa ab acri alter-

DISCEPTATIO - DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

803

catione, quae initio Reformationis inter Ioannem Eck et Martinum
Lutherum exorta erat. Hodiernae theologorum collationes iuxta verba
fel. record. Papae Pii XII vere sunt: « tranquillior et sine ira et studio
indagatio... ».

Ante omnia in regionibus, ubi tam catholici quam protestantes et
orthodoxi studiorum instituta utpote Universitates, facultates theolo-
gicas, scientificae indagationis centra habent, in regionibus, ubi utraque
pars possidet centra spiritualis vitae, utpote antiquas abbatias, domus
recollectionis vel ubi habentur communitates modernae protestantium,
puta Taize, theologi catholici, orthodoxi et protestantes in unum fre-
quentius conveniunt sive in forma magis officiali, quia sub immediata
directione cuiusdam Sacrae Hierarchiae membri, sive in forma officiosa,
cum approbatione tamen Hierarchiae competentis. Inde a saeculo de-
cimo sexto prima vice hodie demum evenit, quod Hierarchiae catho-
licae membra et separatorum dirigentes necnon professores theologiae
colloquia et contactus instauraverunt circa res theologicas et circa spi-
ritualitatem.

Apud protestantes interna motionis oecumenicae evolutio ad nota-
bilem mutationem relationum versus Ecclesiam Catholicam adduxit.
Loco antiquioris despectus et antagonismi nunc apud non paucos id-
que melioris notae acatholicos succedit habitudo inquirendi et interro-
gandi, ut accuratas informationes obtineant. Sed etiam catholici verio-
rem notitiam de aliis, quae hodierno statui respondeat, inquirunt. Utra-
que pars sentit, quam necessarium sit, propriam mentem humaniter
patefacere, alteri respondere, comprehendere et comprehendi. Procul
dubio post peractas disputationes haud raro differentiae iterum appa-
rent, quae contrastantes manent. Unum tamen obtentum est, dialogus
non omittitur, immo communis oratio ad Dominum, qui in restauranda
unitate nos adiuvet, dialogo finem imponit.

Heic recordari liceat, catholicos theologos iam saepius adfuisse
congressibus oecumenicis separatorum, absque formali participatione,
imprimis adunationibus Consilii Mundialis Ecclesiarum.

Notare praesertim oportet quam benevolenter Concilii Vaticani II
indictio a separatis acceptata est. Tam verbo quam scripto frequenter
contactus omnino certiores nos fecerunt de universali sympathia tam
in Oriente quam in Occidente, quae spem ingerit fore ut ad proxi-
mum Concilium maiores christianae denominationes observatores de-
legatos mittant. [Duo e maximis in Occidente separatorum denomina-
tionibus, Ecclesia Anglicana et Ecclesia Evangelica Germaniae iam
utraque proprium repraesentantem permanentem nominaverunt apud

804

SESSIO VII - ACTA

Secretariatum nostrum ad melius praeparationem Concilii observan-
dam].

IV. Separatorum motio oecumenica certo certius non solummodo
eorum dirigentes et theologos tangit. Penetrat enim in fere omnes coe-
tus vitae communit ariae; haud secus ac apud nos Actio Catholica, reno-
vatio liturgica, et zelus missionalis etiam laicorum populum movent.
Ultimus congressus motus oecumenici recenter in New-Delhi, India,
1961 celebratus, peculiari modo hanc penetrationem commendavit:
oecumenismus, dicebat, concretius actuetur in paroeciis, in tota mentis
habitudine, in oratione, in activitate fidelium.

Neque ex parte nostra, theologica studia circa noviter exorta proble-
mata, sola sufficiunt. Demum praxis vitae christianae in Ecclesia, utpote
manifestatio plenitudinis gratiae nobis a Christo Salvatore impertitae,
responsionem resolutivam afferre debet.

Hisce rationibus permoti Schema Decreti Pastoralis proponimus, in
quo sermo non est mere de studiis historicis et theologicis, de peritorum
collationibus, de communi opere directorum et specialistarum, sed potius
de renovatione interioris vitae Ecclesiae, videlicet de oecumenismo, qui
situs est in profundiore assimilatione et in evidentiore manifestatione
divitiarum spiritualium, in quibus plenitudo Mysterii Salutis in Christo
consistit, de oecumenismo dico, qui cordis conversionem implicat.

Persuasum habemus, quod in medio saeculi, in quo praeter mate-
rialismum omnes spirituales valores devastantem, nihilominus alia ex
parte hanc motionem cernimus, quae unitatem pro omnibus separatis
restaurare enititur, Ecclesia Catholica in Oecumenico Concilio sollem-
niter eo adunata verbum sollicitudinis pastoralis edicere omnino debeat,
verbum rectam viam indicans ad incitamentum omnibus, qui sub San-
cti Spiritus suggestione parati sunt operari et sacrificia sustinere: ut
omnes unum sint!

3) RELATIO EM.MI P. D. ALFREDI CARD. OTTAVIANI
PRAESIDIS COMMISSIONIS THEOLOGICAE

De Ecclesia : Pars Altera, Caput Undecimum. Introductio. Post-
quam in memoriam vocata sunt quaedam principia, modo speciali agitur
de unione eucharistica, qua ratione nempe ea sufficiat et qua ratione non
sufficiat ad unionem Christianorum a Christo volitam. Ratio expositionis
est quia unio eucharistica hodie ponitur in centro disputationum oecu-
menicarum.

Clare in capite distinguitur unio cum Ecclesia ope conversionis in-

DISCEPTATIO - DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

805

dividualis et via conversionis communitatis; atque prima expressis ver-
bis laudatur, ob errores etiam inter catholicos sparsos. Dixit quidam
professor universitarius, e protestantismo conversus, nec dixit sine do-
lore: « Si audio nonnullos catholicos, melius fecissem si in haeresi per-
mansissem »; et alius minister protestans, licet credat Ecclesiam Catho-
licam Romanam esse unicam veri Christi Ecclesiam, manet ubi est, dicens
se tale consilium a theologis catholicis accepisse.

Brevem expositionem de conversione individuali sequitur longior
de conversione communitatum, et fautoribus motionis oecumenicae clare
exponitur, quid reapse significet efficaciter velle eam unionem quam
Dominus Noster voluit.

In numero ultimo huius Capitis aggressa est Commissio Theologica
quaestionem difficilem de Communione in sacris. Agitur tantum de
Communione in sacris liturgicis, in Sacrificio videlicet et Sacramentis,
et non de mera in iis quadam assistentia, sed de participatione magis mi-
nusve activa.

Statuuntur haec principia:

Primum est semper esse illicitam talem participationem, qua agnosci-
tur cultus falsus et illegitimus ut verus atque legitimus.

Secundum est non omnem participationem activam natura esse pec-
caminosam.

Tertium est omnem participationem activam natura sua esse talem,
ut obscuret sacram liturgiam ut signum unitatis ecclesiasticae, ideoque
non nisi gravem ob causam permitti posse.

Quartum est communionem in sacris non adhiberi posse ut medium
reunionis christianorum.

Capite de oecumenismo et communione in sacris absolvitur Con-
stitutio de Ecclesia peregrinati te. Sperat Commissio Theologica se quae-
dam contribuisse pro illa unione quae Summo Pontifici tantopere cordi
est. Non tamen re humanitus considerata spes magna adest conversio-
nis communitatum. Dixit enim Secretarius Generalis « consilii oecu-
menici ecclesiarum », ex plus quam ducentis ecclesiis in urbe Delhi
congregatis, quantum ipse sciebat, nullam paratam fore, ut admitteret
Primatum Romani Pontificis eiusdemque infallibilitatem. Quare oremus
ut illuminentur a Spiritu Sancto, sicut exeunte saeculo decimo sexto illu-
minati fuerunt Rutheni, quorum Episcopi, ut legimus in Bulla Clemen-
tis VIII Magnus Dominus (23 dec. 1595): « divina Spiritus Sancti luce
eorum corda illustrante, coeperunt ipsi secum cogitare, et inter se, multa
consultatione et prudentia adhibita, conferre et serio tractare, se et gre-
ges quos pascerent non esse membra corporis Christi, quod est Ecclesia,
quia visibili ipsius Capiti Summo Romano Pontifici, non cohaererent

806

SESSIO VII - ACTA

et propterea spiritualis vitae influxus se non posse capere, neque cre-
scere in charitate, cum ab eo essent disiuncti a quo secundum Deum pen-
det totum corpus compactum et connexum per omnem iuncturam sub-
ministrationis in mensuram operationis uniuscuiusque membri Qua-
mobrem ... decreverunt redire ad suam et omnium fidelium matrem, Ro-
manam Ecclesiam ».

Quibus nil addendum.*

4) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Ruffini: Utrumque schema, ut universe loquar, mihi placet
et ambo inter se facile componi possunt.

De schemate Commissionis Theologicae haec animadvertenda censeo.

Pag. 3 1 et ss. Quaero: cur non distinguuntur Orientales dissidentes
a Protestantibus? Illi habent veram fidem in Deum, unum et trinum,
in Iesum Christum, Deum et hominem; praeter Verbum Dei, seu
S. Scripturam, et Sacramenta, inter quae eminent baptismum et Eucha-
ristia, habent cultum magnum erga B. Mariam Virginem, erga San-
ctos, et dogmata multa fidei catholicae. Protestantes, vero, praeter
S. Scripturam habent tantum fidem in Deum et plus minusve in Chri-
stum.

Pag. 5, 2 lin. 11. Cum agatur de Oecumenismo, nonne oporteret ad-
dere nomini Ecclesiae catholicae appellationem: Romanam? Plures
enim Angli, e. g., quamquam protestantes, se appellant catholicos.

Pag. 8, 3 lin. 3. «... Ecclesia ». Quaenam auctoritas Ecclesiae hic
intelligitur: estne S. Sedes an Episcopus?

Schema Secretariatus.

Pag. 5, 4 linn. 14-15: « ... incorporationis sacramentale signum ». Di-
xerim • — - rectius ut opinor — : incorporationis causa et signum.

Pag. 5, linn. 20-21: «in sanctitate et veritate»; melius: «in ve-
ritate et sanctitate ».

Pag. 8, s linn. 20-25. De participatione dissidentium in celebratione
Eucharistica, magis mihi placet quod dicitur in hoc schemate quam

* Relatio Em. mi Card, Ottaviani ab Exc.mo Secretario Generali lecta est.

1 Cf. pp. 792 ss.

2 Cf. p. 793.

3 Cf. p. 795.

“ Cf. p. 785.

6 Cf. p. 787.

DISCEPTATIO - DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

807

quod scriptum legitur in schemate Commissionis Theologicae pag, 7, B
linn. 29-35.

Card, Browne: De Oecumenismo : 1) Componantur ad invicem
schemata.

2) Illud Card. Bea bonum fundamentum praebet, quibusdam mo-
dificatis, v. g. pag. 10, 7 linn. 15-20.

3) In illo Card. Ottaviani moderari posset modus loquendi in
pag. 5, 8 linn. 30-35. Item omittenda esset vox factio in pag. 11, 9 nota 2.

5) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Pizzardo: Ambo schemata placent, habita ratione animad-
versionum quas Em. mi Cardinales Ruffini et Browne fecerunt.

Card. Aloisi Masella: Placet iuxta modum: secundum votum
Em.mi Cardinalis Pizzardo idest iuxta animadversiones factas ab Em.mis
Cardd. Ruffini et Browne.

Card. Ferretto: Duo schemata placent iuxta mentem Cardina-
lium Ruffini et Browne.

Card. LienarT: 1 Placet utrumque schema, quorum prius est do-
cumentum doctrinale et alterum pastorale. Exopto ergo quod, sive sepa-
ratim, nomine utriusque organismi competentis, sive in unum reducta
de consensu duorum Em. morum Cardd. Relatorum, ad Concilium haec
schemata praesententur.

Card. McGuigan: Placet secundum mentem Card. Ruffini et Card.
Browne. Ambo schemata sunt bona, immo optima. Concordia fiat cum
magna caritate inter utrumque schema ita ut fratres separati intelligant
satis faciliter veram positionem Catholicam.

Card. Ruffini: Placent mihi duo schemata, additis illis brevibus
correctionibus, quas ausus sum proponere et secundum mentem etiam
Em.mi Card. Browne. Oblitus sum animadvertere in pag. 7, in lin. 29,
admitti aliquando participationem activam christianorum dissidentium.

0 Cf. p. 795.

7 Cf. p. 788.

8 Cf. p. 794.

9 Cf. p. 797.

* Nonae Congregationi non interfuit.

808

SESSIO VII - ACTA

« Generatim » dicitur in textu « admitti nequit »: « generatim »! Ergo
aliquando admittitur. Ni fallor, ut iam notavi, Secretariatus non est
favorabilis isti participationi activae in mysterio Eucharistico celebran-
do. Et propterea, iterum dico, admiratione percussus sum, in hoc casu,
Secretarium esse severiorem Commissione dogmatica/

Card. Siri : 2 3 Placet iuxta modum: duo schemata componantur, non
enim, in modo saltem, plane conveniunt.

Non placet titulus « Oecumenismus Catholicus », quia hucusque
vox « Oecumenismus » sat aequivoca fuit.

Card. Quiroga y Palacios: Placent duo schemata. Componantur
in unum schema, attentis dictis ab Em.mis Ruffini et Browne.

Card. Garibi y Rivera : 4 Placet.

Card. Cento: Placet utrumque schema, ratione habita observa-
tionum Em.morum Ruffini et Browne.

Card. Godfrey: Placet iuxta modum: habita ratione observatio-
num Em.morum Ruffini et Browne. Vellem addere aliquid de nomine
<< Catholicus » de quo Em. mus Card. Ruffini. In documentis officia-
libus nos vocamur « Romani Catholici ». Quinquaginta abhinc annis
non erat tanta insistentia de hoc.

Ratio est quod Anglicani nunc saepe saepius sibi assumunt nomen
« Catholici ». Nos non raro « Romanos » sine termino « Catholicos »
(vocant); et promovent apparentias Catholicas, decipiuntur multi.

Spero quod in colloquiis theologicis oecumenicis nostros servatu-
ros nostram positionem et dignitatem.

Tendentia iam est repetere « mea culpa » quasi nos fuimus sola
causa Reformationis saeculi xvi.

Card. Confalonieri: Placet utrumque schema, ratione habita ani-
madversionum Em.morum Patrum.

Card. Richaud : 5 Placet iuxta modum: scilicet concordantia at-
tenta cum Decreto de oecumenismo catholico ab Em.mo Card. Bea
proposito.

Card. Ritter : 0 Placet.

2 Textus transcriptus est ex taeniola magnetica.

a Nonae Congregationi non interfuit.

4 Nonae Congregationi non interfuit.

5 Nonae Congregationi non interfuit.

0 Nonae Congregationi non interfuit.

DISCEPTATIO - DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

809

Card. Coussa: Placet utrumque schema. Sequentia noto:

a) Quae Em. mus Card. Ruffini adnotavit de distinctione inter dis-
sidentes et protestantes facienda optima sunt. Saepe sermo de hac ne-
cessaria distinctione factus est in Curia et non pauci nostri habent
dissidentes nostros uti aliquam sectam sicut protestanticae sectae, non
distinguentes inter haereticos et schismaticos contra modum agendi
ipsius C.I.C.

b) In cap. XI de Ecclesia, pag. 7 ' in fine, quod aliquid sit intrinsece
contra voluntatem Christi quodque graves ob causas... admitti possit,
indigere videtur explicatione.

Card. Silva Henriquez : 7 8 Placet iuxta modum: secundum animad-
versiones quas propono.

De Oecumenismo Catholico. 1) Pag. 9, 9 lin. 23: Pro locutione
« Proclamatio verbi Dei » (cum revera nihil aliud denotet quam « mo-
tum kerigmaticum », in quo elementis positivis aliqua quoque nega-
tiva sociantur), videretur aptior haec pericope: « motus renovationis
methodus praedicationis et catecheticae ».

2) Pag. 9, linn. 23-24: Pro locutione: « Laicorum apostolatus »
(cum decursu saeculorum huiusmodi apostolatus iam aliquo modo ex-
cultus fuerit) videretur recentiores Ecclesiae pressius exprimere haec
locutio: « homologatio apostolatus laicorum organice dispositi una cum
Sacra Hierarchia ».

3) Pag. 9, lin. 24: ad complendum prospectum signorum quibus
panditur renovatio interna Ecclesiae, videretur adnumerandas esse etiam
« providentias Ecclesiae pro aequioribus conditionibus socialibus nec-
non pro agnoscendis iuribus populorum politicam autonomiam expo-
scentium ».

De Ecclesia , Pars II, Caput XI: Placet iuxta modum. 1) Pro toto
schemate : Cum in hoc schemate agatur etiam de Communitatibus
Orientalibus, quibus saepe et constanter in documentis pont. Ecclesiae
nomen agnoscitur, videretur horum fratrum separatorum psychologiae
magis conforme in hoc ipso schemate Ecclesiam Catholicam per se
semper appellandam esse cum adiectivo « Catholica » (« Eccl. Catho-
lica »); v. gr. in titulis §§ 3-4-5-6, initio § 3, etc.

2 ) Pag. 4, 10 lin. 4, Pericope; « et communione, in fractione panis »,
in Vulgata ita se habet: « et communicatione fractionis panis ».

7 Cf. p. 795,

8 Nonae Congregationi non interfuit,

9 Cf. p. 788.

10 Cf. p. 793,

810

SESSIO VII - ACTA

3) Pag. 4, 11 linn. 32-34: forsan magis fluens hoc modo: « ... dissi-
dentes incitamenta inveniunt ut ad Ecclesiae Catholicae unitatem re-
deant, non modo ut singuli, verum etiam inter se uniti, in propriis suis
communitatibus ».

4) Pag. 5, 12 linn. 18-19: (Ut supra, n. 1) videretur magis « psycho-
logicum » vitare illa duo « nobiscum », hoc modo: « ut tandem huic
Ecclesiae fratres isti iterum coniuncti, plenitudinem possideant haere-
di tatis Christi ».

5) Pag, 5, lin. 34: loco verbi « gubernii », magis placet traditio-
nale verbum « regiminis ».

6) Pag. 6, 13 lin. 5: loco verbi: « difficillimam » videretur aptius di-
cere: « varias ob causas difficilem evasisse agnoscens ».

7) Pag. 9, 14 lin. 22: loco: « Ecclesiae, Ecclesk,

8) Pag. 10, 15 linn. 14-17: videtur deesse aliquod verbum.

Card. Jullien: Placent schemata. Ambo placent, sed ambo in
unum componantur, ratione habita de iis quae animadverterunt Em.mi
Cardinales Ruffini et Browne.

Card. Larraona: Placent, praehabitis observationibus factis ab
Em.mis Browne et Ruffini et illis etiam quae dicta iam fuerunt agendo
de communicatione in divinis. Unum schema conficiatur (c. 1258)
si possibile est etiam cum alio schemate de communicatione in di-
vinis.

Card. Browne: Utrumque schema de Oecumenismo placet iuxta
modum: attentis illis quae ab Em.mo Card. Ruffini dicta sunt et paucis
illis quae dixi et quae scripto trado/ 1 ' examinatis quoque observationibus
Em.mi Card. Coussa et Em.mi Larraona.

Card. Albareda: Placet iuxta modum: placent ad mentem Emi-
nentissimorum Relatoris, Browne et Ruffini, praesertim de differentia
inter protestantes et orientales.

Beat. Gori: Placet iuxta modum utrumque schema ad mentem
Em. morum Patrum Ruffini, Browne et Godfrey.

Card. Cheikho: Placet, ad mentem Em.morum Patrum.

Exc. 0’Connor: De Ecclesia, cap. XI: Placet quoad substantiam
attentis eis quae dicta sunt ab Em.mis Cardd. Ruffini et Browne. Prae-

11 Cf. p. 793. 14 Cf. p. 796.

12 Cf. pp. 793-794. 15 Cf. p. 797.

Cf. p. 794. 10 Cf. p. 807.

DISCEPTATIO

DE OECUMENISMO CATHOLICO - DE ECCLESIA

811

cepta particularia remittantur tamen ad Commissionem pro Codicis
emendatione.

De Oecumenismo Catholico-. Placet iuxta modum: paragraphus
prima « De Ecclesiae unicitate atque unitate » et paragraphus secunda
« Quaedam Ecclesiae elementa etiam extra eius septa inveniuntur »
natura sua ad schema doctrinale de « Ecclesia » pertinent. Reliqua
planius proponenda mihi videntur, praemisso prooemio historico de
Ecclesiae innumeris conatibus ad unionem christianorum fovendam.

Exc. Ujcic: Placet iuxta modum: secundum expositionem Em.mi
Card. Bea. Placent ea, quae dixit Card. Ruffini de Orientalibus et Evan-
gelicis, sed hi revera satis bene callent Sacra Scriptura. Catholici
vita practica praecellentiam Ecclesiae Catholicae ostendant. Probo ob-
servationes Card. Coussa de « intrinsece ».

Exc. Antezana Y Rojas: Utrumque schema placet iuxta modum:
post relationes Em. morum Bea et Ottaviani factas, adhaereo opinioni-
bus praecipue Em.morum Cardd. Ruffini, Browne, Larraona.

Exc. Beras: Placent duo schemata ad mentem Em.morum Cardd.
Ruffini, Browne et Coussa.

Exc. Cooray: Placet. Perpensis autem observationibus Em.morum
Cardd. Ruffini, Bea et Coussa. Optandum ut fiat unum decretum ex
utroque schemate.

Exc. McKeefry: Placet iuxta modum: secundum observationes
factas ab Em.mis Cardd. Browne, Godfrey et Coussa.

Exc. Alter: Placet iuxta modum: utrumque schema placet. Sche-
mata duo, meo iudicio humili, sine difficultate componantur oportet in
unum. Collationes theologicae inter Catholicos et Fratres Separatos
semper et solum sub auctoritate et inspectione actuositatis Episcopi Or-
dinarii instituendae sunt. Praeterea, iuxta ea ab Em.mo Card. Brow-
ne dicta sentio.

Exc. Graner: Placet utrumque schema iuxta mentem Em.morum
Cardd. Ruffini, Browne et Coussa.

Exc. EIurley: Placet utrumque schema.

Exc. Perrin: Placet decretum de Oecumenismo Catholico.

Exc. Seper: Placet: utrumque schema simul componatur et cum
iis quae alio loco dicta sunt quoad communicationem in sacris concor-
detur.

812

SESSIO VII - ACTA

Exc, Bazin: Placent ambo schemata, ratione tamen habita ani-
madversionum Patrum. Componantur schemata in unum.

Exc. Bernier: 17 Placet iuxta modum ab Em.mis Cardd. Ruffini,
Coussa et Browne expositum.

Exc. Rakotomalala: 18 Placet utrumque schema, sed componatur
in unum ad mentem Em. morum Patrum.

Exc. Ngo-dinii-Thuc: Placent ambo schemata. Optandum est ut
in unicum schema coalescant.

Exc. Verwimp: Utrumque schema placet iuxta modum: ad men-
tem Em. morum Cardd. Ruffini et Browne.

Exc. Jelmini: Placet utrumque schema et quidem valde.

Exc. Scharmach: Placet utrumque schema.

Rev. Gut: Placet utrumque schema. In unicum componatur.

Rev. Sepinski: Placet utrumque schema; ambo schemata in unum
fundantur, in voto Em.morum Cardd, Ruffini, Coussa et Browne.

De Ecclesia, Pars Secunda, Caput XI De Oecumenismo.

Animadversiones minoris momenti ad perficiendum schema:

Animadversio generalis : adhiberem loco verbi « dissidentes » ver-
bum « separati », vel « non catholici » pag. 4, 19 linn, 21, 22, 31, 32;
pag. 6, 20 linn. 12-13, 17; pag. 7, 21 linn. 9, 30; pag. 8, 32 linn, 2, 7, 10, 28;
pag. 9, 23 linn. 1, 14, 18, 24, 32, 36; pag. 10, 21 linn. 2, 20.

Ad pag. 5, 25 lin. 5: praeferrem modum scribendi: « hereditas »;
item lin. 19.

Ad pag. 7, lin. 37: praeferrem « profluere possunt ».

Ad pag. 8, lin. 2: dicerem: « sub quibusnam ».

Ad pag. 9, lin. 22: corrigatur: « Ecclesia ».

Ad pag. 10, lin. 6: dicerem: « suspiciones ».

Rev. Janssens: Placet utrumque schema, ratione habita animad-
versionum Em.morum Cardd. Ruffini, Coussa et Browne.

17 Nonae Congregationi non interfuit.

18 Nonae Congregationi non interfuit.

19 Cf. p. 793.

20 Cf. p. 794.

21 Cf. p. 795.

22 Cf. pp. 795-796.

23 Cf. p. 796.

24 Cf. p. 796.

23 Cf. p. 793.

DISCEPTATIO - NECESSITAS ORATIONIS PRO UNITATE CHRIST. - DE VERBO DEI 813

XVI

NECESSITAS ORATIONIS PRO UNITATE CHRISTIANORUM
MAXIME TEMPORIBUS NOSTRIS

DE VERBO DEI

(Nona Congregatio: 20 iunii 1962)

1) SCHEMATA PROPOSITA

A SECRETARIATU AD CHRISTIANORUM UNITATEM FOVENDAM

NECESSITAS ORATIONIS PRO UNITATE CHRISTIANORUM
MAXIME TEMPORIBUS NOSTRIS

I - Introductio, seu argumentum de opportunitate alicuius exhortationis ad

orationem pro unitate a Concilio jaciendae.

Nemo est qui non videat restaurationem unionis omnium Christianorum
hucusque ab invicem dissidentium rem esse maximi momenti. Divisio etenim
christianorum aperte contradicit voluntati divinae a Redemptore nostro
clare revelatae in oratione sua ad Patrem « pridie quam pateretur »; obstacu-
lum insuper non parvum praebet fidei christianae efficaciter praedicandae;
audaciam denique iuvat inimicorum Dei qui, hodie magis quam umquam in
praeterito, « convenerunt in unum adversus Dominum et adversus Chri-
stum eius » (Ps. 2, 2).

Qua consideratione permotus, ipse Sanctissimus Dominus Papa Ioan-
nes XXIII pluribus vicibus indicavit futurum Concilium fore « suave invi-
tamentum » pro eis qui ab Apostolica Sede sunt seiuncti « ad illam unitatem
quaerendam assequendamque, quam Iesus Christus a caelesti Patre flagran-
tibus rogavit precibus » (Acta et Documenta, Senes I, Vol. I, p. 34; A.A.S.,
51 [1959], pp. 498 ss.).

In re talis momenti omnia adhibenda sunt media quae natura sua apta
sint ad mutuam cordium et mentium propinquationem et reconciliationem
ut sunt, inter alia: studium revelatae doctrinae exactius et profundius acqui-
rendae, colloquia peritorum catholicorum cum fratribus separatis de re hi-
storica, morali et doctrinali, fraterna collaboratio cum illis fratribus in om-
nibus quae apta sunt ad pacem et concordiam inter homines vel generaliter
ad bonum commune humani generis procurandum secundum legem divinam
tam naturalem quam revelatam.

Sed ante et super haec omnia ad fervidam et perseverantem oratio-

814

SESSIO VII - ACTA

nem recurrendum est. Cuius orationis urgens necessitas luculenter apparet
ratione innumerabilium inveteratarumque difficultatum hucusque prohiben-
tium maiorem fructum conatuum hominum, ratione instigatoris divisionum
quem diabolum esse non dubitandum est (quod genus « in nullo potest
exire nisi in oratione et ieiunio », Mc. 9, 29), ratione praesertim supernatu-
ralis indolis rei optatae quae a solo Deo potest ad finem feliciter perduci.

Sancta Mater Ecclesia, tam in Oriente quam in Occidente, in diversis
locis divinae liturgiae, in canone missae, in litaniis sanctorum, in orationibus
hebdomadae sanctae etc. orat ut fiat perfecta unitas omnium christianorum.
Pro hac unitate obtinenda Leo Papa XIII preces novemdiales ante Pente-
costen in perpetuum praecepit. Fere autem ab initio huius saeculi, incipien-
tibus nonnullis fratribus separatis, feliciter contigit ut alia vulgaretur octava
seu hebdomada precum mense ianuario celebranda; quibus precibus pro uni-
tate omnium christianorum etiam multi fratres a Sede Apostolica separati
suas partes nobiscum habere laudabiliter voluerunt.

Revera, si nostris temporibus apud fere omnes christianorum coetus
ubique terrarum sese manifestat sitis tam ardens unitatis christianae re-
staurandae, hoc, ut aperte testatur in Instructione Ecclesia Catholica a Su-
prema S. Congregatione Sancti Officii nuper edita (A.A.S., 42 [1950],
pp. 142 ss. ), ad efficacem inspirationem Spiritus Sancti imputandum est
qui et ferventem universalemque orationem pro hac unitate inspiravit et
hanc orationem, desiderium augendo et multiplicando, exaudire incepit.
Hoc igitur divinae exauditionis initium magnam spem in nobis alere debet
et incitamentum praebere ut, non omissa praevia humilique gratiarum actio-
ne, ad orationem pro unitate frequentius et ferventius recurramus.

Exauditio autem orationis non solum a frequentia fervoreque depen-
det orationis. Oportet etiam ut hoc postuletur a Deo quod Ipsi placitum
est, secundum illud orantis Ecclesiae: « ut petentibus desiderata concedas,
fac ea quae Tibi placita postulare » (Ad Vesp. fer. 4 ae infra hebdomadam
4 am Quadragesimae). Oportet et adhuc ut ad omnia implenda parati simus
quae, ex parte nostra, apta erunt sive prohibentia removendo, sive favora-
bilia promovendo, ad reconciliationem omnium christianorum in unitate
fidei, regiminis et vitae sacramentalis unius et unicae Ecclesiae Dei.

Qua in re prae mentis oculis semper habere debemus quod unitas Ec-
clesiae, Corporis Christi, non constituitur solis elementis visibilibus (quamvis
haec elementa ad ordinem sacramentalem et ideo spiritualem diversi modo
iam pertineant) sed realitate proprie spirituali et quodammodo transcenden-
tali, cuius archetypum et fundamentum unitas est Ipsarum divinarum Per-
sonarum, secundum verba Salvatoris: « ut omnes unum sint sicut tu, Pater,
in me et ego in Te; ut et ipsi in nobis unum sint; ut credat mundus quia
tu me misisti. Et ego claritatem, quam dedisti mihi, dedi eis, ut sint unum,
sicut et nos unum sumus. Ego in eis et Tu in me, ut sint consummati in
unum » (Io. 17, 21-23). Ideo, cura de unitate visibili omnium christianorum
restauranda iam separari non potest, tam in consideratione theologica quam

DISCEPTATIO - NECESSITAS ORATIONIS PRO UNITATE CHRIST. - DE VERBO DEI 815

in oratione ab authentica fide inspirata, a mysterio gratiae divinae non solum
adiuvantis sed et sanctificantis. In qua gratia participare possunt et revera
participant multae animae sine personali culpa a canonica communione
Romanae Ecclesiae seiunctae.

His perpensis, valde optandum apparet ut sacrosancta synodus oppor-
tunum iudicet incitare omnes christianos ad frequentiorem, alacriorem divi-
naeque voluntati conformiorem orationem pro unitate christiana, caute cu-
rando quidem ut verba talis exhortationis spiritu evangelicae humilitatis et
caritatis non fictae imbuantur, ne ad detrimentum reconciliationis frater-
nae vertatur quod ad promotionem unitatis destinatur.

II - Schema exhortationis

Haec sacrosancta synodus in mentem omnium revocat gravissima damna
ex divisione christianorum oriri. Haec enim deploranda et inveterata dissen-
sio aperte contradicit voluntati divinae, scandalum excitat christianorum
et non-christianorum, obstaculum non parvum praebet nuntio salutis omni
creaturae praedicando, audaciamque iuvat inimicorum Dei qui, nostris prae-
sertim temporibus « convenerunt in unum adversus Dominum et adversus
Christum eius » ( Ps . 2, 2),

Ideoque, Patres venerabilis concilii, in Spiritu Sancto congregati, gra-
tias agentes Deo pro dono unitatis Ecclesiae suae concesso, instanter exhor-
tantur fideles ut ipsi « solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis »
( Eph . 4, 3) saepe saepius ferventes orationes ad Deum dirigant ut omnes
nominis christiani Dei cultores hanc unitatem adipiscantur qua Christus
Ecclesiam exornari voluit.

Apertae sint, Fratres carissimi, aures mentis nostrae illis ineffabilibus
gemitibus quibus orat in nobis Ipse Spiritus Sanctus. Oremus cum plena
fiducia de indefectibili promissione Christi qui in eius nomine convenien-
tes et in oratione consentientes de quacumque re petierint promisit exau-
dire, Oremus omnes uniti cum Christo orante et dicente: « Non pro eis
(apostolis) autem rogo tantum, sed et pro eis qui credituri sunt per ver-
bum eorum in me, ut omnes unum sint sicut tu, Pater, in me et ego in Te,
ut et ipsi in nobis unum sint, ut credat mundus quia Tu me misisti » (Io.
17, 20-21).

Oremus, nos qui in sinu Matris Ecclesiae enutriti fuimus et qui tanto
magis de unitate omnium christianorum curare et agere debemus quanto
plus a Deo de dono unitatis, quamvis indigni, accepisse confidimus. Et pri-
mum quidem Spiritum Sanctum imploremus ut in unoquoque nostrum, pro
gravitate muneris in Ecclesia functi, magis ac magis eluceat accuratae fidei
intelligentia mysterii Corporis Christi quod est Ecclesia. Veniam a Deo pe-
tamus eo quod, in praeterito, pro vitanda divisione vel restauranda unitate
non satis egerimus, immo forte saepius fragilitatis exemplo fratribus scan-
dalo et obstaculo fuerimus. Petamus insuper ut fratres nostros a nostra
communione seiunctos aequa mente indicemus, parati etiam gratias agere

816

SESSIO VII - ACTA

Deo pro omni veritate revelata quam nobiscum retinent. Petamus ut in
ipsis simul ac in nobis gratia divina desiderium efficax unitatis augeat et mul-
tiplicet et sic illis aperiatur via ad illam perfectam unitatem, visibiliter ma-
nifestatam, qua Deus suam Ecclesiam supra Petrum aedificatam confortare
voluit. Ipso summo angulari lapide Christo Iesu.

Liceat nobis et vos ad orationem pro unitate exhortari, fratres caris-
simi, qui nobis ad talem orationem non una vice incitamento fuistis; vos qui
nomen Christi invocatis et signo baptismatis signati estis sed plenam spiri-
tualem et visibilem communionem nobiscum non habetis; vos, inquamus,
qui divisiones inter christianos deplorantes, sincero anhelitu laudabilibusque
conatibus persequimini unitatem.

Spiritualiter in oratione coniuncti, perseveremus omnes in interces-
sione apud Patrem nostrum qui in caelis est et scit bona data humiliter et
perseveranter petentibus dare; apud Filium eius unigenitum Dominum no-
strum « semper vivens ad interpellandum pro nobis » ( Hebr . 7, 25); et
apud Spiritum Sanctum, vinculum unitatis.

Unanimiter oremus ut « veritatem facientes in caritate crescamus in
Illo per omnia qui est caput Christus; ex quo totum corpus compactum et
connexum per omnem iuncturam subministrationis secundum operationem
in mensuram uniuscuiusque membri augmentum corporis facit in aedifica-
tionem sui in caritate » (Eph. 4, 15-16).

DE VERBO DEI
(Schema decreti pastoralis)

1. Verbum Dei, quod summo honore pietatisque affectu prosequi num-
quam desiit, Ecclesia omnibus Christifidelibus tamquam supernum Dei do-
num et firmissimam fidei arcem ob hodierna rerum adiuncta etiam enixius
commendat. Etenim inimicus ille homo, qui in dominico agro zizania su-
perseminare in saeculorum nocte enititur, hodie non tam singulos excitare
videtur errores huic vel alteri doctrinae singillatim oppositos, sed maxime
ipsum revelationis divinae factum, universum revelationis depositum re-
spuere ac proinde credentium in Dei verbum assensionem enervare conatur.
His contra fidem ingravescentibus periculis Ecclesia inter cetera gratiae
dona ipsum vivum et vivificans verbum Dei opponit, cui virtus salvifica
certissime efficaciter inest.

2. Verbum Dei ea omnia, quae Deus nobis revelando locutus est, com-
prehendit: Verbum scriptum et traditum, quod in cultu et vita resonat
Ecclesiae.

3. Scit enim Ecclesia, verbum Dei nullatenus verbo humano exaequan-
dum esse, cum econtra illud in immensum exsuperet: tanta enim verbo
Dei inest vis ac virtus spiritualis, talis vigor caelestis et potentia supernatu-
ralis — est enim asseverante Apostolo « Dei virtus » (I Cor. 1, 18), nec-

DISCEPTATIO - NECESSITAS ORATIONIS PRO UNITATE CHRIST. - DE VERBO DEI 81 7

non « Verbum salutis » (Aci. 13, 26) et « vitae » (Ad. 5, 20) — ut omni-
bus Christifidelibus vere sit fons vitae spiritualis, cibus animae, robur fidei,
sustentamentum et vigor Ecclesiae, et si in actum vitae quotidianae fideliter
adducitur, credentibus omnibus fidem germanam, spem inconcussam inge-
rere potest, tam contra omnia falsi nominis scientiae oblectamenta quam
contra vitae huius anxietates, quae innumeros hodie opprimunt animos.

4. « Multifariam multisque modis olim Deus loquens patribus in pro-
phetis: novissime, diebus istis locutus est nobis in Filio,.. » ( Hebr . 1, 1-2).
Itaque per Verbi incarnati verba nobis Dei mysteria innotescunt, ut in
fide homo reapse cum Deo coniungatur. In verbo suo hominem alloquens
Deus enim personaliter ad nos accedit, spiritu nobis appropinquatur atque
nobis sociatur audientibus, salutariter agendo nobis in persona occurrit et
gratia sua tamquam Pater filios suos amplectitur. Verbum Dei credentibus
est vita et gratia et cibus spiritualis: « Non in solo pane vivit homo, sed
in omni verbo, quod procedit de ore Dei » ( Mt . 4, 4). « Verba, quae ego
locutus sum vobis, spiritus et vita sunt » (Io. 6, 63). Verbum Dei continen-
ter in animis agit, eos ad summam invitans atque disponens de vita electio-
nem, qua homo ad Deum convertitur eumque sequi deliberat ac decidit;
qui fide verbum Dei in se recipit, ille iam « habet vitam aeternam et...
transiit a morte ad vitam » (Io. 5, 24).

5. Verbum Dei ante omnia donum est divinitus Ecclesiae datum: inde
autem haud pauca officia ac munera Ecclesiae erga hoc divinum verbum
consequuntur.

Verbum Dei donum est Ecclesiae impertitum eo sensu, quod Apostoli,
et in eis Ecclesia, ab ipso Iesu Redemptore mandatum acceperunt, simul
cum plena potestate, post Domini ascensionem, in Spiritus Sancti virtute,
evangelium Christi, iuxta illam quae in Apostolis completur revelationis
plenitudinem, omnibus gentibus praedicandi: « qui vos audit, me audit »
( Lc . 10, 16). Apostolorum sermo igitur nequaquam verbum mere et nude
humanum de Christo eiusque salutifero opere erat, sed ministerium verbi
Christi ipsius, quod tunc ore Apostolorum nunc voce Ecclesiae transmissum
usque ad nos pervenit atque in nobis salutariter et efficaciter operatur: « quo-
niam cum accepissetis a nobis verbum auditus Dei, accepistis illud non ut
verbum hominum, sed, sicut est vere, verbum Dei, qui operatur in vobis
qui credidistis » (I Thess. 2, 13).

6. Haec eadem apostolica vox, « verbum veritatis, evangelium salutis »
(Eph. 1, 13), insitam sibi vim ac potentiam continet transformandi et rege-
nerandi omnes ut vivant non iam « ex semine corruptibili, sed incorruptibili
per verbum Dei vivi » (I Vetr. 1, 23). Eadem haec apostolica vox per vol-
ventia resonat saecula, numquam emortua vel languescens, semper vero vi-
vens et operans in catholica et apostolica Ecclesia aedificata « super petram »
(Mt. 16, 18). Verbum Dei igitur non solum fundamentum doctrinae catho-
licae praebet, sed insimul, cum per Ecclesiae praedicationem inter nos prae-
sens fit, considerandum est ut modus et medium oeconomiae salutis, quo

5 '2

818

SESSIO VII - ACTA

ipse Deus in verbo suo fidelium animos salutari gratia attingit atque ad
divinae vitae consortium adducit. Audire autem Verbum Dei ille capax
non est, qui interna animi dispositione ac docilitate, quae per gratiam effica-
citer obtinetur, ad id accipiendum paratus non est. Verbum ex auditu ac-
ceptum in animis ipse Spiritus Sanctus gratia sua fructiferum reddit.

7. Absque verbo Dei Ecclesia nec esse sed ne cogitari quidem possit.
Apostoli autem nil aliud esse voluerunt quam « ministri sermonis » (Lc.
1, 2), qui non semetipsos sed Christum annuntiabant: haud aliter Ecclesia
apostolica vero quodam sensu est verbi Dei ministra, et supremae auctoritati
Dei loquentis submittitur, utpote quae divinae revelationi, in Apostolis
completae, nil novi addere nil traditi adimere umquam nec vult nec potest
(Cf. Denz. 1836).

8. Revelantis Dei Verbum non solummodo in dogmaticis veritatibus
ab Ecclesia definitis exprimitur sed insuper continuo fidelibus cibum vitae
spiritualis praebet, maxime in Sacrae Scripturae utriusque Testamenti in-
spiratis eloquiis. Quamobrem Dei verbum huiusque verbi cultus, e Scriptu-
rarum sapientia exhausta pietas, veluti formam intime omnibus vere Christi-
fidelibus imprimant oportet omnino: « Ignoratio Scripturarum enim igno-
ratio Christi est », ut signanter Hieronymus affirmat. Non utique ut cuius-
vis libri lectura sacri eloquii auditio aestimanda est sed plane ut viva ac
vitalis Patris caelestis et filiorum conversatio. De nullo umquam alio sed
de evangelii Verbo dumtaxat Ecclesia agnoscit: « per evangelica dicta de-
leantur nostra delicta ».

9. Verbum Dei Ecclesia peculiari sollemnitate celebrat in liturgica lau-
dis actione, cuius pars essentialis inde ab exordiis fuerat Scripturarum lectio
ad fidelium in fidei mysteriis institutionem, Verbum Dei nequaquam sola
Sacrae Scripturae lectione absolvitur, sed procul dubio aliis quoque eisque
variis modis nobis praesto est. Ante omnia in praedicatione, dein cum
adunata fidelium congregatio « magnalia Dei » ( Act . 2, 11) gratiarum actio-
ne celebrat, Domini mortem commemorando annuntiat « donec veniat »
(I Cor. 11, 26); sed etiam omne de Christo in Spiritu testimonium (/ Cor.
12, 3), sacramentorum administratio (cf. Rom. 6, 3 ss, de baptismo), et
« sana doctrina » (/ Tim. 1, 10) sunt insimul proclamatio salvifica virtutis
Christi et pro tanto virtutem Verbi Dei quadamtenus participant.

10. Verbum Dei in Ecclesiae ministerio tunc summam suam salutarem
nanciscitur efficacitatem, cum in constitutionem venit sacramentorum, quae
saepe per verba a Scriptura immediate deprompta perficiuntur: quamobrem
verbum et sacramentum, numquam dissociandum vel scindendum, sed in
unum coalescens intelligatur oportet, cum per utrumque simul idem Christus
nostram operetur salutem.

11. Verbum quod accepit a Domino, suo Ecclesia ministerio tuetur
et excolit, praedicando illud fidelibus tamquam spiritualem cibum porrigit,
quos verbo Dei in vitam aeternam alit: in eo insignis functio spritualis curae
animarum consistit. Hac de causa, praelucente nobis Sanctorum Patrum

DISCEPTATIO - NECESSITAS ORATIONIS PRO UNITATE CHRIST. - DE VERBO DEI 819

exemplo, homilia ut numquam satis aestimanda praedicationis forma ab
omnibus excolenda est. Cum igitur Verbum Dei in salutis oeconomia tam
insignem obtinet locum, perutilis est clara de Verbo Dei doctrina, non eo
solummodo sensu quod revelatio divina fundamentum est doctrinae et veri-
tatis, sed etiam quatenus verbum Dei in Ecclesia et per Ecclesiam ut « vivus...
sermo Dei et efficax » ( Haebr . 4, 12) actuatur.

12. Assuescant igitur sacerdotes, sed iam sacrorum alumni, a Scriptu-
rarum lectura, studio, meditatione numquam recedere, ut sint verbi Dei
assidui auditores et sic evadant eius aptissimi praedicatores. Theologicae
etiam disciplinae in suis disceptationibus et arcanae veritatis elucubratio-
nibus quam proxime Scripturarum sequi eloquia sibi pro norma habeant:
Scriptura videlicet et Traditio « tot tantosque continent thesauros veritatis,
ut numquam reapse exhauriantur. Quapropter sacrorum fontium studio
sacrae disciplinae semper iuvenescunt; dum econtra speculatio, quae ulte-
riorem sacri depositi inquisitionem negligit, ut experiundo novimus, sterilis
evadit» (Pius XII, Litt. Encycl. Humani generis, A.A.S., 42 [1950],
p. 569).

13. Pastorum officium est, fideles omnes quam primum suaviter in
frequentem piamque Scripturarum lectionem manuducere, quo consuescant
mysteria Dei in eis contemplare atque inde robur spirituale contra omnes
impietatis impetus haurire. In id praedicatio dirigenda est ac totus liturgiae
cultus digne et competenter instituendus, ut inter Sacramentorum Sol-
lemnia emineat quoque continua verbi Dei proclamatio. Sicuti ex adaucto
Eucharistiae cultu Ecclesiae vita incrementum acceperat, haud secus ex
adaequata Verbi aestimatione et cultu novum spiritualis vitae impulsum
sperare licet. Etenim: Verbum Domini manet in aeternum,

2) RELATIO EM.MI P. D. AUGUSTINI CARD. BEA
PRAESIDIS SECRETARIATUS
AD CHRISTIANORUM UNITATEM FOVENDAM

I. De necessitate orationis pro unitate christianorum maxime tempo-
ribus nostris.

Introductio. Postquam de Oecumenismo catholico locuti sumus,
pauca addere liceat de necessitate orationis pro unitate.

Nota omnibus est sacerdotalis oratio Redemptoris nostri cuius
vivum centrum est exhortatio ad unitatem omnium « qui credituri
sunt per verbum eorum (i. e. Apostolorum) in me, ut omnes unum
sint sicut tu, Pater, in me, et ego in Te, ut et ipsi in nobis unum sint;
ut credat mundus quia tu me misisti » (Io. 17, 21) (in textu Schematis
Decreti, p. 5, 1 linea 24 haec ultima verba per inadvertentiam omissa sunt
et inseri debent).

1 Cf. p. 814.

820

SESSIO VII - ACTA

Ecclesia ipsa, post Domini discessum, hac sollicitudine permota
in perantiqua eucharistica oratione iuxta opellam Didache ita orabat:
« Sicut hic panis fractus dispersus erat supra montes et collectus factus
est unus ita colligatur ecclesia tua a finibus terrae in regnum tuum;
quoniam tua est gloria per Iesum Christum in saecula » (Did, 9, 3-4).

Saeviente schismate occidentali, quod tantas induxit perplexitates,
saeculo xiv et xv enixa oratio felicem exitum promovit: hoc tempore
missa votiva « ad tollendum schisma » celebrari . coepit, quae hodie in-
scribitur « Missa pro unitate Ecclesiae »."

Nostris etiam temporibus oratio pro unitate omnium qui christia-
no nomine decorantur, magis quam umquam propagata et diffusa est.
Impellente Spiritu Sancto, exhortantibus Summis Pontificibus, populus
christianus tam libenter ad supplicationes Domino iterandas convenit,
ut omnes qui scissionum malo opprimuntur, iter inveniant ad unitatem
et fiat « unum ovile et unus pastor » (Io. 10, 16).

Quotidie in liturgico cultu Ecclesia pro unitate orat. Summi Ponti-
fices orationem pro unitate instanter commendant. Papa Leo XIII lit-
teris apostolicis Provida Mater 1895 preces particulares pro unitate
diei festo Pentecostes assignavit. Anno 1897 autem litteris encyclicis de
Spiritu Sancto Divinum illud easdem preces per novemdialem praepa-
rationem quae festum Pentecostes praecedit, ad universalem extendit
Ecclesiam ( Provida Mater, Leonis XIII Acta, 15 [1895] pp. 184-186;
Divinum illud, Leonis XIII Acta, 17 [1897] p, 147).

« Octava orationis », quae ianuario mense celebratur, ut notum
est, non tenet originem catholicam. Incepta enim est per initiativam
patris Pauli Wattson, tunc membri ecclesiae episcopalis Americanae et
fundatoris communitatis religiosae dictae « Atonement ». Pater Watt-
son una cum sua communitate mox postea in Ecclesiam Catholicam
ingressus est. Summus Pontifex S. Pius X hanc orationis Octavam pro
tota approbavit Ecclesia, quam approbationem Successores eius reno-
vaverunt. Octava haec in tota Ecclesia valde diffusa est sub formis pau-
lisper diversis. Eam non-catholici quoque libenter celebrant, in forma
a Rev. Paulo Couturier introducta.

Constat unitatis desiderium hodiedum magis quam umquam apud
fratres separatos ardere. Unitas etenim Dei donum per excellentiam est
Ecclesiae divinitus impartitum. Revera adunatio oecumenica maioris
momenti christianorum acatholicorum non datur ulla sine expliciter
exhortatione ad supplicationes pro unitate. Quapropter certi sumus

2 Lubricae Breviarii et Missalis Romani'. Decr, S. Congr. Rit. d. d. 26 iulii
1960, Variationes p. 62,

DISCEPTATIO - NECESSITAS ORATIONIS PRO UNITATE CHRIST. - DE VERBO DEI 821

exhortationem ad orationem pro unitate, a Concilio oecumenico datam,
plene respondere nobilibus desideriis et exigentiis nostrae aetatis « ad
maturandum christianae unitatis bonum » (Papa Leo XIII, Ad Foven-
dum , Leonis XIII Acta, 22 [1902] p. 99).

II .De Verbo Dei.

1. Nostris diebus fidelium fides non adeo in periculum vocatur erro-
ribus circa quaestiones quasdam particulares, sed multo magis circa
fidem simpliciter. Incredulitas quocumque tempore periculo esse fide-
libus potest, quia non conspicimus (oculis quidem carnalibus) id quod
credimus. Multis hominibus felices successus in hoc mundo obtenti
adeo magni apparent, ut redemptio et auxilia ex parte Dei ipsis omnino
superflua videantur. Aliis autem condiciones mundi adeo perturbatae
et omni spe destitutae videntur, ut Deum ut Creatorem et mundum
ut ab eo creatum agnoscere recusent. Hi « spem non habentes et sine
Deo in hoc mundo » (Eph. 2, 12) summa tantum cum difficultate fidem
christianam conservare possunt.

2. Huic periculo amittendi fidem occurri nequit eo, quod simpli-
citer quaedam veritates fidei efferuntur, sed imprimis et modo quodam
generali eo quod efficitur, ut fides fiat magis manifesta magisque foe-
cunda, et manifestetur eam in tenebris et vitae aerumnis ductum secu-
rum, lucem illuminantem et virtutem divinam praebere. Convincens et
viva fidei expositio et in christianorum vita expressio quae eius vis sal-
vifica manifestetur, non est possibilis nisi Verbum Dei in actum dedu-
catur. Hac ratione Ecclesia magis manifesta reddetur in sua vera luce, et
singuli fideles inde haurient vires et consolationem. Hanc ob rem Ec-
clesia semper maxime vigilavit ut Verbum Dei in vita Ecclesia omni-
modo in actum deduceretur.

3. Qui usus verbi Dei maximo auxilio erit primum quidem fide-
libus ipsis. Hi enim magis periculo subsunt ne verbum Dei eiusque
efficacitatem salvificam potius minoris aestiment quam ut ei nimis ro-
boris addicant. Haec autem minor verbi Dei aestimatio efficeret ut
vis spiritualis Ecclesiae et ipsorum fidelium minueretur.

4. Quodsi Ecclesia catholica facilius meliusque agnosci a Christia-
nis non catholicis desiderat ut vera Christi Ecclesia, maxime ab iis qui
« reformationem » quae dicitur sequuntur, ipsa nullo modo omittere
debet, huius Concilii Oecumenici occasione, vim Verbi Dei secundum
diversas suas formas in lucem efferre atque curare ut in vita universae
Ecclesiae in actum deducatur. Certe christiani non catholici non recte
sentiunt cum affirmant se revelationem divinam (secundum principium

822

SESSIO VII - ACTA

« sola Scriptura ») exclusive e Sacra Scriptura haurire posse. Inde de-
creto a nobis proposito Verbum Dei ea omnia, quae Deus nobis lo-
cutus est, comprehendit: verbum scriptum et traditum, quod in cultu
et in vita resonat Ecclesiae. Ut non catholici clare cognoscant quanti
Ecclesia aestimet Verbum Dei, Concilium eius vim et efficaciam pro
tota vita christiana clare in lucem ponere debet.

5. In schemate non proponitur expositio doctrinae de Verbo Dei
id quod Commissio theologica in schemate iam discusso « De fontibus
revelationis » fecit, sed exponit quaedam de eius momento in vita Ec-
clesiae et maxime in actione pastorali.

Textus huius decreti praeparatus est a Subcommissione Secretaria-
tus cui praeerat Prof. H. Volk (nunc consecratus episcopus Moguntinus),
quaeque circiter quindecies convenit ad Schema examinandum et emen-
dandum. Insuper schema in sex sessionibus plenariis disceptatum et
demum mense martio huius anni unanimi voto omnium membrorum
approbatum est.

3) ANIMADVERSIONES SODALIUM

Card. Ruffini: Necessitas orationis pro unitate christianorum ma-
xime temporibus nostris-. Pag. 6, 1 linn. 13-14: Ps. 2, 2 inutiliter itera-
tur, cum iam id biblicum testimonium iam laudatum sit in pag. 3, 2
linn. 10 s.

Pag. 7, 3 linn. 7-8: Confessio nostrorum peccatorum, quae, ut pro-
ponitur, publica fieret, mihi videtur non opportuna.

De Verbo Dei-. Pag. 6, 4 linn. 17-18: «... cuius pars essentialis ».
Accuratius dicatur: cuius pars necessaria.

Pag. 6, linn. 36-37: « quamobrem verbum et sacramentum num-
quam dissociandum vel scindendum... ». Si verbum, quod hic memo-
ratur, est verbum biblicum, quod asseritur non est verum quia plura
Sacramenta administrantur verbis non biblicis.

Card. Larraona: Tantum aliqua parva, non praecise ut fiat cor-
rectio schematis, sed ut habeantur in mente si ad decidendum an bonum
esset schema magis generale. Haec sunt praecipua. In primis fateor, in
primo schemate nihil observandum habeo, immo pro me omnia laudanda
sunt, non tantum pro rebus dictis, sed etiam pro unctione qua dicta
fuerunt. Econtra, quoad Verbum Dei, nisi fallor, adest in primis huius-

1 Cf. p. 815.

2 Cf. p. 813.

3 Cf. p. 815.

4 Cf. p. 818.

DISCEPTATIO - NECESSITAS ORATIONIS PRO UNITATE CHRIST. - DE VERBO DEI 823

modi obiectio facienda praevia. Revera non erat proprium huiusmodi
Secretariatus de hoc agere. Revera laudo zelum; videtur semper a Se-
cretariatu aliqua posse utiliter proponi ad hoc ut facilior fieret reditus.
Revera hoc proponere poterat, sed non ordinarie, forsan nimium; re-
vera zelus videtur et laudandus est, sympaticus est; ex. gr. ex Secre-
tariatu hoc citarem: Missa modificanda est ad hoc ut inde magis alli-
ciantur Protestantes: ergo de Missa schema conficio. Hoc dicere poterat
optime Commissioni Sacrorum Rituum: videatis an Missa possit cor-
rigi. Et huiusmodi obiectionis quoad methodum, habeo alia exempla,
alias manifestationes. Proinde, nisi fallor, ergo laborat huiusmodi de-
fectu systematis. Agitur de Verbo Dei. Evidenter illi, qui redegerunt
schema volebant facere praecipue de Scriptura: et est naturale quod
veluti huiusmodi praeoccupatio in eis adesset, i. e. quod magis frequens
lectio Scripturae, quod magis usus ipsius esset: est obiectio quam nobis
faciunt protestantes: optime, absolute! Sed revera huiusmodi praeoc-
cupatio aliquantulum nocet sensui huiusmodi vocis « Verbi ». Unde
non tantum S. Scripturam, habemus Traditionem, habemus alia. Con-
sequenter, certo, quod huiusmodi praeoccupatio non invenitur in sche-
mate, ita ut quando, ut ita dicam, iam innovatur, Sed forsan adest ali-
qualis diffusa confusio. Ergo illa, quae hic merito dicuntur, alias Com-
missiones tangunt: ex. gr. si meministis, et certe meministis, quando
agebatur de Commissione liturgica, plura proposita fuerunt ad hoc ut
magis frequens in Liturgia esset usus Scripturae, imo quandoque forsan
aliquali exaggeratione, sed revera zelo; cui respondebat perfecte huius-
modi zelus, de quo participat et in quo ardet huiusmodi Secretariatus.
Ergo forsan melius esset agere de Scriptura. Etiam huiusmodi repetita
fuerunt, quando sermo erat de Scriptura. Proinde, credo, melius esset
agere de Verbo Det, de Verbo Dei ergo in diversis suis fontibus, quando
sermo factus fuit de fontibus Revelationis et tunc insistere, ita ut satis
fiat huiusmodi ardori Secretariatus et etiam ardori liturgicorum, qui
plura cogitant pro bono ad hoc ut amplior sit lectio et nullo modo mi-
nuatur lectio Scripturae huiusmodi actualibus et eventualibus modifi-
cationibus generalibus, et ita porro. Consequenter, nisi fallor, melius
esset schema conficere de Verbo Dei, vel augere illud, quod de propo-
sito de ipso agit, quidem recipiendo ea quae hic proponuntur. Ceterum
schema, nisi fallor, optimum est, illis praehabitis quae dixit Em. mus
Ruffini. 5

Card. Browne: De necessitate orationis-. In pag. 5,° linn. 15-30:

5 Textus transcriptus est ex taeniola magnetica.
0 Cf. pp. 814-815,

824

SESSIO VII - ACTA

1) Ibi in linea 19 inserenda esset vox quoque (in realitate quoque
proprie...). Ibidem in lin. 34 vox canonica mutanda esset in ecclesiastica
vel saltem in externa (... culpa ab ecclesiastica [externa] communio-
ne...). Melius quoque esset ut loco Romanae Ecclesiae diceretur Catho-
licae Ecclesiae.

2) Corrigendam quoque puto phrasim in pag. 7, 7 scilicet linea 5,
ponerem si loco eo quod, et in lin. 7 ponerem si loco immo forte saepius.

4) SUFFRAGIA SODALIUM

Card. Pizzardo: Placent ambo schemata habita ratione observa-
tionum ab Em.mis Cardd. Ruffini, Larraona, Browne factarum.

Card. Aloisi Masella: Placent iuxta modum: id est iuxta ea quae
exposita fuerunt ab Em.mis Cardd. Ruffini, Larraona et Browne.

Card. Ferretto: Placent iuxta animadversiones Cardinalium Ruf-
fini et Larraona.

Card. Ruffini: Placet. 1

Card. LienarT : 2 Placent duo schemata.

Card. McGuigan: Necessitas orationis pro unitate Christianorum
maxime temporibus nostris : Placet. Valde placet schema. Nemo est
qui non videat necessitatem Orationis.

De Verbo Dei : Placet. Valde placet iuxta observationes Card. Bea
et dicta a Cardinalibus Ruffini, Browne et Larraona.

Card. Siri: 3 Necessitas orationis pro unitate Christianorum maxime
temporibus nostris'. Placet.

De Verbo Dei: Placet iuxta modum: permulta optima hoc schema
habet, sed clarius aliquomodo dici deberet hoc « Verbum Dei » non
esse derelictum arbitrariae interpretationi, quod est maximum.

Card. Quiroga y Palacios: Placent ambo schemata, attentis ob-
servationibus Em. morum Ruffini, Browne et Larraona.

7 Cf. p. 815.

1 Cf. p. 822.

2 Nonae Congregationi non interfuit.

3 Nonae Congregationi non interfuit.

DISCEPTATIO - NECESSITAS ORATIONIS PRO UNITATE CHRIST. - DE VERBO DEI 825

Card. Leger: 1 Necessitas orationis pro unitate Christianorum ma-
xime temporibus nostris : Placet.

Mihi valde placet exhortatio in schemate proposita ad fovendam
orationem pro unitate.

Illud tantum proponam: pag. 7, 4 5 lin. 14, tollatur verbum « illis ».
Credo enim quod non tantum non-catholicis sed etiam pro nobis gratia
divina viam aperiat ad perfectam unitatem. Per hoc non contradicitur
unitati essentiali iam in Ecclesia catholica habitae. Etenim, gratia divina
adiuvante, catholici renovabuntur, Ecclesia apparebit sine macula ne-
que ruga: et renovatio haec est via ad perfectam unitatem.

De Verbo Dei : Placet iuxta modum. Omnino opportunum mihi vi-
detur schema decreti pastoralis « de Verbo Dei ». Etenim mira renova-
tio catholica in rebus biblicis omnibus Christifidelibus communicanda
est. Tale decretum inter catholicos intensiorem amorem erga Scripturas
Sacras excitat et apud acatholicos voluntatem nostram fidei germanae
exprimit.

Attamen, de quonam verbo hic agitur clare definiendum est.

Paragraphus secunda dicit Verbum Dei comprehendere « omnia
quae Deus nobis revelando locutus est: Verbum scriptum et traditum »,
Si tale est Verbum de quo in schemate, oportet plus quam Sacram
Scripturam considerare. Notio enim biblica de verbo non ad meram
loquelam restringitur. Facta historica Veteris Testamenti, ipsa Incar-
natio et Ecclesia, Traditio et Sacramenta Verbum Dei constituunt in
quantum salvificam voluntatem divinam exprimunt. Omne quod Deus
ad nostram salutem aut fecit aut dixit Verbum Dei est. Sacra Scriptura
ut « verbum testans de Verbo » sumenda est; non autem exhauritur in
ea conceptus biblicus Verbi Dei.

Paragraphus tertia de solo verbo scripto loquitur quod « in actum
vitae quotidianae fideliter » adduci debet.

Paragraphus quarta de solis sermonibus Iesu loquitur. Non tamen
solum « per Verbi incarnati verba » sed etiam, exempli gratia, per fa-
ctum Resurrectionis eius, nobis Dei mysteria innotescunt.

De praedicatione atque de usu pastorali et liturgico Scripturae Sa-
crae aptissime agitur in paragrapbis sequentibus.

Optio ergo facienda est.

Si de sola Scriptura agendum est, non vox « Verbum » sed alia (ut
Biblia vel Scriptura) adhibeatur, etiam in titulo et peculiariter in para-
grapho secunda; si revera agendum de Verbo Dei in sensu biblico, tunc

4 Nonae Congregationi non interfuit,

6 Cf. p. 816.

826

SESSIO VII - ACTA

non restringatur schema ad Sacram Scripturam, sed extendatur ad om-
nes manifestationes voluntatis Dei salvificae in oeconomia salutis.

Meo tantum iudicio, schema loqui debet de Biblia in vita Ecclesiae,
quia theologia catholica de Verbo Dei nondum satis elaborata est. Et
sequentem titulum propono: « De Verbo Dei in Scripturis tradito ».

Card. Cento: Necessitas orationis pro unitate Christianorum ma-
xime temporibus nostris : Placet supra modum schema hoc, cum omnes
nostri conatus pro unitate christianorum steriles essent, nisi oratio super
illos rorem caeli imploraret.

Ratio habeatur observationum Em. mi Ruffini ac Em. mi Browne.

De Verbo Dei: Placet, ratione itidem habita animadversionum,
quas protulere Em. mi Ruffini, Browne et Larraona.

Card. Garibi y Rivera : 6 Placet.

Card. Godfrey: Necessitas orationis pro unitate christianorum ma-
xime temporibus nostris: Placet. Convenio toto corde cum Em.mo
Card. Bea de necessitate instruendi fideles in S. Scriptura; ad mentem
Em. morum Cardd. Ruffini, Bea, Browne et Larraona.

De Verbo Dei: Placet, habita ratione eorum quae dixerunt Em. mi
Cardd. Ruffini, Browne et Larraona.

Card. Confalonieri: Necessitas orationis pro unitate christiano-
rum maxime temporibus nostris: Placet et magno gaudio afficior.

De Verbo Dei: Placet.

Card. Richaud : 7 Placet.

Card. Dopfner : 8 Necessitas orationis pro unitate christianorum
maxime temporibus nostris: Placet.

De Verbo Dei: Placet iuxta modum: cf. folium adnexum.

Schema de « Necessitate orationis pro unitate christianorum maxi-
me temporibus nostris » in forma proposita omnino placet. Inde ab hoc
saeculo incipiente in pluribus communitatibus non-catholicis atque etiam
in Ecclesia Catholica motio orandi pro unitate christianorum admirabi-
lem in modum increvit. Eodem fere tempore conatus mutui colloquii
instituendi, calumnias reprimendi, alterius doctrinam melius cogno-
scendi spectabiliter aucti sunt necnon coepit arctior collaboratio in re-

6 Nonae Congregationi non interfuit.

7 Nonae Congregationi non interfuit.

8 Nonae Congregationi non interfuit.

DISCEPTATIO - NECESSITAS ORATIONIS PRO UNITATE CHRIST. - DE VERBO DEI 827

bus publicis. Numquam debemus cessare ab orando, ut Dominus in
sua beneficientia det gratiam reunionis.

Etiam schema Decreti Pastoralis « De Verbo Dei » placet quoad
substantiam; quoad modum autem considerationes quasdam proponere
velim :

Fortasse aliquomodo distinctius exprimi potest, quid sit verbum
Dei sive sensu strictissimo sive sensibus secundariis intellectum. Sensu
strictissimo est verbum ipsum, quod Deus ad homines locutus est sive
per prophetas sive « novissime, diebus istis... in Filio », ut homines
illud audiant atque reverenter recipiant et quo eos Deus ad salutem vo-
cavit. Allocutio et vocatio divina notae essentiales huius verbi sunt.
Hoc verbum Dei Spiritu Sancto inspirante scriptum est; unde elucet
singularis dignitas librorum sacrorum, quae etiam in cultu seu sacris
ritibus multimode illustratur (v. gr. incensatione libri). Hoc verbum
Dei primarie contineri et efferri debet in pronuntiatione, qua Ecclesia
ministerium verbi exercet sicut Christus suus Institutor. Tamen haec
annuntiatio non est formaliter idem ac verbum Dei illo strictissimo
sensu intellectum, sed eius diffusio et traditio ad homines omnium tem-
porum atque regionum; est quidem magis ministerium verbi quam ver-
bum ipsum (hoc innuitur iam pag. 5, 9 lin. 28 sq.). Nec verbum Dei hoc
strictissimo sensu intellectum confundi debet cum deposito fidei vel
cum doctrina fidei. Nam doctrina accedit ad verbum illud, ad id decla-
randum, explicandum, tuendum; neque tamen hac de causa haec do-
ctrina minoris valoris aestimari debet, quippe cum proponatur et ipsa
vi missionis Christi (patet agi de doctrinis fide tenendis, v. gr. defini-
tionibus Conciliorum; non de doctrina theologorum minoris gradus cer-
titudinis theologicae). Etiam autem depositum fidei (sicut et doctrina)
latius patet quam verbum Dei strictissimo illo sensu intellectum, nam
et hoc et doctrinas continet. Certe hae distinctiones in recentiori theo-
logia nondum satis communes evaserunt (bene tamen componi potest
haec recentior et magis ad usum pastoralem spectans terminologia cum
illa consueta theologorum, quae v. gr. magis modum traditionis verbi
prae oculis habet, cum v. gr. dividat verbum Dei in scriptum et orete-
nus traditum); unde nullo modo determinationem quandam eius aucto-
ritativam optassem; sed tantum id suadere intendo, ne per Decretum
praeiacens ulterioribus pervestigationibus ullum praeiudicium impo-
natur.

Unde in specie adnoto:

1) Num. 2 (pag. 3 10 ) definire videtur verbum Dei sensu latiore; ut

0 Cf. p. 818.
10 Cf. p. 816.

828

SESSIO VII - ACTA

tamen Decretum magis efficax evadat et etiam illis acatholicis, qui
verbum Dei maximi aestimant, plane monstret nobis venerationem
verbi Dei sensu stricto intellecti maxime cordi esse, opportune distin-
ctio quaedam inseratur (v. gr. in pag. 5, 11 lin. 15 iam innuitur), qua
innotescit, nos quoque (non propter Protestantes, sed propter ipsam
Christi institutionem: cf. Mt. 4, 4; Mc. 1 , 38; Lc. 8, 21) bene agnoscere
ipsum verbum, quo Deus hominem directe alloquitur eumque vocat,
ut audiat, poenitentiam agat, credat et salvus fiat. (Certe maxima pars
Decreti primarie iam agit de Verbo Dei hoc sensu intellecto, v. gr. in
n. 4; n. 8, lin. 11; sed explicite hoc dici deberet). Apto loco etiam
inculcari (et in decreto de praedicatione et catechesi ulterius evolvi)
debet, quod hoc Verbum Dei primum locum habere debet in annuntia-
tione, ut ipsa sit quam efficacissima (cf. Act. Ap. 16, 18; I Cor. 1, 18;
lac. 1 , 18).

2) Ubi de Scripturae lectione privata (v. gr. pag. 7, 12 lin. 33 sqq.)
vel liturgica sermo est, consequenter ad supra dicta declarari deberet,
utramque lectionem fieri primarie, ut homo audiat Deum loquentem
ad seipsum. Certe haec omnia implicite continentur in Schemate; tamen
superfluum esse non videtur, ea magis explicite dicere, quia sic magis
adhuc apparet, quo habitu et quanam exspectatione et dispositione ho-
mines singuli et tota Ecclesia, imprimis qui ad Evangelium annuntian-
dum missi sunt vel docendi munere funguntur, ad Verbum Dei recipien-
dum accedere debent.

Hae animadversiones, uti patet, potius ad complendum quam cor-
rigendum contentum Schematis propono, quod aptam materiam pro
Concilio praebet. Exoptatur, ut in Constitutione de Fontibus Revela-
tionis ulterius elaboranda et perficienda usus huius schematis fiat; prae-
terea eius capita principalia opportunissime sumi possunt tamquam pri-
ma pars fundamentalis illius Decreti, quod de praedicatione et cate-
chesi elaborari desideravimus. Hoc postea ex tribus partibus genera-
libus constabit (scii.: De Verbo Dei in genere - De praedicatione - De
catechesi) et convenienter inscribatur: « De Verbo Dei eiusque annun-
tiatione (vel: ministerio) in praedicatione et catechesi ».

Card. Ritter : 12 Necessitas orationis pro unitate christianorum ma-
xime temporibus nostris'. Placet.

De Verbo Dei: Placet iuxta modum: iuxta folium adnexum.

11 Cf. p. 817.

12 Cf. p. 819.

13 Nonae Congregationi non interfuit,

DISCEPTATIO - NECESSITAS ORATIONIS PRO UNITATE CHRIST. - DE VERBO DEI 829

Inutile esset discutere et argumentare quae ex duabus — i. e. ad-
ministratio sacramentorum vel praedicatio Verbi Dei — medium sit
Corpus Christi aedificandi efficacius: utraque necessaria est et essen-
tialis. Attamen in his temporibus tam multa et tanta dicebantur de
efficacia « ex opere operato » sacramentorum ut tum efficacia tum effi-
cientia praedicationis parvipenderetur.

Constitutio ergo « De Verbo Dei » de his fortius quam Schema lo-
qui debebit. Oportet ut veram praedicandi theologiam proferat.

Insuper praebeat eadem Constitutio quasi-novam orientationem
praedicationi futurae. Post Concilium Tridentinum, exempli gratia, prae-
dicatio de gratia Christi nimis insistit in gratiam creatam, causam iustifi-
cationis formalis, et fere tacet de gratia in sensu magis fundamentali,
amore Dei erga hominem gratuito et transformante. Nimis dicitur de cau-
salitate « ex opere operato » sacramentorum; fere nihil dicitur de dispo-
sitionibus recipientis, de intimo contactu cum Christo, de confronta-
tione cum Christo personali, etc.

Tales veritatum revelatarum aspectus sunt saltem non minoris mo-
menti; insuper illorum praedicatio grata erit fratribus separatis, erro-
ribus vel saltem sensui incompleto fidelium correctionem praestabit, et
in genere rationes separationis inter Christianos minores faciet.

Card. Cous s A: Necessitas orationis pro unitate christianorum ma-
xime temporibus nostris-. Placet iuxta modum: pag. 5, 14 lin. 19: « sed
etiam realitate proprie... ».

Pag. 7, 15 linn. 7-8, delere verba « saepius scandalo et », sufficit quod
fuerimus obstaculum. Id si propositio servanda est. Cerrectam, uti
propono, servarem: humilis agnitio culpae exaltat confitentes et multos
placat dissidentes.

De Verbo Dei-. Placet iuxta modum: pag. 5, 16 n. 7, dicatur modo
positivo « apostoli autem voluerunt esse... ». Pag. 7, 17 lin. 2, omittatur
vox « simul ».

Card. Silva Henriquez: 17 Necessitas orationis pro unitate christia-
norum maxime temporibus nostris-. Placet.

Lingua vel potius stylus quo schema exaratum fuit summis laudibus
dignus est, quippe ut biblicus et nobilis et sano irenismo imbutus, qui
optandus est ut etiam, pro posse, in aliis schematibus adhibeatur.

14 Cf. p. 814.

15 Cf. p. 815.

16 Cf. p. 818..

17 Cf. p. 818.

18 Nonae Congregationi non interfuit.

830

SESSIO VII - ACTA

De Verbo Dei: Placet.

Opportunissime quae hic dicuntur aliquo modo in schematibus de
Seminariis atque de scholis catholicis citarentur.

Card. Jullien: Necessitas orationis pro unitate christianorum ma-
xime temporibus nostris : Placet.

De Verbo Dei : Placet iuxta modum: ad pag. 7, 19 n. 13, « Pastorum
officium... ». Hac de lectione SS. Scripturae omnibus fidelibus suaden-
da ratio habeatur de regulis positis a Summis Pontificibus praesertim
a Pio VII (Denz. 1606), Gregorio XVI (Denz. 1632).

De facto quomodo omnes nostri temporis fideles sunt capaces recte
intelligendi prima capita libri Genesis si non manuducantur commen-
tariis in sensu veritatis catholicae compositis.

Card. Larraona: Placet utrumque schema. 20 Illae in mente ha-
beantur quae ab Em.mis Patribus factae fuerunt observationes.

Card. Browne: Placent iuxta modum: attentis observationibus
Em. morum Cardd. Ruffini et Larraona et paucis eis quae scripto trado, 2J
et ratione habita dictorum ab aliis Patribus.

Card. Albareda: Placent ambo schemata ad mentem Cardinalium
Ruffini, Browne et Larraona.

Beat. Saigh : 22 Necessitas orationis pro unitate christianorum ma-
xime temporibus nostris : Nous voulons simplement apporter a ce sche-
ma du Secretariat pour 1’Union des Chretiens le tribut de notre admi-
ration. Lfinspiration et le ton sont dignes de Tcecumenisme catholique
naissant. II n’y a la aucun terme qui puisse offenser qui que ce soit de
nos freres separes. La perspective des divisions chretiennes y est aussi
objective historiquement que psychologique pastoralement. Le ton de
ce Schema, bien different du ton auquel nous ont habitues jusqufici les
milieux officiels, devrait servir de modele toutes les fois que le Concile
veut parier de l’union des chretiens.

Nous profitons de cette occasion pour suggerer deux remarques:
la premiere est que tous les Schemas du Concile soient soumis au
Secretariat pour Bunion des chretiens, afin d’en revoir la redaction et
d’eviter que le Concile, qui se propose de rapprocher les chretiens,

19 Cf. p. 819.

20 Cf. pp. 822-823.

21 Cf. pp. 823-824.

22 Suffragium Beat. Saigh lectum est, lingua latina, ab Exc.mo Edelby,
Archiep. Edesseno.

DISCEPTATIO - NECESSITAS ORATIONIS PRO UNITATE CHRIST. - DE VERBO DEI 831

ne tourne pas inconsciemment a elargir le fosse entre eux. II y a une
fagon oecumenique et profondement catholique de s’exprimer sur tou-
tes les matieres, quand on veut engager le dialogue avec nos freres
separes. Cette fa?on de s’exprimer, et aussi de concevoir les choses en
profondeur, n’est pas suffisamment possedee par tous les theologiens
catholiques, meme les plus savants. Si ce Secretariat pour Punion des
chretiens a ete institue par Sa Saintete, c’est bien, pensons-nous, pour
qu’il donne le ton aux travaux preparatoires du Concile. Nous pensons
en particulier que la Commission Theologique devrait, plus que toute
autre, se prevaloir des Services que ce Secretariat est en mesure de
lui fournir tres avantageusement.

La seconde remarque est une priere instante a Sa Saintete pour
que le Secretariat ne disparaisse pas avec la fin des travaux du Concile,
mais qu’il se transforme en un Dicastere permanent de la Curie Ro-
maine. II serait comme la conscience oecumenique permanente du Siege
Romain et de toute PEglise catholique.

Beat. Gori: Placet iuxta modum utrumque schema, attentis iis
quae dicta sunt ab Em.mis Patribus Ruffini, Browne et Larraona.

Beat. Cheikho: Placet.

Exc. CPConnor: Necessitas orationis pro unitate Christianorum
maxime temporibus nostris-. Placet iuxta modum: secundum scripta in
folio adnexo.

De Verbo Dei: Placet iuxta modum: secundum ea quae in folio
adnexo tradita sunt.

Necessitas orationis pro unitate christianorum maxime temporibus
nostris. Perutiliter commendatur oratio pro Christianorum omnium cum
Ecclesia unitate; necessarium tamen est ut populus christianus recte
edoceatur in conciliari adhortatione, quod non tantum divisio christia-
norum inter se, sed potius eorum separatio ab Ecclesia Catholica divinae
contradicit voluntati.

De Verbo Dei. Argumentum videtur mihi ad Constitutionem « De
Fontibus Revelationis » pertinere; minus enim convenire videtur ut
idem argumentum bis in Concilio, etsi sub diversa forma, tractetur.

Exc. Ujcic: Necessitas orationis pro unitate christianorum maxi-
me temporibus nostris: Placet.

De Verbo Dei: Placet. Placent ea, quae dixit Card. Bea de neces-
sitate Sacrae Scripturae.

Placent ea, quae dixit Patriarcha Melchitarum ut Secretariatus per-
maneat.

832

SESSIO VII - ACTA

Exc. Antezana y Rojas: Necessitas orationis pro unitate Christia-
norum maxime temporibus nostris-. Placet iuxta modum: secundum ani-
madversiones Em. morum Cardd, Ruffini, Browne, Larraona, Jullien.

De Verbo Dei : Placet iuxta modum: ratione habita eorum, quae
dicta fuerunt ab Em.mis Cardd. Ruffini, Browne, Larraona et Jullien.

Exc. Beras: Necessitas orationis pro unitate christianorum ma-
xime temporibus nostris-. Placet, attentis tamen iis quae dixerunt Em.mi
Patres.

De Verbo Dei-. Placet, attentis observationibus factis a Patribus.

Exc. Cooray: Placet utrumque schema, habita ratione observa-
tionum Em.morum Cardinalium Ruffini, Browne, Larraona et Coussa
et Exc. Delegati Beatissimi Patriarchae Melchitarum.

Exc. McKeefry: Placent ambo schemata et votis Em.morum
Cardinalium Larraona et Browne assentio.

Necessitas orationis pro unitate christianorum maxime temporibus
nostris-. Placet iuxta modum. Schema « Necessitas orationis pro unita-
te... » placet et est valde laudandum, attentis rationibus, iuxta ea quae
dicta sunt ab Em.mo Card. Larraona. Melius mihi videtur esse de prae-
dicatione Evangelii vel de S. Scriptura tractare iuxta dicta ab Em.mo
Card. Ruffini, quam « De Verbo Dei »; nec mihi videtur esse necessitas,
speciatim in quodam schemate speciali, loquendi de hac quaestione.

Exc. Graner: Placet utrumque schema, secundum observationes
Em.morum Cardd. Ruffini, Browne et Larraona.

Exc. Hurley: Necessitas orationis pro unitate christianorum ma-
xime temporibus nostris-. Placet.

De Verbo Dei-. Placet et grati animi me fateor erga Secretariatum
pro pulcherrimo schemate. Modus loquendi Secretariatus multum pla-
cet. Etsi forte officium eius non fuerit de Verbo Dei explicite agere,
gaudere debemus quod munus eius excedit, et spero spiritum huius sche-
matis in alia schemata de Sacra Scriptura transiturum.

Exc. Perrin: Necessitas orationis pro unitate christianorum ma-
xime temporibus nostris-. Placet. Placet votum Exc. mi Procuratoris
Patriarchae Melchitarum ut Secretariatus permaneat.

De Verbo Dei-. Placet.

Exc. Seper: Necessitas orationis pro unitate christianorum maxi-
me temporibus nostris-, Placet. Plene convenio cum animadversione

DISCEPTATIO - NECESSITAS ORATIONIS PRO UNITATE CHRIST. - DE VERBO DEI 833

Em.mi Card. Coussa circa opportunitatem confessionis propriae nostrae
culpae.

De Verbo Dei : Placet.

Exc. Bazin: Placet.

Exc. Bernier: 2 " Placet iuxta modum: ab Em.mis Cardd. Ruflini
et Browne expositum.

Exc. Rakotomalala: 24 Placet.

Exc. Ngo-dinh-Thuc: Placet utrumque schema, attentis observa-
tionibus Em. morum Patrum.

Exc. Verwimp: Utrumque schema placet iuxta modum: attentis
observationibus Em.morum Cardd. Ruffini, Browne et Larraona.

Exc. Jelmini: Necessitas orationis pro unitate christianorum ma-
xime temporibus nostris : Placet.

De Verbo Dei: Placet, sed mihi permittatur quasdam animadver-
siones circa frequentem piamque Sacrarum Scripturarum lectionem
scriptas adiungere.

Adhaereo propositioni Exc.mi Delegati Patriarchae Melchitarum de
permanente Secretariatu oecumenico.

Pag. 7, 28 lin. 34 sqq.: ... frequentem piamque Scripturarum lectio-
nem. Absolute proposita frequens lectio Ribliorum non placet propter
multa, quae praetermitto, sed praecipue quia praxim Ecclesiae tot saecu-
la perdurantem abrumpere videtur, non satis caute (meo iudicio) nec
sufficienter habito respectu continuitatis. Quare velim faciamus saltem
mentionem

a) de obscuritate Scripturae, tam intrinsecus quam extrinsecus
consideratae, quam II Petr. 3, 13 fatetur, unde non est lumen nisi
lumine intelligatur: lumen autem suppetit Christifidelibus verbum prae-
dicationis per ministros prolatum;

b) de consequenti necessitate eos tantummodo textus Bibliorum
easque versiones vernaculas pervolvendi, quibus probati ab Ecclesia
auctores glossas et commentarios adiecerint, ne temere quis sententiam
suam vel corruptam in sacro textu se introspicere iactet.

Necessarium demum videtur totam hanc materiam multo maiore
cautela pertractari, ne videamur mutare quadrata rotundis. Velim prae-

23 Nonae Congregationi non interfuit.

24 Nonae Congregationi non interfuit.

25 Cf. p. 819.

834

SESSIO VII - ACTA

sertim ut prae oculis habeamus damnatas in Quesnello propositiones,
scilicet LXXX: Lectio S. Scripturae est pro omnibus; et LXXIX: Utile et
necessarium est omni tempore, omni loco et omni personarum generi
studere et cognoscere spiritum, pietatem et mysteria S. Scripturae, nec-
non documenta Pii VII, quorum haec est summa: « si Sacra Biblia
vulgari lingua passim sine discrimine permittantur, plus inde detri-
menti quam utilitatis oriri». Cf. Denz. 1429, 1430, 1602/6.

Ut omnia breviter perstringam, postulo ut cautius S. Synodus totum
negotium agat, et dum aliquam variationem in praxim adhuc usurpatam
introducere intendit, periculum, a quo sapientissime Pius VII praecavit,
diligentius declinet, et praesentem novationem subtilioribus verbis S. Ec-
clesiae antiquis documentis prudenter accommodet, ne tam aperte
damnemus, quae tam diu placuerant, quaeque fugeramus et fugavera-
mus, nunc e converso requiramus.

Exc. Scharmach: Placet.

Rev. GuT: Necessitas orationis pro unitate Christianorum maxime
temporibus nostris-. Placet.

■De Verbo Dei-. Placet, magis aliquantulum evolvatur.

Rev. Sepinski: Necessitas orationis pro unitate christianorum ma-
xime temporibus nostris-. Placet, immo valde placet. Ad pag. 3, 20 lin. 12:
corrigatur: « consideratione ».

Pag. 4, 27 linn. 32-33: dicerem « efficaci inspirationi Spiritus Sancti
imputandum est ».

Pag. 7, 28 lin. 23: corrigatur « sincero anhelitu »; linn. 29-30: dice-
rem: « scit bona humiliter ... dare »; lin. 30: dicerem: « Dominum
nostrum, qui est « semper vivens ad... ».

De Verbo Dei-. Placet, ad mentem Em. morum Cardd. Ruffini et
Jullien. Ad pag. 3, 2(1 lin. 6: scribatur « zizania »; lin. 19: corr. « in cul-
tu et vita ».

Pag. 8, 80 lin, 4: corr, « ex adaucto... cultu ».

Rev. Janssens: Placet, in voto Em. morum Cardd. Browne et
Coussa.

De Verbo Dei: Placet,

20 Cf. p. 813.

27 Cf. p. 814.

28 Cf. p. 816.

29 Cf. p. 816.
80 Cf. p. 819.

3 - VOTA SODALIUM
QUI VII SESSIONI NON INTERFUERUNT

Em. mi P. D. NORMANNI Card. GILROY
Archiepiscopi Sydneyensis

... Omnibus et singulis propositis votum « Placet » dandum esse
in Domino censeo ...

Em. mi P. D. FRANCISCI Card. SPELLMAN
Archiepiscopi Neo-Ehoracensis

De Sacrorum alumnis formandis.

Non est dubium quin haec sancta Synodus impensam devovere de-
beat curam ut tota sacrorum alumnorum institutio Christi Aeterni Sa-
cerdotis missioni in progredientis aetatis discriminibus explendae secu-
rius conformetur. Eo fine commissio de Studiis et Seminariis proposuit
schema Constitutionis « de sacrorum alumnis formandis » de quo nunc
disceptatur. Valde opportunum esse videtur uniri huic Constitutioni tum
schema Decreti « de vocationibus ecclesiasticis » tum illa capita sche-
matis Decreti « de sacramento Ordinis » quae de duratione institutionis
clericalis, de studiis requisitis in ordinatione eorum qui ad sacerdotium
adspirant, necnon de institutione pastorali diaconorum et neomystarum.
Patres Concilii Vaticani II velint in una Constitutione dare Ordinariis
aliisque omnibus quorum interest totam suam doctrinam de vocationibus
sacerdotalibus evolvendis, formandis et perficiendis.

In genere, dicendum est hoc schema Constitutionis bene tradere
doctrinam Ecclesiae de sacrorum alumnis formandis secundum vene-
randas traditiones ecclesiasticas ac nullo remoto certo progressu. Praxis
traditionalis Ecclesiae hac in re maximi momenti certo certius non dere-
linquenda est, sed particularibus recentioribus aetatis conditionibus
aptanda est. Etiam notandum est munus Concilii oecumenici esse

836

SESSIO VII - ACTA

quaedam statuenda decernere pro universali ecclesia. Normae particula-
res, quae adiunctis locorum, temporum, personarumque consulere de-
bent, melius statuendae sunt ab Ordinariis locorum vel ab Episcoporum
conferendis secundum spiritum ac litteram decretorum a Concilio Va-
ticano edictorum et secundum Apostolicae Sedis instructiones. Exempli
gratia, in numero secundo capitis primi huius schematis nihil expresse
dictum est de aetate idonea pro ingressu puerorum in Seminariis mino-
ribus degentium. Omnino praeferenda est generalis quaedam commen-
datio, in qua tota vitae ratio aetati adulescenti vere congrua inculcetur.

Ad caput primum « de Seminariorum ordinatione generali », una
tantum animadversio opportuna videtur. Bene dicitur in scrutiniis ad
solidum iudicium de positiva alumnorum idoneitate efformandum per-
agendis, aliquando opportunum esse consilium quoque medici periti
ac christiani sensus exquirere. Haud inutile esse videatur, tamen, expli-
cite admonere ne in pervestigationibus psychologicis violetur ius natu-
rale personae rem aliquam occultam non manifestandi, Huiusmodi mo-
nitum non excludat peritorum scientiae psychologicae pervestigationes,
sed excludat abusus et pericula quae ex immoderato vel imprudenti usu
peritorum sententiarum oriri possint.

Optime in capite secundo « de institutione spirituali » schema
propositum asseverat primatum absolutum formationis spiritualis in
tota vita Seminarii. Etiam, optime Schema propositum inculcat momen-
tum dirigendi institutionem spiritualem in Seminariis ad vitam quae
alumnos exspectat, quando « e Seminarii claustris sacra obituri mune-
ra... in apertum prosiliunt apostolatus campum ». Quoad numerum
quartum « de formationis spiritualis particularibus periodis », non po-
test esse disputandum de momento alicuius particularis formationis
spiritualis pro alumnis Seminariis, pro diaconis et neomystis, necnon
pro sacerdotibus iunioribus postquam per quinque circiter annos in
Domini vinea operam navaverunt. Huiusmodi particulare vitae spiritua-
lis tirocinium locorum et conditionum adiunctis accommodandum est.
Ergo, hac de re praeferenda videtur generalis quaedam commendatio,
quae ad actum deducere possint dioecesium Pastores.

In capite tertio, Schema hoc optime agit praecipue de illa animi
dispositione interna, qua auctoritas superiorum a sacrorum alumnis li-
bere suscipitur. Recte schema propositum refellit errores quibus sanae
disciplinae sensus et vis extenuantur aut prorsus destruentur. Aeque
recte inculcanda est illa vera libertas quae est fructus sanae disciplinae
et humilitatis christianae, et qua sacrorum alumnus occurrit « in virum
perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi » (Eph. 4, 13).

Caput quintum « de institutione pastorali in Seminariis » placet.

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

837

Dici potest iam per multos annos cura sedulissima habita esse ab Or-
dinariis moderatoribusque multorum Seminariorum ut sacrorum alumni
bene praepararentur ad vitam plane pastoralem agendam. Tamen, haud
inutile est Concilium Vaticanum II asseverare necessitatem convenientis
institutionis pastoralis omnibus in Seminariis totius orbis catholici.

De opportunitate, immo de necessitate, alicuius formationis spiri-
tualis et pastoralis post Seminarium perficiendae non potest esse du-
bium. Forma particularis huiusmodi institutionis, tamen, melius defi-
niri possit ab Episcoporum conferendis secundum normas generales
huius Sacrosancti Concilii et sub ductu officii competentis Apostolicae
Sedis. Conditiones et necessitates pastorales valde diversae sunt variis
in nationibus. In civitatibus Americae Septemtrionalis Foederatis, exem-
pli gratia, consuetudo vitae communis inter clericos ubique dioecesium
viget. Neomystae institutionem pastoralem nunc accipiunt in tirociniis
nempe de facto pastoralibus a sacerdotibus experientia aetateque pro-
vectioribus cum quibus sub eodem tecto prope ecclesiam paroecialem
et vitam et laborem communem faciunt. Iuvenes sacerdotes convenire
possunt forsitan bis in mense per integrum diem in aliquo instituto
in quo instructio ac formatio dirigentibus magistris peritis prudentibus-
que recipiant una cum consilio, moderatione, gubernationeque de modo
recto in casibus practicis pastoralis vitae agendi. Munus Episcoporum
coetus in unaquaque natione erit decernere quomodo iuvenibus sacer-
dotibus institutio pastoralis omnino sufficiens dari possit sine superva-
caneo detrimento operi pastorali Episcoporum.

Suffragium: Propter animadversiones iam allatas de opportunitate
unicae constitutionis in quo tota doctrina de vocationibus sacerdotalibus
evolvendis, formandis, perficiendisque contineatur; et de cautione ne-
cessaria in Sacrorum alumnorum pervestigationibus psychologicis per-
agendis, necnon de munere Episcoporum in ordinationibus conciliari-
bus secundum adiuncta regionalia ad actum sedule deducendis: Schema
constitutionis « de sacrorum alumnis formandis » placet iuxta modum,
tantum.

De scholis catholicis.

De multis gravioribus quaestionibus circa scholas catholicas sapien-
tissime tractavit Commissio de Studiis et Seminariis. Sine dubio ma-
ximi momenti est ut omnes tum catholici tum acatholici philosophiam
integrae educationis catholicae bene intelligant. Quae de principiis edu-
cationis deque momento et dotibus scholae catholicae, omnia optime
delinquantur. Perpulchra etiam dicta de libertate scholae (pag, 8, 1 sub

1 Cf. pp. 113-114,

838

SESSIO VII - ACTA

n. 8) et de iuribus circa scholas. Placet etiam quod non nimis urgetur
tractatio de falsis sententiis (pag. 5/ sub n. 4) ita ut stylus potius po-
sitivus quoad fere omnia inveniatur, Quod de sustentatione scholarum
catholicarum et de iustitia distributiva (pag. 13/ sub n. 17), sobrie et
iuste declaratur.

Quaedam autem non omnino placent. Speciatim de coeducatione
(pag. 10, 2 3 4 sub n. 12), res ob particularia adiuncta est sat difficilis. Pla-
cuit quod in schemate a Commissione Theologica de castitate, virgini-
tate, matrimonio, et familia, de coeducatione in se sola spectata nihil
expresse in Constitutione habebatur.

De organisatione centrali seu hierarchica omnium scholarum catho-
licarum in gradu internationali (pag. 14/ sub n. 18), melius videtur
omittere omnem mentionem in praesenti Constitutione et rem relin-
quere commissioni postconciliari. De tali organisatione internationali,
facile apud nostros concives suspiciones oriantur ita ut timeatur ne in
detrimentum vertatur quod in commodum proponatur.

Suffragium: Propter animadversiones allatas, praesertim de diffi-
cultatibus circa coeducationem et de periculo hic tractandi de organi-
satione scholarum catholicarum internationali, schema constitutionis
de scholis catholicis placet iuxta modum tantum.

De obsequio erga Ecclesiae magisterium in tradendis disciplinis sacris.

De necessitate absoluta vitalis coniunctionis magistrorum discipli-
nae sacrae cum vivo Magisterio Ecclesiae ita optime hoc in schemate
agitur ut illi magistri qui hoc decretum fideliter servent et alumnos
suos idem doceant, semper cum Ecclesia sentiant dum novas investi-
gationes et novas applicationes traditionalis doctrinae quaerant et pro-
fundiores enucleationes producant.

In capite secundo, « De ratione docendi Sacram Scripturam », sche-
ma propositum a Commissione de Studiis et Seminariis cum prudentia
et caritate viam tutam et securam sternit inter errores et opiniones im-
moderatas.

Procul dubio, Sacrosanctum Concilium Vaticanum II oportet rei-
terare mandatum omnibus, et praesertim eis quibus ab ipsa Ecclesia
aliquod munus docendi concreditum est, ut S. Thomae Aquinatis doctri-
nae sedulo studeant et eam fideliter teneant, sine aliorum catholicorum
Doctorum derogatione et sine legitimae libertatis in veritatis cuiuscum-

2 Cf. pp. 111-112.

3 Cf. pp. 116-117.

4 Cf. pp. 114-115.

‘..Cf. p. 117.

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

839

que novae indagatione coarctatione. Quia hac de re iterum et iterum
locutum est Magisterium Ecclesiasticum, fortasse non est opus totius
capitis in Decretis huius Concilii. Instructiones et ea, quae uti « addita-
menta » in libello huius Schematis continentur, melius a Sacra Congre-
gatione de Seminariis et Universitatibus studorium quam a Concilio
Oecumenico edicenda sunt.

Propter animadversionem allatam de opportunitate breviter inclu-
dendi caput tertium « De doctrina S. Thomae servanda », vel in capite
primo huius decreti vel in capite quarto constitutionis « De sacrorum
alumnis formandis », schema decreti de obsequio erga Ecclesiae ma-
gisterium in tradendis disciplinis sacris placet iuxta modum, tantum.

De rationibus inter Episcopos et Religiosos praesertim quoad apostola-

tus opera exercenda.

Principia fundamentalia tum de Episcopis et Religiosis in aposto-
latu tum de exemptione Religiosorum et de collaboratione Religioso-
rum cum clero saeculari optime enuntiantur. Sine dubio maxima cura
nobis opus est ut sacrosanctum Concilium omnia et sola decernat quae
ad pleniorem et intensiorem actionem pastoralem ubique terrarum vere
iuvent. De operibus apostolatus rite explendis et coordinandis feliciter
schema disponit. In specie, multum placet quod facultates et privilegia
Religiosorum in dioecesi domum habentium competunt etiam loci Ordi-
nario et quod privilegia particularia Religiosorum intra congruum tem-
poris spatium Sanctae Sedis iudicio submittenda erunt (pag. 27, 6 sub
nn. 43-44).

Quibus perpensis, schema de rationibus inter Episcopos et Religio-
sos praesertim quoad apostolatus opera exercenda placet.

De fidelium associationibus.

Sperandum est ea, quae in schemate decreti De fidelium associatio-
nibus decernenda proponuntur, a Sodalibus futurae Commissionis ad
novam editionem Codicis luris Canonicis redigendam in Sacros Cano-
nes deductura esse. Hoc Schema cum Schematibus a Commissione de
Apostolatu Laicorum componendum est.

Ad numerum tertium hoc in schemate propositum, hoc notandum
est: in nationibus, ubi maior pars civium non sunt Catholici, permultae
sunt associationes quae ad bonum vitae temporalis promovendum vere
inserviunt, et quae nullo modo dici possunt damnatae, seditiosae vel

Cf. p. 231.

840

SESSIO VII - ACTA

suspectae. Hae associationes, tamen, propter diversitatem opinionis re-
ligiosae a parte eorum membrorum abstinent ab aliqua coniunctione
directa cum societatibus religiosis. Ne verba decreti Concilii Vaticani II
detorqueri possint in damnationem seu prohibitionem huiusmodi as-
sociationum, verba huius numeri schematis mutanda sunt. Ordinarii,
omnibus locorum temporumque adiunctis bene perspectis, satagant ut
fideles iis praecipue associationibus nomen dent, quae nominis Catho-
lici vere dignae sint.

Ad numerum decimumtertium de moderatoribus laicis in associa-
tionibus ecclesiasticis, opportune addi possint tum brevis mentio expli-
cita numeri undecimi de iure vigilantiae auctoritas ecclesiasticae, tum
aliqua verba de munere Cappellani in istis associationibus.

Suffragium: Propter animadversiones allatas de hoc schemate cum
schematibus a Commissione de Apostolatu Laicorum componendo, et
de possibilitate alicuius erroneae interpretationis verborum decreti,
schema decreti de fidelium associationibus placet iuxta modum, tantum.

De missarum stipendiis , de Missarum onerum reductione, de piis ulti-
mis voluntatibus.

Sicut in schemate proposito dictum est, ordinatio, quam de Mis-
sarum stipendiis Ecclesia statuit in Codice luris Canonici, sapienter
est elaborata, ita ut profundioribus non egeat mutationibus. Quia verba
decretorum huius Concilii Vaticani II sat amplam divulgationem in
prelo aliisque mediis diffusionis publicae certe recipient, opportunitas
habetur edocendi tum catholicos tum acatholicos de ratione oblationis
seu stipendii quod occasione Missae ministerii fideles persolvunt Eccle-
siae ministris. Hac de causa, praeterea, hic aliquid dicendum est de
« Missis pro populo » quae Ordinarii et parochi ex officio pro fidelibus
sibi concreditis offerre debent.

In numero tertio proponitur lex universalis concedens ut sacerdo-
tes, qui pluries in die Missam legitime celebrant, etiam pro altera et vel
pro tertia stipendium accipere valeant. Nova rerum adiuncta, tempore
postbellico praesertim orta, in aliquibus regionibus hunc concessum
postulant. Sed, rationes pro huiusmodi lege certis limitibus temporis lo-
cique circumscribuntur. Res melius curari possit a Sancta Sede in casi-
bus particularibus, in quibus revera est necessitas, quam a lege univer-
sali et stabili a Concilio oecumenico edictura.

E contra, adsunt rationes vere universales et satis stabiles cur in
posterum nullae piae fundationes accipiendae sint cum onere ut in
perpetuum vel ultra triginta annos una aut plures Missae celebrentur.
Quod in numero undecimo decernendum proponitur, ergo, placet.

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

841

In numero quinto decernendum proponitur quod in ecclesiis pa-
roecialibus semel aut bis in hebdomada Missa applicari potest pro om-
nibus paroeciae defunctis et quod integrae oblationes, quae a fidelibus
libere fiant pro eiusmodi Missae celebratione, tanquam eiusdem stipen-
dium retineri possunt. Cautissime procedendum est ne hoc propositum
fiat occasio vel abusuum vel admirationis populi.

De Missarum onerum reductione et de piis ultimis voluntatibus
bene in schemate agitur.

Suffragium: Propter animadversiones allatas praesertim de conve-
nientia aliquid de Missis pro populo dicendi et de opportunitate «.re-
ferendi ad Sanctam Sedem quaestionem de permissione ad duo vel tria
stipendia una die accipienda, schema de Missarum stipendiis, de Mis-
sarum onerum reductione, et de piis ultimis voluntatibus placet iuxta
modum, tantum.

De promovendis ad Ordines Sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici.

In initio huius schematis dictum est: « Plures sunt pastores seu
ministri acatholici qui ad veram Christi Ecclesiam conveterentur, si
ad Sacros Ordines suscipiendos admitterentur et ad curam animarum
exercendam ». Haeretici tenentur elicere actum fidei (cum ingressu
in Ecclesiam Catholicam), cum primum veritates fidei eis ita proposi-
tae sunt, ut eas tamquam a Deo revelatas et obligationem illas credendi
certo cognoscant. Certe certius schema propositum nullo modo vult
affirmare difficultates, quamvis graves, excusare posse ab hac obliga-
tione fidei. Ex verbis schematis, tamen, aliqua interpretatio falsa ab
acatholicis vel etiam ab imprudentibus catholicis capi possit.

In ultimo numero huius schematis prudentissime dictum est: « Ne
forte ansa detur ad exquirendam abrogationem legis caelibatus eccle-
siastici, ... pro nunc nullimode expedire videtur ut publice nuntietur
pastores seu ministros acatholicos, qui ad Ecclesiam Catholicam con-
vertantur, ad Sacros Ordines promoveri posse integra manente eorum
vita coniugali ». Patres Concilii bene cognoscunt progressum hodier-
num instrumentorum diffusionis notitiarum publicarum. Vix utile sit
edicere decretum hac de re in Concilio sine aliqua publicatione seu
divulgatione decreti. Propterea, in schemate propositum est ut « in sin-
gulis casibus eiusmodi concessio a Sede Apostolica prudenter fieri pos-
sit, iuxta normas apte praefinitas ». Procul dubio videtur has normas
secundum temporum, locorum, personarum adiuncta praefiniendas es-

842

SESSIO VII - ACTA

se. In re tam delicata et ancipiti huiusmodi normae melius praefiniri
possint a Sancta Sede quam a Concilio Oecumenico.

Patres Concilii Vaticani II propositum habent omnia facienda esse
ut vera Christianorum unitas foveatur. Verba decreti, quod in hoc
Schemate propositum est, facile detorqueri possint ab aliquibus qui
huic verae unitati inimici sint. Itaque causa unitatis christianae detri-
mentum accipi possit. Haec possibilitas non esset ratio sufficiens cur
Patres Concilii deberent se abstinere ab aliquo decreto edicendo, si alio-
quin illud decretum esset necessarium vel utile ad bonum Ecclesiae et
convenientius provideri possit si Patres Concilii velint decernere quae
sequuntur:

1) Cura particularis eorum qui, munere pastoris seu ministri aca-
tholici dimisso ad veram Christi Ecclesiam converterunt, Ordinariis lo-
corum concredatur in decreto de cura animarum;

2) Ad studia quod attinet, illae normae quae in numero septimo
huius Schematis propositae sunt, nulla mentione de eis, qui uxorem ha-
bent, facta, includantur in capite quarto « De studiorum ratione in
Seminariis » Constitutionis De sacrorum alumnis formandis;

3) Aliquae quaestiones de promovendis ad Ordines Sacros iis qui
fuerunt pastores seu ministri acatholici iudicio Sanctae Sedis in singulis
casibus committantur.

Suffragium: Quia quaestiones de quibus agit schema decreti de pro-
movendis ad Ordines Sacros iis qui fuerunt pastores seu ministri aca-
tholici aptius et convenientius alio modo tractari possint, de hoc schemate
decreti suffragium fertur: Non placet.

De statibus perfectionis adquirendae-. Pars Prima: Sectio Prima. Ca-
pita: I, II, III, IV, V.

Hoc in Schemate a Commissione de Religiosis sapientissime et luci-
dissime confecto, tota doctrina de statibus perfectionis adquirendae se-
cundum fundamentalem eorum substantiam quae in verbis Christi po-
sita est et secundum rationes iuridicas quae ab Ecclesia dependent ita
proponitur ut variorum statuum perfectionis christianae necessitatibus
prout tempora nostra suadent aptiore modo salubriter provideatur. Valde
optandum est ut futura commissio ad novam editionem Codicis luris Ca-
nonici redigendam totam ecclesiasticam ordinationem statuum perfectio-
nis accurate secundum provisiones huius Schematis recognoscat atque
apte renovet.

Una tantum animadversio fieri possit. In clausula numeri vicesimi-
septimi agitur de interna hierarchia a Sacra Hierarchia clericali distincta.

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

843

Ab usu nominis adiectivi « interna » hoc in loco aliqua confusio oriri
posset, quia in Iure Canonico solet adhiberi « internum » in contradi-
stinctionem ad « externum », praesertim quando de foro interno et
de foro externo agitur.

Suffragium: Quia una animadversio allata de usu verbi « interna »
minoris momenti est in schemate alioquin tam optimo, de schemate
constitutionis de statibus perfectionis adquirendae suffragium fertur:
Placet.

De statibus perfectionis adquirendae : Pars II, Sectio IV, Caput XXXII:

De Missionibus .

Suffragium: Hoc schema videtur bene providere apostolatui reli-
giosorum in divino mandato, Ecclesiae dato, exsequendo praedicandi
Evangelium omni creaturae in mundo universo ita ut in locis missio-
num Superiores ecclesiastici vel Ordinarii locorum et Superiores religiosi
concorditer agant ad bonum animarum promovendum, sine aliquo detri-
mento vitae religiosae eorum qui simul sunt et missionarii et religiosi.
Omnibus ponendis positis ut hoc schema cum schematibus a Commis-
sione de Missionibus iam propositis concordaret, de Capite XXXII: « De
Missionibus » in schemate de statibus perfectionis adquirendae suffra-
gium fertur: Placet.

De praeparatione ad matrimonium.

Peropportunum est Sacrosanctum Concilium Vaticanum II de neces-
sitate et de modo apto praeparationis ad matrimonium agere. Experientia
docet quam fructuosa et utilis ad bonum coniugum, ad bonum familiarum
et ad bonum societatis sit adequata praeparatio pro statu coniugali. Per
multos annos in fere omnibus scholis secundariis Archidioecesis Neo-
Eboracensis habetur cursus specialis de matrimonio pro alumnis in ul-
timo anno scholastico. In paroeciis habentur pro adulescentibus con-
ferendae de matrimonio et de commercio nupturientium. Quotannis,
adiuvante officio distincto Archidioecesis cui concredita est cura de
vita familiari promovenda, sacerdotes paroeciales dirigunt plus quam
centum conferentias in quibus sacerdotes, auxiliantibus medicis et coniu-
gibus catholicis, doctrinam christianam de matrimonio nupturientibus
tradunt. Parochi et coniuges de valore inaestimabili horum conatuum
consentiunt.

Ad schema decreti, quod optime a Commissione de Disciplina Sa-
cramentorum propositum est, duae animadversiones fieri possint:

844

SESSIO VH - ACTA

Primo, in numero decimo dictum est « examen ante matrimonium
peragendum personaliter a parocho, nisi iusta causa excuset ». Si in
aliqua paroecia opus est unius plurium vicariorum cooperatorum se-
cundum canonis 476 Codicis luris Canonici praescripta, evidenter pa-
rochus sine eorum adiutorio non potest peragere omnia examina nuptu-
rientium.

Simili ratione in aliquibus dioecesibus licentia curiae, antequam pa-
rochus ad matrimonii assistendam procedit, vix utilis vel etiam im-
possibilis sit propter numerum nuptiarum. Exempli gratia, anno prae-
terito in Archidioecesi Neo-Eboracensis plus quam duodeviginti milia
nuptiarum celebratae sunt. Fortasse ad numerum duodecimum huius
Schematis addenda sit commendatio Ordinariis ut curent per instru-
ctiones, conferendas et alia huiusmodi media ne iuris praescripta hac
de re negligantur.

Secundo, valde optandum est ut institutio antenuptialis perficien-
da est post matrimonium. Fortasse, in fine huius schematis poni possit
commendatio de conferendis pro coniugibus de vita familiari, de exer-
citiis spiritualibus a coniugibus vel ab omnibus membris familiae simul
peragendis et de aliis mediis quibus institutio coniugum ad vitam suam
sancte in Christo vivendam profundenda et perficienda sit.

Suffragium: Propter animadversiones allatas, praesertim de oppor-
tunitate alicuius profundioris institutionis christianae coniugum post
matrimonium perficiendae, de schemate decreti de praeparatione ad ma-
trimonium suffragium fertur: Placet iuxta modum.

De sacerdotibus lapsis.

Optime in initio huius schematis decreti solemniter affirmateque
testatur sanctissimam maxime salutarem legem ecclesiastici caelibatus
a qua roboris gloriaeque Ecclesiae magnam partem profluit, nec anti-
quari, nec in discussionem venire posse.

Ne nimis negativum appareat hoc decretum quod etiam de digni-
tate et honore ecclesiastici caelibatus necnon de normis tutandae sa-
cerdotalis castitatis agit, fortasse aliud titulum pro hoc decreto minus
infelix quam « De Sacerdotibus lapsis » eligendum sit.

Cautissime procedendum est a Patribus Concilii Vaticani II in di-
sceptationes de causis pro dispensatione ab obligatione caelibatus con-
cedenda. Semper praeferendum est bonum commune totius Ecclesiae.
Provisiones canonis 214 Codicis luris Canonici extendi possint ad alios
casus in quibus propter causas omnino certas et probatas sacris ordi-
nibus praeexistentes sacerdos impar sit oneribus illis adnexis sustinen-

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

845

dis. Quanta, autem, erit admiratio fidelibus, ne dicam scandalum; quan-
ta erit consolatio vel spes diabolica inimicis Ecclesiae necnon occasio
lapsus sacerdotibus de ipsorum castitate et caelibatu periclitantibus, si
totus mundus cras certior fiet de normis Concilii Vaticani II quibus
dispensationes ab obligatione caelibatus concedendae sint eis qui pre-
sbyteratus ordinem valide et licite susceperunt cum possibilitate eo
tempore onera illo ordine adnexa sustinendi.

In capite tertio « De cura praestanda Sacerdotibus qui defecerunt »,
adest verus spiritus Pastoris Aeterni Animarum.

Suffragium: propter obiectiones factas contra caput secundum « De
remediis quibusdam iuridicis » et propter animadversionem allatam de
opportunitate titulum decreti mutandi, schema decreti de sacerdotibus
lapsis placet iuxta modum, tantum.

De Ecclesiae unitate « ut omnes unum sint ».

Suffragium: In schemate de Ecclesiae unitate « ut omnes unum
sint » de iis quae animos ad unionem disponunt, praeparant, ad eam
quaerendam ducunt et ipso actu reconciliationis strictae dictae coronant,
omnia perpulchra et pergrata dicta. Verus oecumenismus omnibus sub
aspectibus clare explicatur. Ideoque, schema decreti de Ecclesiae uni-
tate « ut omnes unum sint » placet.

De Apostolatu laicorum. Prooemium generale et Pars I, Notiones ge-
nerales. Pars II, De apostolatu laicorum in actione ad regnum
Christi directe provehendum.

Praeprimis in hodiernis adiunctis, maxima cura adhiberi debet ad
procurandam fructuosiorem et robustiorem vitam apostolicam apud to-
tum populum christianum. Super omnia, christifideles manuduci debent
ad apostolatus intelligentiam in dies profundiorem. Nonnumquam acti-
vitas magna ex parte « externa » invenitur quae speciem praebet ve-
rissimae actionis apostolicae sed a vero Ecclesiae apostolatu adhuc mul-
tum distat. Optima ergo principia in Prooemio generali et in Parte I
de natura Apostolatu laicorum. Ante omnia opus est ut omnes christifi-
deles intimam naturam Ecclesiae Christi secundum vires plenissime
intelligant. Nostris diebus vita vere apostolica non solum semper robu-
stior sed etiam melius instituta eorum omnium qui ad Populum Dei ap-
ponuntur est omnino necessaria. Per aptam institutionem tum cleri
tum totius populi de glorioso sacerdotio universali, de iuribus et officiis
laicorum, deque eorum apostolatu, intelligentia de Ecclesiae militantis
intima natura semper intensior et profundior evadat ita ut amor et

846

SESSIO VII - ACTA

devotio erga Ecclesiam et responsabilis participatio in eius missione
apud omnes crescant.

Etsi tempora hodierna, valde « critica », haud dubie pleraque nova
requirant, ante oculos habemus quae alibi multoties dicta de maxima
prudentia et circumspectione in innovationibus faciendis et de vera pa-
storali utilitate tamquam norma suprema. Ideoque pergratum quod
Commissio tam feliciter cavet ne structura apostolica, quae fortasse
pro aliquibus locis opportuna vel etiam necessaria videatur, non sine
detrimento omnibus totius Ecclesiae partibus imponatur. Spectatis va-
rietatibus de loco in locum, melius videtur quod multa non mandantur
sed Episcopis et Conferentiis Episcopalibus relinquuntur. Nonnumquam
idem finis mediis sat diversis potest attingi et sapientis est tali salubri
diversitati locum relinquere. Media quae uno in loco inveniuntur aptis-
sima possunt alio in loco minus apta vel etiam nociva inveniri. Com-
missio ergo caute et prudenter procedat ne adaptationes nimis specificae
fiant quae bonum communitatis potius laedant.

Notiones generales de laicis in apostolatu Ecclesiae, de relatione
ad hierarchiam, de munere sacerdotum in apostolatu laicorum, de apo-
stolatu singulorum, de eis qui speciali titulo in servitium Ecclesiae addi-
cuntur, de familia ut subiecto apostolatus, de consociativis apostolatus
formis, de mutua coordinatione, de spiritu apostolico, et de laicorum
educatione et praeparatione ad apostolatum omnibus utilissimae et om-
nimodo necessariae. In schemate de apostolatu laicorum in actione ad
regnum Christi directe provehendum et de formis quibus hic apostola-
tus organizatur necnon de eius diversis modis et saeptis, iterum omnia
bene perspicueque enuntiantur.

Suffragium: Quoad schema constitutionis de Apostolatu laicorum,
super Prooemium generale et Partem I de notionibus generalibus et
super Partem II de Apostolatu laicorum in actione ad regnum Christi
directe promovendum, sententia fertur: Placet.

De Apostolatu laicorum. Pars III, De Apostolatu laicorum in actione

caritativa. Pars IV, De Apostolatu laicorum in actione sociali.

Cum signum discipulorum Christi proximi dilectio sit et haec nostra
aetas actionem caritativam Ecclesiae urgentiorem faciat, inter opera
apostolatus praeclarum locum obtinent opera caritativa. Bene notatur
quod obligatio actionis caritativae singulorum nostris diebus non solum
non minuatur sed verius augeatur (pag. 13 7 sub linn. 5-7) et, cum obli-

7 Cf. p. 571.

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

847

gatio actionis caritativae universam Ecclesiam teneat, quod omnes eius
communitates veluti consociationes caritatis spiritu animatas sese con-
siderent. Quando apostolatus actionis caritativae fideliter ac rite ab
omnibus Ecclesiae membris impletur, etiam infideles sensim sine sensu
disponuntur ad veram participationem supernaturalem vitae Dei qui
est ipsa Caritas.

Simili fere modo, Ecclesiae opera in christiana ordinis naturalis
instauratione maximi momenti est. Peropportune ergo in schemate enun-
ciantur principia et normae doctrinae socialis Ecclesiae ad fideles, prae-
sertim laicos, hortandos ut ea ad actum perducant, ratione habita con-
cretae situationis historicae. Quae principia et normae si efficaciter et
perseveranter applicentur multum conferunt ad veram pacem in mun-
do confirmandam et ad stabiliendum, regnum ipsius Christi qui est
Princeps pacis.

Suffragium: Quoad schema constitutionis de Apostolatu laicorum,
super Partem III de Apostolatu laicorum in actione caritativa et super
Partem IV de Apostolatu laicorum in actione sociali, suffragium fer-
tur: Placet.

Necessitas orationis pro unitate christianorum maxime temporibus no-
stris . - De Verbo Dei.

Sine dubio, valde optandum apparet ut sacrosancta synodus incitet
omnes christianos ad frequentiorem ferventioremque orationem pro
unitate christiana et ut tale incitamentum fiat verbis spiritu evangeli-
cae humilitatis et caritatis non fictae imbutis, ne — ut bene in decreto
notatur — ad detrimentum reconciliationis fraternae vertatur quod ad
promotionem unitatis destinatur (pag. 6, 8 sub linn. 1-4). Ante omnia
opus est ut in fratribus separatis simul ac in nobis gratia divina deside-
rium efficax unitatis augeat et multiplicet et sic aperiatur via ad illam
perfectam unitatem quae semper fuit in votis Christi Salvatoris.

Mysterium Christi, sapientia a saeculis in Deo abscondita, invenitur
in Verbo Dei sine quo Ecclesia Dei nec esse sed ne cogitari quidem
possit. Ut donum divinitus Ecclesiae datum, Verbum Dei ab Ecclesia
semper tueri et excoli debet ita ut sit omnibus fidelibus verum verbum
salutis et vitae spiritualis fons. In specie, multum placet quod homi-
lia ut numquam satis aestimanda praedicationis forma ab omnibus ex-
colenda sit et sic fideles omnes quam primum suaviter in frequentem
piamque Scripturarum lectionem manducantur.

8 Cf. p. 815.

848

SESSIO VII - ACTA

Suffragium : His perpensis, super schemata tum decreti de necessi-
tate orationis pro unitate christianorum maxime temporibus nostris
tum decreti pastoralis de Verbo Dei , suffragium fertur: Placet.

De Ecclesia. Pars II,

Caput VII: De Ecclesiae Magisterio. Cum praesertim in hodiernis
adiunctis maxima cura adhiberi debeat ad procurandam fructuosiorem
vitam evangelicam, enucleationes de Magisterio authentico eiusque sub-
iecto et obiecto, de Magisterii organis subsidiariis et auxiliaribus, deque
cooperatione ad Ecclesiae Magisterium omnium fidelium magnum to-
tius Ecclesiae commodum bene inserviunt. De existentia et natura Ec-
clesiae Magisterii authentici, multi moderni etiam catholici in magnas
difficultates et opiniones falsas facilius prolabuntur. Placet omnino quod
in schemate omnia proponuntur stylo quodam pastorali ne textus dog-
maticus nimis iuridice appareat.

Quibus perpensis, schema constitutionis « De Ecclesia » quoad ca-
put VII, de Ecclesiae Magisterio, placet.

Caput VIII: De auctoritate et oboedientia in Ecclesia. Cum apud
hodiernos non desint qui teneant christianam oboedientiam cum digni-
tate hominis et iuribus personae liberae componi non posse, multum
iuvant dicta de origine et natura auctoritatis in Ecclesia deque relatione
inter praepositos et subditos. Multum valet quod in Ecclesia praepo-
siti, in bonum communitatis et animarum positi, sciant se induere
debere etiam imaginem Boni Pastoris, semper memores nullam esse
acceptionem personarum apud Dominum in caelis; valet etiam quod
sana opinio publica bonum Ecclesiae promovere potest et a Pastori-
bus in Ecclesia in regimine exercendo magni facienda est et non solum
toleranda.

Omnibus perpensis, schema constitutionis « De Ecclesia » quoad
caput VIII, de auctoritate et oboedientia in Ecclesia, placet.

Caput IX: De relationibus inter Ecclesiam et Statum necnon de tole-
rantia religiosa. Quaestiones de relationibus inter Ecclesiam et Statum
necnon de tolerantia religiosa maximis scatere difficultatibus nemo est qui
ignorat. Cum Commissio Theologica de his difficillimis rebus profunde
tractet, ante omnia optandum videtur quod non solum aliqua nimis spe-
cificata et forte nimis ardua evitentur sed etiam quod efficiatur ut quae-
dam in opere eminere, quaedam recessisse credamus. Etsi forte principia
qua principia controverti non possint, tandem aliquando dubium oritur
de applicatione principiorum in praesentibus adiunctis historicis.

Quaedam dicta Commissionis Theologicae de officiis religiosis Po-

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

849

testatis civilis (pag. 5 9 sub n. 3) et de temperantia publicarum manife-
stationum aliorum cultuum a Potestate civili (pag. 7 10 sub n. 5) parum
concordant cum dictis Secretariatus ad christianorum unitatem foven-
dam in schemate Constitutionis de Ubertate religiosa. Ad finem pasto-
ralem hodiernum et ad verum oecumenismum placita huius Secretaria-
tus melius conducunt.

Suffragium: Propter animadversiones allatas, nempe, de minima
concordia inter schema a Commissione Theologica propositum et placita
Secretariatus ad christianorum unitatem fovendam, schema constitutio-
nis de Ecclesia quoad Caput: IX de relationibus inter Ecclesiam et Sta-
tum necnon de tolerantia religiosa placet iuxta modum tantum.

Caput X: De necessitate Ecclesiae annuntiandi Evangelium omnibus
gentibus et ubique terrarum. Suffragium: De exsistentia et fundamento
muneris Evangelium annuntiandi deque natura et sponsoribus talis mu-
neris, apte et profunde Commissio Theologica tractavit. Sicut supra de
Ecclesiae Magisterio, hic etiam placet omnino quod in schemate omnia
proponuntur stylo quodam pastorali ne textus dogmaticus nimis iuridice
appareat. Elis perpensis, schema constitutionis de Ecclesia quoad Caput X
de necessitate Ecclesiae annuntiandi Evangelium omnibus gentibus et
ubique terrarum placet.

De Ubertate religiosa.

Cum praesertim in hodiernis adiunctis maxima cura adhiberi debeat
de dignitate personae humanae a Deo creatae et redemptae necnon de
iuribus et officiis talis personae, schema Constitutionis de libertate re-
ligiosa omnimodo pergratum. Tandem aliquando, non solum acatholici
et infideles sed etiam ipsi fideles ideam tantum partialem vel etiam
erroneam: sibi efformant de mente Ecclesiae circa personam errantem
eiusque ius ad libertatem religiosam. Quam ob rem, opportunius videtur
ut vindicatio ab Ecclesia huius libertatis elaboretur et quasi systema-
tice redigatur (pag. 7 11 sub linn. 12-32). Perpulchra dicta de iure in
materia religiosa conscientiam sequendi, de valore et consideratione
oboedientiae conscientiae sincere datae, de exclusione omnis externae
coactionis in materia religiosa. Similiter, optime notatur quod ius ad li-
bertatem conscientiae externe exercendam semper et ubique valet et

9 Cf. pp. 658-659.

10 Cf. pp. 659-660.

11 Cf. pp. 677-678.

850

SESSIO VII - ACTA

agnosci debet (pag. 9 12 sub linn. 7-10). Quae omnia christifideles eorum-
que pastores apud homines disparis cultus et diversae religionis degen-
tes vere iuvabunt.

Utilissime Constitutio decernit de Catholicorum cooperatione cum
eis qui non sunt Catholici et de relationibus inter Ecclesiam et socie-
tatem civilem. Simili fere modo ac antea, multi hodierni omnino igno-
rant quod Ecclesia Catholica approbat Societates civiles modernas quan-
do in practice ordinanda vita civili, libertatem religiosam et aequalitatem
politicam asseclis cuiusvis religionis tribuendam esse statuunt, vel etiam
quod secundum mentem Ecclesiae status civilis nequit imponere civibus
professionem determinatae religionis tamquam conditionem ut pleno
et integro iure vitae nationali et civili participare valeant. Ecclesia so-
lummodo desiderat statum esse impartialem et benevolum erga omnes
qui in re religiosa dictamini suae conscientiae oboediunt.

Suffragium: Super constitutionem de libertate religiosa, suffragium
fertur: Placet.

De Beata Maria Virgine Matre Dei et Matre hominum.

Suffragium: Praesertim recentioribus annis propter multum evolu-
tam doctrinam de Beata Virgine non dubium est quin iure meritoque
tum a Catholicis tum ab acatholicis expectetur clarum verbum quid
reapse Ecclesia Catholica qua talis de munere, privilegiis et cultu Ma-
riali credit, tenet docetque. Tale verbum clarissime invenitur in prae-
sente schemate, quod proinde ad finem tum doctrinalem tam pastoralem
multum iuvabit. In specie, multum placet admonitio ut theologi et
divini Verbi praecones ab omni falsa veritatis superlatione quemadmo-
dum et a nimia mentis angustia in dignitate Matris Dei consideranda
caveant. Similiter, inter perpulchra de arcta consociatione Beatae Ma-
riae Virginis cum Christo in oeconomia salutis deque singularibus pri-
vilegiis Dei hominumque Matris, utiliter et verissime notatur quod et
ipsa sublimiori modo redempta sit et quod nullo modo Mater Dei
aequiparanda sit Christo.

Omnibus perpensis, schema constitutionis de Beata Maria Virgine
Matre Dei et Matre hominum placet.

Cf. p. 679.

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

851

III

Em. mi P. D. IACOBI Card. DE BARROS CAMARA
Archiepiscopi Fluminis Ianuarii

De fidelium associationibus.

Mihi placet.

De promovendis ad Ordines Sacros iis qui fuerunt pastores seu mi-
nistri acatholici.

Optimae normae, sed mihi displicet conditio apposita initio huius
explanationis, scilicet: « Plures sunt ... converterentur, si ad sacros
ordines... ».

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis ul-
timis voluntatibus.

Quoad missas gregorianas, n. VI fol. 6, 1 addendum esset, mihi vi-
detur (post verba: « in casu inculpabilis interruptionis ») hoc: « mini-
me autem ut aliud stipendium accipiat ». Imo melius esset supprimere
missas gregorianas.

N. VII fol. 6. Melius mihi videtur usus actualis, scilicet, tradere
stipendia missarum manualium Curiae Dioecesanae, ne tot abusus in Ec-
clesia propter pecuniam accidant.

De statibus perfectionis adquirendae.

Pars prima. Sectio prima. Capita I, II, III, IV, V.

Optime. Sed fol. 27 2 notetur: quando fit reclutatio, ut dicunt, neces-
se est explicare quomodo decurrit vita religiosa, ne candidati illudan-
tur, et postea desistant de statu religioso, quod his temporibus frequen-
ter accidit.

Pars secunda. Sectio quarta. Caput XXXII.

Concordo. Sed interrogo: Quando missio concredita est alicui In-
stituto Religioso, nonne praevidendum est ut candidati ad sacerdotium
non omnes in Institutum recipiantur ut unica possibilitas ad sacerdotium,
sed qui praeferant aliud Seminarium eis facultetur?

1 Cf. p. 289.

2 Cf. p. 349.

852

SESSIO VII - ACTA

Mihi videtur quod si ullus candidatus pertineat proprie et plene ad
Missiones, quacumque ex causa, illi Religiosi relinquent territorium Mis-
sionis, deerit clerus proprius. Et quando Missio elevata fuerit ad Dioece-
sim, clerum proprium non habebit.

Hoc refero, quia in Brasilia nonnulli Praelati Religiosi putant se in-
gratos esse erga Institutum vocationes ad sacerdotium dirigere ad Se-
minarium dioecesanum et non ad Institutum.

De hac re iam certiorem feci Nuntiaturam Apostolicam.

De praeparatione ad matrimonium.

Concordo cum Eminentissime Card. Relatore.

De sacerdotibus lapsis.

Concordo. Non semper possunt Episcopi personaliter explorare ani-
mos Ordinandorum. Nonne haec ad Superiores Seminariorum commit-
tenda sunt? Exempli gratia, quando alumni degunt Romae.

Fol. 13, 3 4 n. 1 concordare non possum. Hoc mihi videtur aliquid
nimis, quia non pauci voluntarie, id est, sponte, sua, in illis adiunctis
versarentur spe reductionis de qua in casu. Immo contra voluntatem
Episcoporum.

Ergo, haec concessio esset sacerdotibus vera tentatio.

De Apostolatu laicorum.

Prooemium generale et Pars I. Placet, sed fol. 17/ n. 7, dubito quin
conveniat indicare dona charismatica. Exstant quidem regiones ubi pro-
clivitas ad charismata frequenter impugnanda est. Si adhuc in Concilio
(etiamsi doctrinaliter certa) haec quaestio inserta veniat, nescio utrum
res non difficilior evadat.

Pars II. Placet.

Pars III. Placet.

Pars. IV. Placet.

De Ecclesia. Pars n.

Caput VII. Censeo cum Eminentissimo Relatore. Sed nonne ali-
quid addendum est, ut Episcopi, praesertim alicuius nationis vel regio-
nis, magis magisque concordent et cohaerent inter se?

Caput VIII. Optime. Nihil immutandum.

3 Cf. p. 408.

4 Cf. p. 474.

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

853

Caput IX. Bene expositum. Plaudendum!

Caput X. Omnino tenendum.

De libertate religiosa.

Adhaereo voto Eminentissimi Card. Relatoris.

De Verbo Dei.

Laudanda propositio, cui libenter adhaereo.

Necessitas orationis pro unitate Christianorum maxime temporibus no-
stris.

Concordo. Oremus ut unitatem suae concedat Dominus Ecclesiae.

De Sacrorum alumnis formandis.

Cap. I. Plene concordo.

Cap. II. Laudanda valde et omnino sequenda haec institutio spi-
ritualis.

Cap. III. Plaudo et amplector et amplius.

Capp. V et VI. Plaudendum et sequendum.

De scholis catholicis.

Adhaereo omnino propositioni Em.mi Cardinalis Relatoris.

De obsequio erga Ecclesiae Magisterium in tradendis disciplinis sacris.

Cap. I. Placet.

Cap. II. Placet.

Cap. III. Servanda est methodus scholastica cum doctrina Sancti
Thomae.

De rationibus inter Episcopos et Religiosos, praesertim quoad apos fo-
latus opera exercenda.

Optime! Omnia haec omnino necessaria. Sed fol. 10,° n. 7, notetur:
Eloc discrimen (inter § 1 et § 2) melius vitandum. In § 1, propter
distantiam ab Llierarchis, forse addendum aliquid est quod etiam
Religiosi ritus Orientalis aliquo modo pendeant ab Episcopo loci. Alio-

5 Cf. p. 222,

854

SESSIO VII - ACTA

quin multa abusive patrabunt Orientales ita independentes, quin Epi-
scopus loci intervenire queat.

De Ecclesiae Unitate.

Placet.

De Beata Maria Virgine, Matre Dei et Matre hominum.

Concordo in totum.

Em, mi P. D. PETRI TATSUO Card. DOI
Archiepiscopi Tokiensis

De Sacrorum alumnis formandis.

Cap. I. De seminariorum ordinatione generali: Placet,

Cap. II. De institutione spirituali: Placet.

Cap. III. De disciplina in Seminariis: Placet.

Cap. V. De institutione pastorali in Seminariis: Placet.

Cap. VI. De formatione post Seminarium perficienda: Placet.

De scholis catholicis.

Placet.

De obsequio erga Ecclesiae Magisterium in tradendis disciplinis sacris.

Cap. I. Notiones fundamentales: Placet.

Cap. II. De ratione docendi Sacram Scripturam: Placet.

Cap. III. De doctrina S. Thomae servanda: Placet.

De rationibus inter Episcopos et Religiosos praesertim quoad aposto-
latus opera exercenda.

Placet.

De fidelium associationibus.

Placet.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis ulti-
mis voluntatibus.

Placet.

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

855

De promovendis ad Ordines Sacros iis qui fuerunt pastores seu mini-
stri acatholici.

Placet.

De statibus perfectionis adquirendae.

Pats prima: Doctrina de statibus perfectionis adquirendae:

Sectio prima: Cap. I, II, III, IV, V: Placet.

Pars secunda: Disciplina de renovatione vitae et operae in Insti-
tutis status perfectionis adquirendae: Placet.

Sectio quarta: De quibusdam quaestionibus particularibus status
perfectionis : Placet .

Cap. XXXII: De Missionibus: Placet.

De praeparatione ad matrimonium.

Placet.

De sacerdotibus lapsis.

Placet.

De Ecclesiae unitate « Ut omnes unum sint ».

Placet.

De Apostolatu laicorum.

Prooemium generale et Pars I. Notiones generales: Placet.

Pars II. De Apostolatu laicorum in actione ad regnum Christi di-
recte provehendum: Placet.

Pars III. De Apostolatu laicorum in actione caritativa: Placet.

Pars IV. De Apostolatu laicorum in actione sociali: Placet.

Necessitas orationis pro unitate christianorum maxime temporibus no-
stris.

Placet.

De Verbo Dei.

Placet.

856

SESSIO VII - ACTA

De Ubertate religiosa.

Placet.

De Beata Maria Virgine Matre Dei et Matre hominum.

Placet.

De Ecclesia.

Cap. VII. De Ecclesiae Magisterio: Placet.

Cap. VIII. De auctoritate et oboedientia in Ecclesia: Placet.

Cap. IX. De relationibus inter Ecclesiam et Statum necnon de
tolerantia religiosa: Placet.

Cap. X. De necessitate Ecclesiae annuntiandi Evangelium omni-
bus gentibus et ubique terrarum: Placet.

Em. mi P. D. IOANNIS Card. D 'ALTON
Archiepiscopi Armachani

De Sacrorum alumnis formandis.

Placet iuxta modum: 1 . De seminariorum ordinatione generali,
pag. 9, 1 lin. 21: Post commendationem seminariorum minorum velim
ut adderetur: «... quamvis libenter agnoscit fructus uberrimos et pre-
tiosos quos collegia dioecesana, ut vocantur, in nonnullis regionibus,
attentis peculiaribus circumstantiis et conditionibus, attulerunt et af-
ferunt ».

Huiusmodi collegia dioecesana, quae sunt scholae mediae in qui-
bus futuri sacerdotes una cum futuris laicis educantur et cum eis ami-
citias formant, sunt, opinione fere universali apud nos, inter columnas
et firmamenta Ecclesiae in Hibernia. Agnosco quidem tale institutum
non esse aptum pro multis regionibus sed, meo iudicio, est aptissimum
pro nostra regione et velim ut Sancta Synodus saltem eius fructus
agnoscat.

2. De institutione spirituali, pag. II, 2 lin. 29: Velim ut, agendo
de mortificatione, inculcetur momentum roborandi voluntatem per lon-

1 Cf. p. 25.

2 Cf. p. 36.

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

857

gum tempus ita ut alumni, sacerdotio aucti, ea quae sunt licita et tamen
non expediunt renuntiare valeant. Velim ergo ut post verbum « mor-
tificationis », lin. 29, pag. 1 1 , 3 addatur: « ... necnon ad illam volun-
tatis fortitudinem qua, sacerdotio aucti et in media plebe viventes, ea
quae licita sunt sed non expediunt renuntiare valeant ».

De fidelium associationibus.

Placet iuxta modum. Non placent ea quae dicuntur de associatio-
nibus privatis a laicis condendis quae, ut videtur, non essent subiectae
auctoritati ecclesiasticae. Etenim non video necessitatem novae legisla-
tionis de hac re, et, cum linea inter societates quae subsunt auctoritati
ecclesiasticae et societates quae subsunt merae vigilantiae eiusdem aucto-
ritatis non sit clara et praecisa, timeo ne statuta proposita ansam prae-
beant controversiis et conflictibus iurium.

De Missarum stipendiis. De Missarum onerum reductione. De piis

ultimis voluntatibus.

Placet iuxta modum.

1) Meo iudicio n. 1 forma omnino breviori exarari debet.

2) Velim ut quaedam verba addantur n. IV, 4 ut sic: « Etiam re-
ligiosi, licet exempti, circa stipem manualem stare debent decreto Or-
dinarii loci aut, ubi desit Ordinarii decretum , dioecesis vel loci consue-
tudini ».

3) Non placet n. V. In multis regionibus stipendium pro talibus
Missis esset vere enorme et res viam panderet ad abusus.

4) Apud nos libri in quibus stipendia adnotantur sunt generatim
libri personales sacerdotum. Velim ut explicite dicatur bos libros in-
spectioni Ordinariorum esse obnoxios. Velim, ergo, ut addatur n. VIII:
« Libri omnes, sive ecclesiarum sive personales, in quibus receptio sti-
pendiorum Missarum adnotatur vigilantiae et inspectioni Ordinariorum
obnoxii sunt ».

5) In n. XV omnino velim ut facultas Ordinariis concedenda sit
magis limitata ut sic: « Ipso iure facultas conceditur Ordinariis locorum
reducendi onera Missarum fundatarum ob diminutionem redituum, ad
rationem eleemosynae in dioecesi legitime vigentis, ea tamen lege ut,
nisi constet de contraria pii fundatoris mente, alia onera potius quam
Missae reducantur ».

De auctoritate et oboedientia in Ecclesia.

Placet. Multum placent tum contentum tum stylus huius schematis.

3 Cf. p. 36.

858

SESSIO VII - ACTA

De Ecclesiae Magisterio.

Placet.

De promovendis ad Ordines Sacros iis qui fuerunt pastores seu mini-
stri acatholici.

Placet iuxta modum. Meo iudicio non expedit ut ii qui fuerunt mi-
nistri acatholici promoveantur ad ordinem presbyteratus, integra ma-
nente vita coniugali, et omnino non expedit, meo iudicio, ut tales
sacerdotes occupentur in cura animarum. Hoc dico, salvo meliore iu-
dicio, habita ratione eorum quae dicuntur n. XIII.

De statibus perfectionis adquirendae.

Pars I, Sectio I, Capp. I-V: Placet iuxta modum. Non placet usus
verbi « hierarchiae » ad indicandos Superiores religiosos in capite IV,
par. 27. Quamvis haec non fuit intentio redactorum, tamen paragraphus
sonat ac si daretur duplex hierarchia, Sacra nempe et religiosa, quae
inter se comparari possint — veluti duo lineae auctoritatis in Ecclesia
quae in summitate tantum, nempe in Romano Pontifice, se tangunt.
Velim ergo ut lineae 22-26 sic sonent: « eosque instructos voluit propriis
Superioribus internis quorum Supremum Caput est Romanus Pontifex
qui est.,. ».

De statibus perfectionis adquirendae.

Pars II, Sectio IV, Cap. XXXII. De Missionibus: Placet iuxta mo-
dum. Anceps haereo de iis quae dicuntur, paragrapho 134 de iuribus
stolae. Melius esset, ni fallor, ut iura stolae cederent ipsi missioni.

De praeparatione ad matrimonium.

Placet iuxta modum. Apud nos et in pluribus regionibus, v. g. in
Anglia et in America Septemtrionali, magnum successum habuerunt
« cursus prae-matrimoniales » in quibus futuri sponsi docentur a sacer-
dotibus et a laicis peritis tum de doctrina Ecclesiae de matrimonio et
de familia tum de aliis materiis etiam profanis ad familiam pertinen-
tibus, v. g. de oeconomia familiali, de cura domestica, de parsimonia,
de re medica et de aliis huiusmodi, Velim ut tales cursus a Sancta Sy-
nodo commendarentur ut sic: « Cursus prae-matrimoniales, in quibus
futuri sponsi docentur a sacerdotibus et aliis peritis de doctrina Eccle-
siae, de matrimonio et de familia necnon de scientiis, etiam profanis,
ad bonam vitam familialem pertinentibus, enixe commendamus ». .

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

859

De sacerdotibus lapsis.

Placet iuxta modum. 1) Omnibus bene perpensis coram Deo non
placent ea quae proponuntur de benigniore applicatione Decreti « Lex
Sacri Caelibatus », ut in nota 4 explicata, id est de dispensatione ab
obligatione caelibatus pro eis « qui vocationem suam prodierunt » « ob
neglecta spiritualia subsidia prudentiaeque dictamina ». Certo certius
argumentum exsistit ex caritate erga hos miseros sed hoc argumentum
ponderandum est cum argumento e contrario ex bono publico Eccle-
siae. Meo iudicio argumentum ex bono publico Ecclesiae plus valet.
Nam ipsa impossibilitas obtinendi dispensationem a caelibatu sub prae-
senti disciplina est, mea opinione, gratia externa maximi valoris quae
multum adiuvat sacerdotes ad superandas graves tentationes in hac re.
Debemus considerare effectum mutationis propositae in eos sacerdotes
qui amicitias periculosas abrumpunt praecise quia sciunt quod impos-
sibile est, sub praesenti disciplina, umquam habere vitam coniugalem
simul cum receptione sacramentorum.

2) Item non placet ea quae proponuntur de dispensatione ab obli-
gatione caelibatus pro eo qui in extraordinariis prorsus versetur adiun-
ctis. Caritas erga Ecclesiam plus valet quam caritas erga bos miseros
sacerdotes.

3) Anceps haereo de iis quae proponuntur de clerico qui contraxe-
rit morbum physicum aut psychicum post sacram ordinationem.

4) Placet propositum ita extendendi applicationem canonis 214
ut omnem verum defectum debitae libertatis in suscipienda obliga-
tione caelibatus comprehendat. Velim tamen ut casus magis praecise
definirentur.

5) Meo iudicio omnino inopportunum est Sacrum Concilium lo-
qui de « morali impossibilitate » servandi castitatem propter adiun-
cta extraordinaria, secluso casu morbi, ut fit pagina 13, 4 linn. 26-27 .
Talis modus loquendi, meo iudicio, videretur continere admissionem
implicitam principii periculosissimi quod difficulter conciliari potest cum
verbis Sancti Pauli: «... fidelis autem Deus est, qui non patietur vos
tentari supra id, quod potestis... » (I Cor. X. 13).

6) Velim ut, agendo de munere Episcopi quoad idoneitatem pro-
movendorum, verbum « graviter » addatur, ut sic: « eorumque con-
scientiam graviter super hoc onerari » (pag. 7, 4 5 lin. 20).

4 Cf. p, 408,

fi Cf. p. 404.

860

SESSIO VII - ACTA

De Ecclesiae unitate « Ut omnes unum sint ».

Placet iuxta modum. Dicitur par. 28: « Sancta haec Oecumenica
Synodus vestigiis hisce inhaerens plane agnoscit et confirmat tus quo
Orientalis Ecclesia pollet se secundum propriam ac peculiarem disci-
plinam regendi... ».

Verba « agnoscit... ius » videntur, vel viderentur nonnullis, innue-
re hoc ius esse iuris divini. Forsitan melius esset dicere: «... plane
agnoscit et confirmat disciplinam secundum quam Orientalis Ecclesia
se secundum propriam ac peculiarem disciplinam regit... ».

De apostolatu laicorum.

Pars I, II: Placet iuxta modum.

1) Non omnino placent ea quae dicuntur de participatione laico-
rum in sacerdotio Christi (Pars I, Cap. I, par. 3, pag. 14 6 ).

Haec quaestio de « sacerdotio laicorum », ut dicitur, est, meo iudi-
cio, res maximi momenti de qua Sacrosancta Synodus maximam curam
et prudentiam habere debet. Etenim est de essentia « ideae catholicae »
et doctrinae traditionalis Ecclesiae quod in Ecclesia Catholica datur
quaedam cohors hominum, sacerdotes nempe, qui constituunt veluti
gentem separatam et exaltatam et omnino diversam ab aliis ex eo quod
habent potestates omnino extraordinarias — potestatem conficiendi
Corpus et Sanguinem Christi et potestatem absolvendi a peccatis.

Nihil intimius pertinet ad notionem catholicam membrorum Eccle-
siae quam haec notio cohortis hominum qui ex suis omnino specialibus
potestatibus sunt vere mediatores inter Deum et homines.

Hic praecise distinguitur notio catholica a notione Protestandum in
qua non datur essentialis distinctio inter sacerdotes et fideles; « sacer-
dotes » apud eos revera habent officium mere ministeriale et de facto
vocantur — vel vocabantur usque ad recentiora tempora — « mini-
stri ».

Meo iudicio maximi momenti est ut Sacrosancta Synodus, exaltan-
do partem laicorum in Ecclesia, hanc fundamentalem et catholicam di-
stinctionem inter sacerdotes et laicos nullo modo obscuret.

Debemus considerare non tantum ea quae dicuntur sed etiam effe-
ctum eorum quae dicuntur in « fluxum opinionis » in Ecclesia. Meo iu-
dicio laici non participant sacerdotium Christi stricte intellectum; parti-
cipant vero apostolatum Christi. Cum distinctio inter partes sacerdotum
et partes laicorum in Ecclesia sit tam fundamentalis et tanti momenti

0 Cf. p. 473,

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

861

ut termini omnino distincti pro diversis partibus adhibeantur. Velim
ergo ut saltem verba « sacerdos » et « presbyter » reserventur pro
sacerdotibus stricto sensu et ut par. 3 alia forma exaretur. Certissime
velim ut ad minus quaedam verba.

Addantur paragrapho 3 ut sic:

« Universale omnium fidelium sacerdotium qui Baptismate et Con-
firmatione Christo configurantur essentialiter differt a sacerdotio mini-
steriali quod ut eius ... utrumque tamen est unius Christi sacerdotis
participatio quamvis modis omnino et essentialiter diversis ».

Item, agendo de parte laicorum in offerendo SS. Eucharistiae Sa-
crificio velim ut explicite dicantur sacerdotes « veri » (en difficultas
exprimendi notiones claras cum nova terminologia) Sacrificium offerre
modo essentialiter diverso cum laicis.

Caput II. Pag. 19. 7 Velim ut verbum praecepta addatur lineae 24
ut sic:

« Sacrae Hierarchiae est praecepta et principia directiva necnon spi-
ritualia subsidia ad fidelium apostolatum tradere ».

Cf. pag. 23, 8 lin. 28: « praecepta et principia directiva ».

Pars III, IV: Placet iuxta modum. Pars IV, Caput IV, par. 50,
pag. 29, 9 lin. 10. De renumeratione laboris velim ut addantur quaedam
verba ex Litt. Encycl. Mater et Magistra, A.A.S., 63 (1961) pag. 419:
« Ratio etiam habeatur quanti singuli ad bona oeconomica gignenda
comparant necnon boni communis propriae civitatis... etc. ».

Necessitas orationis pro imitate christianorum. - De Verbo Dei.

Placet iuxta modum. Schema Decreti de necessitate orationis loqui-
tur, pag. 3, 10 linn. 24-25 de colloquiis peritorum catholicorum cum fra-
tribus separatis. Velim ut normae praecisae de hac re sat periculosa edan-
tur et praesertim ut explicite statuatur talia colloquia semper esse
sub auctoritate et vigilantia Episcopi dioecesis. Quamvis nemo negat
utilitatem talium colloquiorum, praesertim nostris diebus, tamen pe-
ricula in casibus particularibus, meo iudicio, sat gravia sunt.

De necessitate Ecclesiae annuntiandi Evangelium omnibus gentibus et

ubique terrarum.

Placet.

7 Cf. p. 476.

8 Cf. p. 478.

9 Cf. p. 588.

10 Cf. p. 813.

862

SESSIO VII - ACTA

De relationibus inter Ecclesiam et Statum necnon de tolerantia reli-
giosa.

Placet. Multum placent tum contentum tum stylus huius schema-
tis. Tamen forsitan melius esset omittere verbum adhuc a linea prima,
pag. 9, 11 quod non videtur esse necessarium (cum agatur de statu prae-
senti facti) et cuius sensus forsitan detorqueretur ab acatholicis in Sta-
tibus Foederatis Americae qui veram passionem de hac quaestione
ostendunt.

De libertate religiosa.

Non placet. Meo iudicio tota haec materia melius tractatur in sche-
mate « De Ecclesia ».

De Beata Maria Virgine Matre Dei et Matre hominum.

Placet. Tamen velim ut verbum « consors » evitetur in exprimenda
relatione Beatissimae Virginis cum Divino Filio suo. Etenim in multis
linguis vernaculis, e. g. in lingua anglica, italica, gallica, verbum « con-
sort » vel « consorte » primario significat « coniugem » et si verba Con-
stitutionis litteratim in linguam vernaculam verterentur, quod probabi-
liter fieret, expressiones sicut « the consort of Jesus » vel « consorte
di Gesu » saporem omnino minus rectum haberent. Velim ergo ut
pag. 4, 12 lin. 16, loco verbi « consors » ponatur verbum « socia » vel
« compars ».

De scholis catholicis.

Placet iuxta modum. Velim ut agnoscatur momentum operis eorum
magistrorum laicorum qui, ut fit apud nos, doctrinam christianam in
scholis primariis docent. Velim ergo ut addatur, ad finem paragraphi 14:
« Magistri vero laici qui doctrinam catholicam in scholis docent sciant
hoc munus rationem veri apostolatus habere seque veros praedicatores
Evangelii agni Christi esse ».

De obsequio erga Ecclesiae Magisterium in tradendis disciplinis sacris.

Placet iuxta modum. 1) Caput I, par. 3. Sententia « Caveant... cen-
senda » pag. 6, 13 linn. 21-25 debet, meo iudicio, alio modo exarari nam

11 Cf. p. 661,

12 Cf. p. 747.

13 Cf. p. 158.

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

863

prima lectione secunda pars (« ita ut si... ») videtur esse opinionem
damnatam in prima parte. Forsitan sensus clarius esset si sententia exa-
retur hoc modo: « Caveant tamen ne doctrinam sacram perinde ac scien-
tiam profanam tractare autumant et meminerint sententiam, quae ne-
gat vel deformat obvium sensum veritatis a magisterio propositae, iam
ut erroneam esse censendam ».

2) Caput II. Meo iudicio, grave damnum infligitur Ecclesiae, prae-
sertim his ultimis annis, ab illis magistris Sacrae Scripturae qui, sive
scriptis « popularibus » sive lectionibus pro alumnis ordinariis, theo-
rias novas de interpretatione Sacrae Scripturae palam proferunt. Non
omnes theoriae quas licet proferre in periodicis specializatis sunt ido-
neae pro lectoribus laicis vel etiam pro alumnis qui studiis specialibus
Sacrae Scripturae non incumbunt. Velim ergo ut addatur ad finem par. 3
pag. 9: 14 «Meminerint magistri non omnes hypotheses quas licet pro-
ferre in periodicis eruditorum idoneas esse pro scholis ordinariis Sa-
crae Scripturae in seminariis, in quibus in iis quae certa sunt ex doctrina
et traditione Ecclesiae maxime incumbere debent ».

De rationibus inter Episcopos et Religiosos praesertim quoad aposto-

latus opera exercenda.

Placet. Velim, tamen, ut sensus verborum « privilegia particularia »
in ultima paragrapho, 44, explicentur.

Em. mi P. D. VALERIANI Card. GRACIAS
Archiepiscopi Bombayensis

De fidelium associationibus.

II. Quia in parte sequenti huius sectionis, proponitur abolitio di-
stinctionis inter « Associationes Erectas » et « Associationes Approba-
tas », melius esset omittere verba « aut laudatae seu commendatae »
in linea ultima huius paragraphi. Si intenditur retinere has voces, tunc
definitiones clarae harum associationum dentur ita ut evitetur confusio.

IV. In hac paragrapho proponitur dare facultatem et clericis et lai-
cis efformandi ad fines honestos Associationes quae necessario non indi-
geant erectione nec approbatione a legitima auctoritate ecclesiastica.

14 Cf. p. 163.

864

SESSIO VII - ACTA

Periculum in hoc adest. Laici enim pleni zeli et cum omni bona fide
sed sine experientia et prudentia instituerent Associationes quae, de-
cursu temporis, problemata crearent pro Ordinario. Et etiamsi Ordina-
rius habeat potestatem advigilandi, difficile esset pro eo suggerere
remedia eaque applicare, si talis Associatio iam per aliquod tempus
exstitit. Proponatur igitur quod quando laici vel clerici eflormant
Associationes quae ab auctoritate ecclesiastica non sunt erectae, illi
semper submittant « Statuta » talium associationum ad obtinendum « ni-
hil obstat » Ordinarii.

VI. Quoad erectionem Associationum (quae non sunt ecclesiasticae,
quia non erectae ab auctoritate ecclesiastica) in personam moralem iuris
privati, quaeritur quomodo potest Ecclesia tribuere eis personalitatem
moralem quin tales Associationes fiant personae morales ecclesiasticae.
Non videtur cur sit necessarium tribuere talibus Associationibus perso-
nalitatem moralem iuris privati, quia etiam sine hoc, communiter con-
sentitur quod illae possunt esse subiecta iurium et obligationum.

Elabeatur novus canon indicans quid exacte debeat fieri quoad
bona (mobilia vel immobilia) talium Associationum privatarum quando
dissolvuntur, sive habeant personalitatem moralem iuris privati sive
non. Qui canon possit applicari etiam Associationibus erectis ab aucto-
ritate ecclesiastica.

VII. Haec paragraphus videtur superflua propter ea quae in para-
grapho VI continentur.

IX. Abolitio distinctionis inter « Associationes ab ecclesiastica au-
ctoritate erectas » et « Associationes quae sub eadem auctoritate sunt
simpliciter approbatae », res in clariorem lucem ponet, et evitabit con-
fusionem non necessariam, quae nunc exsistit. Legislatio hic proposita
pro certo est quid melius quam legislatio nunc vigens.

X. Tribuere personalitatem moralem omnibus Associationibus ab
Ecclesia erectis evitabit multa problemata quae surgebant in decidendo
quaenam Associationes essent personae morales et quaenam non essent
personae morales. Nulla videtur esse ratio cur omnibus Associationibus
ab Ecclesia erectis non tribuatur personalitas moralis; et sic quoad
quaestiones de alienatione bonorum etc. leges de alienatione sine ulla
difficultate possint applicari si nullum dubium est quod bona deter-
minata Associationis particularis sunt bona ecclesiastica.

XI. Superfluum videtur dicere quod Associationes internationales
sunt sub vigilantia et iurisdictione Sedis Apostolicae. Immo, omnes
Associationes ratione finis deberent esse sub iurisdictione Sedis Apo-
stolicae, si obiectum propter quod institutae sunt non est simpliciter
saeculare.

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

865

XV. Dividere omnes Associationes ecclesiasticas in duas partes,
nempe, Tertii Ordines Saeculares et Sodalitates Catholicae, evitabit
omnem confusionem quae nunc exsistit.

De Missarum stipendiis.

III. Legislatio proposita permittendi sacerdotibus accipere stipen-
dium pro Missa binata vel etiam trinata quin ipsi hoc stipendium reti-
neant est procul dubio melius quam legislatio nunc vigens. Hoc enim
modo removetur periculum, si adsit, celebrandi pluries in una die prop-
ter stipendium, et etiam non erit necessarium ut locorum Ordinarii
petant Indulta quibus stipendia missarum binatarum pro causis piis
applicantur. Fortasse haec puncta magis clarificentur:

1) Utrum sacerdos qui plus quam semel in die Missam cele-
bret, liberus sit applicare Missam pro quacumque intentione cuius
stipendium Ordinario mittat vel Ordinarius possit obligare talem sa-
cerdotem ut celebret Missam binatam pro nulla alia intentione praeter
illam quam ipse sacerdoti det. Ordinarii enim recipiunt Missas ex
Statibus Unitis (dollar Masses) ubi stipendia sunt altiora quam in his
partibus.

2) Quando Missa binata vel trinata est in cantu (solemnis vel
cantata), obligaturne sacerdos mittere Episcopo totum stipendium Mis-
sae in cantu, vel potest retinere partem stipendii Missae in cantu pro
ecclesia?

3) Si sacerdos celebrat duas Missas, quarum prima est lecta,
et secunda est in cantu, potestne quin iustitiam laedat retinere stipen-
dium Missae in cantu et mittere Ordinario stipendium Missae lectae?

Quae supra ponuntur sunt res parvae sed sat magni momenti, quia
difficultates huius generis pro certo in praxi invenientur.

In determinandis personis quibus stipendium Missae binatae debet
mitti, verbum fit solummodo Missarum celebratarum « in ecclesiis pa-
roecialibus et succursalibus ecclesiae paroecialis ». Quid de Missis
celebratis a religiosis in ecclesiis non suis, vel in oratoriis quae non
cadunt sub categoriis supra indicatis?

V. Mihi videtur quod secundum legislationem in hac paragrapho
propositam, erit possibile celebrare unam vel duas Missas pro omni-
bus defunctis paroeciae, semel vel bis in hebdomada, et omnia oblata
pro hac vel his Missis data possint retineri ut stipendium huius vel
harum Missarum. Sed quid si paroecia sit sat magna et parochiani of-
ferant summam quae magnopere excedat stipendium normale Missae
lectae? Potestne sacerdos celebrare Missam lectam et sibi retinere ex-

866

SESSIO VII - ACTA

cessum? Vel tenetur celebrare Missam cantatam vel solemnem si talis
summa aequivalet stipendio Missae cantatae vel solemnis?

VII. In hac paragrapho dicitur quod sacerdos qui habet Missarum
numerum de quibus sibi liceat libere disponere, potest eas dare sacer-
doti cui vult. Quaeritur utrum parochus vel vicarius cooperator qui
recipiat plus Missas quam in ecclesia paroeciali possunt celebrari, pos-
sit tales Missas tradere sacerdotibus alienae dioeceseos etiamsi adsit
deficientia Missarum in propria dioecesi. Possitne Ordinarius in his
casibus conditiones vel restrictiones imponere ita ut omnia stipendia
quae supersunt debent ei tradi?

IX. Hic dicitur quod species quidem negotiationis ne fiat in hac
materia de Missarum stipendiis. Sed omnibus notum est, et quidem
praxis communis iam evasit, quod propter difficultates hodiernas trans-
mittendi pecuniam ex hac natione (India) in aliam regulariter hic reci-
piuntur de Europa et America multae ephemerides quarum pretium
solvitur celebrando Missas pro intentione agentiae. Concesso eo quod
in hac paragrapho dicitur, potestne haec praxis sustineri?

X. Absolute prohibitum est taxam imponere super eleemosynas
Missarum. Quo sensu debet hoc intelligi? Supponamus casum: Si in
paroecia pars stipendii, quod a fidelibus tribuitur, retinetur pro paroe-
ciae fundo ex quo parochus et vicarii cooperatores sustentantur, et
maior pars celebranti (parocho vel vicario cooperatori) datur, potestne
haec pars a paroecia retenta pro sustentatione sacerdotum paroeciae
considerari ut taxa super stipendium? Haec enim est praxis in aliquibus
dioecesibus. Et in his dioecesibus si sacerdos ipsius dioeceseos cele-
brat in ecclesia paroeciali ad quam non pertinet potestne parochus qui
intentionem tali sacerdoti dat, retinere partem stipendii pro expensis
ecclesiae (vinum, candelae, etc.)? Quid de sacerdote alienae dioeceseos?
Si ille commorat in aliqua ecclesia paucis diebus, et celebrat Missas
pro intentionibus a parocho illi datis, teneturne solvere partem (dica-
mus, tertiam) stipendii pro expensis Missae (vinum, candelae, etc.)?
Potestne hoc considerari ut tributum super stipendium Missae? Desi-
deratur in hac materia legislatio quae omne dubium tollat.

De Missarum onerum reductione.

XIV. Hic dicitur quod si propter circumstantias reditus funda-
tionis cessat, suspenditur etiam pro hoc tempore obligatio Missas ce-
lebrandi. Sed fortasse addi potest quod quando circumstantiae in me-
lius mutentur et reditus de novo accipiatur, obligationes fundationis
debent expleri proportionate ad acceptum reditum, ita ut, si possi-

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

867

bile sit, etiam Missae non celebratae propter non acceptionem reditus,
nunc celebrentur.

De piis ultimis voluntatibus.

Haec paragraphus clarificatione indiget, quia ut stat eius significa-
tio potest ingerere difficultates in mentem lectoris. Dentur definitiones
clarae ita ut omnes difficultates effugiant.

De praeparatione ad matrimonium .

Omnia quae in hoc schemate habentur sunt res magni momenti,
et si in praxim deducerentur, multum fructum producerent. Sed prop-
ter difficultates practicas, potest accidere ut huic praeparationi ad ma-
trimonium denegetur momentum et cura quae ei decet. Necessitas ta-
lis praeparationis nostris diebus magis ac magis apparet ob pericula,
praesertim in civitatibus magnis, contra matrimonii sanctitatem.

Ut quid practicum ad implendum quod in hoc schemate proponi-
tur, locorum Ordinariis detur facultas obligandi omnes nupturientes
ut cursum specialem praeparationis frequentent; et plus, Ordinarii
possint deferre ad tempus matrimonia eorum, qui ad iudicium Ordina-
rii non sunt sufficienter parati ad matrimonium contrahendum.

Si matrimonia Catholicorum debent esse secundum mentem Eccle-
siae, non sufficiet instituere « Centra » ubi nupturientibus detur haec
praeparatio immediate ante matrimonium. Saepe enim nupturientes
veniunt ad hanc praeparationem quando iam omnia stabilita (dicerem
parata) sunt et etiam post promissionem matrimonii ad invicem datam.
Nunc autem praeparatio ad matrimonium includit consilium ad selectio-
nem coniugis faciendam et normas pro tempore ante-matrimonii (i. e.
durante « courtship » - « fidanzamento »). Quapropter oritur neces-
sitas dandi occasiones iuvenibus tempore opportuno (longe ante ma-
trimonium) frequentandi cursus vel conferentias in quibus agitur de se-
lectione coniugis; de modo agendi cum altera parte ante matrimonium
et alia similia, ita ut quando veniunt ad matrimonium vel etiam ad
cursum praeparatorium ad matrimonium, securi sint quod non inci-
derunt in errorem quoad selectionem et status vitae et compartis.

Omnia de quibus debent instrui nupturientes requirunt praepara-
tionem adaequatam et diligentem. Quod parochi et vicarii cooperatores
dent cursum plenum instructionis nupturientibus est sat difficile, ne di-
cam impossibile; quia mul toties propter ministerium deerit tempus
vel etiam propter incompetentiam sacerdotis ipsius, speciatim quoad
aspectum medicum et physiologicum matrimonii. Quapropter necessitas

868

SESSIO VII - ACTA

nupturientes obligandi ut frequentent cursum specialem datum in deter-
minatis Centris dioeceseos, ubi lectiones dantur a competentibus sa-
cerdotibus et laicis (medicis et peritis).

De institutione spirituali.

N. 5, pag. 8, 1 lin. 26 sq.: « b) Ad spiritum orationis alumni ita
formentur ut futuri sacerdotes fiant viri orationis... Ut autem orationem,
quam ipsa Ecclesia peculiariter eis committet, amare discant, institu-
tione sapienter progrediente, initientur in psalmorum et totius Officii
Divini intellectum et gustum: in curriculo saltem theologico quaedam
Officii partes, ut Laudes et Vesperae, quotidie communiter recitentur
et diebus festivis cantentur ».

Haec praescriptio ut in curriculo saltem theologico quotidie ab
omnibus communiter recitentur horae canonicae forte nimis videtur.

In hac materia mihi videtur sufficere quod iam praescribitur in
c. 1367 § 3: « Dominicis et festis diebus sacris Missarum et Vespera-
rum sollemnibus adsint ».

Cum schematis decreti caput I « Notiones fundamentales » et ca-
pus II « De ratione docendi Sacram Scripturam » perlegerim, haec ha-
beo dicenda. In his duobus capitibus doctrinam veram arcte, complete
et luculenter expositam invenio. Praeterea, veri nominis progressui via
aperta prudenter relinquitur; quod quidem, cum ad Ecclesiae bonum
maxime conferat, laude dignum iudicandum est.

VII

Beat. mi P. D. STEPHANI I SIDAROUSS

Patriarchae Alexandrini Coptorum

... J’ai examine toutes les questions qui seront proposees a pro-
chaine session, et suis pleinement d’accord avec le contenu des schemas...

... Je vous [Exc.mum D. Periclem Felici, Secretarium Generalem] re-
mercie de votre aimable lettre du 22 courant accompagnant les Sche-
mas « De Ecclesia » que j’ai examine et que j’approuve...

1 Cf. p. 34.

VOTA SODALIUM ABSENTIUM

869

VIII

Beat. mi P. D. PAULI PETRI MEOUCHI
Patriarchae Antiocheni Maronitarum

... Sono lieto di comunicare la mia piena approvazione per gli sche-
mi di costituzioni e decreti, che formano 1’oggetto di dibattito di detta
Sessione. Anzi, non nascondo la mia ammirazione per:

1) il grande spirito di comprensione e di carita eminentemente
cristiana con cui vengono concepiti e formulati gli schemi riguardanti
le « Quaestiones de Ecclesiis Orientalibus » (Card. Cicognani), e le
« Quaestiones ad Christianorum unitatem fovendam » (Card. Bea);

2) la grande ponderatezza e 1’illuminata moderazione con cui
sono trattate le « Quaestiones de Studiis et Seminariis » (Card. Piz-
zardo);

3) la grande competenza che ha saputo dare direttive ben preci-
se ed illuminate alie « Quaestiones de Apostolatu Laicorum » (Card.
Cento).

4 - VOTA CONSILIARIORUM

Exc.mi P. D, ANGELI DELLACQUA
Archiepiscopi tit. Chalcedonensis

De promovendis ad Ordines Sacros iis qui fuerunt pastores seu mini ■

stri acatholici.

1. Peragi heic de quaestione ad rerum usum in Ecclesia attinente,
omnibus planum est.

2. Quae quidem quaestio bonum utique commune Corporis Chri-
sti mystici attingit cum, probe perpensa atque expedita, ad unitatem
inter eiusdem Corporis membra sollicitandam per acatholicorum con-
versionem procul dubio conferre valeat.

3. Verumtamen res est, quae seorsum a lege sacri caelibatus in
Ecclesia Latina servanda dirimi profecto nequit. Immo etiam potius
quam eiusmodi legi praeiudicium afferre, praecellenti sacrae virginitatis
decori rite aestimando, quoad fieri possit, prodesse deberet.

4. Minus igitur opportunum esse censetur hanc causam in Oecu-
menica Synodo diserte pertractandam proponi. Prudentia siquidem re-
rumque experientia dehortantur ne generalia praescripta de huiusmodi
re condantur, vel ideo quia facile sane non est peculiaribus singulorum
casuum adiunctis penitus prospicere.

5. Id quique in ipso Decreti schemate quodam modo advertitur,
cum conclusio apponitur: « Ne forte ansa detur ad exquirendam abro-
gationem legis caelibatus ecclesiastici, quae in Ecclesia Latina sarta
tecta omnino servari debet, pro nunc nullimode expedire videtur ut
publice nuntietur pastores seu ministros acatholicos uxoratos, qui ad
Ecclesiam Catholicam convertantur, ad sacros ordines promoveri posse
integra manente eorum vita coniugali. In singulis autem casibus eius-
modi concessio a Sede Apostolica prudenter fieri possit, iuxta normas
apte praefinitas » (pag. 8, 1 n. XIII).

1 Cf. p. 294.

VOTA CONSILIARIORUM 871

6. Initio praeterea Decreti monetur quaestionem examinandam in
Concilio poni, idcirco quod « peculiare... impedimentum obstat quo-
minus in Ecclesia Latina ad sacros ordines promoveantur viri uxorem
habentes (can. 987, n. 2), et quaedam benignae concessiones a Pio XII
postremis hisce temporibus factae ut in Germania aliquot paucissimi,
qui ministri acatholici fuerant, sacro presbyteratus ordine augerentur
eorum vitam coniugali integra manente, non ab omnibus libenter ac-
ceptae sunt... » (pag. 5 2 ).

7. Ne itaque ipsa sacri caelibatus causa in discrimen quoquo modo
committatur, satius erit totam rem, de qua sermo in praesenti habetur,
arbitrio Apostolicae Sedis moderandam deferri.

De sacerdotibus lapsis.

1. Miserandum sacrorum administrorum spectaculum qui susceptis
ecclesiastici caelibatus obligationibus deficiunt, non esse praesentis aevi
proprium neminem sane fugit.

2. E contrario si quis historicam Ecclesiae Catholicae progressio-
nem quadamtenus consideret, facile animadvertit sacerdotalem castimo-
niam raro ante actis saeculis tantum apud dominicae vineae operarios
valuisse, quantum reapse recentioribus temporibus valet. Ipsa namque
peculiarissima sollicitudo qua ab Universali Concilio rem singulariter
pertractari exoptatur, id profecto comprobat.

3. Hinc forte evenit ut lugendi violatae sacrae virginitatis casus
qui, varias quidem ob rationes imprimisque ob exitiales concitatorum
bellorum ruinas, crebriores quam antea hisce diebus censeri videntur,
impensiore pietate ac misericordia ab Ecclesia perpendantur.

4. Praescripta et consilia in schemate prolata ad sacerdotalem ca-
stimoniam tutandam provehendamque, provida omnino ac perutilia ap-
parent. Recte eis adici posset, si quid desiderari liceret, D. Pauli Apo-
stoli monitum: « Qui sine uxore est, sollicitus est quae Domini sunt,
quomodo placeat Deo. Qui autem cum uxore est, sollicitus est quae
sunt mundi, quomodo placeat uxori, et divisus est » (I Cor. VII, 32-33).

Probe item sacrorum administris, praesertim iunioribus, eodem
loco commemoraretur eo latiora Ecclesiam Christo Iesu peperisse per
saeculorum decursum animarum manipula splendidioresque sibi com-
parasse victorias, quo vehementior in ea sacrae virginitatis effloruit
virtus.

2 Cf. p. 292.

872

SESSIO VII - ACTA

5. Atqui in remediis suppeditandis sacerdotibus lapsis (pag. 12 3 s.)
nonnullae proponuntur a Generalis Synodi Patribus excutiendae ac
probandae regulae, quae ad causas eorundem lapsorum expediendas
potius attinent, quaeque proinde Sacri Consilii, cuius erit de huiusmodi
causis videre, peculiariter intersunt.

6. Hae praeterea regulae, si in vulgus edantur, periculum facessere
poterunt sacro caelibatui tuendo, cum ex ipsarum per Oecumenicam
Synodum data notitia multiplicari praeter modum queant deinceps pre-
ces ad dispensationem ab Apostolica Sede consequendam.

7. Quamobrem oporteret eiusmodi praescriptiones seu regulas ex
decreti schemate deleri atque secreto cum annexis relationibus ser-
vari. Singulis autem casibus Apostolica Sedes pro suo munere prospi-
cere poterit.

8. Decet tandem Sacrosanctum Concilium sacerdotes qui defecerunt
Episcopis praecipua ratione commendare, quippe cum hi, ut eorundem
animarum pastores et patres, effusa caritate ipsos, errantes et infirmos,
prosequi atque in rectam virtutum semitam revocare teneantur.

De libertate religiosa.

1. Observandum cumprimis est materiam in capite III huius Con-
stitutionis schematis expensam de relationibus inter Ecclesiam et so-
cietatem civilem, pertractatam esse sub eodem ferme titulo in capite IX
partis secundae schematis Constitutionis de Ecclesia per Commissio-
nem Theologicam propositi.

2. Quaestionem autem delibari heic summi quidem momenti vel
ex eo liquet, quod sermo fit de enucleanda hominis ratione erga veri-
tatem revelatam amplectendam et cum aliis communicandam.

3. Consilium quo argumentum enodatur eo profecto spectat, ut fa-
cilior errantibus semita exhibeatur ad veritatis metam attingendam.
At modus quo principia exponuntur interioris roboris nonnihil remit-
tere videntur, adeo ut eiusmodi consilio et constituto fine reapse ali-
quantulum cedat.

4. Sane cum Christus Dominus Ecclesiae abs se conditae praeceptum
dederit docendi omnes gentes quae ipse mandaverat, sequitur ut ea una
sit « columna et firmamentum veritatis » (I Tim. 3, 15). Quae prop-
terea una Ecclesia non solummodo iure fruitur, sed et obligatione tene-
tur veritatem hominibus nuntiandi eosque ad salutem perducendi.

5. Patet autem cunctos homines, sive singulos sive in societatem

Cf. pp. 407-408.

VOTA CONSILIARIORUM

873

cooptatos, quavis remota coactione quae deliberandi facultatem eis-
dem utcumque auferat, praescripto divino officioque obstringi ad unam
veramque fidem accedendi.

6. Atqui ex praesentis schematis tenore alia quidem ab his colligi
videntur principi^. Ex. gr. proprium conscientiae iudicium eiusque di-
ctamen praeter modum extollitur, ac si nulla auctoritatis divinae habita
ratione perfici posset. Ecclesia autem Catholica sub eodem paene gradu
collocatur atque acatholicae sectae.

7. Inde quilibet plane advertit ansam praeberi posse, gravi cum
verae religionis praeiudicio, relativismo vel agnosticismo seu indiffe-
rentismo, quem vocant, religioso, quamvis in schemate haec placita seu
doctrinae diserte respuantur.

8. Quod ad relationes inter Ecclesiam et civilem societatem pecu-
liariter attinet, prae ceteris monetur: « Etsi statutum iuridicum, liber-
tatem religiosam consecrans, secundum diversa adiuncta historica di-
versos modos assumere potest, exoptandum tamen est ut Ecclesia Ca-
tholica in activitatibus suis quae bono communi inserviunt ex parte
societatis civilis, in quantum iuxta constitutionis civitatis indolem po-
test, subsidia recipiat, quae ceteroquin proportionaliter et intra limites
boni publici communitatibus, quae non sunt professionis catholicae,
similiter concedantur » (pag. 1.4, 4 n. 18).

9. Huiusmodi verba rem penitus haud tangere fatendum est cum,
uti ex iuris publici ecclesiastici disciplina conicitur, societas civilis,
quippe que finem persequatur inferioris ordinis, praestare per se debeat
Ecclesiae auxilia suo muneri explendo necessaria.

10. Siquidem quaestio, uti initio notatum est, in schemate Consti-
tutionis de Ecclesia quoque perpenditur, praesens schema cum illo con-
ferri oporteret et componi.

De Sacrorum alumnis formandis.

1. Notantur in capite II huius schematis Constitutionis, quod est
de institutione spirituali, sequentes normae: « ... praecipua Rectoris
cura sit ut in Seminario vita spiritualis primatum clare et firme semper
occupet atque cetera omnia, studia, exercitationes pastorales, vita com-
munis ac disciplina ita ordinentur ut in vitae spiritualis fastigium com-
ponantur. A ceteris quoque Seminarii moderatoribus et magistris sacro-
rum alumni iuventur in arctissima inter scientiam praecipue sacram et
vitam spiritualem percipienda unitate, ita ut disciplinae in Seminariis

4 Cf. p. 681.

874

SESSIO VII - ACTA

traditae alumnos conducant ad cognoscendum Christum “ et virtutem
resurrectionis eius, et societatem passionum illius ” (cf. Phil. 3, 10);
vita vero spiritualis veritatibus fidei innixa ad scientiam altius sitien-
dam compellat et ad futurum munus pastorale disponat eos qui “ non in
persuasibilibus humanae sapientiae verbis, sed in ostensione Spiritus
et virtutis ” (cf. I Cor. 2, 4) praedicaturi sunt Christum » (pag. 5 5 s.,
n. 2).

2. Non sine inspirante peculiari Dei nutu gravia haec praecepta
proponuntur per Sacrosanctum ac Generale Concilium sollemniter dari.
Namque oportet omnino id cum primis statui nostra quidem aetate,
qua vitae religiosae morumque ubique exspectatur instauratio, videli-
cet spiritualem sacrorum administrorum formationem principem, prae
aliis inceptis ac praesidiis, obtinere locum praecipuasque Ecclesiae sibi
devincire sollicitudines, ut exinde dominicum gregem rite pascere at-
que mystici Christi Corporis aedificationem complere ipsi valeant.

3. Cuius quippe supernae institutionis opus eos potissimum urget
sacrae militiae tirones qui, de suorum Praesulum sententia, dioecesanis
Curiis operae dandae, moderandis Seminariis aut muneri in iisdem ma-
gisterii obeundo destinati, studiis in Universitatibus vel Facultatibus
vacant ad gradus academicos adipiscendos.

4. At haec ipsa sacerdotii candidatorum institutio ex necessitate
gradus academicos assequendi, prouti studiorum ecclesiasticorum ra-
tio in praesentia disponitur, praepediri quodammodo videtur,

5. Exploratum enim experientia est adulescentem clerum, qui ad
doctoris lauream in philosophia vel sacra theologia contendit, inde ab
incepto studiorum curriculo adeo sollicitum teneri de conficienda per
investigationes scientificas in scriptis dissertatione, ut studium foven-
dae pietatis veraeque capessendae sacerdotalis sanctimoniae simul ne-
glegat.

6. Grave hinc iniungi congrua istorum sacricolarum spirituali for-
mationi detrimentum quisque profecto advertit. Hinc forte, nempe ex
hac inordinata ac vix libata scientiarum sacrarum cognitione, plures
sacerdotes, amisso recto studiorum tramite, in errorem delapsi misere
sunt.

7. Praetereundum autem non est Seminariorum alumnos, ob in-
certum suae aetatis captum atque imperitam investigandi consuetudinem,
prohiberi quominus dissertationem digerant, quae ad scientiae profe-
ctum conducat atque typis edi mereat.

3 Cf. p. 32.

VOTA CONSILIARIORUM

875

8. Pariter ex, iisdem alumnis nonnisi pauci, gradu doctoris aucti,
philosophicas vel theologicas disciplinas in Universitatibus reapse do-
cebunt.

9. Haec cum ita se habeant, quaeritur utrumne opus sit, seu ad
congruentem clericorum formationem tuendam seu ad philosophicas
ac theologicas doctrinas serio provehendas, rem de gradibus academicis
in iisdem obtinendis aliter ordinari,

10. Ex praescripto Constitutionis Apostolicae Deus scientiarum
Dominus diei 24 maii 1931 (A.A.S., vol, XXIII [1931], p. 241 ss.),
« licentia est gradus academicus ex quo cognoscitur eum qui hoc gradu
donatur praestitutum studiorum curriculum absolvisse et tale suae do-
ctrinae specimen dedisse, ut idoneus haberi possit ad docendum in
scholis quae gradus academicos non conferunt » (art. 9). Dum « laurea
est gradus academicus ex quo cognoscitur eum qui hoc gradu donatur
tale suae doctrinae et peritiae specimen dedisse, ut idoneus haberi pos-
sit... ad docendum etiam in Universitate vel Facultate »; atque « pe-
culiaria iura confert, quae in can. 1378 C.I.C. recensentur » (art. 10,
§§ 1 - 2 ).

11. Firmis praescriptis de condicionibus ad licentiam assequendam
atque iuribus eidem annexis, quoad lauream aboleri posset praeceptum
de exhibenda dissertatione scripta, firmis item aliis statutis, atque iura
ei annecti de quibus in can. 1378 C.I.C. , praeter idoneitatem ad do-
cendum in scholis quae gradus academicos non conferunt ac certa ra-
tione etiam in iis quae eiusmodi gradus conferunt.

12. Dissertatio vero in scriptis exaranda praestitui posset ad pe-
culiarem gradum seu titulum Magisterii vel Magistri adipiscendum iis
clericis qui, probata singulari ad scientificas investigationes propensione,
idonei agnosci debeant ad docendum in Universitatibus vel Faculta-
tibus. Ad quam quidem dissertationem rite elucubrandam congruum
temporis spatium post adeptam lauream praefiniri oporteret.

De obsequio erga Ecclesiae magisterium in tradendis disciplinis sacris.

1. Quae in capite III praesentis Decreti schematis efferuntur re-
gulae de doctrina S, Thomae servanda, in can. 1366, par. 2 C.I.C.
quoad substantiam continentur; eae proinde, cum re iam in Ecclesia
vigeant, sollemni Oecumenicae Synodi pronuntiatione confirmarentur.

2. Pro comperto quidem habetur — idque ex ipso Decreti sche-
mate colligitur — quasi ob causas ab Apostolica Sede identidem prae-
ceptum fuerit, ut omnes qui philosophicis ac theologicis disciplinis va-
cant ad Angelici Doctoris doctrinam, rationem et principia informentur,
eaque sancte teneant.

876

SESSIO VII - ACTA

3. Nihil igitur obiciendum esse censetur quod ad hanc redinte-
grandam legem attinet. Immo dilaudandum est propositum eam ad chri-
stifideles extendendi, « ad illos potissimum qui in apostolatu quodam
munere funguntur, ita ut omnes, tali doctrina pro statu et captu suo
fideliter imbuti, ipsius veritatis universalitatem percipere valeant et
ad Christi revelationem melius cognoscendam, duce Doctore Angelico,
securius firmiusque perveniant » (pag. 8, 6 n. 5).

4. At, licet edicatur nolle idcirco Sacrosanctum Concilium « neque
antiquae traditioni vel sapientiae Patrum aut aliorum catholicorum
Doctorum derogare neque legitimam libertatem in veritatis cuiuscum-
que novae indagatione coarctare » (pag. 7, 7 n. 3), quodam tamen modo
deficere videtur Decreti schema.

5. Nam, uti modo prostat, animum perlegentis inducit ad existi-
mandum alios maximae notae in philosophicis ac theologicis doctrinis
magistros, quos quippe alias Ecclesia laudibus cumulavit, ex industria
ignorari et praetermitti.

6. Propterea quisque inferre item posset memoratas disciplinas,
ex quo D. Thomas terrestri vita excessit ad haec usque tempora, nul-
lum alicuius ponderis gressum fecisse. Quod, uti liquido patet, verum
non est.

7. Ut itaque proxima Synodus, quippe quae universae Ecclesiae
Conventus, praesentes christifidelium ubique degentium exspectationes
cum obtentis per delapsa saecula religionis incrementis conserens, ad
nova in posterum incrementa excitanda conferre valeat, perutile sane
erit praeberi per eandem Synodum, uno veluti conspectu, philosophiae
ac theologiae profectus iustaque memoria et congrua commendatione
honestare Ecclesiae Doctores, qui consequendis eiusmodi profectibus,
una cum S. Thoma, principaliorem navarunt operam.

Exc.mi P. D. IOANNIS BAPTISTAE SCAPINELLI
Adsessoris S. Congregationis pro Ecclesia Orientali

Liceat mihi — olim subsecretario S. Congregationis Sodalibus Sta-
tuum Perfectionis praepositae — pauca adnotare circa relationes Epi-
scopos inter et Religiosas Familias.

1. Ante omnia, videtur multas difficultates in disceptatione die 14

6 Cf. p. 166,

7 Cf. p. 165.

VOTA CONSILIARIORUM

877

mensis iunii 1962. in Aula SS. CC. obortas solvi posse praecise in hoc
insistendo: agi nempe de relationibus inter Episcopos et Superiores
religiosos. Aliter, confusioni permagnae aditus pateret.

His praemissis, videretur magis opportunum principia enuntiare
actionis ut ita dicam practicae, quam institutum exemptionis in iudi-
cium revocare.

2. Episcopis in propria dioecesi recognoscatur ius et officium opera
apostolatus dirigendi ac proinde disponendi ea quae omnium vires in
unum redigant ad finem assequendum.

Religiosi Superiores uniuscuiusque in dioecesi domus ab Episcopo
posse videntur ita adigi ut suos subditos — iuxta suae Religionis Sta-
tuta et finem specificum — inducant ad operam adiutricem Episcopo
praestandam. Hac in re, ne diutius immorer, utiliter perlegerentur
« conclusiones » sic dicti C.E.L.A.M. (Comite Episcopal America La-
tina): « Conclusiones Segunda Reunion. - Fomeque, 17 noviembre
1957 », « Tema: Colabor acion de los Religiosos con el Celam ». Quae
« Conclusiones » adprobatae fuerunt, postquam S. C. de Religiosis eas
revisit (cf. « Documenti » in adnexo).

Nec praetereundum est mandata Episcopi per oboedientiam Supe-
rioribus debitam roborari.

3. Ab origine, Familiae religiosae ita praesto fuerunt Romano
Pontifici ut ipsis a Papa concrederentur opera et incepta quae, natura
sua aut difficultate innexa, possibilitates capacitatemque Auctoritatis
localis (Episcopalis) excederent. Etiam nunc ipsae operam dant S. Sedi,
ex. gr. in Missionibus et aliis activitatibus non paucis sub ductu SS. CC.
Roman., quae activitates, uti patet, sunt « supernationales », nec in
ambitu unius vel plurium dioeceseon sunt coarctandae.

4. Sed maxima difficultas et — ut ego opinor — fundamentalis
est illa de « coordinando » apostolatu in singulis nationibus, quia,
hodiernis temporibus, negotia maioris momenti quae dioeceseos unius-
cuiusque intersunt, vix ipsius dioeceseos limites non transibunt et re-
vera sunt dicenda et tenenda veluti omnium dioeceseon cuiusque na-
tionis negotia.

Compertum est Conferendae Nationalis Episcoporum munus non
esse normas praeceptivas dandi Episcopis, utpote qui, in sua dioecesi
sint Pastores et Doctores sub Primatu unius Summi Pontificis. At non
esset prudens Episcopus qui eiusmodi normas parvipenderet.

Schema « de Rationibus inter Episcopos et Religiosos praesertim
quoad apostolatus opera exercenda », in pag. 26, 1 n. 42, tractat de Con-

878

SESSIO VII - ACTA

ferentiis fovendis inter Episcopos et religiosos; at forsitan peroppor-
tunum non esset multiplicari entia sine vera necessitate.

Cum, fere in unaquaque natione, adsint et Conferentia Episcopo-
rum et Conferentia religiosorum, nihil prohiberet quominus Praeses
Conferendae Episcoporum, quoties habeantur tractanda negotia in qui-
bus cooperatio Religiosorum desideretur, advocaret Praesidem et Con-
siliarios Conferendae Religiosorum.

Qui, audientes desiderata Conferendae Episcoporum, postquam
suas ipsorum sententias exposuerunt, per organa Conferendae Religio-
sorum opportunas normas tradent Superioribus singularium Congrega-
tionum Religiosarum in natione existentium.

Quodsi dubia irrepant et concordia non affulgeat circa hoc vel
illud negotium, S. Sedis erit, audita Commissione Centrali Religiosorum
Romae constituta, edicere quid agendum.

Sunt negotia difficillima (puta, quaestio de distributione Sacerdotum
in toto nationis territorio, vel de fundatione operum apostolatus [scho-
larum, et ita porro] in hac civitate potius quam in illa), quae hac via ad
laetum finem perducerentur « uno corde et animo volenti » — quod non
facile haberetur si persuasio irrepserit voluntatem — sit venia — pro
ratione et persuasione valere, iuxta illud: « sit amoris officium pascere
dominicum gregem ».

III

Exc.mi P. D. VICTORII BARTOCCETTI
Secretarii Supremi Tribunalis Signaturae Apostolicae

1. Liceat mihi humiliter observare relate ad optimum schema « de
Ecclesia » (cap. VII, De Ecclesiae Magisterio ) nempe pagg. 8-9 1
« de munere et auctoritate theologorum » ne verbum quidem ibi inve-
niri « de munere et auctoritate iudicum ecclesiasticorum » quae res valde
mihi videtur momentosa.

2. Hodie enim universa vel quasi activitas tribunalium et iudicum
ecclesiasticorum omnium cathegoriarum, primae nempe et ulteriorum
instantiarum, versatur circa causas nullitatis matrimonii.

Solummodo minima pars causarum hodie agitatur de iuribus (puta
proprietatis, crediti etc.) de delictis et poenis in quibus posset relinqui
tribunalibus et iudicibus ampla vel etiam amplissima libertas. Equidem

Cf, p. 624.

VOTA CONSILIARIORUM

879

si talia tribunalia vel tales iudices etiam in expositione turis et magis in
facto erraverint haud videtur quaenam gravia pericula habeantur saltem
pro fide.

3. Longe vero res differunt quando agitur de causis nullitatis
matrimonii. In his enim pars sententiarum in iure (et indirecte quoque
aliquando in applicatione iuris ad facta) practice nihil sunt nisi expla-
natio dogmatis vel saltem materiae stricte cum dogmate et cum doctrina
morali connexa. Quo pacto potest relinqui « in re tam gravi omni-
moda independentia iudicibus, quidquid pro lubitu edicendi » etsi er-
roneum et — quod magis quoque periculosum est — errata principia
forte probata executioni mandare ope duarum sententiarum prola-
tarum? Suntne iudices ecclesiastici tot Papae, vel Ecclesiam indepen-
dentem constituunt inter corpus totius Ecclesiae?

4. Hoc modo agendi uti nunc viget permittitur instauratio aliqui-
bus in locis praxis haereticalis, praesertim cum hodie plures Nationes
(uti Polonia, Germania, Hungaria, Lusitania) habent non solum I et II
instantiam, sed et III et IV adeo ut earum sententiae numquam Romam
pervenient nempe ad Sacram Romanam Rotam; quae ceterum ob acer-
rimam pressionem, saepe intolerabilem, advocatorum — praesertim
laicorum — non raro aliquando, iuxta plurium opinionem, ad aliquale
laxismum visa est inclinare etsi forsan nolens.

5. Adest quidem apud Sacram Congregationem de disciplina Sa-
cramentorum Subsecretariatus et Commissio Vigilantiae super Tribu-
nalia de causis nullitatis matrimonii, Sed cum dicto officio usque ab
eius fundatione operam dederim, manu quasi tangere debui quam
debilis et inefficax eius activitas fuerit et sit.

Nulla equidem eidem potestas competit se ingerendi in causis pen-
dentibus multoque minus possibilitas impediendi per reiectionem li-
belli instaurationem vel unius causae; quod esset vere optabile, quia
postquam machina processualis mota est, difficile est eam impedire,
etsi necessarium sit.

6. Ad Officium Vigilantiae perveniunt tantum exemplaria sententia-
rum latarum quando eaedem exsecutioni sunt mandatae, quando nempe
partes iam novas inierunt nuptias. Ita fit ut de facto Officium Vigilan-
tiae solummodo deplorare possit errores commissos et exsecutioni man-
datos, fere semper in damnum Matrimonii, quia si partes laesas se
putant, certe novam instantiam postulabunt. Si sententiae sunt vel
stultae vel evidenter erratae Officium tantummodo hortari generice
potest iudices ne in futurum eosdem errores peragant. Quod et raris-
sime de facto fieri quoque potest et rarius fit.

7. Oportet omnino — meo humili iudicio —

ut antequam exsecu-

880

SESSIO VII - ACTA

tioni mandetur sententia formalis nullitatis matrimonii aliquam roma-
nam revisionem subeat cum amplissima facultate novam instantiam in
Curia Romana peragendam mandandi.

Quod si obiiciatur sic decisiones nimium retardari, responsio prae-
sto est, causas nempe matrimonii formales debere esse, sua ipsa natura,
raras et exceptionales : nibil proinde mirum si longum exigunt tempus
pro matura deliberatione.

Id vero mihi omnino videtur salutare et necessarium quando agi-
tur de capitibus nullitatis magis arduis uti in causis simulationis et
exclusionis bonorum matrimonii postquam coniuges convixerunt ultra
mensem. Tales processus enim a nullo Codice Civili passim permitte-
rentur quia nimis incertum reddunt matrimonialem statum, eaedem cau-
sae numquam in Ecclesia permissae sunt per millennium fere!

8. Meo humili iudicio haec provincia causarum nullitatis matri-
monii, quae nunc de facto unicum obiectum activitatis iudiciariae Ec-
clesiae constituit, profunde et ample consideranda est et regulanda in
futuro Codice.

9. Necesse est quoque ut nostrum forum — quod nunc est quo-
dammodo embrionale - — • compleatur ordinando Publicum ministerium
ad latus iudicum de merito hierarchice ordinatum. Adsunt equidem
post Benedictum XIV defensores vinculi. Sed ipsi non gaudent posi-
tione independente sed inveniuntur sub iudicibus de merito adeo
ut defensor vinculi elevetur si iudex Rotae fiet. Defensio ergo commit-
titur servo qui facile despicitur et non auditur.

10. Magis quoque Defensor Vinculi est isolatus nempe ille 1“ in-
stantiae manet sine superiore a quo recipiat instructiones et mandata.
Hoc facere non potest Officialis qui est iudex de merito et proinde esset
a vinculi defensore corrigendus vel saltem vigilandus. Ita evenit in tri-
bunali IF° instantiae et ita porro.

11. Deberet existere et in Ecclesia Procurator Generalis ut in
qualibet Natione apud Cassationem existit, a quo debeant defendi
defensores vinculi (et etiam promo tores iustitiae pro causis iurium)
tribunalium inferiorum, quibus instructiones necnon mandata neces-
saria mittat eos etiam adigendo ad appellandum ad corrigendos errores
forte a iudicibus iuxta suam sententiam commissos.

Ipse etiam poterit deferre ad Sup. S. C. Sancti Officii quaestiones
iuris, quando opportunum ducet pro tuitione Sacramenti, ex sententiis
ortas.

12. Tunc habebitur possibilitas etiam absque extraordinariis re-
mediis ex potestate Pontificis uti hodie idonee matrimonii iura recte
tuendi, abusus in re facile orituros impediendi, in re tam lubrica ubi

VOTA CONSILIARIORUM

881

tot infelices coniuges libertatem quovis modo reaccipere gestiunt et
moliuntur, nihil curantes de veritate factorum et de periuriis vitandis.

13. Tunc demum possibile tandem erit lutulentum fluvium cau-
sarum matrimonialium — quo obruimur et foedamur — compescere
medendo mirae inadvertentiae in quam Codificatores ceciderunt, cum
can. 1993 et ceteris opportunis normis providere curarunt ne habe-
rentur multae causae de nullitate Sacrae Ordinationis vel nullitatis
Onerum Ordinibus adnexarum, sed contrariam viam infeliciter tenue-
runt circa matrimoniales causas.

14. Fuit error iuxta meam submissam opinionem fere inexcusa-
bilis cum codificatores, pro nihilo habentes experientiam millenariam
Ecclesiae et eius normas sapientissimas in re ab omnibus civilibus Co-
dicibus receptas, putaverunt se posse portam aperire coniugibus in-
quietis quarum numerus sane 50.000.000 forsan superat, dum por-
tam claudebant lapsis sacerdotibus qui ad summum 5 aut 10.000 sunt!

Quam parva sapientia — dicatur sine offensione! — regitur mundus!

Rev.mi P. D. ERNESTI CAMAGNI
a brevibus Apostolicis

De Sacrorum alumnis formandis.

Episcopi, immo etiam universus Catholicus Orbis a Concilio aperta
exspectant verba de recta Sacerdotum institutione. Quaestio enim ab
omnibus iudicatur maximi esse momenti. Multa quidem prolata sunt
dubia de ratione ac via qua iuvenes levitae in Sacris Seminariis edu-
cantur; plurima exprompta sunt vota, ut eae a Concilio edantur nor-
mae, quae tum perenni sacerdotii naturae tum nostrae huic aetati re-
spondeant.

Mihi sane haec, quae proponitur, Constitutio huiusmodi exspecta-
tioni satisfacere videtur. Documentum etenim, quod Oecumenico Con-
cilio probandum tradetur, et firmam omnino iuvenum sacram educa-
tionem tuetur, et accurato studio ad varias conditiones attendere cona-
tur; efficacius quoque excipere studet optata atque necessitates ipsorum
Pastorum. Multa praeterea iam nota monet, sed ea vi eoque, ut ita
dicam, verborum accentu, ut hodiernis necessitatibus melius serviatur
et dona, hodiernae Ecclesiae a Spiritu Dei collata, promptiore animo
recipiantur. Imprimis placet iudiciorum aequabilitas (« equilibrio »),

882

SESSIO VII - ACTA

quae in toto apparet schemate, praesertim cum difficiles moventur quae-
stiones, quae hodie in controversiam cadunt.

In capite V « de institutione pastorali » haec, quae sequuntur, val-
de probamus: 1) totam in Seminariis institutionem pastorali agendi ra-
tione, quasi vitali spiritu, penetrari; 2) divinae gratiae excellentiam
tamquam fundamentum atque principium actionis pastoralis agnosci;
3) educationis pastoralis canones collocari in recto ordine actionis pa-
storalis servando, in humili erga Episcopos reverentia, in utili cum
aliis Sacerdotibus operis consortione.

De scholis catholicis.

Maximi momenti, hodie praecipue, videtur Decretum « De scholis
catholicis », cum problema revera in omnibus nationibus agitetur.

Cum doctrina Ecclesiae circa educationem et scholam, saepe apud
ipsos quoque catholicos neglecta, vel oblita maneat, immo pluribus
praeiudiciis obnubilata, sicut nuperrime Episcopatus Australiae dolen-
do conquerebatur, peropportunum est ut Concilium Oecumenicum
quoad hoc argumentum schema decreti edat.

Praesens schema a Commissione de Studiis et Seminariis apparatum
revera laudandum est: nam non tantum principia iam exposita in Ency-
clica Divini illius Magistri Pii XI plene confirmat, sed pro hodiernis
rerum adiunctis iura etiam naturalia Ecclesiae fortius vindicat et mo-
mentum collaborationis et organisationis centralis premit.

Decretum etiam edocet omnes catholicos de absoluta necessitate
libertatis scholae; vindicat subsidia oeconomica ad scholas catholicas
sustentandas; inculcat ut scholae catholicae omni auxilio omnique nisu
promoveantur.

INDEX

SESSIO SEPTIMA
Documenta Sessionis Septimae

PAG.

I. Ordo Quaestionum 9

II. Notificatio 10

Acta Sessionis Septimae

1. Processus verbales Congregationum 12

2. Disceptatio:

I. De sacrorum alumnis formandis:

1) Schema propositum a Commissione de studiis et seminariis ... 24

2) Relatio Em.mi P. D. Ioseph Card. Pizzardo, Praesidis Commissio-
nis de studiis et seminariis 58

3) Animadversiones Sodalium:

Card. Ferretto 63

Card. Ruffini 63

Card. Leger 65

Card. Richaud 70

Card. Dopfner 72

Card. Silva Henriquez 75

Card. Suenens 79

Card. Jullien 86

Card. Browne 87

Exc. 0’Connor 88

Exc. Cooray 89

Exc. Efurley 91

Beat. Saigh 93

4) Suffragia Sodalium:

Card. Tisserant 94

Card. Micara 95

Card. Aloisi Masella 96

Card. Ferretto 96

Card. Lienart 96

Card. Tappouni 96

Card. Copello 96

Card. McGuigan 96

Card. Frings 96

INDEX

Card. Ruffini . . .

Card. Valeri ....
Card, Siri ....
Card. Mclntyre , . .

Card. Quiroga y Palacios
Card. Leger ....
Card. Montini
Card. Giobbe
Card. Cento ....
Card. Garibi y Rivera .
Card. Godfrey
Card. Richaud
Card. Dopfner . . .

Card. Marella , . .

Card. Traglia . . .

Card. Alfrink
Card. Santos . .

Card. Ritter ....
Card. Silva Henriquez
Card. Suenens
Card. Coussa
Card. Di Jorio , . .

Card. Heard . . .

Card. Bea ....
Card. Browne . . .

Card. Albareda . . .

Beat. Gori ....
Beat. Cheikho . . .

Exc. Felici ....
Exc. 0’Connor .

Exc, Ujcic ....
Exc. Antezana y Rojas
Exc. Campbell . . .

Exc. Beras ....
Exc. Cooray ....
Exc. Lefebvre
Exc. Alter ....
Exc. Graner ....
Exc. Hurley ....
Exc. Seper ....
Exc. Bazin ....
Exc. Bernard
Exc. Bernier . . .

Exc. Yago ....
Exc. Rakotomalala . .

Exc. Ngo-dinh-Thuc
Exc. Verwimp . . .

Exc. Jelmini ....
Exc. Suhr ....

PAG.

97
97
97

98
98
98

99
99

102

103

104
104
104

104

105
105
105
105
105
105
105
105
105
105

105

106
106
106
106
107
107
107
107
107
107

107

108
108
108

INDEX

885

PAG.

Exc. Scharmach 108

Rev. Gut 108

Rev. Sepinski 108

Rev. Janssens 110

II. De scholis catholicis:

1) Schema propositum a Commissione de studiis et seminariis . . . 110

2) Relatio Em.mi P, D. Ioseph Card. Pizzardo, Praesidis Commissio-
nis de studiis et seminariis 133

3) Animadversiones Sodalium:

Card. Lienart 136

Card. Ruffini 136

Card. Leger 137

Card. Alfrink 141

Card, Silva Henriquez 143

Card. Ottaviani . 144

Card. Godfrey 144

Exc. Campbell 145

Exc. Hurley 146

Beat Saigh 147

4) Suffragia Sodalium:

Card. Tisserant 148

Card. Micara 148

Card. Aloisi Masella . 148

Card. Ferretto 148

Card. Lienart 149

Card Tappouni 149

Card. Copello 149

Card. McGuigan 149

Card. Frings 149

Card. Ruffini 149

Card. Valeri 150

Card Siri 150

Card. Mclntyre 150

Card. Quiroga y Palacios 150

Card. Leger . . . 150

Card Montini 150

Card. Giobbe 150

Card. Cento 150

Card. Garibi y Rivera 150

Card. Godfrey 151

Card. Richaud 151

Card. Dopfner 151

Card. Marella 151

Card. Traglia 151

Card. Alfrink 151

Card. Santos 151

886

INDEX

Card. Ritter . . .

Card. Silva Henriquez
Card. Coussa
Card. Suenens . .

Card. Di Jorio . .

Card. Larraona . .

Card. Bea . . ,

Card, Browne . .

Card. Albareda .

Beat. Gori
Beat. Cheikho
Exc. Felici . . .

Exc. 0’Connor . .

Exc. Ujcic . . .

Exc. Antezana y Rojas
Exc. Campbell , .

Exc. Beras . . .

Exc. Cooray . . .

Exc. Lefebvre . .

Exc. McKeefry . .

Exc. Alter . . .

Exc. Graner . . .

Exc. Hurley . . .

Exc. Perrin . . .

Exc. Seper . . .

Exc. Bazin . . .

Exc. Bernard . .

Exc. Bernier . . .

Exc. Yago , . .

Exc. Rakotomalala .
Exc. Ngo-dinh-Thuc
Exc. Verwimp . .

Exc. Jelmini . . .

Exc. Suhr . . .

Exc. Scharmach .

Rev. Gut ....
Rev. Sepinski . .

Rev. Janssens . .

PAG.

151

152
152
152
152
152
152
152
152
152

152

153
153
153
153
153
153
153

153

154
154
154
154

154

155
155
155
155
155
155
155
155

155
•156

156

157

III. De obsequio erga Ecclesiae magisterium in tradendis disciplinis sacris:

1) Schema propositum a Commissione de studiis et seminariis . . . 157

2) Relatio Em.mi P. D. Ioseph Card. Pizzardo, Praesidis Commissio-

nis de studiis et seminariis 173

3) Animadversiones Sodalium:

Card. Micara 176

Card. Frings 177

Card. Ruffini 178

Card. Dopfner 180

INDEX

Card. Leger ....
Card. Bea ....
Card. Browne . . .

Exc. Hurley ....
Rev. Sepinski . . ,

Beat. Saigh ....
Rev. Tinello ....

4) Suffragia Sodalium:

Card. Tisserant . . .

Card. Micara . . .

Card. Aloisi Masella
Card, Ferretto
Card. Lienart
Card. Tappouni . . .

Card. Copello
Card. McGuigan , .

Card. Frings
Card. Ruffini . . .

Card. Valeri ....
Card. Ciriaci . . .

Card. Siri ....
Card. Mclntyre . . .

Card. Quiroga y Palacios
Card. Leger ....
Card. Montini . . .

Card. Giobbe . . .

Card. Cento ....
Card. Garibi y Rivera .
Card. Godfrey . , .

Card. Confalonieri .
Card. Richaud . . .

Card. Dopfner
Card. Marella . . .

Card. Traglia . . .

Card. Alfrink . , ,

Card. Santos ....
Card. Ritter ....
Card. Silva Henriquez
Card. Coussa . . .

Card. Suenens . . .

Card. Di Jorio .

Card. Bea ....
Card. Browne . . .

Card. Albareda .

Beat. Gori ....
Beat. Cheikho
Exc. 0’Connor .

Exc. Ujcic ....

887

PAG.

187

189

194

195
199
201

205

206
206
206
206
206
206
206
207
207

207

208
208
208
208
208
209
209

209

210
211
211
211
212
212
213

213

214
214

214

215
215
215
215
215
215
215

888

INDEX

PAG.

Exc. Antezana y Rojas 215

Exc. Campbell 216

Exc. Beras 216

Exc. Cooray 216

Exc. McKeefry 216

Exc. Lefebvre 216

Exc. Alter 216

Exc. Graner 217

Exc. Hurley 217

Exc. Perrin 218

Exc. Seper 218

Exc. Bazin 218

Exc. Bernard 218

Exc. Bernier 218

Exc. Yago 218

Exc. Rakotomalala 218

Exc. Ngo-dinh-Thuc 218

Exc. Verwimp 219

Exc. Jelmini 219

Exc. Suhr 219

Exc. Scharmach 219

Rev. Gut 219

Rev. Sepinski 219

Rev. Janssens . 219

IV. De rationibus inter Episcopos et Religiosos praesertim quoad apo-

stolatus opera exercenda:

1) Schema propositum a Commissione mixta de Episcopis et de Dioe-

ceseon regimine ac de Religiosis . 220

2) Relatio Em. mi P. D. Pauli Card. Marella, Praesidis Commissionis

de Episcopis et de Dioeceseon regimine 231

3) Relatio Em.mi P. D, Valerii Card. Valeri, Praesidis Commissio-
nis de Religiosis 234

4) Animadversiones Sodalium:

Card. Ruffini 237

Card. Leger 239

Card. Godfrey 241

Card. Confalonieri 242

Card. Browne 242

Beat. Saigh . 242

Exc. Ujcic 259

Exc. Hurley 262

Rev. Sepinski 263

Rev. Janssens 265

Rev. Gut 268

INDEX 889

PAG.

5) Suffragia Sodalium:

Card. Tisserant 270

Card. Micara 270

Card. Pizzardo 271

Card. Aloisi Masella 271

Card. Cicognani 271

Card. Ferretto 271

Card, Lienart 272

Card. Tappouni 272

Card. Copello 272

Card. McGuigan 272

Card. Frings 272

Card. Rufffni 272

Card. Valeri 272

Card. Ciriaci 272

Card. Siri 272

Card. Mclntyre 273

Card. Quiroga y Palacios 273

Card. Leger . . 273

Card. Montini 273

Card. Giobbe 274

Card. Cento , 274

Card. Garibi y Rivera ...... 274

Card. Godfrey 274

Card. Confalonieri 274

Card. Richaud 274

Card. Konig 275

Card. Dopfner 275

Card. Santos 276

Card. Ritter 276

Card. Coussa 276

Card. Silva Flenriquez 277

Card. Suenens 277

Card. Di Jorio 278

Card. Jullien 278

Card. Larraona 278

Card. Heard 279

Card. Bea 279

Card. Browne 279

Card. Albareda 279

Beat. Gori 279

Beat. Cheikho 279

Exc. 0’Connor 280

Exc. Ujcic 280

Exc. Antezana y Rojas . 280

Exc. Campbell 280

Exc. Beras 280

Exc. Cooray 280

890

INDEX

PAG.

Exc. McKeefry 281

Exc. Lefebvre 281

Exc. Alter 281

Exc. Graner 281

Exc. Hurley 281

Exc. Perrin 281

Exc. Seper 282

Exc. Bazin 282

Exc. Bernard 282

Exc. Yago 282

Exc. Rakotomalala 282

Exc. Ngo-dinh-Thuc 282

Exc. Verwimp 283

Exc. Suhr 283

Exc. Scharmach 283

Exc. Jelmini 283

Rev. Gut 283

Rev. Sepinski 283

Rev. Janssens 283

V. De fidelium associationibus. - De missarum stipendiis. De missarum
onerum reductione. De piis ultimis voluntatibus. - De promovendis
ad ordines sacros iis qui fuerunt pastores seu ministri acatholici;

1) Schemata proposita a Commissione de disciplina cleri et populi

christiani 284

2) Relatio Em.mi P. D. Petri Card. Ciriaci, Praesidis Commissionis

de disciplina cleri et populi christiani 294

3) Animadversiones Sodalium:

Card. Ruffini 298

Card. Siri 300

Card. Leger 300

Card. Dopfner 302

Card. Bea 305

Card. Frings 308

Card. Godfrey 309

Exc. Seper 309

Beat. Saigh 311

4) Suffragia Sodalium:

Card. Tisserant 313

Card. Micara 313

Card. Pizzardo 314

Card. Aloisi Masella 315

Card. Li&nart 315

Card. Tappouni 315

Card. Copello 315

Card. McGuigan 315

Card. Frings 315

INDEX

Card. Rudini . .

Card, Valeri ....
Card. Siri ....
Card. Mclntyre . .

Card. Quiroga y Palacios
Card. L6ger ....
Card. Montini . . .

Card. Giobbe
Card. Cento ....
Card. Garibi y Rivera .
Card. Godfrey . . .

Card. Confalonieri , .

Card. Richaud . . .

Card. Konig ....
Card. Dopfner . . .

Card. Marella . . .

Card. Alfrink . . .

Card. Santos ....
Card. Ritter ....
Card. Coussa . . .

Card. Silva Henriquez .
Card. Di Jorio . . .
Card. Jullien . . .

Card. Bea ....
Card. Browne . . .
Beat. Gori ....
Beat. Cheikho . . .

Exc. 0’Connor . . .

Exc. Uj£ic ....
Exc. Antezana y Rojas ,
Exc. Beras ....
Exc. Cooray ....
Exc, McKeefry . . .

Exc. Lefebvre
Exc. Alter ....
Exc. Graner ....
Exc. Hurley ....
Exc. Perrin ....
Exc. Seper ....
Exc. Bazin ....
Exc. Bernard . , .

Exc. Yago ....
Exc, Rakotomalala . .

Exc. Ngo-dinh-Thuc
Exc. Verwimp
Exc. Jelmini ....
Exc. Suhr ....
Exc. Scharmach .

Rev. Gut

891

PAG.

316

317
317

317

318

319

320
320

320

321
321

321

322

323

324

325
325

325

326
326
326

326

327
327

327

328

329
329
331
331

331

332
332

332

333
333
333
333
333

333

334
334

892

INDEX

Rev. Sepinski

Rev. Janssens

VI. De statibus perfectionis adquirendae:

1) Schema propositum a Commissione de Religiosis, - Prooemium. -
Cap. I: De statu perfectionis adquirendae in genere. - Cap. II: Tres
species status perfectionis adquirendae. - Cap. III: De diversis
formis status perfectionis adquirendae et de erroribus refellen-
dis. - Cap. IV: Habitudo statuum perfectionis adquirendae ad
Ecclesiam. - Cap. V: Excellentia status perfectionis adquirendae
et errores refellendi. - Cap. XXXII: De apostolatu religiosorum
in locis missionum 337

PAG.

334

336

2) Relatio Em.mi P. D. Valerii Card. Valeri, Praesidis Commissio-
nis de Religiosis 354

3) Animadversiones Sodalium:

Card. Ruffini
Card. Leger ,
Card. Dopfner
Exc. Hurley .
Beat. Saigh
Card. Browne
Exc. Salmon .

359

360
362
366

366

367

368

4) Suffragia Sodalium:

Card. Tisserant i. .370

Card, Pizzardo 370

Card. Aloisi Masella 370

Card. Cicognani 370

Card. Lienart 370

Card. Tappouni 370

Card. Copello 370

Card. Frings 371

Card. Ruffini 371

Card. McGuigan 371

Card. Siri 371

Card. Mclntyre . 371

Card. Quiroga y Palacios 371

Card. Leger 371

Card. Montini . 371

Card. Cento 372

Card. Garibi y Rivera 372

Card. Godfrey . 372

Card. Richaud 372

Card. Konig . 373

Card. Dopfner . 373

Card. Marella 373

Card. Alfrink 374

Card. Santos 374

INDEX

893

PAG.

Card. Ritter 374

Card, Coussa 374

Card. Silva Iienriquez 374

Card. Di Jorio 376

Card. Bea 376

Card. Browne 376

Beat. Gori 377

Beat. Cheikho 377

Exc. 0’Connor 377

Exc. Ujcic 377

Exc. Antezana y Rojas 377

Exc. Beras 377

Exc. Cooray 377

Exc. McKeefry 379

Exc. Lefebvre 379

Exc. Alter 379

Exc. Hurley 379

Exc. Graner 379

Exc. Perrin 380

Exc. Seper 380

Exc. Bazin 380

Exc. Bernard 380

Exc. Yago 381

Exc. Rakotomalala 381

Exc. Ng6-dinh-Thuc 381

Exc. Verwimp 381

Exc. Jelmini 381

Exc. Suhr 381

Exc. Scharmach 381

Rev. Gut 381

Rev. Sepinski 381

Rev, Janssens 383

VII. De praeparatione ad matrimonium:

1) Schema propositum a Commissione de disciplina Sacramentorum 383

2) Relatio Em. mi P. D. Benedicti Card. Aloisi Masella, Praesidis

Commissionis de disciplina Sacramentorum 388

3) Animadversiones Sodalium:

Card. Lienart 389

Card, Ruffini 390

Card. Leger 390

Card. Konig 392

Exc. Bartoccetti 392

Card. Ottaviani 394

Suffragia Sodalium:

Card. Tisserant . 396

Card. Micara 396

894

INDEX

PAG,

Card. Pizzardo 396

Card. Cicognani 396

Card. Ferretto 396

Card. Lienart 397

Card. Tappouni 397

Card. Copello 397

Card. McGuigan 397

Card. Frings 397

Card. Valeri 397

Card. Siri 397

Card. Mclntyre 397

Card. Quiroga y Palacios 397

Card. Ruffini 397

Card. Leger 397

Card. Montini 398

Card. Giobbe 398

Card. Cento 398

Card. Garibi y Rivera 398

Card. Godfrey 398

Card. Richaud 398

Card. Konig 398

Card. Dopfner 399

Card. Marella 399

Card. Santos 399

Card. Ritter 399

Card. Coussa 399

Card. Silva Henriquez 399

Card. Suenens 400

Card. Ottaviani 400

Card. Di Jorio 400

Card. Bea 400

Card. Browne 400

Card. Albareda 400

Beat. Gori 400

Beat. Cheikho 400

Exc. 0’Connor 400

Exc. Ujcic 400

Exc. Antezana y Rojas 401

Exc. Betas 401

Exc. Cooray 401

Exc. Lefebvre 401

Exc. Alter 401

Exc. Graner 402

Exc. Hurley 402

Exc. Perrin 402

Exc. Seper 402

Exc. Bazin 402

Exc. Bernard 402

Exc. Yago 402

INDEX

895

PAG.

Exc. Rakotomalala 402

Exc. Ng6-dinh-Thuc 402

Exc. Verwimp 402

Exc. Jelmini 402

Exc. Suhr 402

Exc. Scharmach 402

Rev. Gut 402

Rev. Sepinski 402

Rev. Janssens 403

VIII, De sacerdotibus lapsis:

1) Schema propositum a Commissione de disciplina Sacramentorum 403

2) Relatio Em.mi P. D. Benedicti Card. Aloisi Masella, Praesidis

Commissionis de disciplina Sacramentorum 412

3) Animadversiones Sodalium:

Card. Frings 414

Card. Ruffini 414

Card. Leger 415

Card. Godfrey ..416

Card. Dopfner 417

Card. Ottaviani 419

Exc. Seper 421

Beat, Saigh 422

4) Suffragia Sodalium:

Card. Tisserant 422

Card. Pizzardo 423

Card. Ferretto 423

Card. Cicognani 423

Card. Lienart 424

Card. Tappouni 424

Card. Copello 424

Card. McGuigan 424

Card. Frings 424

Card. Ruffini 424

Card. Valeri 425

Card. Siri 425

Card. Mclntyre 425

Card. Quiroga y Palacios 425

Card. Leger 425

Card. Montini ■ . . . 425

Card. Giobbe 426

Card. Cento 426

Card. Garibi y Rivera 426

Card, Godfrey 426

Card. Richaud 427

Card. Konig 427

Card. Dopfner 427

896

INDEX

PAG.

Card. Marella 427

Card. Alfrink 427

Card. Santos 427

Card. Ritter 428

Card. Coussa 428

Card. Silva Henriquez 429

Card, Suenens 429

Card. Ottaviani 430

Card. Di Jorio 430

Card. Bea 430

Card. Browne 431

Card. Albareda 431

Beat. Cheikho 431

Beat. Gori 431

Exc. 0’Connor 431

Exc. Ujcic 431

Exc. Antezana y Rojas . 432

Exc. Beras 432

Exc. Cooray 432

Exc. Lefebvre 432

Exc. Alter 432

Exc. Graner 433

Exc. Hurley 433

Exc. Seper 433

Exc. Perrin 433

Exc. Bazin 433

Exc. Bernard 433

Exc. Yago 434

Exc. Rakotomalala 434

Exc. Ngo-dinh-Thuc 434

Exc. Verwimp 434

Exc. Jelmini . . 434

Exc. Suhr 434

Exc. Scharmach 434

Rev. Gut 435

Rev. Sepinski 435

Rev. Janssens 435

IX. De Ecclesiae unitate « ut omnes unum sint » :

1) Schema propositum a Commissione de Ecclesiis Orientalibus . . 436

2) Relatio Em.mi P. D. Hamleti Ioannis Card. Cicognani, Praesidis

Commissionis de Ecclesiis Orientalibus 449

3) Animadversiones Sodalium:

Card. Ruffini 453

Card. Leger 454

Card. Bea 455

Card. Browne 458

Beat. Saigh 458

INDEX 897

PAG.

4) Suffragia Sodalium;

Card. Tisserant 461

Card, Aloisi Masella 461

Card. Ferretto 461

Card. Lienart 462

Card. Tappouni 462

Card. Copello 462

Card. McGuigan 462

Card. Frings 462

Card. Rufffni 462

Card. Valeri 462

Card, Siri 462

Card. Mclntyre 462

Card. Quiroga y Palacios 462

Card. Ldger 462

Card. Montini 462

Card. Giobbe 462

Card. Cento 462

Card. Garibi y Rivera 463

Card. Godfrey 463

Card. Confalonieri 463

Card. Richaud 463

Card. Konig 463

Card. Dopfner 463

Card. Marella 463

Card. Traglia 463

Card. Santos 463

Card. Ritter 463

Card. Coussa 463

Card. Silva Henriquez 463

Card. Suenens 464

Card. Di Jorio 464

Card. Bea 464

Card. Browne 464

Card. Albareda ■ 464

Beat. Gori 465

Beat. Cheikho 465

Exc. 0’Connor 465

Exc. Ujc:id . 465

Exc. Antezana y Rojas 465

Exc. Beras 465

Exc. Cooray 465

Exc. McKeefry 465

Exc. Lefebvre 465

Exc. Alter 465

Exc, Graner 465

Exc. Hurley 465

Exc. Perrin 465

Exc. Seper 466

898

INDEX

PAG.

Exc. Bazin 466

Exc. Bernard 466

Exc. Yago 466

Exc. Rakotomalala 466

Exc. Ngo-dinh-Thuc 466

Exc. Verwimp 466

Exc. Jelmini 466

Exc. Suhr 466

Exc. Scharmach 466

Rev. Gut 466

Rev. Sepinski 466

Rev. Janssens 467

X. De apostolatu laicorum:

1) Schema propositum a Commissione de apostolatu laicorum. -

Declaratio. - Prooemium generale. - Pars I: Notiones generales. -
Pars II: De apostolatu laicorum in actione ad regnum Christi di-
recte provehendum 468

2) Relatio Em.mi P. D. Ferdinandi Card, Cento, Praesidis Commis-
sionis de apostolatu laicorum 520

3) Animadversiones Sodalium:

Card. Ruffini 526

Card. Leger 527

Card. Siri 533

Card. Richaud 534

Exc. Hurley 536

Rev, Tinello 539

4) Suffragia Sodalium:

Card. Tisserant 541

Card. Aloisi Masella 541

Card. Cicognani 541

Card. Ferretto 541

Card. Lienart 541

Card, Tappouni . . . 541

Card. Copello 542

Card. Ruffini 542

Card. Frings 542

Card. Valeri 542

Card. Siri 542

Card. Mclntyre 542

Card. Quiroga y Palacios 542

Card. L6ger 542

Card. Montini 542

Card. Giobbe 542

Card. Garibi y Rivera 542

Card. Godfrey 542

Card. Konig 544

INDEX

899

PAG.

Card, Confalonieri 545

Card. Richaud 545

Card. Dopfner 545

Card. Marella 549

Card. Silva Henriquez 549

Card. Traglia 550

Card. Santos 550

Card. Ritter 550

Card. Coussa 552

Card. Suenens 552

Card. Di Jorio 555

Card. Bea 555

Card. Browne 555

Card. Albareda 555

Beat. Gori 555

Beat. Cheikho 555

Exc. 0’Connor 555

Exc. UjcSid 556

Exc. Antezana y Rojas 556

Exc. Beras 556

Exc. Cooray 556

Exc. McKeefry 556

Exc. Alter 557

Exc. Graner . 557

Exc. Hurley 557

Exc. Perrin 557

Exc. Seper 557

Exc. Bazin 557

Exc. Lefebvre 557

Exc. Bernard 560

Exc. Rakotomalala 560

Exc. Ngo-dinh-Thuc 560

Exc. Verwimp 560

Exc. Jelmini 561

Exc. Suhr 561

Exc. Scharmach 561

Rev. Gut 561

Rev, Sdpinski 561

Rev. Janssens 564

XI. De apostolatu laicorum:

1) Schema propositum a Commissione de apostolatu laicorum. - Pars

III: De apostolatu laicorum in actione caritativa. - Pars IV: De
apostolatu laicorum in actione sociali 565

2) Relatio Em.mi P. D. Ferdinandi Card. Cento, Praesidis Commis-
sionis de apostolatu laicorum 598

3) Animadversiones Sodalium:

Card. Ruffini 600

INDEX

Card. Leger ....

Card. Godfrey

Exc. Cooray ....

4) Suffragia Sodalium:

Card. Micara . . .

Card. Pizzardo . . .

Card. Aloisi Masella .
Card. Ferretto . . .

Card. Lienart . . .

Card. Tappouni . . .

Card. Copello . , .

Card. McGuigan , ,

Card. Frings ....
Card. Rufffni . . .

Card. Siri ....
Card. Mclntyre . . .

Card. Quiroga y Palacios
Card. Leger ....
Card. Montini
Card. Garibi y Rivera .
Card. Giobbe
Card, Godfrey
Card. Confalonieri , .

Card. Richaud . . .

Card. Konig ....
Card. Dopfner . . .

Card. Marella
Card. Traglia , . .

Card. Alfrink , . ,

Card. Santos ....
Card. Ritter ....
Card. Coussa . . .

Card. Silva Henriquez ,
Card. Suenens
Card. Ottaviani . . .

Card. Di Jorio . . .

Card. Bea ....
Card. Browne . , .

Card. Albareda . . .
Beat. Gori ....
Beat. Cheikho . . ,

Exc. 0’Connor . .

Exc. Ujcic ....
Exc. Antezana y Rojas
Exc. Beras ....
Exc. Cooray ....
Exc. Alter ....
Exc. Perrin ....

PAG.

601

605

606

608

609

610
610
610
610
610
611
611
615
615
615
615

615

616
616
616
616
616
616
616
616
616
616
616
617
617
617
617
617
617

INDEX

901

PAG.

Exc. Bernard 617

Exc. McKeefry 618

Exc. Lefebvre 618

Exc. Graner 618

Exc. Hurley 618

Exc. Seper 618

Exc. Bazin 618

Exc. Rakotomalala 618

Exc. Ngo-dinh-Thuc 618

Exc. Verwimp 618

Exc. Jelmini 618

Exc. Suhr 618

Exc. Scharmach 618

Rev. Gut 618

Rev. Sepinski 618

Rev. Janssens 621

XII. De Ecclesia:

1) Schema propositum a Commissione theologica. - Cap. VII: De
Ecclesiae magisterio. - Cap. VIII: De auctoritate et oboedientia

in Ecclesia 621

2) Relatio Em.mi P. D. Alfredi Card. Ottaviani, Praesidis Commis-
sionis theologicae , . 635

3) Animadversiones Sodalium:

Card. Lienart 637

Card. Frings 638

Card. Ruffini 639

Card. L6ger 640

Card. Konig 642

Card. Dopfner 644

Card. Browne . 648

4) Suffragia Sodalium:

Card. Micara 648

Card. Pizzardo 648

Card. Aloisi Masella 648

Card. Ferretto . 648

Card. Lienart 648

Card. Tappouni 648

Card. Copello 648

Card. McGuigan 648

Card, Frings 648

Card. Ruffini 649

Card. Siri 649

Card. Mclntyre 649

Card. Quiroga y Palacios 649

Card. Leger 649

Card. Montini 649

902

INDEX

Card. Giobbe . . .

Card. Cento ....
Catd. Garibi y Rivera .
Card. Godfrey . . .

Card. Confalonieri . .

Card. Richaud . . .

Card. Konig ....
Card. Dopfner . . .

Card. Marella . . .
Card. Traglia . . .

Card. Alfrink . . .

Card. Santos ....
Card. Ritter ....
Card. Coussa
Card. Silva Henriquez .
Card. Suenens . . .

Card. Ottaviani , . .

Card. Di Jorio . . .

Card. Larraona . . .

Card. Bea ....
Card. Browne . . ,

Card. Albareda . . .
Beat. Gori ....
Beat, Cheikho . . .

Exc. 0’Connor . . .

Exc. Ujcic ....
Exc. Antezana y Rojas
Exc. Beras ....
Exc. Cooray ....
Exc. McKeefry . . ,

Exc. Lefebvre . . .

Exc. Alter ....
Exc. Graner ....
Exc. Hurley ....
Exc. Perrin ....
Exc. Seper . . . .

Exc, Bazin ....
Exc. Bernard . . .

Exc. Rakotomalala . .
Exc. Ng6-dinh-Thuc
Exc. Verwimp . . .

Exc. Jelmini ....
Exc. Suhr ....
Exc. Scharmach . . .

Rev. Gut

Rev. Sepinski . . .

Rev. Janssens . . .

PAG.

650

651
651
651
651
651
651
651
651
651
651

651

652

653
653
653
653
653

653

654
654
654
654
654
654
654

654

655
655
655
655
655
655
655
655
655
655
655
655
655
655
655

655

656
656

INDEX

903

PAG.

XIII, De Ecclesia. - De libertate religiosa:

1) Schemata proposita a Commissione theologica et a Secretariatu ad

Christianorhm unitatem fovendam. - De Ecclesia, - Cap. IX: De
relationibus inter Ecclesiam et Statum necnon de tolerantia reli-
giosa. - Cap. X: De necessitate Ecclesiae annuntiandi Evangelium
omnibus gentibus et ubique terrarum 657

De libertate religiosa 676

2) Relatio Em.mi P. D. Alfredi Card. Ottaviani, Praesidis Commis-
sionis theologicae 684

3) Relatio Em.mi P. D, Augustini Card. Bea, Praesidis Secretariatus

ad Christianorum unitatem fovendam 688

4) Animadversiones Sodalium:

Card. Frings 692

Card. Ruffini 693

Card, Leger 695

Card. Dopfner . 701

Card. Alfrink 706

Card. Larraona 709

Card. Browne 710

Card. Godfrey 712

Exc. Alter 713

Exc. Hurley 715

Exc. Cooray 718

Beat. Saigh 719

Card. Ottaviani 719

5) Suffragia Sodalium:

Card. Micara 721

Card. Pizzardo 723

Card. Cicognani 723

Card. Ferretto 723

Card. Li&iart 724

Card. Tappouni 724

Card. Copello 724

Card. McGuigan 724

Card. Frings 725

Card. Ruffini 725

Card. Valeri 725

Card. Ciriaci 725

Card. Siri 725

Card. Mclntyre 725

Card. Quiroga y Palacios 726

Card. Leger 729

Card. Montini 729

Card. Giobbe 730

Card. Cento 730

904

INDEX

PAG.

Card. Garibi y Rivera 731

Card. Godfrey 731

Card. Confalonieri 731

Card. Richaud 732

Card. Konig 732

Card. Dopfner 732

Card. Marella 733

Card. Traglia 733

Card. Alfrink 734

Card. Santos 735

Card. Ritter 735

Card. Coussa 735

Card. Silva Henriquez 736

Card. Suenens 736

Card. Di Jorio 737

Card. Roberti 737

Card. Jullien 737

Card. Larraona 737

Card. Heard 738

Card. Browne 738

Card. Albareda 738

Beat. Gori 738

Beat. Cheikho 738

Exc. 0’Connor 739

Exc. Uj£ic 739

Exc. Antezana y Rojas 739

Exc. Beras 740

Exc. Cooray 740

Exc. McKeefry 740

Exc. Lefebvre 740

Exc. Alter 741

Exc. Gratier 742

Exc. Hurley 742

Exc. Seper 742

Exc. Perrin 742

Exc. Bazin 742

Exc, Bernard 742

Exc. Bernier 743

Exc. Rakotomalala 743

Exc. Ngo-dinh-Thuc 743

Exc. Verwimp 743

Exc. Jelmini 743

Exc. Suhr 744

Exc. Scharmach 744

Rev. Gut 744

Rev. Sepinski 744

Rev. Janssens 746

INDEX

905

PAG.

XIV. De Beata Maria Virgine Matre Dei et Matre hominum:

1) Schema propositum a Commissione theologica 746

2) Relatio Em.mi P. D. Alfredi Card. Ottaviani, Praesidis Commis-
sionis theologicae 772

3) Animadversiones Sodalium:

Card. Lienart 773

Card. Ruffini 774

Card. Konig 775

Card. Leger 775

Beat. Saigh 776

4) Suffragia Sodalium:

Card. Pizzardo 776

Card. Cicognani 776

Card. Ferretto 777

Card. Lienart 777

Card. Ruffini 777

Card. Copello 777

Card. McGuigan 777

Card. Ruffini 777

Card. Valeri 777

Card. Siri 777

Card. Quiroga y Palacios 777

Card. Leger 777

Card. Montini 777

Card. Cento 778

Card. Garibi y Rivera .778

Card. Godfrey 778

Card. Richaud 778

Card. Konig 779

Card. Dopfner 779

Card. Marella 779

Card. Traglia 779

Card. Alfrink 779

Card. Ritter 779

Card. Silva LIenriquez 779

Card. Coussa 780

Card. Suenens 781

Card. Roberti 781

Caid, Jullien 781

Card. Larraona 781

Card. Heard 781

Card. Bea 781

Card. Browne 781

Card. Albareda 782

Beat. Gori 782

Beat. Cheikho 782

906

INDEX

PAG.

Exc. 0’Connor 782

Exc. Ujcic 782

Exc. Antezana y Rojas . 782

Exc. Beras . 782

Exc. Cooray 782

Exc, McKeefry 782

Exc. Lefebvre 782

Exc. Alter 782

Exc. Graner 782

Exc. Blurley 783

Exc. Perrin 783

Exc. Seper 783

Exc. Bazin ■ 783

Exc. Bernard 783

Exc. Bernier 783

Exc. Rakotomalala 783

Exc. Ngo-dinh-Thuc 783

Exc. Verwimp 783

Exc. Jelmini 783

Exc. Scharmach 783

Rev. Gut 783

Rev. Sdpinski 783

Rev. Janssens 784

XV. De oecumenismo catholico. - De Ecclesia:

1) Schemata proposita a Secretariatu ad Christianorum unitatem fo-

vendam et a Commissione theologica. - De oecumenismo catholico 785
De Ecclesia. - Cap. XI: De oecumenismo 792

2) Relatio Em.mi P. D. Augustini Card. Bea, Praesidis Secretariatus

ad Christianorum unitatem fovendam 801

3) Relatio Em.mi P. D. Alfredi Card. Ottaviani, Praesidis Commis-
sionis theologicae 804

4) Animadversiones Sodalium:

Card. .Ruffini 806

Card. Browne 807

5) Suffragia Sodalium:

Card. Pizzardo 807

Card. Aloisi Masella 807

Card. Ferretto 807

Card. Lienart 807

Card. McGuigan 807

Card. Ruffini 807

Card. Siri 808

Card. Quiroga y Palacios 808

Card. Garibi y Rivera 808

Card. Cento 808

INDEX

907

PAG.

Card. Godfrey 808

Card. Confalonieri 808

Card. Richaud 808

Card. Ritter 808

Card. Coussa 809

Card. Silva Henriquez 809

Card. Jullien 810

Card. Larraona 810

Card. Browne 810

Card. Albareda 810

Beat. Gori 810

Beat. Cheikho 810

Exc. 0’Connor 810

Exc. Ujcic 810

Exc. Antezana y Rojas 811

Exc. Beras 811

Exc. Cooray 811

Exc. McKeefry 811

Exc. Alter 811

Exc, Graner . . 811

Exc. Hurley 811

Exc. Perrin .... 811

Exc. Seper 811

Exc. Bazin 812

Exc. Bernier 812

Exc. Rakotomalala 812

Exc. Ngo-dinh-ThOc 812

Exc. Verwimp 812

Exc. Jelmini 812

Exc. Scharmach 812

Rev. Gut 812

Rev. Sepinski 812

Rev. Janssens 812

XVI, Necessitas orationis pro unitate christianorura maxime temporibus
nostris. - De verbo Dei:

1) Schemata proposita a Secretariatu ad Christianorum unitatem fo-
vendam 813

2) Relatio Em.mi P. D. Augustini Card. Bea, Praesidis Secretariatus

ad Christianorum unitatem fovendam 819

✓

3) Animadversiones Sodalium:

Card. Ruffini 822

Card. Larraona 822

Card. Browne 823

4) Suffragia Sodalium:

Card. Pizzardo 824

Card. Aloisi Masella 824

908

INDEX

PAG.

Card. Ferretto 824

Card. Ruffini 824

Card. Lienart 824

Card. McGuigan 824

Card. Siri 824

Card. Quiroga y Palacios . . ; 824

Card. Leger 825

Card. Cento 826

Card. Garibi y Rivera 826

Card. Godfrey 826

Card. Confalonieri 826

Card. Richaud 826

Card, Dopfner 826

Card. Ritter 828

Card. Coussa 829

Card. Silva Henriquez 829

Card. Jullien . 830

Card. Larraona 830

Card. Browne 830

Card, Albareda 830

Beat. Saigh 830

Beat. Gori 831

Beat. Cheikho 831

Exc. 0’Connor 831

Exc. Ujcic 831

Exc. Antezana y Rojas 832

Exc. Beras 832

Exc. Cooray 832

Exc. McKeefry 832

Exc, Graner 832

Exc. Hurley 832

Exc. Perrin 832

Exc. Seper 832

Exc. Bazin 833

Exc. Bernier 833

Exc. Rakotomalala 833

Exc. Ngo-dinh-Thuc 833

Exc. Verwimp 833

Exc. Jelmini 833

Exc, Scharmach 834

Rev. Gut 834

Rev. Sepinski 834

Rev. Janssens 834

3. Vota Sodalium qui septimae Sessioni non interfuerunt:

Em.mi P. D. Normanni Card. Gilroy 835

Em.mi P. D. Francisci Card. Spellman 835

Em.mi P. D. Iacobi Card. De Barros Camara 851

Em.mi P. D. Petri Tatsuo Card, Doi 854

INDEX 909

m ' PAG.

Em.mi P. D. Ioannis Card. D’ Alton 856

Em, mi P, D. Valeriani Card. Gracias 863

Beat. P. D. Stephani I Sidarouss 868

Beat. P. D. Pauli Petri Meouchi 869

4. Vota Consiliariorum:

Exc. P. D. Angeli Dell’ Aequa 870

Exc. P. D. Ioannis Baptistae Scapinelli 876

Exc. P. D. Victorii Bartoccetti 878

Rev. P. D. Ernesti Camagni 881

Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Texts

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II Apparando. Series II (Praeparatoria). Volumen II: Acta Pontificiae Commissionis Centralis Praeparatoriae Concilii Oecumenici Vaticani II. Pars IV: Sessio septima (12-19 iunii 1962)"

See other formats